Plany studiów i programy nauczania Kierunek administracja:

wymia-rów godzin. Jednak dość często sylabusy do przedmiotów nie zawierały wszystkich wymaganych elementów.

Kierunek praca socjalna:

Stwierdzono uchybienia w opracowaniu sylabusów, m.in. przesadną ich skrótowość, brak podziału literatury na obowiązkową i pomocniczą, jej dobór do koncepcji kształcenia.

Kierunek psychologia:

a) programy studiów psychologicznych na akredytowanych uczel-niach modyfi kowano w ostatnich pięciu latach w związku z koniecz-nością dostosowania programu do zmienionych standardów kształ-cenia i minimów programowych, ale ogólna koncepcja programu, obejmującego grupy przedmiotów, podstawowe, kierunkowe, ogól-ne oraz mające charakter fakultatywny, pozostała nie zmieniona. Programy studiów niestacjonarnych są skonstruowane analogicz-nie. W planach studiów psychologicznych programy są rozpisane proporcjonalnie do ich funkcji kształcenia psychologów.

b) programy studiów psychologicznych na akredytowanych uczelniach wyróżniają się nowoczesnością (szczególnie na Wydziale Psycholo-gii UW, SWPS), elastycznością, innowacyjnością i otwartością na nowe obszary badań i kształcenia (Instytuty Psychologii uniwersy-tetów w Poznaniu, Wrocławiu, Bydgoszczy, Katowicach, Gdańsku) uwzględniającą wymagania współczesnego rynku pracy.

Kierunek socjologia:

a) stwierdzono przypadki niewłaściwej sekwencji treści nauczania, na przykład przedmiot Historia socjologii nie poprzedza przedmiotu Współczesne teorie socjologiczne;

b) nazwy specjalności nie zawsze były zgodne ze standardami i wyma-gały korekt; dotyczyło to m.in. specjalności „praca socjalna”;

c) nierzadko sylabusy w warstwie merytorycznej były opracowane powierzchownie;

d) w niektórych uczelniach stwierdzono potrzebę rozbudowania listy zagadnień do egzaminu dyplomowego.

Kierunek politologia:

a) programy kształcenia i plany studiów były opracowane zgodnie z obowiązującymi standardami; w uniwersytetach – w pełnym za-kresie, w politechnice – w stopniu znaczącym;

b) bardziej na uniwersytetach niż politechnice przywiązywano uwagę do systematycznego wzbogacania oferty dydaktycznej z przedmio-tów specjalistycznych, w tym także realizowanych w językach ob-cych;

c) w uniwersytetach doceniano innowacyjne metody nauczania oraz indywidualizację procesu kształcenia, które skutkowały wymierny-mi efektawymierny-mi;

d) w politechnice w zbyt małym stopniu wykorzystywano istnieją-cy potencjał naukowo-badawczy w zakresie wzbogacania procesu kształcenia o nowe specjalności.

Kierunek prawo:

a) w wizytowanych jednostkach generalnie przywiązywano dużą uwagę do doskonalenia planów i programów nauczania w związku z rozwo-jem zawodów prawniczych tzw. tradycyjnych oraz nietradycyjnych; b) spełniane są wymagania określone w standardach kształcenia, nie

budzi zastrzeżeń sekwencja nauczanych przedmiotów, oferta zajęć do wyboru oraz system punktacji ECTS;

c) sprawnie funkcjonuje system opieki naukowej i dydaktycznej, stu-denci mają dostęp do pomocy dydaktycznych (sylabusy, gablotki in-formacyjne, biblioteki, bezprzewodowy Internet na terenie uczelni); d) stwierdzono realizację praktycznej nauki poprzez klinikę prawa,

symulacje rozpraw sądowych i praktyki zawodowe. Niektóre wy-działy prowadzą studenckie poradnie prawa, w których udzielane są społeczeństwu darmowe porady prawne w różnym zakresie te-matycznym. W Uniwersytecie Opolskim Klinika Prawa jest przed-miotem obowiązkowym w programie studiów;

e) ocena planów zajęć realizowanych w siedzibie uczelni nie budziła poważniejszych zastrzeżeń, stwierdzono uchybienia w prowadze-niu zajęć poza granicami kraju – ich liczba odbiegała od standardu. Stwierdzono przypadek braku wdrożenia do planu studiów punk-tów ECTS.

Kierunek dziennikarstwo i komunikacja społeczna:

a) programy nauczania pozytywnie korelują z deklarowanymi celami kształcenia, sformułowanymi w sylwetce absolwenta;

b) przyjęte rozwiązania w koncepcjach nauczania generalnie umoż-liwiają osiągnięcie deklarowanych celów kształcenia zawartych w opisie sylwetki absolwenta;

c) bogate oferty specjalności – studenci mają możliwość wyboru pre-ferowanej specjalności (ścieżki kształcenia), katalog zajęć odpo-wiada specyfi ce specjalności;

d) zbyt skromne oferty zajęć do wyboru oraz stopień internacjonaliza-cji procesu kształcenia;

e) punktacja ECTS niekiedy zawyżona lub zaniżona dla niektórych przedmiotów;

f) forma sylabusów oraz ich treść budzą zastrzeżenia, w szczególności dotyczy to celów i założeń kształcenia w zakresie wiedzy, umiejęt-ności i postaw oraz warunków zaliczenia przedmiotów i metod na-uczania.

Kierunki pedagogika i pedagogika specjalna:

a) plany studiów na ogół zgodne ze standardem. Najczęściej występu-jące uchybienia w ich konstrukcji dotyczyły odmiennych sekwencji przedmiotów na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych, niekie-dy treści ze standardu studiów II stopnia uwzględniano w planach studiów I stopnia i odwrotnie;

b) w sylabusach występowały dość częste uchybienia, dotyczyły one głównie: celów dydaktycznych, które były formułowane

niereali-stycznie; metod dydaktycznych, których nierzadko w ogóle nie wskazywano; spójności pomiędzy treściami kształcenia a zaleconą literaturą. Brakowało często deskryptora postaw, jakie powinny być rozwijane w procesie kształcenia;

c) niektóre uczelnie (zwłaszcza niepubliczne) ograniczają wymiar go-dzin do minimum w celu obniżenia kosztów studiów, co szczególnie na specjalności nauczycielskiej i na studiach niestacjonarnych za-niża poziom uzyskiwanych kompetencji;

d) niekiedy są ustalane niewłaściwe zasady przydziału punktów ECTS do poszczególnych przedmiotów, nie odpowiadają one nakładowi pracy studenta (np. więcej punktów za przedmiot realizowany me-todą wykładu, a mniej za przedmiot realizowany meme-todą konwersa-torium/seminarium/ćwiczeń).

Kierunek psychologia:

a) proces dydaktyczny realizowany jest zgodnie z pragmatyką założo-ną w standardach kształcenia kierunkowego;

b) na pozytywną ocenę (wynikającą z ponadprzeciętnego poziomu w sto-sunku do średniej krajowej) zasługuje zrealizowana w Uniwersytecie Śląskim reforma programu nauczania, która uwzględniała standardy, najnowsze trendy rozwojowe psychologii oraz potrzeby rynku pracy. Efekty reformy są znaczące, co przejawia się m.in. w wysokim po-ziomie nauczania specjalnościowego i prac dyplomowych. W uczelni tej, jako jedynej w kraju, jest realizowana specjalność z psychologii sądowej. Studenci mają do wyboru bogatą ofertę dydaktyczną, mogą w warunkach domowych korzystać z baz danych;

c) uwagi krytyczne wynikające z oceny danego kierunku: istnieje po-trzeba większej dbałości o dostosowanie oferty dydaktycznej do wymagań przyjętych w ramach Procesu Bolońskiego i standar-dów kształcenia; odnotowano przypadki zbyt małego zaangażowa-nia samodzielnych pracowników nauki do prowadzezaangażowa-nia wykładów z przedmiotów podstawowych; słabością kierunku jest infrastruktu-ra badawcza (pinfrastruktu-racownie, laboinfrastruktu-ratoria eksperymentalne); nadmierne ograniczenie form dydaktycznych do wykładów i ćwiczeń z pomi-nięciem konwersatoriów i proseminariów; stwierdzono przypadki braku sformalizowania współpracy z placówkami, które przyjmują studentów na praktyki zawodowe; mała intensywność studenckiej wymiany międzynarodowej. Należy dążyć do prowadzenia lektora-tów w taki sposób, aby w większym stopniu uwzględniały specjali-styczny język danego kierunku studiów.

Kierunek stosunki międzynarodowe:

a) oferty dydaktyczne uwzględniają anglojęzyczną ścieżkę kształce-nia, specyfi ka przedmiotów w ramach danej ścieżki nie wyczerpuje jednak zakresu właściwego stosunkom międzynarodowym;

b) programy kształcenia specjalności są niekiedy silnie ukierunkowa-ne na nauki ekonomiczukierunkowa-ne i pokrewukierunkowa-ne;

c) plany zajęć spełniają kryteria godzinowe i merytoryczne względem wymogów zdefi niowanych w standardach kształcenia;

d) przydział punktów ECTS jest właściwy i oddaje planowany nakład pracy studenta;

e) niezależnie od specjalności student może wybierać przedmioty w ramach wykładów monografi cznych oraz fakultetów, prosemina-riów i seminaprosemina-riów dyplomowych;

f) struktura zajęć na studiach niestacjonarnych jest analogiczna z try-bem stacjonarnym;

g) w grupie przedmiotów tzw. standardowych dominują wykłady – do-minacja wykładów w puli zajęć standardowych przekracza dopusz-czalne normy, specjalności są nade wszystko prowadzone w ramach konwersatoriów;

h) praktykowana jest metoda pracy własnej studenta, obejmuje ona samodzielne opracowanie zadanych tematów bądź zagadnień, przy-gotowanie eseju, referatu, case study lub projektu – nie znajduje ona jednak potwierdzenia w sylabusach;

i) wykorzystuje się zestandaryzowany model sylabusa, jeden dla stu-dentów stacjonarnych i niestacjonarnych. Obejmuje on elementy formalne, natomiast merytoryczne określają przedmioty wprowa-dzające, metody realizacji przedmiotu, treści kształcenia, założe-nia i cele przedmiotu, literaturę podstawową i uzupełzałoże-niającą oraz formę i warunki zaliczenia przedmiotu. Literatura do zajęć jest co-rocznie aktualizowana.

Plany i programy studiów ocenianych kierunków na ogół odpowiadają wymaganym standardom. Uczelnie przejawiają inwencję i zaangażowanie w opracowanie programów specjalnościowych i fakultatywnych. W plano-waniu organizacji studiów coraz aktywniej korzysta się z nowoczesnych rozwiązań w zakresie zarządzania dydaktyką, organizacji zajęć, sesji egza-minacyjnych i konsultacji. W porównaniu z ubiegłym rokiem odnotowuje się poprawę w zakresie opracowania programu nauczania i obsługi stu-dentów (punktacja ECTS, sekwencyjność zajęć, praktyki, zasady zalicza-nia przedmiotów, liczba godzin zajęć dydaktycznych i ich proporcja dla poszczególnych kategorii oraz trybów studiów i in.). Na popularności zy-skuje praca własna studenta. W kilku przypadkach zalecono korektę pro-gramów nauczania i planów studiów, co było konsekwencją konieczności skorygowania nazw specjalności. Odnotowano przypadki potrzeby lepszej synchronizacji sylwetki absolwenta i struktury jego kwalifi kacji z progra-mami i planami studiów. Najczęściej powtarzające się uchybienia dotyczą procedury dyplomowania, konstrukcji sylabusów, sekwencyjności zajęć, punktacji ECTS, nazw specjalności, zachowania właściwej proporcji mię-dzy wykładami a innymi formami zajęć dydaktycznych.

3) Efekty kształcenia

Kierunek dziennikarstwo i komunikacja społeczna:

a) sylwetki absolwenta zdefi niowane przez efekty kształcenia wpisują się prawidłowo w ustalone standardy kształcenia;

b) nierzadko prace dyplomowe są niedopracowane warsztatowo i me-rytorycznie, w zbyt małym stopniu „autorskie”;

c) stwierdzono sporo przypadków zawyżonych ocen prac dyplomo-wych oraz nierównomierną liczbę seminarzystów przypisaną pro-wadzącym te seminaria, co rzutuje na jakość pracy ze studentami oraz poziom prac dyplomowych;

Kierunek europeistyka:

a) zdefi niowane efekty kształcenia są generalnie zgodne ze standarda-mi kształcenia i realizowanym programem;

b) poprawne i spójne są koncepcje kształcenia na poziomie studiów pierwszego stopnia;

c) ocena stosowanych metod dydaktycznych i trafności ich doboru oraz wyposażenie sal dydaktycznych nie wzbudzają zastrzeżeń, nie zawsze są jednak uwzględniane potrzeby osób niepełnosprawnych; d) realizacja i kontrola systemu praktyk wskazuje, że spełniają one

standardy;

e) hospitowane zajęcia nie budziły zastrzeżeń. Kierunki pedagogika i pedagogika specjalna:

a) oceniając efekty kształcenia należy stwierdzić, iż na kierunku pedagogika wiedza absolwentów jest zbyt encyklopedyczna, zaś umiejętności zawodowe budzą zastrzeżenia. Generalnie występu-je brak odwołań do takich deskryptorów kształcenia, jak: umiejęt-ność dokonywania ocen i formułowania sądów, komunikowania się z otoczeniem, współpracy z otoczeniem. Potwierdza to fakt słabe-go wykorzystywania przez nauczycieli metod aktywizujących czy pracy metodą projektu – ważnej w rozwijaniu kompetencji spo-łecznych;

b) w uczelniach, zwłaszcza niepublicznych, odnotowano liberalne po-dejście do etapowej oceny efektów kształcenia – znakomita więk-szość studentów otrzymuje oceny bardzo dobre i dobre. W rezulta-cie na studia II stopnia kwalifi kują się z listy rankingowej studenci o rzeczywistym niższym poziomie kompetencji poznawczych niż wskazują na to ich oceny;

c) zakres i forma prac dyplomowych nie wskazuje na wysoki poziom umiejętności samodzielnego zdobywania źródeł wiedzy, jej opraco-wania i wyciągania wniosków;

d) promotorami prac dyplomowych są medycy, kosmetolodzy, muzycy, językoznawcy, teolodzy, politolodzy, ekonomiści itd.; nie posiadają-cy wymaganych kompetencji w zakresie nauk o wychowaniu. Przy-kładem są następujące tematy prac dyplomowych na kierunku pe-dagogika: „Kara śmierci”, „Orkiestra dęta kuźni… w okresie dyry-gentury B…M…”, „Treści ideowe, symboliczne i artystyczne kościo-ła pod wezwaniem…”, „Koncepcja wkościo-ładzy totalitarnej w oparciu o analizę rządów A. Hitlera …”, „Sport i rekreacja w powiecie…”. Tego rodzaju tematyka prac dyplomowych nie mieści się w tożsa-mości kierunku, w rezultacie nie powinny być one dopuszczone do obrony. Należy wyeliminować praktyki prowadzenia seminariów dyplomowych i recenzowania prac dyplomowych studentów przez