Ostoje flory 36

Autorzy Opracowania Ekofizjograficznego Gminy Głuchołazy (Badora i inni, 2008) wyróżnili 8 miejsc o wyróżniającej się koncentracji rzadkich i chronionych gatunków roślin. Do miejsc tych należą:

 szczytowa część Biskupiej Kopy – miejsce występowania górskich gatunków takich jak: jaskier platanolistny, szarota norweska, przytulia hercyńska oraz innych osobliwości flory, np.: podejźrzon księżycowy;

 dolina Bystrego Potoku – obszar występowania około 25 gatunków podlegających prawnej ochronie, w tym: podkolana białego i zielonawego, pióropusznika strusiego, kukułki Fuchsa i wielu innych. Obszar ten jest również bardzo istotny z punktu widzenia ochrony roślinności – głównie podgórskiego łęgu jesionowego oraz żyznej buczyny sudeckiej;

 Skały Karolinki – miejsce występowania roślinności naskalnej, w tym zanokcicy północnej;

 kamieniołom Dewon w Jarnołtówku – obszar występowania roślinności torfowiskowej i zaroślowej, w tym: gruszyczki mniejszej, podkolana białego, kukułki szerokolistnej, buławnika mieczolistnego, centurii nadobnej, przytulii hercyńskiej i wielu innych;

 łąki za kościołem w Jarnołtówku – obszar wilgotnych łąk z takimi gatunkami jak kukułka szerokolistna i kozłek dwupienny;

 kamieniołom w Sławniowicach i jego otoczenie w kierunku południowo – wschodnim – bardzo ważny obszar florystyczny. Znajdują się tu stanowiska zagrożonych w skali kraju gatunków takich jak: dzwonek szczeciniasty, kukułka Fuchsa, ciemiężyca zielona, kozłek bzowy, gnieźnik leśny;

 łopuszyny w Podlesiu – niewielkie płaty roślinności ziołoroślowej (nadpotokowe ziołorośla lepiężnikowe) nad potokiem Olesnice – jedno z dwóch miejsc występowania na Śląsku zarazy żółtej;

 łęg w Lesie Osiek – to dobrze wykształcony podgórski łęg Carici remotae – Fraxinetum z skrzypem olbrzymim i turzycą zwisłą.

1. 9. Zwierzęta³⁷.

Obszar gminy Głuchołazy charakteryzuje się znacznym przekształceniem ekosystemów, szczególnie w obrębie miasta Głuchołazy oraz w centralnej i wschodniej części gminy, gdzie prowadzona jest intensywna gospodarka rolna. Różnorodność fauny jest więc tu dość ograniczona. Tam gdzie zdecydowanie dominują grunty orne występują głównie gatunki pospolite, związane z ekosystemami rolniczymi oraz z siedliskami ludzkimi. Znacząco pozytywną rolę w występowaniu i składzie fauny odgrywają tu małe kompleksy leśne, zieleń urządzona w postaci parków pałacowych i dworskich, zadrzewienia śródpolne, doliny rzeczne, małe zbiorniki wodne i większe powierzchnie łąk. Bogatsza pod względem zasobności fauny, w tym jej różnorodności, jest południowa część gminy obejmująca Góry Opawskie.

BEZKRĘGOWCE:

Okres wzrostu zbóż sprzyja występowaniu bezkręgowców preferujących tego typu siedliska, w szczególności należących do gatunków z rzędu pająków Araneida, motyli Lepidoptera, dwuskrzydłych Diptera, błonkówek Hymenoptera. Występują tu również rzadkie i chronione gatunki owadów. Do objętych ochroną, a stosunkowo często spotykanych należą biegacze: pospolity Carabus nemoralis, złocisty Carabus auratus, ogrodowy Carabus

36 Na podstawie danych zawartych w Opracowaniu Ekofizjograficznym Gminy Głuchołazy (Ecosystem Projekt, 2008).

37 Na podstawie danych zawartych w Komentarzu do Mapy Sozologicznej w skali 1:50000, arkusze: M-33-59-D Nysa (Absalon, Jankowski, Leśniok, Wika, 1997) i M-33-71-B Głuchołazy (Absalon, Jankowski, Leśniok, Wika, 1997) oraz w Opracowaniu Ekofizjograficznym Gminy Głuchołazy (Ecosystem Projekt, 2008).

Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 67

arvensis, fioletowy Carabus viloaceus, wręgaty Carabus cancellatus i granulowaty Carabus granulatus, spotykane z resztą na obszarze całej gminy. Pospolicie występują tu też chronione trzmiele. Szczególnie często spotykany jest trzmiel ziemny Bombus terrestris, a ponadto ogrodowy Bombus hortorum, kamiennik Bombus lapidarius i mesznik Bombus muscorum. W miejscach otwartych, nasłonecznionych spotkać można pazia królowej Papilio machaon. W rejonie Gór Opawskich faunę motyli reprezentuje kilkadziesiąt gatunków, a 3 z nich podlega ochronie ścisłej: modraszki – nausitous Maculinea nausithous i telejus Maculinea teleius oraz strzępotek soplaczek Coenonympha tullia. Ponadto notowane są gatunki chronione i rzadkie, np.: barczatka borówczanka Phyllodesma ilicifolia, postojak wiesiołkowiec Proserpinus proserpina, mieniaki: strużnik Apatura ilia i tęczowiec Apatura iris oraz charakterystyczne dla tego regionu: górówka Boruta Erebia ligea, pokłonnik osinowiec Limenitis populi i osadnik kostrzewiec Lasiommata maera. Z gromady mięczaków występuje ślimak winniczek Helix pomatia – gatunek objęty ochroną gatunkową dopiero od 1995 roku. Spotykany jest dosyć często w miejscach wilgotnych, szczególnie w parkach i w fragmentach lasów liściastych. Bardziej zróżnicowane siedliska występują w kompleksach leśnych gdzie można spotkać większe nagromadzenie gatunków chronionych i rzadkich. Faunę bezkręgowców najliczniej reprezentują owady związane z biocenozami borów sosnowych, a wśród nich także szkodniki drzew. Tylko na terenie Gór Opawskich stwierdzono występowanie 206 gatunków pająków, w tym 1 objętego ochroną gryziela zachodniego Atypus affinis.

RYBY:

Główny system rzeczny gminy Głuchołazy tworzą rzeki Biała Głuchołaska oraz Prudnik, a zwłaszcza jego prawy dopływ Złoty Potok. Ze względu na uwarunkowania geomorfologiczne tutejsze cieki mają charakter górski i wyżynny. Miejscowe cieki wodne charakteryzują się urozmaiconym dnem (piaszczyste, kamieniste, żwirowate, muliste), zróżnicowaną linią brzegową (odcinki naturalne i uregulowane) oraz różną czystością. Dostarczają one siedlisk dla gatunków należących do krainy pstrąga i styku krain pstrąga i lipienia. Większe cieki są sukcesywnie zarybiane przez lokalne koła wędkarskie. W dolinie rzeki Białej Głuchołaskiej poniżej miasta Głuchołazy notuje się występowanie lipieni Thymallus thymallus i pstrągów potokowych Salmo trutta fario oraz objętych ochroną sliza Barbatula barbatula i głowacza pręgopłetwego Cottus poecilopus (głównie w górnym biegu oraz przy ujściu do Jeziora Nyskiego). W wodach powierzchniowych Gór Opawskich (Biała Głuchołaska, Złoty Potok) stwierdzono występowanie 16 gatunków ryb, a 4 spośród nich: piekielnica Alburnoides bipunctatus, śliz Barbatula barbatula, głowacz pręgopłetwy Cottus poecilopus oraz głowacz białopłetwy Cottus gobio, podlegają ochronie gatunkowej.

Powszechniej występują: pstrąg potokowy (Salmo trutta fario) i tęczowy (Oncorhynchus mykiss), lipień Thymallus thymallus, strzebla potokowa Phoxinus phoxinus i okoń (Perca fluviatilis).

PŁAZY i GADY:

Wszystkie 18 gatunków płazów Amphibia i 8 gatunków gadów Reptilia występujących w Polsce objęte są ścisłą ochroną gatunkową. Na terenie gminy w rejonie dolin rzecznych, zbiorników wodnych i terenów podmokłych występują dość liczne gatunki płazów (16) i gadów (6). Spośród płazów wymienić należy przede wszystkim:

salamandrę plamistą Salamandra salamandra, traszki: zwyczajną Triturus vulgaris, grzebieniastą Triturus cristatus i górską Triturus alpestris, kumaki: nizinnego Bombina bombina i górskiego Bombina variegata, grzebiuszkę ziemną Pelobates fuscus i rzekotkę drzewną Hyla arborea. Świat gadów reprezentują: gniewosz plamisty Coronella austriaca, padalec Anguis fragilis, jaszczurka zwinka Lacerta agilis i żyworodna Lacerta vivipara, zaskroniec Natrix natrix i jadowita żmija zygzakowata Vipera berus. Wszystkie stanowiska są bardzo cenne i rzadkie w porównaniu z całym regionem. Cennymi gatunkami są nawet pospolicie tu występujące gatunki takie jak żaba trawna Rana temporaria. Gatunkami rzadkimi i cennymi są salamandra plamista Salamandra salamandra oraz jaszczurka zwinka Lacerta agilis. Warunkiem podstawowym dla utrzymania tych cennych

Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 68

stanowisk jest utrzymanie właściwego poziomu wód gruntowych (unikanie melioracji) oraz zapobieganie zatruwaniu, niszczeniu i zasypywaniu stawów i strumieni.

PTAKI:

Gmina Głuchołazy charakteryzuje się dużą różnorodnością krajobrazów. W południowej części gminy dominującym typem krajobrazu jest krajobraz leśny i zurbanizowany, zaś w centralnej i wschodniej rolniczy.

Najcenniejszymi, poza terenami leśnymi, z przyrodniczego punktu widzenia obszarami są doliny cieków wodnych, zwłaszcza Białej Głuchołaskiej i jej większych dopływów. Dlatego też najliczniejszą w gatunki grupą awifauny okazały się być ptaki związane ze środowiskiem leśnym i wodnym. Dotychczas stwierdzono około 130 gatunków ptaków, z czego ponad 120 objętych jest ochroną. Najcenniejsze to: bocian czarny Ciconia nigra, błotniak stawowy Circus aeruginosus, pustułka Falco tinnunculus, kobuz Falco subbuteo, derkacz Crex crex, czajka Vanellus vanellus, samotnik Tringa ochropus, płomykówka Tyto alba, puchacz Bubo bubo, pójdźka Athena noctua, zimorodek Alcedo atthis, dudek Upupa epops, pluszcz Cinclus cinclus, dzięcioł zielonosiwy Picus canus, dzięcioł średni Dendrocopos medius i dzięcioł czarny Dryocopus martius. W okolicznych lasach występują między innymi myszołów Buteo buteo i kruk Corvus corax. Z gatunków pospolitych na uwagę zasługują remiz Remiz pendulinus, słowik rdzawy Luscinia megarhynchos i wilga Oriolus oriolus.

SSAKI (bez nietoperzy):

Na terenie gminy odnotowano występowanie około 50 gatunków ssaków. 13 z nich objętych jest ochroną ścisłą, a 12 ochroną częściową. Na uwagę zasługują gatunki leśne: ryś Lynx lynx, popielica Glis glis i muflon Ovis musimon. W 1998 roku na teren Gór Opawskich powróciły bobry Castor fiber, reintrodukowane pomyślnie przez Nadleśnictwo Prudnik. W zespole bytujących tu ssaków przeważają jednak gatunki pospolite o zasięgach obejmujących cały kraj, przede wszystkim z rodziny nornikowatych Arvicolidae, myszowatych Muridae i zającowatych Leporidae. Dominują tu wyraźnie gatunki eurosyberyjskie, między innymi: lis pospolity Vulpes vulpes, kuna leśna Martes martes, łasica Mustella nivalis, piżmak Ondatra zibethicus, tchórz Mustella putorius i borsuk Meles meles. Z większych zwierząt pojawiają się: jeleń europejski Cervus elaphus, sarna Capreolus capreolus, daniel Dama dama i dzik Sus scrofa. Ssaki to także gatunki pospolite związane z siedliskami ludzkimi, a wśród nich między innymi: jeż europejski Erinaceus europaeus, kret Talpa europaea i wiewiórka Sciurus vulgaris. Na biotopach polnych i łąkowych grupa zwierząt kręgowych posiada również swoich przedstawicieli, np.:

zające Lepus i kuropatwy Perdix perdix.

NIETOPERZE:

Występowanie nietoperzy uzależnione jest przede wszystkim od dostępności kryjówek (dziuple drzew, strychy i szczeliny budynków, mosty, tunele), miejsc zimowania (głównie różnego rodzaju obiekty podziemne zapewniające odpowiednie warunki mikroklimatyczne) oraz bazy pokarmowej. Z tego powodu poznanie i ochrona tych kluczowych miejsc staje się obecnie niezwykle ważna. Ochronę nietoperzy w naszym kraju reguluje szereg przepisów i porozumień, zarówno krajowych jak i międzynarodowych. Wszystkie 22 gatunki objęte są ochroną. Z przeprowadzonych dotychczas badań inwentaryzacyjnych wynika, że na terenie gminy Głuchołazy występowanie nietoperzy stwierdzono przed wszystkim w dolinach rzek, w dawnych sztolniach i innych wyrobiskach górniczych, sztucznych kanałach, przy mniejszych i większych zbiornikach wodnych, w parkach, na strychach kościołów, pałaców i większych zabudowań mieszkalnych oraz gospodarczych. Występujące tu gatunki to zespół charakterystyczny dla zurbanizowanych obszarów niższych partii Sudetów: nocek Bechsteina Myotis bechsteinii,

Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 69

nocek orzęsiony Myotis emarginatus, nocek duży Myotis myotis, mroczek pozłocisty Eptesicus nilssonii, mroczek późny Eptesicus serotinus, mopek Barbastella barbastellus i podkowiec mały Rhinolopus hipposideros.

Autorzy Opracowania Ekofizjograficznego Gminy Głuchołazy (Badora i inni, 2008) wyróżnili 8 miejsc o wyróżniającej się koncentracji rzadkich i chronionych gatunków zwierząt. Do miejsc tych należą:

 rzeka Biała Głuchołaska – Biała Głuchołaska na całym jej przebiegu pełni ważną rolę korytarza ekologicznego, umożliwiającego migracje ryb, płazów, ptaków i nietoperzy. W jej dolinie znajdują się ponadto stanowiska zimorodka, pluszcza i pliszki górskiej;

 Ostoja Sławniowicko – Burgrabicka – obszar ten obejmuje między innymi zabudowę wsi Burgrabice i Sławniowice, kamieniołom marmuru oraz kompleksy leśne na wschód od wskazanych miejscowości.

Jest to obszar włączony w system Natura 2000 w celu ochrony stanowisk letnich i zimowych nietoperzy.

Szczególnie cenne na tym obszarze jest drugie pod względem liczebności w Polsce zimowisko podkowca małego. Znajdują się tu także kolonie rozrodcze tego gatunku, co jest faktem niezwykle unikatowym w tej części kraju. Prócz podkowca małego stwierdzono tu stanowiska kilku innych gatunków nietoperzy, w tym: mopek, nocek duży i nocek orzęsiony. W potoku koło kopalni marmuru w Sławniowicach stwierdzono kumaka górskiego, co jest obecnie najbardziej na zachód wysuniętym stanowiskiem tego gatunku w Polsce;

 kompleks leśny na południe od Głuchołaz – jest to jeden z największych kompleksów leśnych na terenie Gór Opawskich i znajduje się w całości w Parku Krajobrazowym „Góry Opawskie”. Na jego obszarze znajdują się stanowiska rzadko spotykanych gatunków ptaków: dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł średni, muchołówka białoszyja, muchołówka mała, gil, kruk, trzmielojad, bocian czarny i siniak. Spotyka się tu także typowo górskie gatunki płazów, to jest salamandrę plamistą i traszkę górską;

 kompleks leśny na południe od linii Jarnołtówek – Pokrzywna i Masyw Olszaka – jest to największy kompleks leśny po polskiej stronie Gór Opawskich, w całości położony na terenie Parku Krajobrazowego

„Gór Opawskich”. Zabezpiecza on warunki występowania fauny typowo leśnej. Na jego obszarze znajdują się stanowiska rzadko spotykanych gatunków ptaków: dzięcioł zielonosiwy, dzięcioł średni, muchołówka białoszyja, muchołówka mała, gil, kruk, puchacz i siniak. Spotyka się tu także typowo górskie gatunki płazów, to jest salamandrę plamistą i traszkę górską. Spośród ssaków na uwagę zasługuje występowanie popielicy i kilku gatunków nietoperzy;

 kamieniołom na północ od Jarnołtówka – specyficzne warunki środowiskowe panujące w kamieniołomie powodują wzrost bioróżonorodności całego obszaru gminy. Oczka wodne i porośnięte roślinnością naskalną zbocza sprzyjają występowaniu specyficznej fauny. W oczku wodnym na dnie kamieniołomu występują: traszki górskie, zwyczajne i grzebieniaste, kumaki górskie, zaskrońce, rzekotki drzewne i kilka dalszych gatunków płazów. Gniazduje tu także siewieczka rzeczna;

 doliny Złotego Potoku i Bystrego Potoku – te dwa cieki wodne o charakterze górskim stanowią najważniejsze miejsca rozrodu dla dwu górskich gatunków ptaków pluszcza i pliszki górskiej.;

 3 sztolnie w Głuchołazach: nad Białą Głuchołaską, Przelotowa i koło chatki myśliwskiej – sztolnie koło Głuchołaz stanowią miejsce regularnego przebywania nietoperzy w okresie zimowym. Stwierdzono w nich wiele gatunków nietoperzy, w tym zagrożone: podkowiec mały, nocek orzęsiony, mopek i nocek duży. Sztolnie te są także miejscem bytowania fauny jaskiniowej bezkręgowców oraz miejscem zimowania salamandry plamistej;

 sztolnia nad Bystrym Potokiem w Pokrzywnej – stanowi najliczniejsze miejsce zimowania nietoperzy w Górach Opawskich. Stwierdzono tu zimowanie większości gatunków nietoperzy stwierdzonych zimą w całych Górach Opawskich. Najliczniej obserwowane są nocki rude, nocki duże i gacki brunatne.

Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 70

1. 10. Ochrona przyrody.

Do podstawowych form ochrony przyrody w Polsce należy tworzenie rezerwatów przyrody, parków narodowych, parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Coraz większe znaczenie mają także użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne oraz zespoły przyrodniczo – krajobrazowe. Formami ochrony indywidualnej są: gatunkowa ochrona roślin i zwierząt oraz pomniki przyrody w rodzaju: pojedynczych drzew, alei, głazów narzutowych, skałek itp., które są akcentami wydatnie wpływającymi na urozmaicenie krajobrazu.