BOJOWYCH TO KWESTIA BLIŻSZEJ LUB DALSZEJ PRZYSZŁOŚCI.
W
przestrzeni publicznej, i to nie tylko w środowi-sku wojskowym, zdążyliśmy się przyzwyczaić do pojęcia dron oznaczającego bezzałogowy statek powietrzny (BSP). Tego typu środek może odbywać lot autonomiczny (samodzielnie, z użyciem autopilo-ta czy innego systemu na pokładzie) lub być zdalnie sterowany (kierowany przez operatora) poza zasię-giem wzroku. Ze względu na coraz większe możliwo-ści platformy te są już powszechnie stosowane w wie-lu dziedzinach wie-ludzkiej działalności. Wykorzystują je różne służby, jak choćby policja, straż pożarna czy Straż Graniczna. Szczególną rolę od wielu lat odgry-wają również w obszarze militarnym, gdzie wykonują różnorodne misje bojowe. W odróżnieniu od BSP zdecydowanie mniej popularne są bezzałogowe auto-nomiczne pojazdy lądowe, zwane również robotami.PROPOZYCJA
W ostatniej dekadzie widoczne stało się znaczne zainteresowanie rozwojem pojazdów autonomicznych jako robotów lądowych o różnym przeznaczeniu.
Warto wspomnieć, że liczba krajów, których armie roz-wijają programy tych środków walki, zbliża się już do stu. Nasz rodzimy przemysł zbrojeniowy również nie pozostaje w tyle. W ramach konkursu ogłoszonego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju jest reali-zowany projekt autonomicznego pojazdu lądowego z modułem uzbrojenia do celów rozpoznawczych i bo-jowych Perun (fot.). W jego realizacji uczestniczy kon-sorcjum, którego liderem są Zakłady Mechaniczne w Tarnowie. Zgodnie z założeniami pojazd ten jest przeznaczony głównie do prowadzenia rozpoznania
oraz wykonywania zadań o charakterze typowo bojo-wym, w tym także do zwiększania świadomości sytu-acyjnej pododdziałów piechoty, na rzecz których wy-konywałby zadania, szczególnie w trudnych warun-kach atmosferycznych i w specyficznym środowisku walki, np. w terenie zurbanizowanym czy lesisto--jeziornym. W zależności od konfiguracji robot w przyszłości będzie mógł realizować zadania wspar-cia logistycznego (transport wyposażenia i zaopatrze-nia, np. amunicji i ciężkiego uzbrojezaopatrze-nia, ewakuacja rannych) czy też rozpoznania skażeń chemicznych, biologicznych i radiologicznych.
Pojazd zwiększy zdolności Sił Zbrojnych RP odno-szące się do przetrwania i ochrony wojsk, transportu i ewakuacji, prowadzenia walki w terenie zurbanizo-wanym oraz rozpoznania, obserwacji, wskazywania celów i rażenia. Dysponuje on:
– funkcją autonomicznego poruszania się w terenie z możliwością zdalnego sterowania ruchem;
– precyzyjnym systemem nawigacji i orientacji;
– zdalnie sterowanym modułem uzbrojenia z syste-mem stabilizacji i wideotrackerem;
– zaawansowanymi detektorami skażeń i promie-niowania (akustyczne i wizyjne).
W skład systemu Perun wchodzi m.in.:
– autonomiczny pojazd kołowy;
– zdalnie sterowany moduł uzbrojenia ZSMU A3C, obejmujący karabin maszynowy kalibru 7,62 mm oraz opcjonalnie wielkokalibrowy karabin maszyno-wy kalibru 12,7 mm;
– ilość amunicji dostępna do użycia w wypadku:
kalibru 7,62 mm – 500 szt., kalibru 12,7 mm – 100 szt.;
płk rez. dr Aleksander Wrona
SZKOLENIE
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 5 / 2020
105
– stanowiska sterowania: główne (stacjonarne na pojeździe bazowym), mobilne (wynośne) dla operato-ra ooperato-raz awaryjne.
Podstawowe parametry systemu to:
– zasięg sterowania – ze stanowiska stacjonarnego nie mniej niż 5 km i nie mniej niż 3 km ze stanowiska mobilnego (wynośnego);
– zasięg transmisji wizji – ze stanowiska stacjonar-nego nie mniej niż kilometr;
– zasięg jazdy z prędkością marszową – nie mniej niż 50 km;
– czas operacyjny (pełna funkcjonalność w tempie marszowym) – nie mniej niż 10 h.
Aby zapewnić platformie bezpieczeństwo pracy, wyposażono ją m.in. w: radarowy i wizyjny system analizy otoczenia, wyłączniki bezpieczeństwa, me-chaniczne zabezpieczenie przed przejęciem broni i amunicji, kodowany tor radiowy, zdefiniowane wa-runki użycia uzbrojenia czy nieletalne systemy obrony własnej pojazdu. Umożliwiono jej też wykrywanie in-gerencji osób trzecich w trybie oszczędzania energii.
Do wykonywania swoich zadań będzie ona wyko-rzystywała: głowicę optoelektroniczną z kamerą TV, IR i dalmierzem laserowym; sensory nawigacji GPS, nawigację inercyjną oraz odometrię; detektor kie-runku strzału PEARL; detektor promieniowania BDBG-15S-09; detektor skażeń LCD 3.3; stację me-teo MaxiMet GMX 500; wykrywacz metali Garred ATX; mikrofon M7WP-MIC; system emisji dźwię-ku o dużym natężeniu; wskaźnik laserowy punktu celowania uzbrojenia oraz system rozpraszania gazu łzawiącego.
Stanowisko sterowania uzbrojonym robotem będzie się znajdowało na pojeździe opancerzonym. Jego za-łoga będzie liczyła dwóch żołnierzy. Stanowisko ste-rowania pojazdem autonomicznym zostanie wyposa-żone w niezbędne środki łączności, transmisji obrazu i nawigacji z możliwością sterowania uzbrojeniem.
Sam robot do miejsca wykonywanego zadania będzie transportowany w ciągnionej przyczepce bądź na przystosowanej do tego celu platformie, która zmieści nawet więcej niż jednego robota.
WYKORZYSTANIE
Zastosowanie bezzałogowych autonomicznych po-jazdów lądowych pozwala między innymi na mini-malizowanie zagrożenia utraty życia naszych żoł-nierzy w różnych sytuacjach na polu walki. Robot potrafi czuwać na wyznaczonym stanowisku obser-wacyjnym długie godziny – bez względu na porę dnia i warunki atmosferyczne. W odróżnieniu od żołnierza nie męczy się, nie odczuwa strachu, nie wpada w panikę, nie ma litości, gdyż nie kieruje się emocjami. To właśnie takie pojazdy powinny się przemieszczać na czole kolumn marszowych czy na-cierających pododdziałów, wykrywając potencjalne pułapki bądź prowokując przeciwnika do otwarcia ognia. W każdej sytuacji bojowej należy dążyć do tego, by tam, gdzie może zginąć żołnierz, lepiej po-święcić maszynę.
Wykorzystanie robotów do zadań inżynieryjno-sa-perskich, rozpoznawczo-patrolowych i logi stycznych jest powszechnie akceptowane. Zadania związane zarówno z rozminowaniem, jak i neutralizowaniem
ZM TARNÓW
Autonomiczny pojazd lądowy z modułem uzbrojenia Perun
SZKOLENIE
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 5 / 2020
106
RYS. 1. WYKORZYSTANIE UZBROJONYCH ROBOTÓW W UBEZPIECZENIU WOJSK W REJONIE
ROZMIESZCZENIA (WARIANT)
przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych mogą wykonać maszyny, którymi łatwo można sterować zdalnie. Zadania patrolowe i logistyczne, mimo że niezbyt trudne, są nużące i monotonne. Dlatego też przejęcie ich przez roboty pozwoli na przekierowanie części żołnierzy do tych bardziej odpowiedzialnych.
Największe wyzwanie stanowi wykorzystanie robo-tów do zadań bojowych, podczas których dopusz-czalne, a nawet konieczne, będzie użycie środków walki. W działaniach taktycznych dostrzega się szero-ki wachlarz zadań, do których mogą być wykorzysta-ne autonomiczwykorzysta-ne pojazdy z modułem uzbrojenia. Na pierwszy plan wysuwają się takie, jak: rozpoznanie terenu i obiektów terenowych; ubezpieczenie bojowe, marszowe, postoju oraz bezpośrednie (organizowane we wszystkich rodzajach działań taktycznych).
Istotną rolę Perun może odegrać w ubezpieczeniu bezpośrednim. Pojazd porusza się po określonej dro-dze, np. wokół ochranianego obiektu, rejestrując
roz-bieżności między stanem rzeczywistym a zapisanym w jego pamięci. W trakcie rozpoznania będzie się po-ruszał w nieznanym terenie, musi więc być zdolny do pokonywania przeszkód z uwzględnieniem różnorod-nych zagrożeń.
Najtrudniejsze do wykonania będą zadania bojowe, które zwykle będą miały różny stopień trudności.
Prostsze będą zadania w obronie – pojazdy zajmują wyznaczone stanowiska, kontrolują przydzielony od-cinek terenu i gdy dostrzegą przeciwnika, identyfiku-ją go, następnie informuidentyfiku-ją o wykrytym celu operatora, który decyduje o dalszym działaniu, a w konsekwen-cji o sposobie jego zniszczenia.
Niebagatelną rolę autonomiczny pojazd lądowy może odegrać w ubezpieczeniu wojsk w rejonach roz-mieszczenia. Jego zadaniem będzie między innymi:
– niedopuszczenie do przeniknięcia elementów roz-poznawczych przeciwnika w głąb własnego ugrupo-wania;
SZKOLENIE
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 5 / 2020
107
RYS. 2. WYKORZYSTANIE AUTONOMICZNEGO POJAZDU LĄDOWEGO Z MODUŁEM UZBROJENIA W OBRONIE (WARIANT)
Opracowanie własne (2).
– niedopuszczenie do niespodziewanego ataku przez wczesne wykrycie i rozpoznanie sił przeciwni-ka;– patrolowanie kierunków pasywnych;
– ochrona stanowisk dowodzenia;
– dyżury bojowe na kierunkach trudno dostępnych.
W rejonach rozmieszczenia oddziały i pododdziały do własnej ochrony angażują znaczne siły w systemie całodobowym. Organizowane są ubezpieczenia bojo-we, patrole, czujki oraz podsłuchy (w nocy). Podod-działy wykonują te zadania kosztem innych, związa-nych z przygotowaniem się do walki. Dlatego też ce-lowe jest, by w takiej sytuacji część zadań mogły wykonywać platformy bezzałogowe. Obraz sytuacji taktycznej z wyznaczonego rejonu dozorowania prze-każą natychmiast do właściwego źródła, czyli na sta-nowisko dowodzenia, i zrobią to szybciej niż żołnierz.
Robot dostarcza je w czasie rzeczywistym, a gdy zaj-dzie potrzeba, otworzy ogień, co w każdej sytuacji
jest znaczącym czynnikiem odstraszania. Takie dzia-łanie nie tylko zaoszczędzi żołnierzom wysiłku, lecz może także uratować wiele istnień ludzkich (rys. 1).
Z analizy angażowanych do tego typu zadań sił wy-nika, że zastosowanie robotów może odciążyć kom-ponent co najmniej dwóch plutonów. Takie elementy ubezpieczenia, jak: patrole piesze, czujki, podsłuchy, dyżurne środki ogniowe mogą być w całości zastą-pione uzbrojonymi platformami lądowymi. Z kolei w obronie mogą one wykonywać zadania dyżurnych środków ogniowych przed przednim skrajem obrony, ubezpieczać skrzydła i luki, osłaniać ogniem pola mi-nowe i zapory fortyfikacyjne oraz inne w zależności od sytuacji taktycznej (rys. 2).
Najtrudniejsze do wykonania będą zadania o cha-rakterze ofensywnym. W trybie zdalnego sterowa-nia platformy bezzałogowe będą się poruszać przed pojazdami wyposażonymi w stacjonarne stanowi-ska sterowania. Operatorzy, kierując ich ruchem, będą
SZKOLENIE
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 5 / 2020
108
decydować o użyciu przez nie uzbrojenia. Zakłada to szybką reakcję na pojawiające się przeszkody tereno-we, nagłe ograniczenia pola widzenia itd.
Platformy mogą się znajdować w składzie np. bojo-wych patroli rozpoznawczych, rozpoznając takie obiekty terenowe, jak: skraje lasów, mosty, przepusty, węzły i skrzyżowania dróg, skraje osiedli itp. W nie-których sytuacjach taktycznych tego typu środki mogą uczestniczyć w tzw. rozpoznaniu ogniem, by zmusić przeciwnika do zdemaskowania swoich sta-nowisk ogniowych. O sposobie ich wykorzystania będą decydować głównie możliwości prowadzenia obserwacji i ewentualnych zakłóceń w przesyłaniu obrazu z pola walki.
W takich sytuacjach niezbędna stanie się współpraca operatora pracującego na stanowisku stacjonarnym z operatorem wyposażonym w przenośny pulpit stero-wania. Niekiedy konieczny będzie manewr pojazdem w rejon pracy operatora z przenośnym pulpitem z goto-wością jego wsparcia i ewentualnego zastąpienia w kie-rowaniu pojazdem. Odpowiednio wyposażony pojazd może odegrać istotną rolę w rozpoznawaniu skażeń.
Wiadomo bowiem, że na szczeblu batalionu nie ma specjalistycznych sił i środków do wykonywania tego typu zadań. Bardzo ograniczone są również możliwo-ści plutonu chemicznego funkcjonującego w bryga-dzie. Zatem odpowiednio skonfigurowany i oprzyrzą-dowany robot mógłby sprawnie prowadzić rozpozna-nie, identyfikację i monitoring skażeń. Pozwoli to na natychmiastowe zaalarmowanie dowództw i sztabów o wykrytym zagrożeniu i podjęciu kroków minimalizu-jących to zagrożenie (rys. 3).
Wzorem rozwiązań istniejących w wielu krajach sys-tem rozpoznania skażeń powinien być oparty właśnie na robotach wyposażonych w zestawy czujników oraz systemy analizy i przekazywania sygnałów o