Rozległe powierzchnie torfowiskowe rozciągają się także w strefie tropikalnej oraz na lądowych terenach między zwrotnikami. Są one bardzo interesujące, lecz nie polecamy ich uwadze turystów z kilku powodów, z których dwa wymienimy: po pierwsze – nie zostały dobrze opisane, ani nawet nie doczekały się dostatecznego rozpoznana, a po drugie – są nagminnie niszczone, ponieważ wiele z nich zamie-niono na rozległe plantacje różnych roślin (por. Page, Banks 2007, Page i in. 2007).
Warto natomiast zwrócić uwagę na niektóre mokradła nieformujące pokładów tor-fu, gdyż turystom mogą przysporzyć dużo satysfakcji.
Obszary mokradłowe i możliwości ich turystycznego wykorzystania 143
Ryc. 12. Fragment torfowiska aapa koło Oulu. Na pierwszym planie rozległa dolina ze sta-gnującą wodą, w oddali nieco wyniosła grzęda z przebarwionymi na brązowo egzemplarza-mi brzozy karłowatej (Betula nana) i pojedynczyegzemplarza-mi drzewiastyegzemplarza-mi sosnaegzemplarza-mi (fot. K. Tobolski)
Namorzyny (mangrowe). Stanowią je drzewiasto-krzewiaste zbiorowiska ro-snące na płyciznach przy niektórych brzegach oceanów. Wymagają miejsc spokoj-nych, jakimi w tropikach są przestrzenie między brzegiem a barierą rafy koralowej, ujściowe odcinki rzek, a także muliste brzegi niektórych wysp. Dobrze egzystują w warunkach znacznych zmian poziomu wody spowodowanych rytmiką oceanicz-nych przypływów i odpływów. Specjalnie przystosowane (Lisowski 1996) do życia w zasolonym środowisku błotnym, ubogim w tlen, charakteryzują się obecnością szczudlastych korzeni, pneumatoforów, pni z podporami, żyworodnością, sukulen-cją. Reprezentują swoiste ekosystemy, które mogą formować powierzchniowo roz-leglejsze krajobrazy tropikalnych i subtropikalnych dolin rzecznych (ryc. 13–16).
Ich geograficzny zasięg warunkuje przede wszystkim czynnik termiczny, elimi-nujący składniki bardziej politermiczne, czego ilustracją jest rycina 17, rozgrani-czająca namorzyny zubożałe(do pięciu typowych gatunków mangrowych i powy-żej pięciu gatunków w centrum areału tych ekosystemów).
Park Narodowy Everglades. Jest to jeden z przykładów subtropikalnych mo-kradeł chronionych w Stanach Zjednoczonych, w południowej części Florydy.
Pierwsze starania o ochronę tych terenów czyniono już w roku 1923, jednak dopie-ro w 1947 oficjalnieutworzono tam park nadopie-rodowy. Obecnienależy on do obsza-rów Światowego Dziedzictwa pod patronatem UNESCO.
Do najważniejszych chronionych ekosystemów PN Everglades należą namorzy-ny, jak również znajdujące się w granicach Parku dno morskie, w znacznej części pokrytetrawą morską stanowiącą środowisko życia ryb i skorupiaków. Występują
Ryc. 13. Namorzyny w dolinie niewielkiej rzeki uchodzącej do Oceanu Spokojnego – wyspa Okinawa (fot. K. Tobolski)
tam takżedoskonałewarunki dla roz-woju koralowców, gąbek, żółwi mor-skich, manatów i innych zwierząt.
Z punktu widzenia omawianych w niniejszym opracowaniu zagadnień, najważniejsze są jednak dwa odrębne (terytorialnie) słodkowodne ekosyste-my bagienne: Shark River Slough and Taylor Slough oraz obecność cypryśni-ków błotnych (Taxodium distichum) – długowiecznych drzew typowych dla bagien i obszarów zalewowych, o cha-rakterystycznych i atrakcyjnych tury-stycznieprzystosowaniach odde cho-wych, jako żepneumatofory wyrastają nawet 1 m ponad powierzchnię podłoża (Seneta 1987). Główne cele ochrony po-legają na zachowaniu krajobrazów mo-kradłowych Everglades, przywróceniu naturalnego przepływu wód i zalewaniu osuszonych wcześniej terenów (Lit-tlejohn 2002).
Doskonałezagospodarowanietury-styczne Parku Narodowego Everglades umożliwia nie tylko wieloraką jego pe-netrację oznaczonymi trasami (wę-drówki piesze, rowerowe, szlaki kaja-kowe, wędkarstwo), ale także dłuższy pobyt, z możliwością noclegu w hotelu i na polach kempingowych. Podstawo-wym zadaniem służb parkowych jest dbałość o edukację przyrodniczą od-wiedzających (ok. 1 mln turystów rocz-nie). Służą temu między innymi ścieżki dydaktyczne dla młodzieży szkolnej i zainteresowanych grup oraz turystów indywidualnych, któremożna pokony-wać z przewodnikiem. Przy wejściach do Parku znajdują się ośrodki tury-styczne (Visitor Centers), zapew- niającewszelkieinformacjeturystycz-ne, organizacyjne i merytoryczne.
Stanowią one również początek tras wypadowych w głąb Parku.
Obszary mokradłowe i możliwości ich turystycznego wykorzystania 145
Ryc. 14. Bezpieczne, biegnące setkami me-trów pomosty umożliwiają obserwacje mokradłowego fenomenu namorzynów z różnej wysokości (fot. K. Tobolski)
Ryc. 15. Pomimo dużych wahań poziomu wody rzek „namorzynowych” dużą sa-tysfakcję sprawiają spływy łodzią bądź kajakiem (Ikehara 2000)
[146]
Literatura
Beug H.-J., Henrion I., Schmüser A., 1999, Landschaftsgeschichte im Hochharz. Die Entwicklung der Wälder und Moore seit dem Ende der letzten Eiszeit, Gesellschaft zur Förderung des Natio-nalparks Harz e. V. Goslar, Clarke Joosten.
Eurola S., Hicks S., Kaakinen E., 1984, Key to Finnish Mire Types, w: European Mires, red. P.D.
Moore, Academic Press, London, s. 11–117.
Häyrinen U., 1970, Belebte Einsamkeit. Landschaft in Europas Norde, Kümmerly & Frey Geogra-phischer Verlag, Bern.
Henrion I., 1982, Untersuchungen zur Entwicklung von Sattelmooren im Oberharz, Dissertation, Universtät Göttingen.
Ikehara S., 2000, Nasze mangrowy – folder japoński, Wyd. Higushi Mura Yakuba.
Jensen U., 1987, Die Moore des Hochharzes, Allgemeiner Teil, Naturschutz und Landschaft-spflege in Niedersachsen, 15. Hannover.
Jensen U., 1990, Die Moore des Hochharzes, Spezieller Teil, Naturschutz und Landschaftspfle-ge in Niedersachsen, 23. Hannover.
Joosten H., Clarke D., 2002, Wise use of mires and peatlands – background and principles including a framework for decision-making, International Mire Conservation Group and International Peat Society, Saarijarvi.
Lisowski S., 1996, Świat roślinny tropików, Wydawnictwo Sorus, Poznań.
Littlejohn M., 2002, Everglades National Park Visitors Study, Visitor Services Project, Report 131, Inoversity of Idaho.
PageS., Banks C., 2007, Tropical peatlands: Distribution, extent and carbon storage – uncertainties and knowledge gaps, Peatlands International, 2, 26–27.
Page S., Rieley J., Hoscilo A., 2007, A burning issue: tropical peatlands and fire, Peatlands Inter-national, 2, 28–29.
Seneta W., 1987, Drzewa i krzewy iglaste, PWN, Warszawa.
Tobolski K., 2000, Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych, Wydawnictwo Nauko-we PWN, Warszawa.
Tobolski K., 2003, Torfowiska Ziemi Świeckiej, Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Dolnej Wisły, Świecie n. Wisłą.
Tobolski K., 2007, Wybrane przykłady torfowisk Estonii, w: Siedliska i gatunki wskaźnikowe w lasach, 2, red. D. Anderwald, Studia i materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Le-śnej, 9,2/3 (16), Rogów, 612–621.
Obszary mokradłowe i możliwości ich turystycznego wykorzystania 147
Ryc. 17. Zasięg geograficzny namorzynów formy optymalnej – kolor czerwony i formy zu-bożałej – kolor zielony (Ikehara 2000)