Opinie przedstawicieli związków zawodowych

Wypowiedzi związkowców w zasadniczych kwestiach były zbieżne z tym co mówili przedstawiciele innych grup uczestniczący w badaniu. Wszyscy przedstawiciele związków zawodowych byli przekonani o tym, ze awans zawodowy może pozytywnie wpływać na jakość pracy szkoły. Ilustrowali to konkretnymi przykładami:

- Na przykład to, co awans zawodowy przyniósł, to jest program zielonych szkół, (…), to są pomysły nauczycieli, nauczyciele opracowują na to program, zwiększa się oferta edukacyjna danej placówki, rodzice są przeszczęśliwi bo to dziecko jest pod fachową opieką i jest odpowiednio to zorganizowane.

- Przykład pozytywny dyrektor mówi, że potrzebuje logopedy w szkole, kogoś o takich uprawnieniach czy powiedzmy jakichś innych i powiedzmy w ramach awansu nauczyciel, kończy na przykład jakieś studia podyplomowe no to z automatu on ten nauczyciel ma dodatkowe umiejętności a szkoła zyskuje specjalistę, który jest w stanie jakiś tam problem rozwiązać w takich kategoriach to awans na pewno, jeżeli jest zrobiony prawidłowo nauczyciela, cało ta ścieżka awansu to powinno to podnosić jakość pracy szkoły.

- Jeżeli ten awans, ten plan, ten cały plan awansu jest dobrze rozpisany z jednej strony potrzeby szkoły są właściwie zdefiniowane, z drugiej strony nauczyciel też swoje potrzeby umie dobrze zdefiniować to nie powinno to burzyć pracy szkoły, wręcz powinno na bieżąco to tej pracy szkoły pomagać tak. Jeżeli jest ktoś kto w ramach awansu jest przy okazji opiekunem samorządu uczniowskiego no to w tym momencie ten samorząd uczniowski dobrze działa dzięki też temu powiedzmy tym, tym tej sytuacji to, to jest z korzyścią dla a bieżącego działania szkoły.

- Kiedy tam pojawiły się te problemy z odpłatnością za czas powyżej podstawy realizacji podstawy programowej, proszę panią, to wtedy nauczyciele, to właśnie ci nauczyciele z awansu zawodowego zaoferowali zajęcia.

- To tak jak stwierdziłam wcześniej, z każdym stopniem awansu nauczyciel jest lepiej przygotowany do wykonywania swojego zawodu, ma doświadczenie zarówno pedagogiczne, dydaktyczne oraz merytoryczne, po prostu ten nauczyciel lepiej radzi sobie nie lepiej sobie radzi w nauczaniu swojego przedmiotu, lepiej radzi sobie w kwestiach wychowawczych również.

Równocześnie jednak uczestniczący w badaniu przedstawiciele nauczycielskich związków zawodowych w swoich wypowiedziach zawarli szereg uwag krytycznych. Wyraźnie podkreślali, że pozytywy systemu awansowania nie zawsze są realizowane w praktyce:

- Bywa różnie, że nie zawsze i nauczyciel jest pewnych rzeczy świadom, nie zawsze dyrektor szkoły jest pewnych rzeczy świadom i jeżeli ten awans nawet nauczyciel ten swój awans ten plan awansu tworzy, nie zawsze jest to ukierunkowane również pod pod potrzeby szkoły, ja to tak z doświadczenia teraz mówię, teoria mówi – życie praktyka mówi drugie, więc na pewno w teorii powinno to podnosić również i jakość pracy szkoły.

- Jeśli chodzi o funkcjonowanie, kwestie związane z, z tym awansem, no to szkoła jest niestety pod tym względem bardzo zbiurokratyzowana, bo tam musi by, tam przestrzeganie tych terminów, a to taki papierek, a to taki papierek, więc to jest dość utrudnione.

- Przede wszystkim ta reforma awansu zawodowego została wprowadzona przez ministra Handkego, z tego co pamiętam. I ona zakładała, że ten nauczyciel dyplomowany powinien być prawie takim mistrzem w swoim zawodzie i założenie było takie, że tych nauczycieli dyplomowanych ma być naprawdę niewielu. W tym momencie ta obecnie praktyka całkowicie zaprzecza tym wcześniejszym założeniom i też tutaj trzeba wziąć pod uwagę aspekt finansowy. - Znaczy powiem tak pani, nie było awansu i szkoła istniała i funkcjonowała.

W wypowiedziach powracał kilka razy wątek dotyczący roli dyrektorów szkół:

- Koleżanka to spisała i dała mi mówi: sprawdź, sprawdź czego…, co ja tu pominęłam, proszę panią, to już nie jest 4 strony, to jest 6 stron, 6 stron obowiązków, które daleko odbiegają od pracy dydaktycznej, w tym pracy z nauczycielem. Jeśli coś się nie stanie takiego, żeby dyrektor potrafił wrócić do tej podstawowej roli, jaką jest pierwszy stopień nadzoru pedagogicznego, a w tym się mieści również nadzorowanie awansu zawodowego nauczyciela i jego prowadzenie tą

ścieżką nauczycielską, pedagogiczną – no to będzie mieć problem, to ten awans rzeczywiście stanie się w niektórych wypadkach takim, takim markowaniem a nie a nie pracą.

Wymowne jest, że przedstawiciele związków zawodowych również zwrócili uwagę na to, że system awansu z powodu zasad wynagradzania, może działać demotywująco na nauczycieli, którzy uzyskali stopień nauczyciela dyplomowanego.

- Ale jeszcze wracając do tego, jakie zmiany wprowadzić, to też bym rozciągnęła w czasie ten awans. Bo pojawia się takie coś, że w pewnym momencie w szkole wszyscy nauczyciele zrobili awans i tak naprawdę nikomu nic się w tej szkole nie chce robić. I ta szkoła, to życie w szkole, to jakby troszeczkę osiada na laurach.

- Ja tylko jestem bardzo jakby rozczarowana co dalej, bo jak ja odbieram, jestem na spotkaniu nauczycieli dyplomowanych i on ma 10 lat pracy i odbiera dyplomowanego (…) to proszę panią, to niestety, boję się, że znowu to wejdzie w taką rutynę [śmiech], (…) bo proszę panią, no my jesteśmy tylko ludźmi, nam się nie zawsze będzie chciało,(…) nas powinno jednak mimo wszystko coś zmuszać do tego, żebyśmy szukali, uczyli się, żebyśmy w pewnym momencie nie stanęli. Na pewnym etapie ten awans poniekąd wymusił pewne działania i to jest bardzo cenne.

Kilkakrotnie związkowcy poruszyli także problem przygotowania do pracy nauczycielskiej w toku studiów:

- Więc nauczyciel mający wyższe wykształcenie, kończący uczelnię wyższą o kierunku pedagogicznym powinien pewne umiejętności pedagogiczne mieć już opanowane, (…) i okazuje się, że on pewnych rzeczy nie wie, (…) przychodzi młody człowiek wykształcony, magister tak nie wiem matematyk, pedagog, który ukończył pedagogikę, okazuje się, że jemu się mówi: chłopie, ale ty jeszcze musisz dużo uczyć się, bo ty jeszcze nic nie umiesz, że owszem umiesz liczyć dwa plus dwa, ale nie potrafisz jeszcze wielu spraw szkoły, które de facto powinny na uczelni w ramach metodyki i przedmiotu metodyka i metodologia być nauczone.

- Musiałybyśmy zahaczyć jeszcze o jedną o jedną rzecz, czy rzeczywiście ten młody nauczyciel jest przygotowany do pracy od tej strony, od tej strony warsztatowej, on ma ogromną wiedzę, ale system prowadzenia praktyk pedagogicznych, no pozostawia dużo do życzenia (…) że ten systemie się nie sprawdza, bo daje zbyt mało umiejętności praktycznych.

6.3.5. Podsumowanie

Jak podano na wstępie, o wypowiedzi dotyczące funkcjonowania systemu awansu zawodowego nauczyciela poproszono osoby, które z urzędu uczestniczą w różnym charakterze w procedurach związanych z awansem. Przedstawiony zestaw cytatów został tak dobrany, aby odzwierciedlał sposób widzenia przez te osoby awansu jako elementu, który z jednej strony współwyznacza status nauczyciela i stanowi instrument motywujący go do działania, a z drugiej strony ma być czynnikiem pro-jakościowym w systemie szkolnym. Z tego względu przy wyborze cytatów nie uwzględniono

wątków dotyczących historii, czyli etapu wdrażania systemu awansowania w naszym kraju oraz szczegółowych uwag i spostrzeżeń o charakterze bardziej technicznym38

.

Z zebranego materiału wynika, że idea awansu zawodowego nauczycieli jest akceptowana, chociaż przedstawiciele wszystkich grup uczestniczących w badaniu dostrzegają różne słabe strony obecnej praktyki w tej dziedzinie. Uderza zasadnicza zbieżność ocen i poglądów przedstawicieli wszystkich grup w kilku ważnych kwestiach. Powszechnie podzielane było przekonanie, że awans zawodowy przynosi pewne pozytywy dla funkcjonowania szkół, ale nie są one tak znaczące, jak by można było tego oczekiwać – w wielu wypowiedziach powtarzało się bardzo charakterystyczne zastrzeżenie „jeżeli awans jest dobrze realizowany”. Panowała duża zgodność opinii, że awans zawodowy przynosi korzyści dla szkoły, w zależności od sposobu działania dyrektora szkoły (dyrektorzy raczej nie zabierali głosu w tej sprawie). W wielu wypowiedziach pojawiała się nie zawsze wprost wyrażana myśl, że system awansowania stopniowo ulega erozji – nie udało się uniknąć pewnego zbiurokratyzowania i jałowej rytualizacji. Najczęściej i najmocniej podkreślano słabość obecnych rozwiązań polegającą na tym, że nauczyciele stosunkowo wcześnie uzyskują stopień nauczyciela dyplomowanego i bardzo wielu z nich wykazuje potem znaczący spadek zaangażowania w swoją pracę.

7. Propozycja modyfikacji statusu zawodowego