Migracje wewnątrzwojewódzkie w województwie mazowieckim

Migracje wewnętrzne ludności w województwie mazowieckim mają istotny wpływ na stan i strukturę ludności w poszczególnych jednostkach podziału te-rytorialnego. Większość migracji wewnętrznych odbywa się w ruchu we-wnątrzwojewódzkim. W 2015 r. ten typ migracji stanowił odpowiednio 67,4%

ogółu napływu i 83,9% ogółu odpływu migracji wewnętrznych na pobyt stały.

W ramach migracji wewnątrz województwa przemieściło się 42556 osób, przy czym odpływ stałych mieszkańców miast na wieś (13534 osoby) przewyższył napływ stałych mieszkańców wsi do 35 miast (10694 osoby). Saldo migracji w miastach, które od dłuższego czasu jest ujemne, w 2015 r. wyniosło minus 2840 osób. Liczba ludności m.st. Warszawy w wyniku migracji wewnątrzwo-jewódzkich zmniejszyła się o 1119 osób.⁸

Od kilkunastu lat roczny napływ ludności przekracza wielkość odpływu, co powoduje, że saldo migracji stałej jest dodatnie. W 2015 r. napływ migracyjny w ruchu wewnętrznym dotyczył 63121 osób, a odpływ – 50736 osób. W mia-stach zarejestrowano 39662 zameldowania na pobyt stały, a na wsi – 23459.

W strukturze odpływów według kierunków przeważały również migracje z miast do miast (50,6%) i z miast na wieś (22,3%), mniejsze zaś były ze wsi do miast – 16,2% oraz ze wsi na wieś – 10,9%. Odpływ migracyjny w miastach województwa dotyczył 31407 osób, z których 15267 (48,6%) wyprowadziło się

7 Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie mazowieckim w 2015 r., US ,Warszawa 2016.

8 Ibidem.

na wieś. W omawianym okresie wymeldowania zarejestrowane na wsi dotyczy-ły 19329 osób, z których 12259 (63,4%) przeniosło się do miast.

Głównym obszarem docelowym odpływu migracyjnego z miast regionu pozostaje Warszawa, a w przypadku wsi tego województwa – jego miasta (poza Warszawą). Pozycja ta ulega jednak osłabieniu. Udział Warszawy w ogólnej wielkości odpływu ze strefy podmiejskiej znacznie zmniejszył się, wzrósł natomiast udział strefy podmiejskiej jako obszaru docelowego migracji z Warszawy. Oznacza to wykształcenie się bardziej zrównoważonego układu przepływów ludności między Warszawą a pozostałymi obszarami regionu (Potrykowska 1997, 2002). W 2015 r. saldo migracji w ruchu wewnętrznym wyniosło 12385 osób; w miastach – 8255, a na wsi – 4130. Współczynnik natężenia salda migracji wewnętrznych na pobyt stały wyniósł 2,32, przy czym w miastach był wyższy (2,41) niż na wsi (2,16). Wśród miast na pra-wach powiatu tylko w m.st. Warszawie saldo migracji wewnętrznych było dodatnie (4,65 na 1000 ludności), natomiast w pozostałych miastach kształto-wało się na poziomie od -1,17 w Siedlcach do -6,52 w Ostrołęce. W grupie pozostałych powiatów natężenie salda migracji wyniosło od -5,17 w powiecie makowskim do +12,26 w powiecie piaseczyńskim.(ryc.5.4.).

Migracje wewnątrzregionalne i wewnątrzmiejskie w regionie Warszawy ma-ją charakter wielostronny i złożony. Układ przestrzenny migracji ze wsi na wieś wskazuje wyraźnie na lokalny charakter tych przemieszczeń. Gminy otaczające bezpośrednio Warszawę oraz gminy położone w lewobrzeżnej względem biegu Wisły części strefy podmiejskiej aglomeracji warszawskiej wykazywały wyso-kie wartości dodatnich sald migracji, co świadczy o rozwoju tam procesów su-burbanizacji. Mniej liczne są gminy położone w prawobrzeżnej części strefy podmiejskiej Warszawy, które wykazują wysokie wartości dodatnich sald mi-gracji, co świadczy o asymetrii przestrzennej układu powiązań w regionie ob-szarów położonych w części prawobrzeżnej aglomeracji (ryc. 5.5.). Świadczy to o asymetrii układu powiązań oraz o istnieniu bariery przestrzennej w postaci Wisły, utrudniającej przemieszczenia ludności. Większość migracji z brzeżnej części regionu kieruje się do gmin warszawskich, również prawo-brzeżnych. Hipotezę o istnieniu bariery przestrzennej, którą stanowi Wisła w regionie Warszawy, potwierdza również rycina 5.5.

Świadczy to o asymetrii układu powiązań oraz o istnieniu różnic w rozwoju społeczno-gospodarczym obu części regionu i ich atrakcyjności z punktu wi-dzenia podejmowania decyzji migracji.

Rycina 5.4. Migracje wewnętrzne na pobyt stały według powiatów w województwie mazowieckim w 2015 r. (na 1000 ludności)

Źródło: Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie mazowieckim w 2015 r., US, Warszawa 2016.

Rycina 5.5. Migracje wewnętrzne na pobyt stały według gmin w województwie mazowieckim w 2015 r. (na 1000 ludności)

Źródło: Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie mazowieckim w 2015 r., US, Warszawa 2016.

Odpływy migracyjne z Warszawy do regionu mają mniejszą intensywność i krótszy zasięg, ograniczony do gmin sąsiadujących z województwem. Ponadto efekt bariery przestrzennej uwidacznia się w odpływach z Warszawy do strefy, gdzie migracje pochodzą z tego samego kierunku oraz kierują się do pobliskich

gmin strefy podstołecznej. Świadczy to o procesie dekoncentracji ludności z centrum na peryferie aglomeracji miejskiej (Potrykowska 1995, 1997; Potry-kowska, Śleszyński 1999).

Obszar oddziaływania stolicy na strefę zewnętrzną w formie przyciągania do niej migrantów jest ograniczony przestrzennie do najbliższej strefy podmiejskiej.

Zasięg i intensywność migracji do Warszawy koncentruje się w strefie jej naj-większego oddziaływania. Układ powiązań migracyjnych województwa war-szawskiego z Warszawą wskazuje na oddziaływanie funkcji odległości na wiel-kość i natężenie migracji (zgodnie z modelem grawitacji wraz ze wzrostem odle-głości maleje bowiem siła interakcji, zaś obszar oddziaływania się kurczy).⁹ Większość gmin położonych poza obszarem aglomeracji warszawskiej wy-kazywała ujemne salda migracji, świadczące o przewadze odpływów migracyj-nych ludności z terenów peryferyjmigracyj-nych regionu, tzn. obszarów wiejskich i ma-łych miast. Część z tych gmin jest niekorzystnie położona w pasie graniczącym bezpośrednio z aglomeracją, czyli w tzw. cieniu aglomeracji (Korcelli, Potry-kowska 1994). W rezultacie wzmożonych odpływów ludności zwłaszcza z te-renów położonych w części północnej, wschodniej i południowej regionu wy-stępuje zjawisko depopulacji tych obszarów peryferyjnych województwa ma-zowieckiego, co świadczy o zróżnicowaniu przestrzennym i polaryzacji proce-sów demograficznych na Mazowszu. W dużym stopniu przestrzenne zróżnico-wanie sytuacji demograficznej pokrywa się ze zróżnicozróżnico-waniem poziomu roz-woju społecznego i gospodarczego.

5.4. Struktura migracji wewnętrznych w województwie mazowieckim