okresowych przeglądów planów i programów nauczania oraz ich efektów

2) okresowych przeglądów planów i programów nauczania oraz ich efektów

Aktualnie realizowane plany studiów na kierunkach będących w kom-petencji Zespołu Kierunków Studiów Przyrodniczych PKA zostały wpro-wadzone w 2006 lub 2007 roku i tylko nieliczne uczelnie wprowadziły je dopiero od roku akademickiego 2008/2009. Był to wynik opublikowania nowych standardów kształcenia dopiero w lipcu 2007 roku. Wprowadzo-ne programy studiów były najczęściej „mechanicznym” podzieleniem na

dwie części wcześniejszych jednolitych studiów magisterskich, stąd poja-wiły się problemy z opisem dwóch sylwetek absolwenta I i II stopnia. Pla-ny studiów I stopnia stały się przeładowane ilościowo, o zbyt dużej liczbie godzin zajęć przeznaczonych na realizację treści ukierunkowanych na wiedzę, z małym nachyleniem zawodowym. Dopiero obecnie, po odbyciu pełnego cyklu studiów I stopnia uczelnie wskazują na konieczność prze-glądu planów studiów i dokonanie zmian, co czynią dość często, i co jest jedną z cech charakterystycznych polskiego systemu kształcenia – zbyt częste zmiany planu studiów.

Procedura zmian planów studiów odbywa się z udziałem (opinią) lub na wniosek studentów, a często prowadzących zajęcia, z zachowaniem najczęściej ustawowego terminu 5 miesięcy przed rozpoczęciem nowego roku akademickiego. W ostatnim czasie w związku z określoną sytuacją fi nansową uczelni państwowych, senaty wielu uczelni lub rady wydzia-łów podjęły uchwały redukujące maksymalną liczbę godzin na studiach I i II stopnia do wypełniającej tylko minimalnie wymagania standardów kształcenia, co pociągnęło za sobą zmniejszenie liczby zajęć dydaktycz-nych. W wielu uczelniach władze wydziałowe i instytutowe podkreśla-ją w czasie wizyt akredytacyjnych, iż w konsekwencji ograniczeń fi nan-sowych w pierwszej kolejności zmniejsza się liczbę praktycznych zajęć w terenie, praktyk specjalistycznych czy wyjazdów terenowych. Ten, tak ważny element procesu kształcenia na kierunkach przyrodniczych, wy-raźnie determinuje postępujące ograniczanie efektów kształcenia, szcze-gólnie w zakresie umiejętności praktycznych.

3) oceniania studentów (np. stosowanych form i kryteriów weryfi ka-cji wiedzy oraz oceny wyników kształcenia),

Formy oceniania studentów na wizytowanych kierunkach należą do standardowych, czyli ocena bieżąca podczas zajęć, sprawdziany wej-ściowe – przed rozpoczęciem ćwiczeń praktycznych, okresowe pisemne sprawdziany wiedzy, które są zapowiedziane wcześniej, a terminy usta-lone w harmonogramie realizacyjnym przedmiotu. W WSZJK brak jest zazwyczaj wspólnych dla kierunku czy wydziału ustaleń w zakresie kry-teriów oceniania, znanych też studentom, czyli zakresu wiedzy niezbęd-nej do uzyskania określoniezbęd-nej oceny. Formy pisemne dominują nad ustnymi formami weryfi kacji wiedzy. Formy ustne często stosowane w kolejnych podejściach egzaminacyjnych i zaliczeniach przedmiotów. Czas na wyko-nanie poleceń podczas sprawdzianów jest wystarczający aby wykazać się posiadanym zakresem wiedzy czy umiejętności. Z danych powizytacyj-nych wynika, iż przede wszystkim jest egzekwowana wiedza faktografi cz-na, z małymi wymaganiami w zakresie umiejętności. Rzadko w procesie ewaluacyjnym stosuje się esej, wykonanie projektu, czy napisanie opinii merytorycznej na określony temat. Dla poprawy sytuacji w tym zakresie winny być stosowane częściej metody aktywne, wykazujące kreatywność czy innowacyjność postaw studentów.

4) zapewnienia jakości kadry dydaktycznej (np. okresowych ocen pracowników, hospitacje, ankiet dla studentów oceniających zaję-cia dydaktyczne, częstotliwość ankietyzacji),

Na ocenianych kierunkach przyrodniczych kadra dydaktyczna charak-teryzuje się kompetencjami, wysokimi kwalifi kacjami zawodowymi i wy-muszaną zewnętrznie aktywnością publikacyjną (podstawowe kryterium oceny – obecność publikacji w czasopismach z listy fi ladelfi jskiej). Ocena merytoryczna kadry odbywa się z częstotliwością określoną przepisami prawnymi, w tym statutem uczelni. Najczęściej ocenianie pracowników przez studentów odbywa się przy okazji merytorycznej oceny pracowni-czej. Dlatego niejednokrotnie ocena studencka nie obejmuje całej kadry i nie ma charakteru oceny jednorodnej, nie zapewnia monitoringu całego procesu dydaktycznego obywającego się na danym kierunku czy w jedno-stce. Spotykane są przypadki przeprowadzania ankietyzacji na ostatnich zajęciach, przed zakończeniem procesu oceniania studentów. Skutkuje to uzyskaniem mało wiarygodnych danych. Najlepszą praktyką, spotykaną niestety dość rzadko, jest ankietyzacja prowadzona przez pracownika ad-ministracji, na początku semestru i dotycząca zajęć z semestru poprzed-niego, po zakończeniu sesji poprawkowych.

W czasie wizytacji i lektury raportów nie spotkano się z merytoryczną oceną procesu dyplomowania na danym kierunku jako elementu WSZJK. Najczęściej pierwszą oceną danego kierunku w tym zakresie jest część zapisana w raporcie powizytacyjnym PKA. Nie spotkano się z wewnętrz-ną kontrolą procesu dyplomowania czy toku studiów.

Rzadkością jest aby ankietyzacja odbywała się systematycznie, co roku i przez dłuższy czas dla wykazania efektów działań zapewniających wysoką jakość kształcenia. Znane są pojedyncze przypadki systematycz-nego oceniania kadry także przez samorząd studencki lub koła naukowe, lecz zakres i podstawy metodyczne ankietyzacji są do końca mało znane i obiektywne. Jest to raczej plebiscyt niż profesjonalna ocena. Jako, że powszechność ankietowej oceny kadry naukowej jest w większości uczel-ni wdrażana, na pełną ocenę efektywności tego narzędzia WSZJK jest za wcześnie.

5) form wsparcia studentów (np. informacji o wsparciu ze strony na-uczycieli akademickich, w tym opiekunów roku oraz pracowników administracyjnych, ankiet dla studentów dotyczących pracy admi-nistracji),

Liczne są formy wsparcia studentów stosowane na wizytowanych kie-runkach, do których zalicza się konsultacje w wyznaczonych godzinach, znanych studentom, konsultacje drogą elektroniczną i przekazywanie tą drogą informacji organizacyjnych, konsultacje kadry ze studentami w za-kresie formułowania ostatecznego kształtu prac dyplomowych (również drogą elektroniczną), wykonywanie przez prowadzących z udziałem pra-cowników biblioteki zestawu odbitek prac zalecanych jako literatura do danego przedmiotu i udostępnianie ich w czytelniach czy wypożyczalniach.

W każdej niemal uczelni istnieje opiekun I roku studiów I stopnia, odgry-wający ważną rolę jako osoba wspomagająca studentów rozpoczynających studiowanie. Jego rola na późniejszych latach jest coraz mniejsza ale istot-na np. przy organizacji licznych zajęć terenowych, obowiązkowych praktyk zawodowych po II roku, czy wyboru seminarium na specjalnościach.

Ważną funkcję wspomagającą studentów w zakresie pomocy socjalnej pełnią pracownicy dziekanatów. W większości przypadków na spotka-niach zespołów wizytujących ze studentami formułowane są opinie po-zytywne, podobnie jak w odniesieniu do pracowników administracyjnych domów akademickich i innych jednostek ogólnouczelnianych. Dość rzad-ko, mniej niż 20% uczelni, prowadzi ocenę ankietową dotyczącą zapew-niania warunków studiowania, wypoczynku i organizacji życia akademic-kiego, toteż syntetyczna ocena wyników tych ankiet jest trudna.

6) stosowanego systemu informacyjnego (np. gromadzenia, analizo-wania i wykorzystyanalizo-wania informacji o poziomie zadowolenia stu-dentów oraz o wynikach kształcenia osiąganych przez stustu-dentów, możliwościach zatrudnienia absolwentów itp.),

Oczekiwania, iż system elektroniczny ułatwi szybkie pozyskiwanie da-nych dla WSZJK okazały się jak na razie mało realne. Trudności w uzy-skaniu drogą elektroniczną dobrowolnych i jak najszerszych danych o poziomie zadowolenia są znaczne, gdyż najczęściej uzyskuje się opinię zwrotną nie więcej niż 10–15% studentów danego kierunku. Dlatego naj-bardziej skuteczną i miarodajną jest anonimowa ankietyzacja pisemna, odbywająca się pod nadzorem pracownika dziekanatu.

Informowanie zainteresowanych o wynikach ankietyzacji jest niejed-norodne, nawet w tej samej uczelni, w zależności od tradycji lub ustaleń władz dziekańskich. W mniej niż połowie uczelni wyniki ankiet są oma-wiane na posiedzeniach rad wydziału, ale nie spotkano aby ten temat stał się punktem obrad senatu czy informacji tam przedstawianych. Tylko nieliczne jednostki, mniej niż 10%, odważyły się na opublikowanie syn-tetycznych danych o ocenie studenckiej poziomu zajęć. Nie odnotowano pełnego upublicznienia ocen studenckich o warunkach studiowania i in-nych opinii o uczelni.

Wyniki ankietyzacji studentów dotyczącej oceny kadry i zajęć przez nią prowadzonych w ponad połowie wizytowanych uczelni nie są znane studentom, ale wszyscy zainteresowani pracownicy są o nich poinfor-mowani. Wynika to z faktu niskiej frekwencji przedstawicieli studentów w posiedzeniach rad wydziału lub innych ciał doradczych w uczelniach, omawiających te zagadnienia. W przypadku niskich ocen lub wyjątkowo odbiegających od przeciętnej prowadzone są rozmowy z zainteresowa-nymi w celu zmiany sytuacji. W opinii władz wydziałów takie rozmowy przynoszą oczekiwaną poprawę jakości zajęć, lecz studenci w swoich opi-niach rzadko potwierdzają takie efekty.

Najtrudniejszym elementem i bardzo rzadko stosowanym w WSZJK jest ankietyzacja studentów ostatniego roku studiów oraz śledzenie losów

absolwentów. Proces ten jest zainicjowany i przyjmuje na razie postać działań organizacyjnych. Brak też jest miarodajnych opinii pracodawców. Władze wydziałów w kilku przypadkach wskazywały na brak możliwości rozwijania tego typu działań, ze względu na brak możliwości organiza-cyjnych i fi nansowych dla takich przedsięwzięć. Inne poglądy wyraża-ne podczas wizytacji w uczelniach w tym zakresie wskazywały na brak poprawnego rozpoznania potencjalnych pracodawców pozabudżetowych, adresatów takich ankiet. Wskazywano jedynie dyrektorów szkół jako po-tencjalnych pracodawców absolwentów kierunków przyrodniczych. 7) publikowania informacji (np. dostępu do aktualnych i obiektyw-nych informacji na temat m.in. oferty kształcenia, posiadaobiektyw-nych uprawnień, stosowanych procedur toku studiów, planowanych efektów kształcenia).

Formy upowszechniania informacji o ofercie dydaktycznej i jej jakości stosowane przez uczelnie na ocenianych kierunkach są zazwyczaj pasyw-ne, ograniczające się najczęściej do podania na stronach internetowych jednostki informacji zbyt ogólnych. Dlatego studenci podczas spotkań z zespołami wizytującymi wskazywali, iż podstawowym źródłem infor-macji o kierunku są znajomi, nauczyciele i rodzina. W ponad połowie jed-nostek brak jest powszechnego dostępu elektronicznego do planów stu-diów, podobnie do zawartości sylabusów, co tłumaczono autorskim cha-rakterem opracowań. Forma elektroniczna publikacji sylabusów wg pra-cowników uczelni nie zapewnia w pełni egzekwowania praw autorskich. Zdecydowana większość uczelni eksponuje posiadane pozytywne oceny PKA i UKA lub innych instytucji akredytacyjnych. Brak jest klarownych komunikatów ze strony uczelni lub ich jednostek o planach rozwojowych, przewidywanych nowych ofertach kształcenia na studiach stacjonarnych. Dominacja ofert kształcenia podyplomowego lub różnego rodzaju kursów i szkoleń, niejednokrotnie fi nansowanych z dotacji UE, przysłania infor-mację o podstawowych ofertach edukacyjnych.

b) Opinie prezentowane na spotkaniach.

1) Opinie studentów na temat wewnętrznego systemu zapewnienia jakości oraz efektywności działań podejmowanych w tym zakresie w uczelni (z części studenckiej).

Studenci posiadają zazwyczaj niewielką wiedzę na temat WSZJK, a je-dynie osoby aktywnie pracujące w kołach naukowych czy samorządach. Większość studentów potwierdza fakt istnienia procedury ankietyzacji, większość z nich w niej uczestniczyła. Większość studentów potwierdza bardzo rzadkie ankietyzowanie, zaktywizowane często przed wizytą ze-społu PKA. Niewielka jest znajomość wśród studentów wyników prowa-dzonych ocen studenckich i możliwości wpływania samych studentów na poprawę kształcenia w kierunku przez nich oczekiwanym. Rzadko studen-ci potwierdzali skuteczność niskiej, ankietowej oceny określonych zajęć w celu poprawy sytuacji. Większe efekty wg nich dają rozmowy

bezpośred-nie z władzami wydziału czy podejmowabezpośred-nie tych tematów na istbezpośred-niejących w niektórych uczelniach wydziałowych radach dydaktycznych.

2) Opinie prezentowane przez nauczycieli akademickich w czasie