Pozarodzicielska opieka nad małym dzieckiem w polityce oświatowej państwa stanowi istotny aspekt pośredniego oddziaływania na aktywiza-cje zawodową kobiet. W ramach realizacji zadania określonego mianem osiągalności opieki instytucjonalnej nad dzieckiem duże znaczenie ma kwestia dostępności czasowej, przestrzennej15. Wychodząc naprzeciw
po-15P. M i c h o ń, Wpływ instytucjonalnej opieki nad dzieckiem na aktywność zawodową kobiet w krajach Uni Europejskiej, [w:] Kierunki zmian w systemie instytucjonalnej opieki nad dzieckiem w Polsce, red. C. Sadowska-Snarska, Wydawnictwo WSE, Białystok 2008.
Optymalna
trzebom rodzin, a przede wszystkim kobiet, miasto Opole nieprzerwanie od 2008 roku uczestniczyło w realizacji projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, skierowanych do opolskich przedszkoli publicznych. W przeciągu pięciu lat, tj. pomiędzy 2008 a 2012 r., skutecz-nie zrealizowano trzy projekty nastawione na wyrównywaskutecz-nie szans edu-kacyjnych dzieci oraz podniesienie dostępności edukacji przedszkolnej w Opolu. Projekty: „Elastyczne przedszkola”, „Przyjazne przedszkola”
oraz „Chętnie idę do przedszkola” spotkały się z bardzo dużym zaintere-sowaniem środowiska. W ramach tych projektów wydłużono czas pracy przedszkoli oraz uruchomiono możliwość opieki nad dzieckiem w soboty w godzinach od 7.30 do 15.00. Zgodnie z potrzebami zgłaszanymi przez rodziców, w dni powszednie wydłużono o 2 godz. (17.00–19.00) funkcjo-nowanie przedszkoli, do których uczęszczały dzieci rodziców pracujących dłużej, niż czynna była placówka. Kierując się tymi potrzebami wydłu-żano czas pracy przedszkoli odpowiednio w roku szkolnym 2008/2009 w 11 przedszkolach; w roku 2009/2010 w sześciu, a w 2010/2012 w pięciu przedszkolach. W każdym kolejnym roku obejmowano projektem inne placówki, aby z opieki skorzystać mogły dzieci z całego środowiska. Jeśli chodzi o opiekę w soboty, dostępna była w wyznaczonych placówkach, w których mogły spędzać czas dzieci z terenu całego miasta. Kwalifikacja dzieci do opieki instytucjonalnej w formie elastycznego dostępu czasowe-go opierała się na zasadzie wyrównywania szans dzieci z rodzin będących w trudnej sytuacji ekonomicznej i organizacyjnej (np.: matki samotnie wy-chowujące dzieci), dzieci w wieku 2,5–3 lat, a także 6-latki uczestniczące w rocznym przygotowaniu przedszkolnym i dzieci powyżej 6. roku życia posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Wydłużenie czasu pracy przedszkoli to także szansa na bezpieczną opiekę nad dzieć-mi rodziców zdzieć-mieniających lub podnoszących swoje kwalifikacje w celu znalezienia lub utrzymania pracy.
Organizowanie elastycznej opieki przedszkolnej nie zostało zreduko-wane tylko do wydłużenia czasu pracy przedszkoli w formie nadzoru opiekuńczego nad dzieckiem. W trakcie dodatkowych godzin spędzonych w przedszkolach dzieci miały sposobność skorzystania z różnorodnych zajęć, takich jak: lekcje języków obcych, zajęcia logopedyczne czy terapia i rehabilitacja. Zajęcia w dodatkowych godzinach funkcjonowania przed-szkoli były planowane zgodnie z indywidualnymi potrzebami i możli-wościami rozwojowymi dzieci i zorganizowane zgodnie ze wszystkimi standardami opieki i edukacji. W przedszkolach o wydłużonym czasie pracy dzieci mogły także uczestniczyć w wycieczkach i spotkaniach poza placówką, między innymi w Miejskiej Bibliotece Publicznej i Centrum Nauk Przyrodniczych. Do realizacji projektu zaangażowano i
zatrudnio-no osoby o wysokich kwalifikacjach i kompetencjach pedagogicznych, co pozwoliło na optymalne zagospodarowanie czasu dzieci, rozwijając ich predyspozycje, a także zadbać o te, które wykazują wczesne symptomy trudności edukacyjnych.
Jednym z fundamentalnych celów projektów było objecie opieką przed-szkolną dzieci, które wcześniej z niej nie korzystały, w sumie 551 nowych wychowanków. Wartością dodaną projektu można nazwać wzrost zain-teresowania rodziców sytuacją dziecka w przedszkolu. Wydłużenie czasu pracy wybranych przedszkoli pozwoliło rodzicom na osobisty kontakt z nauczycielami podczas przyprowadzania i odbierania dzieci. W sytu-acji, kiedy rodzice pracują, kontakt jest bardziej ograniczony, gdyż dzieci są często odbierane z przedszkola przez innych członków rodziny, upo-ważnionych do tego przez rodziców.
Łącznie, w ramach trzech projektów, objęto wsparciem 1148 dzieci w wieku przedszkolnym. W ramach ewaluacji projektu uzyskano wiele pozytywnych opinii potwierdzających trafność podejmowanych działań, wydłużenie czasu pracy pozwoliło rodzicom podnosić swoje kwalifikacje lub podejmować pracę w godzinach popołudniowych czy w soboty.
Tabela 2 pokazuje szczegóły realizacji projektów z rozbiciem na po-szczególne wartości opisujące projekt, takie jak terminy, koszty i liczba beneficjentów.
Podsumowując można stwierdzić, iż działania podejmowane w ra-mach projektu „Elastyczne przedszkola” są znaczącą pomocą w szcze-gólności dla kobiet, które muszą łączyć pracę zawodową z organizacją życia rodzinnego16. Prognozy demograficzne na rok 2020 przewidują wzrost zapotrzebowania na instytucjonalną opiekę nad małym dzieckiem w kontekście zarówno zatrudniania kobiet, jak i wzrostu liczby urodzeń w większych miastach. Możliwość korzystania z wszelkich udogodnień wspomagających rodziców w organizowaniu życia rodzinnego i pracy za-wodowej wpływa pozytywnie na stan określany terminem life balans, po-zwalający zmniejszyć dyskomfort związany z zapewnieniem opieki nad dzieckiem a wymaganiami pracodawcy.
Mądrze zaprogramowana i realizowana edukacja przedszkolna wpro-wadza dziecko w świat ludzkiego poznania w sposób zorganizowany i ukierunkowany na nabywanie różnorodnych kompetencji.
H. Sowińska zauważa:
„Gdy pierwszoklasista przychodzi do szkoły, reprezentuje ukształtowany przez pierwsze 6 lat swojego życia obraz
percypo-16P. S z u k a l s k i, Zapotrzebowanie na instytucjonalne formy opieki nad małym dzieckiem w Polsce w perspektywie roku 2020, [w:] Kierunki zmian w systemie instytucjonalnej opieki nad dzieckiem w Polsce, red. C. Sadowska-Snarska, Wydawnictwo WSE, Białystok 2008.
T a b e l a 2 Projekty europejskie realizowanie w latach 2008–2012 Lp.Nazwa projektuTermin realizacjiWartość projektu [zł]Liczba beneficjentówCharakterystyka projektu 1
„Elastyczne przedszkola – wsparcie edukacji przedszkolnej w mieście Opolu”
01.08.2008–31.07.2009 r.385 042,00 495
Projekt zakładał m.in. wydłużenie czasu pracy o
2 godz. w dni powszednie,
od poniedziałku do piątku, od godziny 17.00 do 19.00 w
11 placówkach nr: 8, 22, 24, 25, 33, 37, 43, 54 oraz uruchomienie pracy w soboty w godzinach 7.00–15.00 w placówkach nr 2, 30 i 44 2„Przyjazne przedszkola – wsparcie edukacji przedszkolnej w mieście Opolu”
01.10.2009–31.07.2010 r.399 990,00 312Projekt zakładał m.in. wydłużenie czasu pracy o 2 godz. w dni powszednie, od poniedziałku do piątku, od godziny 17.00 do 19.00 w placówkach nr: 3, 4, 21, 23, 38, 51 oraz uruchomienie pracy w soboty w godzinach 7.00–15.00 w placówce nr 42 3„Chętnie idę do przedszkola – wsparcie edukacji przedszkolnej w mieście Opolu”
01.11.2010–28.02.2012 r.500 000,00 341
Projekt zakładał m.in. wydłużenie czasu pracy o
2 godz. w dni powszednie,
od poniedziałku do piątku, od godziny 17.00 do 19.00 w
przedszkolach nr: 16,
18, 26, 28, 55 oraz uruchomienie pracy w soboty w godzinach od 7.00 do15.00 w przedszkolu nr 14 Ź r ó d ł o: Opracowanie własne na podstawie danych Wydziału Oświaty Urzędu Miasta Opola.
wanej przez siebie rzeczywistości, ma osobistą «życiową filozofię»
naznaczoną wcześniejszymi doświadczeniami, co pozwala mu od-nosić się do nowych zdarzeń i nadawać im coraz wyższe jakościowo znaczenie”17.
D. Klus-Stańska i M. Nowicka, podkreślając rolę edukacji przedszkol-nej i wczesnoszkolprzedszkol-nej, stwierdzają, że „[...] doświadczenia pierwszych lat kształcenia bardzo często przesądzają o tym, kim w przyszłości «stanie się dziecko»18.
Edukacja przedszkolna ma znaczenie dla intelektualnego, emocjonal-nego i społeczemocjonal-nego rozwoju dziecka. Pozwala wyrównać warunki startu szkolnego dzieciom z różnych środowisk poprzez stymulowanie prawi-dłowego ich rozwoju, eliminowanie zaburzeń i dysharmonii rozwojowych oraz wzmocnienie i wsparcie oddziaływań rodziny. Umiejętności wyno-szone przez dzieci z przedszkola procentują lepszymi wynikami w nauce szkolnej oraz lepszym funkcjonowaniem społecznym i zawodowym w ży-ciu dorosłym. Dlatego inwestowanie w edukację małych dzieci jest tak waż-ne, a nakłady poniesione na ten cel zwrócą się w przyszłości wielokrotnie.
Bibliografia
Badanie umiejętności podstawowych uczniów trzecich klas szkoły podstawowej, cz. 2: Kontek-sty szkolnych osiągnięć uczniów, red. M. Dąbrowski, M. Żytko, CKE, Warszawa 2008.
B a r a ń s k a E., R ę k a w e k A., Edukacja elementarna – sześciolatek na progu szkoły,
„Dyrektor Szkoły” 2011, nr 12.
Dziecko w szkolnej rzeczywistości. Założony a rzeczywisty obraz edukacji elementarnej, red.
H. Sowińska, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2011.
Edukacja przedszkolna, red. P. Swianiewicz, Wydawnictwo ICM, Warszawa 2012.
Jakość w edukacji. Różnorodne perspektywy, red. G. Mazurkiewicz, Uniwersytet Jagielloń-ski, Kraków 2012.
K l u s - S t a ń s k a D., N o w i c k a M., Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej, WSiP, Warszawa 2005.
M i c h o ń P., Wpływ instytucjonalnej opieki nad dzieckiem na aktywność zawodową kobiet w krajach Uni Europejskiej, [w:] Kierunki zmian w systemie instytucjonalnej opieki nad dzieckiem w Polsce, red. C. Sadowska-Snarska, Wydawnictwo WSE, Białystok 2008.
Polityka oświatowa miasta Opola na lata 2011–2015, Urząd Miasta Opola, Opole 2011.
S z u k a l s k i P., Zapotrzebowanie na instytucjonalne formy opieki nad małym dzieckiem w Polsce w perspektywie roku 2020, [w:] Kierunki zmian w systemie instytucjonalnej opieki nad dzieckiem w Polsce, red. C. Sadowska-Snarska, Wydawnictwo WSE, Białystok 2008.
Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem w Europie: zmniejszenie nierówności społecznych i kulturowych, Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (EACEA), Warszawa 2009.
17Dziecko w szkolnej rzeczywistości. Założony a rzeczywisty obraz edukacji elementarnej, red.
H. Sowińska, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2011, s. 34.
18D. K l u s - S t a ń s k a, M. N o w i c k a, Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej, WSiP, Warszawa 2005, s. 7.
Ł U K A S Z F I E B I C H