IV. DETERMINANTY KONTYNUOWANIA PRACY
1. Główne zajęcia niepracujących
Zajęcia starszych osób bezrobotnych i nieaktywnych zawodowo róż
nią się między sobą. O ile bezrobotni koncentrują się na poszukiwaniu pra
cy, o tyle nieaktywni zawodowo głównie chorują bądź leczą się.
Wśród bezrobotnych mężczyźni poszukiwali pracy częściej niż kobie
ty. Odsetek mężczyzn deklarujących to zajęcie wynosił 73,4, a kobiet 34,7 (wykres 1). Natomiast wśród biernych zawodowo (wykres 2) ponad 50%
respondentów wskazało zły stan zdrowia jako przyczynę uniemożliwiającą podjęcie pracy. Ponad 18% biernych zawodowo uważa, że powodem utrud
nień w uzyskaniu pracy je s t brak ofert - dlatego nie poszukują oni w zasa
dzie pracy i zajm ują się głównie leczeniem nabytych chorób i pracami do
mowymi. Odpoczynek preferuje 11,2% badanych. Do pracy w szarej strefie przyznaje się 3,8% biernych zawodowo. Podkreślić należy, że osoby należą
ce do tej grupy nie podnoszą swoich kwalifikacji zawodowych i dlatego niełatwe będzie ich zaktywizowanie bez odbycia szkoleń.
Wykres 1. Czynności wykonywane przez bezrobotnych i nieaktywnych zawodowo (%)
Głównie szukałe(a)m pracy
Zajm owałem się dom em , ogrodem , działką
Opiekowałem się swoim i dziećmi /w nukam i
Pracowałem na czarno
Chorowałem , leczyłem się, rehabilitowałem się
Robiłem coś innego niż w ym ieniono powyżej
Odpoczywałem
Uczyłem się, szkoliłem
0 10
i Nieaktywni zawodowo
20 . Bezrobotni
30 40 50 60
Źródio: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Postawy i oczekiwania osób niepracujących wobec pracy
Wykres 2. Czynności wykonywane przez biernych zawodowo według płci (%)
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
2. Zainteresowanie pracą
Niepracujący zostali poproszeni o udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy są zainteresowani podjęciem pracy zarobkowej. Ponad połowa bada
nych była zainteresowana aktywnością zawodową (tab. 1); 33,6% ankieto
wanych odpowiedziało na to pytanie „tak”, a prawie 17% „raczej tak”. Nie- zainteresowanych pracą zarobkową było 46,4% badanych, niezdecydowa
nych zaś 3,1%.
Zainteresowanie pracą było dużo większe wśród mężczyzn (wykres 3) niż kobiet (wykres 4). Zdecydowanie chciało podjąć pracę 40% mężczyzn, a prawie 16% udzieliło odpowiedzi „raczej tak”. Wśród kobiet udziały te były dużo niższe i wynosiły odpowiednio 27,3% i 17,8%. Deklaracje te nie
jako korespondują z tradycyjnym stereotypem roli kobiety w gospodarstwie domowym.
Wśród niepracujących osób starszych zainteresowanie pracą było bar
dzo zróżnicowane nie tylko według płci, ale również według wieku. Malało ono szybko wraz z przybywaniem lat badanych osób. Ponad 60% niepracu
Rozdział V
jących kobiet w wieku 4 5 -4 9 lat było skłonnych podjąć pracę. W przedzia
le wieku 5 0 -5 4 lata wskaźnik ten był niższy o ponad 15 punktów procen
towych, a dla kobiet w wieku 5 5 -5 9 lat kształtował się na poziomie już tylko około 30%. Mężczyźni byli wprawdzie w e wszystkich przedziałach wieku bardziej zainteresowani pracą zarobkową niż kobiety, ale widoczne są tutaj wyraźne różnice między poszczególnymi grupami wiekowymi, o ile zainteresowanie zatrudnieniem niepracujących mężczyzn w wieku 4 5 -5 9 lat było relatywnie wysokie i sięgało prawie 68% , o tyle w przedziale od 55 do 64 lat wynosiło tylko około 44%.
Tabela 1. Zainteresowanie pracą zarobkową wśród osób niepracujących
Wyszczególnienie Liczba %
Tak 291 33,6
Raczej tak 146 16,9
Raczej nie 87 10,0
Nie 315 36,4
Trudno powiedzieć 27 3,1
Ogółem 866 100,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Wykres 3. Zainteresowanie pracą wśród niepracujących mężczyzn według wieku (%)
0 10 20 30 40 50 60 70
■ T ru d n o p o w ie d zie ć * Tak i R aczej ta k ■ N ie i raczej nie
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Wykres 4. Zainteresowanie pracą wśród niepracujących kobiet według wieku (%) L— --- Postawy i oczekiwania osób niepracujących wobec pracy
---60-64
55-59
50-54
45-49
0 10 20 30 40 50 60 70
■ Trudno pow iedzieć * Tak i Raczej tak ■ Nie i raczej nie
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Zainteresowanie pracą zarobkową starszych osób niepracujących nie jest mocno uzależnione od poziomu wykształcenia (wykres 5). Skrajne wiel
kości zawierają się w przedziale od 55,8% do 46,4%. Najwyższe zaintereso
wanie występuje wśród osób posiadających licencjat i tytuł zawodowy inży
niera bez magisterium. Głębsza analiza danych pokazuje, że szczególnie na aktywności zawodowej zależy inżynierom. Najmniejszą chęć do pracy dekla
rują osoby niepracujące ze stopniem magistra. Może to świadczyć o niedopa
sowaniu ich kwalifikacji do wymagań rynku pracy i ewentualnie szybkim nabyciu uprawnień emerytalnych, co dotyczy na przykład nauczycieli.
W badaniu podjęto próbę określenia stopnia zainteresowania zatrudnie
niem na rynkach pracy wyodrębnionych ze względu na typy gospodarek (wy
kres 6). Najmniejsze zainteresowanie podejmowaniem pracy występuje w po
wiatach rolniczo-przemysłowych (P2), gdzie deklaruje je ponad 40% badanych.
Deklarowana skłonność do podejmowania pracy była zbliżona w powiatach rolniczych (P3), rolniczo-turystycznych (PI) i w Bydgoszczy. W zasadzie co dru
ga osoba niepracująca w tych jednostkach była skłonna podjąć pracę zarob
kową. Zupełnie inaczej wyglądała sytuacja w Toruniu, gdzie zainteresowanie pracą deklarowało aż 61,8% niepracujących osób starszych. Różnica między Toruniem a Bydgoszczą wynosi zatem 12,8 punktów procentowych. Można stąd wyciągnąć wniosek, że zapotrzebowanie na osoby starsze na bydgoskim ryn
ku pracy jest o wiele wyższe niż w Toruniu i dlatego stosownie do tych uwa
runkowań powinny być rozłożone akcenty w polityce rynku pracy.
Wykres 5. Zainteresowanie pracą wśród niepracujących według wykształcenia (%)
W yższe m agisterskie lub stopień naukow y
W yższe licencjackie/inżynierskie
Średnie zaw odow e
Średnie ogólnokształcące
Zasadnicze zaw odow e
Podstaw ow e lub gim nazjalne
10 20 30 40 50 60
] Nie i raczej nie M Tak i raczej tak Trudno powiedzieć
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Wykres 6. Zainteresowanie pracą wśród niepracujących według grap powiatów (w %)
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Postawy i oczekiwania osób niepracujących wobec pracy
W yniki naszych badań w skazują na relatyw nie wysokie - w porów
naniu z rezultatam i innych analiz - zainteresow anie pracą w śród star
szych osób bezrobotnych i biernych zawodowo w regionie kujawsko-po- morskim. Można zatem powiedzieć, że starsze osoby niepracujące stano
w ić m ogą istotny czynnik uzupełnienia niedoboru rąk do pracy w regio
nie - pod warunkiem , że chociaż po części spełnione będą ich oczekiw a
nia w obec pracy.
3. Gotowość do podjęcia pracy
Deklaracje dotyczące zainteresowania pracą zarobkową powinny być skorelowane z gotowością do je j podjęcia. Otóż prawie połowa badanych niepracujących starszych osób zgłosiła gotowość podjęcia pracy w obecnym lub nadchodzącym tygodniu. Oznacza to, że zainteresowanie pracą niepra
cujących respondentów je s t autentyczne i przekłada się na gotowość jej
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Występuje jednak bardzo duże zróżnicowanie gotowości do podjęcia pracy między bezrobotnymi a nieaktywnymi zawodowo. Aż 81,5% bezro
botnych gotowych było przystąpić do pracy w obecnym lub nadchodzącym tygodniu, natom iast biernych zawodowo - tylko 32,4% . Taki wynik naszych badań rzuca pozytywne światło na bezrobotnych, jeśli chodzi o ich goto
wość do podjęcia pracy. Tego obrazu nie potwierdzają w pełni codzienne obserwacje pracowników urzędów pracy regionu. Niemniej jednak badanie pokazuje, że w województwie kujawsko-pomorskim istnieje liczący się po
tencjał pracy osób starszych, który może być zaktywizowany w przypadku wystąpienia niedoborów. Trzeba wszakże podkreślić, że szczególnie akty
wizacja biernych zawodowo nie będzie łatwym zadaniem. Wielu z nich przyzwyczaiło się bowiem do obecnego trybu życia i nie zamierza nic w nim zmieniać.
Rozdziai V
Tabela 3. Gotowość bezrobotnych do podjęcia pracy według płci
Wyszczególnienie
Ogółem Mężczyźni Kobiety
liczba % liczba % liczba %
Tak 251 81,5 141 45,8 110 35,7
Nie 57 18,5 17 5,5 40 13,0
Ogółem 308 100,0 158 51,3 150 48,7
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Jeśli popatrzymy na gotowość do podjęcia pracy wśród nieaktywnych zawodowo, to nie je s t ona istotnie zróżnicowana według pici (tab. 2). Na
tom iast taka zależność występuje wśród bezrobotnych (tab. 3), gdzie goto
w ość do podjęcia pracy wyraża 89,2% mężczyzn i tylko 73,3% kobiet. Ozna
cza to, że bezrobocie w mniejszym stopniu dokucza starszym kobietom niż mężczyznom. Starsze kobiety znajdują dla siebie zajęcie w gospodarstwie domowym i kładą mniejszy akcent na karierę zawodową. Bardzo często opiekują się wnukami i czują się w tej roli spełnione.
Wykres 7. Gotowość bezrobotnych do podjęcia pracy według grup powiatów (%)
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
G o to w o ść do p o d jęcia p ra c y je s t b a rd z o z ró ż n ico w a n a n a ry n k ach p ra c y o ró ż n y ch ty p a ch g o sp o d arek (w ykres 7). N ajw iększe zaa n g a ż o w a n ie w y k a z u ją b e z ro b o tn i w p o w ia ta ch ro ln iczy ch (p on ad 9 3 % b ezro b o tn y ch ),
Postawy i oczekiwania osób niepracujących wobec pracy
a najm niejsze w powiatach rolniczo-turystycznych (niecałe 70%). Różnicę tę trudno wytłumaczyć. Można przypuszczać, że w powiatach rolniczo-tury- stycznych bezrobotni pracują w szarej strefie i z tego tytułu m ają w ystar
czające dochody. Podkreślić należy, że gotowość do podjęcia pracy deklaru
je zbliżony odsetek bezrobotnych (około 80%) w Bydgoszczy i Toruniu oraz powiatach rolniczo-przemysłowych.
Deklarowana gotowość podjęcia zatrudnienia przez bezrobotnych nie znajduje całkowitego potwierdzenia w odpowiedzi na pytanie o trzy najważ
niejsze motywy rejestracji w urzędzie pracy. Otóż 62% bezrobotnych respon
dentów zarejestrowało się w urzędzie chcąc uzyskać prawo do zasiłku, a je dynie 28,6% wyartykułowało zamiar znalezienia pracy. Na możliwość sko
rzystania ze szkolenia wskazało tylko 14% badanych bezrobotnych. Odpowie
dzi na to pytanie obrazują silny pragmatyzm starszych bezrobotnych. Ich zaktywizowanie wymaga więc przede wszystkim działań pokazujących ko
rzyści pracy zawodowej w starszym wieku, a także warsztatów zapewniają
cych wsparcie psychologiczne, wzmacniających ich wiarę w siebie, w swoje możliwości oraz poprawiających ich umiejętności interpersonalne.
Wykres 8. Główne przeszkody w uzyskaniu pracy w opinii starszych bezrobotnych (%)
0 10 20 30 40 50 60 70 80
W ie k
B rak o fe rt p racy w m ie jscu za m ie s zk a n ia i oko licy
B rak o d p o w ie d n ie g o w y k ształcen ia
Brak o fe rt p racy w m o im zaw o d zie
N iskie zarobki
Z ły stan zd ro w ia
R o dzaj kw alifika cji za w o d o w y c h
Płeć
Źródło: opracowanie wtasne na podstawie badań empirycznych.
Rozdział V
Starsi bezrobotni w trakcie poszukiwania zatrudnienia napotykają wie
le barier i przeszkód na rynku pracy i pomimo chęci nie zawsze mogą je znaleźć. Wśród przeszkód (wykres 8) najwięcej respondentów wskazywało podeszły wiek (71,1%), brak ofert pracy w miejscu zamieszkania i okolicy (35,4%), niedostateczne w ykształcenie (29,9%) i brak pracy w zawodzie (19,2%). Badani zauważali też, że niskie płace nie motywują do poszukiwa
nia i podejmowania pracy (18,8%). Pytaniem otwartym pozostaje wysoka pozycja wieku - być może tem at badań podświadomie sugerował odpo
wiedź. Przedstawioną kolejność przyczyn utrudniających uzyskanie pracy przez starszych bezrobotnych potwierdzają także badania wykonane na pró
bie ogólnopolskiej1.
Reasumując można stwierdzić, że relatywnie wysoka gotowość starszych bezrobotnych do podjęcia pracy powinna sprzyjać ich aktywizacji zawodowej w przyszłości. Podeszłego wieku nie należy postrzegać jako bariery, której nie można pokonać. Na jej występowanie wpływ mają czynniki obiektywne (słaby stan zdrowia, deficyt kwalifikacji) i subiektywne, leżące zarówno po stronie pracodawców (przekonanie o małej wydajności i złych nawykach), jak i niedo
skonałości instytucji rynku pracy. Proces aktywizacji starszych bezrobotnych powinien zmierzać do likwidacji tych barier i być wspierany przez szkolenia zawodowe pozwalające uzupełnić niedobory kwalifikacyjne.
4. Preferow ane cechy miejsca pracy
Starsze osoby niepracujące m ają określone oczekiwania wobec miej
sca pracy. W celu ich poznania poproszono respondentów o wskazanie trzech najważniejszych cech preferowanego stanowiska pracy (wykres 9).
Niepracujący wymieniali przede wszystkim dobre zarobki (65,2%), pracę lekką i łatwą (48,6%) i stabilne zatrudnienie (48,1%). Wydaje się, że respon
denci nie przemyśleli do końca swoich odpowiedzi, gdyż dobrze opłacana praca nie może być ze swej natury „lekką i łatw ą”. Zaprezentowane odpo
wiedzi świadczą, że badani nie są zainteresowani stanowiskami o wyso
kich wymaganiach i dużym wysiłku fizycznym. Starsze osoby niepracujące nie m ają też większych ambicji zawodowych. Tylko niewielki odsetek re
spondentów oczekuje ciekawej pracy (około 18%), co może oznaczać, że traktują oni ewentualną przyszłą aktywność zawodową przede wszystkim jako źródło wzrostu dochodów. Stąd też w przypadku stanowisk wymaga
1 Por. B. Szatr-Jaworska, B. Rysz-Kowalczyk, Raport z badania „Rynek pracy a osoby bezro
botne 50+. Bariery i szanse", Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Warszawa 2007, s. 52-53.
jących wyższych umiejętności należałoby zastosować dla tej grupy zatrud
nienie subwencjonowane w celu zrekompensowania pracodawcom niższej wydajności w pierwszym okresie pracy.
Wydawać by się mogło, że starsze osoby niepracujące ze względu na wiek lub swoje dolegliwości będą miały szczególne wymagania dotyczące udogodnień w miejscu pracy (wykres 10). Otóż okazuje się, że prawie poło
wa respondentów (46,9%) nie potrzebuje żadnych ułatwień. Co trzeci re
spondent uważał, że w miejscu pracy powinno być naturalne światło. Ci
szę i spokój chciałoby mieć 27% badanych. Analizując pożądane udogod
nienia można dojść do wniosku, że pracodawcy nie będą ponosili zbyt wy
sokich nakładów na wyposażenie stanowisk dla osób starszych. Natomiast o tym, czy osoby starsze przyjmą oferty pracodawców przesądzać będzie rodzaj stanowiska i trudność związanej z nim pracy w połączeniu z propo
nowanym wynagrodzeniem.
Wykres 9. Cechy stanowiska pracy preferowane przez niepracujące starsze osoby Postawy i oczekiwania osób niepracujących wobec pracy
---0 10 20 40 50
Dobre zarobki Lekka i łatwa praca Stabilne zatrudnienie Krótki dojazd do pracy Dobra atmosfera, relacje z przełożonym i współpracownikami Dostosowany do moich potrzeb wymiar czasu pracy Możliwość wykorzystywania moich kwalifikacji Ciekawa, urozmaicona praca Dostosowane do moich potrzeb godziny pracy Praca doceniana przez otoczenie
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Rozdział V
Wysokość wynagrodzenia, jako najważniejszy czynnik decydujący o pod
jęciu pracy, byia przez osoby bierne zawodowo określana w miarę rzeczowo i nie stawiały one zbyt wygórowanych żądań (tabela 4). Ponad połowa respon
dentów (50,9%) była skłonna podjąć pracę za płacę netto do 1200 złotych mie
sięcznie, w tym prawie 40% badanych do 1000 złotych. Wynagrodzenie do 1500 złotych akceptowało w sumie 76% ankietowanych, a wynagrodzenia o 500 złotych wyższego oczekiwało 17% badanych. Wymagania płacowe zróżni
cowane były według wykształcenia. Wynagrodzenie poniżej 1000 złotych sa
tysfakcjonowało 45,4% respondentów z wykształceniem zasadniczym zawodo
wym, 27,3% z wyższym magisterskim i 20,5% ze średnim zawodowym. Z ko
lei wynagrodzenia w przedziale 1501-2000 złotych zadowalały 20,5% ankieto
wanych z wykształceniem średnim zawodowym, 14,7% z zasadniczym zawo
dowym i 13,6% z wyższym magisterskim. Można powiedzieć, że osoby z wy
ższym wykształceniem zgłaszały relatywnie umiarkowane oczekiwania w po
równaniu z reprezentującymi pozostałe typy wykształcenia.
Wykres 10. W ym agania n iepracujących osób starszy ch d otyczące udogodnień w miejscu pracy
i Nie potrzebuję żadnych udogodnień
Dużo naturalnego św iatła
Cisza, spokój
---P rzestronne pom ieszczenia m m 1
K lim atyzacja
---W in da
Praca w yłącznie w zam kniętych pom ieszczeniach
m m m
0 10 20 30 40 50
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Postawy i oczekiwania osób niepracujących wobec pracy
Starsze osoby niepracujące preferują tradycyjną formę wynagradzania, a mianowicie czasową (zob. tab. 5). Za taką formą optowało 80% responden
tów. Na drugiej pozycji uplasowała się forma zadaniowa, którą wybrało 13,3%
badanych. Forma akordowa i prowizyjna cieszyła się znikomym zaintereso
waniem. Wybór form płac nie był w zasadzie zróżnicowany według płci.
Tabela 4. Miesięczne wynagrodzenie netto zachęcające do podjęcia pracy osoby nieaktywne zawodowo (%)
Płaca netto w zł Ogółem
W tym z wykształceniem zasadniczym
zawodowym średnim zawodowym wyższym magisterskim
Poniżej 800 12,1 14,7 5,1 0
801 -1 0 0 0 27,1 30,7 15,4 27,3
1001 -1 2 0 0 11,7 10,7 20,5 9,1
1201 -1 5 0 0 25,1 28,0 23,1 31,8
1501 -2 0 0 0 17,0 14,7 20,5 13,6
2001 -2 5 0 0 2,8 1,3 2,6 4,5
Powyżej 2500 4,0 0 12,8 13,6
Razem 100,0 100,0 100,0 100,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Tabela 5. Forma wynagradzania preferowana przez osoby niepracujące według płd (%)
Forma wynagradzania Ogółem Mężczyźni Kobiety
Czasowa 80,0 78,5 81,4
Akordowa 2,9 3,2 2,6
Prowizyjna 1,4 1,4 1,4
Zadaniowa 13,3 14,6 12,1
Inna 1,0 0,9 1,2
Trudno powiedzieć 1,4 1,4 1,4
Razem 100,0 100,0 100,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
W toczonej dyskusji nad możliwościami aktywizacji zawodowej osób starszych podkreśla się przydatność elastycznych form zatrudnienia. Mają one wiele zalet, ale 62% badanych niepracujących chciałoby zatrudnić się na podstawie umowy o pracę. Dla 20% respondentów nie ma to znaczenia.
Tylko 14% wskazuje na umowę zlecenia lub o dzieło. Starsze osoby niepra
cujące raczej nie zamierzają kreować samodzielnych przedsięwzięć; w ba
danej populacji jedynie 4% ankietowanych preferuje w łasną działalność go
spodarczą jako formę aktywności zawodowej. Konkludując można powie
Rozdział V
dzieć, że nietypowe formy zatrudnienia mogą sprzyjać aktywności zawodo
wej osób starszych. Nieocenione okazać się tu może zatrudnienie w niepeł
nym wymiarze czasu pracy. Jeśli chodzi o inne formy, powinny one speł
niać standardy w zakresie stabilizacji zatrudnienia.
Wykres 11. Wymiar czasu pracy preferowany przez osoby niepracujące według płci (%)
Cały etat
Ponad 20 g.
16-20 g.
11-15 g.
0-10 g.
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Tabela 6. Miejsce stanowiska pracy preferowane wśród osób niepracujących według płci (%)
Preferowane miejsce stanowiska pracy Ogółem Mężczyźni Kobiety
W siedzibie pracodawcy 57,5 57,2 57,8
W domu 15,5 12,3 18,8
Poza siedzibą firmy (u klienta, w podróży) 4,4 6,7 2,1
Nie ma znaczenia 20,6 22,7 18,6
Trudno powiedzieć 2,0 1,2 2,8
Razem 100,0 100,0 100,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Ponad połowa (57,5%) niepracujących respondentów chciałaby praco
wać w siedzibie pracodawcy (tab. 6). Dla ponad 20% badanych położenie m iejsca pracy nie m a żadnego znaczenia. Co szósty zająłby się pracą w do
mu, przy czym tę formę bardziej preferują kobiety (18,8%). Grupa ta jest
f l
■ Mężczyzna0 10 20 30 40 50 60
Postawy i oczekiwania osób niepracujących wobec pracy
zdecydowanie niemobilna - tylko 4,4% respondentów wskazało na prace poza siedzibą firmy, to je st u klienta lub w podróży. Przedstawione preferencje odpowiadają powszechnie postrzeganemu stereotypowi osoby starszej.
Często wyrażany je s t pogląd, że starsze osoby niepracujące są zainte
resowane pracą w niepełnym wymiarze godzin. Nasze badanie potwierdzi
ło tę opinię - tylko 46,7% respondentów preferowało pracę w pełnym wy
miarze godzin. Wśród badanych mężczyzn (wykres 11) odsetek ten był wy
ższy (53,8%) niż wśród kobiet (46,2%). Zatrudnienie w wymiarze 1 6 -2 0 go
dzin tygodniowo wskazało 30,2% respondentów, więcej kobiet (55,2%) niż mężczyzn (44,8%).
Inaczej wyglądały życzenia dotyczące wymiaru czasu pracy wśród osób bezrobotnych. W tej grupie ponad 71% respondentów zainteresowa
nych było pracą w pełnym wymiarze godzin (tab. 8). Ponadto 12% bada
nych gotowych było podjąć jakąkolwiek pracę. Na zatrudnienie wyłącznie w niepełnym czasie pracy gotowych było tylko niecałe 6% bezrobotnych, przy czym tę formę zatrudnienia wskazywały przede wszystkim kobiety.
Można zatem wyciągnąć wniosek, że starsi bezrobotni są bardziej zmotywowani do pracy niż osoby nieaktywne zawodowo. Do nich powin
ny być w pierwszej kolejności kierowane oferty pracy na pełen etat. Nato
miast aktywizacja biernych zawodowo m ożobejm ow ać zatrudnienie w nie
pełnym wymiarze czasu pracy.
Tabela 7. Wymiar czasu preferowany pracy przez osoby bezrobotne według pici (%)
Odpowiedzi respondentów Ogółem Mężczyźni Kobiety
Tylko w pełnym wymiarze 51,9 56,3 47,3
W pełnym wymiarze, ale mogę podjąć pracę w niepełnym czasie pracy 19,5 17,1 22,0
W niepełnym wymiarze, ale mogę podjąć pracę w pełnym wymiarze czasu 3,6 3,8 3,3
Tylko w niepełnym wymiarze czasu 5,8 1,9 10,0
Jakakolwiek praca 12,3 15,2 9,3
Trudno powiedzieć 6,8 5,7 8,0
Razem 100,0 100,0 100,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Większość starszych osób nieaktywnych zawodowo chciałaby praco
wać w edług tradycyjnego tygodniow ego rozkładu czasu pracy (tab. 8).
W grupie tej 61,3% badanych chciałoby codziennie pracować tę samą licz
bę godzin przy stałych porach rozpoczynania i kończenia pracy. Nie cieszy
ła się zainteresowaniem organizacja czasu ze stałą liczbą godzin dziennie i różnymi porami rozpoczynania i kończenia pracy, niezależnie od tego, kto miałby je ustalać. W nienormowanym czasie pracy chętnie pracowałoby 13,8% respondentów. Tę organizację czasu częściej wybierali mężczyźni niż
kobiety. Zadziwiająco maio zwolenników miała koncepcja oparta na różnej liczbie godzin pracy, wyznaczanej przez pracownika na każdy dzień tygo
dnia (9,6%). Nnależy zauważyć, że preferowanie przez respondentów tra
dycyjnego rozkładu tygodniowego czasu pracy będzie stanowiło barierę ak
tyw izacji zawodowej. Pracodawcy w zglobalizowanej gospodarce muszą bowiem uwzględniać zmieniające się szybko wymagania rynku i uelastycz
niać czas pracy. W związku z tym poszukują dyspozycyjnych pracowników, co w przypadku starszych osób może rodzić pewne komplikacje.
--- Rozdział V
---Tabela 8. Preferencje osób nieaktywnych zawodowo odnośnie do tygodniowego roz
kładu czasu pracy według płci (%)
Odpowiedzi respondentów Ogółem Mężczyźni Kobiety
Codziennie tyle samo, stałe pory rozpoczynania 1 kończenia pracy Codziennie tyle samo, różne pory rozpoczynania i kończenia pracy
61,3 61,6 61,0
określone przez pracodawcę
Codziennie tyle samo, pory rozpoczęcia i kończenia pracy określone przez
4,4 4,2 4,6
pracownika 4,2 4,6 3,7
Różna liczba godzin pracy każdego dnia wyznaczana przez pracodawcę 3,7 3,9 3,5
Różna liczba godzin pracy każdego dnia wyznaczana przez pracownika 9,6 7,2 12,1
Nienormowany czas pracy 13,8 15,5 12,1
Inne rozwiązania 2,0 2,3 1,6
Trudno powiedzieć 1,0 0,7 1,4
Razem 100,0 100,0 100,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań empirycznych.
Reasumując należy podkreślić, że aby skutecznie zaktywizować zawo
dowo starsze osoby niepracujące należy uwzględnić ich postawy i oczeki
wania wobec pracy. Najważniejszym czynnikiem przesądzającym o sukce
sie będzie oferowana wysokość wynagrodzenia. Trzeba mieć też świado
mość, że osoby starsze nie będą skłonne do wykonywania czynności wy
m agających bardzo wysokich kwalifikacji bądź dużego wysiłku fizycznego.
Ich niedobory kwalifikacyjne mogą być uzupełnione przez szkolenia zawo
dowe, do których trzeba będzie ich przekonać. Pewną barierą utrudniającą zatrudnienie mogą być preferencje tej grupy dotyczące rozkładu tygodnio
wego czasu pracy. Z drugiej strony zatrudnialność starszych osób niepracu
jących zwiększa brak specjalnych wymagań co do udogodnień na stanowi
Wobec prognozowanego znaczącego spadku liczebności zasobów pra
cy i nasilającego się procesu starzenia się społeczeństwa ważnym zadaniem
cy i nasilającego się procesu starzenia się społeczeństwa ważnym zadaniem