PRZYŁĘK NAD BIAŁĄ GŁUCHOŁASKĄ (PLH 160016):
3. STRUKTURA FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNA
3. 1. Struktura użytkowania gruntów.
TABELA 57: Gmina Głuchołazy użytkowanie gruntów w ha w 2018 roku55.
Użytki rolne w tym:
Razem
grunty orne sady łąki pastwiska
Lasy i grunty
leśne
Pozostałe grunty i nieużytki 11473,6862 10309,0724 128,1117 497,1804 539,3217 3215,4142 2051,0766 Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Nysie, 2018.
Użytki rolne stanowią 68,54 % ogólnej powierzchni gminy, lasy i grunty leśne 19,21 %, a pozostałe grunty i nieużytki 12,25 %. Natomiast struktura użytków rolnych kształtuje się w następujący sposób:
grunty orne – 89,85 %;
sady – 1,12 %;
łąki – 4,33 %;
pastwiska – 4,70 %.
RYCINA 6: Gmina Głuchołazy – struktura użytkowania gruntów w 2018 roku56.
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Nysie, 2018.
55 Według ewidencji gruntów, 2018.
56 Według ewidencji gruntów, 2018.
61,58%
2,97%
0,77%
3,22%
12,25%
19,21%
grunty orne lasy i grunty leśne pozostałe grunty pastwiska łąki sady
Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 130
TABELA 58: Gmina Głuchołazy – struktura użytkowania gruntów w 2016 roku (w %).
RYCINA 7: Gmina Głuchołazy – struktura użytkowania gruntów w 2016 roku w (%).
Źródło: GUS 2018.
Z powyższej ryciny i tabeli wynika, że struktura użytkowania gruntów w gminie Głuchołazy zasadniczo nie różni się od uwarunkowań charakteryzujących powiat nyski i całe województwo opolskie. W każdej z jednostek zdecydowanie dominują użytki rolne, których udział w gminie Głuchołazy jest wyższy od wskaźnika przyporządkowanego dla województwa i nieznacznie niższy od wskaźnika dla powiatu. Na terenie gminy udział lasów i gruntów leśnych jest wyższy o około 50 % od średniej w powiecie i o tyleż samo niższy od średniej w województwie. Natomiast udział kategorii określonej jako „pozostałe grunty i nieużytki”, w skład których wchodzą między innymi: obszary zabudowy mieszkaniowej, tereny przemysłowe, drogi, tereny kolejowe, skwery, parki, wody powierzchniowe, stawy, rowy, nieużytki, itp., jest zbliżony do obu porównywanych jednostek. Spośród użytków rolnych wszędzie zdecydowanie dominują grunty orne, przy czym w gminie Głuchołazy jest ich stosunkowo najwięcej, podobnie jak sadów i pastwisk; wyraźnie niższy jest zaś udział łąk.
0
TABELA 59: Gmina Głuchołazy – struktura użytkowania gruntów w 2018 roku57.
Wyszczególnienie Powierzchnia w ha Struktura w %
Grunty orne 10309,0724 61,58
Użytki zielone 1164,6138 6,96
Grunty pod stawami 1,2072 0,01
Rowy 60,7886 0,36
Wody powierzchniowe płynące 110,8160 0,66
Wody powierzchniowe stojące 15,6474 0,09
Lasy 3215,4142 19,21
Zadrzewienia i zakrzewienia 172,8088 1,03
Użytki ekologiczne – 0,00
Użytki rolne zabudowane 239,9835 1,43
Tereny mieszkaniowe 286,5720 1,71
Tereny przemysłowe 58,4793 0,35
Inne tereny zabudowane 89,3204 0,53
Zurbanizowane tereny niezabudowane 77,4806 0,46
Tereny rekreacyjno – wypoczynkowe 60,6969 0,36
Użytki kopalne 37,2561 0,22
Drogi 537,4898 3,21
Tereny pod budowę dróg 0,2965 0,002
Tereny kolejowe 149,8380 0,90
Inne tereny komunikacyjne 0,2698 0,002
Nieużytki 80,5860 0,48
Tereny różne 71,5397 0,43
Suma 16740,177058 100,00
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Nysie, 2018.
57 Według ewidencji gruntów, 2018.
58 Powierzchnia ewidencyjna.
Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 132
TABELA 60: Gmina Głuchołazy – struktura użytkowania gruntów według obrębów w ha w 2018 roku59.
Wyszczególnienie
Głuchołazy Biskupów Bodzanów Burgrabice Charbielin Gierałcice Jarnołtówek Konradów Markowice Nowy Las Nowy Świętów Podlesie Pokrzywna Polski Świętów Sławniowice Stary Las Sucha Kamienica Wilamowice Nyskie
Grunty orne 100,77 902,33 1410,05 692,78 922,51 871,37 168,20 894,42 258,72 917,99 373,39 151,54 38,20 459,64 365,94 1036,29 395,27 349,65 Użytki zielone 43,14 102,49 118,13 105,43 34,33 85,92 74,68 104,58 41,26 51,12 85,92 45,58 26,25 58,72 68,23 62,28 19,65 36,91
Wody powierzchniowe60 21,30 14,09 21,28 5,85 4,18 3,84 5,99 2,94 – 2,29 11,77 – 6,03 9,52 9,34 1,51 0,69 5,84
Grunty pod stawami – 0,53 – – – – – – – – – – 0,68 – – – – –
Rowy 0,54 6,23 8,84 3,57 2,25 4,62 3,95 3,39 1,34 2,62 5,86 1,78 1,08 6,12 1,74 3,40 0,68 2,79
Lasy 169,22 222,25 80,86 210,00 152,15 71,29 685,30 39,29 17,55 0,44 107,96 501,16 535,60 49,83 101,43 202,86 50,11 18,12 Zadrzewienia i zakrzewienia 2,60 34,73 17,36 13,20 5,71 17,81 7,11 15,68 3,08 4,10 9,50 6,13 2,21 6,65 15,11 2,93 3,30 5,60
Użytki ekologiczne – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Użytki rolne zabudowane 4,07 28,54 21,72 13,90 29,31 22,38 7,93 21,62 5,20 18,77 17,85 3,81 1,20 7,48 7,24 17,58 5,53 5,83 Tereny mieszkaniowe 110,35 13,24 21,48 11,92 12,57 9,89 23,55 17,96 2,53 6,04 11,29 7,81 10,13 4,97 8,18 8,91 2,50 3,26
Tereny przemysłowe 35,51 0,56 8,20 1,43 0,62 0,42 2,82 1,40 – 0,33 2,64 1,56 0,04 0,19 2,74 0,03 – –
Inne tereny zurbanizowane61 116,87 5,17 12,74 4,61 4,94 2,13 34,53 26,41 1,05 3,03 9,98 5,55 20,33 5,14 6,45 4,98 0,64 0,19
Drogi 54,66 34,63 61,88 40,13 35,37 32,65 22,66 33,22 12,73 29,46 39,92 11,80 14,09 30,64 17,20 37,60 19,30 9,85
Tereny kolejowe 22,03 7,16 16,99 8,51 12,36 – – – – 13,64 26,36 – 5,13 17,08 3,04 8,14 – 9,39
Inne tereny komunikacyjne – – – – – – – – – – – – 0,27 – – – – –
Nieużytki 0,22 9,06 34,15 2,77 1,72 2,00 1,61 2,67 0,40 0,72 10,42 0,93 1,08 3,55 2,31 0,25 0,45 6,28
Tereny różne 1,31 0,15 3,38 – – – 31,65 22,26 – – 3,10 7,75 – 0,06 – 0,66 – 1,22
Suma (ha) 682,57 1381,16 1837,06 1114,10 1218,02 1124,32 1070,00 1185,84 343,85 1050,55 715,97 745,39 662,32 659,59 608,96 1387,41 498,13 454,93 Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Nysie, 2018.
59 Według ewidencji gruntów, 2018.
60 Grupa ta oznacza: grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi i stojącymi.
61 Grupa ta oznacza: inne tereny zabudowane, zurbanizowane tereny niezabudowane, tereny rekreacyjno – wypoczynkowe i użytki kopalne.
Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 133
TABELA 61: Gmina Głuchołazy – struktura użytkowania gruntów według obrębów w % w 2018 roku62 (I).
Wyszczególnienie
Głuchołazy Biskupów Bodzanów Burgrabice Charbielin Gierałcice Jarnołtówek Konradów Markowice Nowy Las Nowy Świętów Podlesie Pokrzywna Polski Świętów Sławniowice Stary Las Sucha Kamienica Wilamowice Nyskie
Grunty orne 14,76 65,33 76,76 62,18 75,74 77,50 15,72 75,43 75,24 87,38 52,15 20,33 5,77 69,69 60,09 74,69 79,35 76,86
Użytki zielone 6,32 7,42 6,43 9,46 2,82 7,64 6,98 8,82 12,00 4,87 12,00 6,12 3,96 8,90 11,21 4,49 3,94 8,11
Wody powierzchniowe63 3,12 1,02 1,16 0,53 0,34 0,34 0,56 0,25 – 0,22 1,64 – 0,91 1,44 1,53 0,11 0,14 1,28
Grunty pod stawami – 0,04 – – – – – – – – – – 0,10 – – – – –
Rowy 0,08 0,45 0,48 0,32 0,18 0,41 0,37 0,29 0,39 0,25 0,82 0,24 0,16 0,93 0,29 0,24 0,14 0,61
Lasy 24,79 16,09 4,40 18,85 12,49 6,34 64,05 3,31 5,10 0,04 15,08 67,23 80,87 7,56 16,66 14,62 10,06 3,98
Zadrzewienia i zakrzewienia 0,38 2,51 0,95 1,18 0,47 1,58 0,66 1,32 0,90 0,39 1,33 0,82 0,33 1,01 2,48 0,21 0,66 1,23
Użytki ekologiczne – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Użytki rolne zabudowane 0,60 2,07 1,18 1,25 2,41 1,99 0,74 1,82 1,51 1,79 2,49 0,51 0,18 1,13 1,19 1,27 1,11 1,28
Tereny mieszkaniowe 16,17 0,96 1,17 1,07 1,03 0,88 2,20 1,51 0,73 0,58 1,58 1,05 1,53 0,75 1,34 0,64 0,50 0,72
Tereny przemysłowe 5,20 0,04 0,45 0,13 0,05 0,04 0,26 0,12 – 0,03 0,37 0,21 0,01 0,03 0,45 – – –
Inne tereny zurbanizowane64 17,12 0,37 0,69 0,41 0,41 0,19 3,23 2,23 0,31 0,29 1,39 0,74 3,07 0,78 1,06 0,36 0,13 0,04
Drogi 8,01 2,51 3,37 3,60 2,90 2,90 2,12 2,80 3,70 2,80 5,58 1,58 2,13 4,65 2,82 2,71 3,88 2,17
Tereny kolejowe 3,23 0,52 0,92 0,76 1,01 – – – – 1,30 3,68 – 0,77 2,59 0,50 0,59 – 2,06
Inne tereny komunikacyjne – – – – – – – – – – – – 0,04 – – – – –
Nieużytki 0,03 0,66 1,86 0,25 0,14 0,18 0,15 0,23 0,12 0,07 1,46 0,12 0,16 0,54 0,38 0,02 0,09 1,38
Tereny różne 0,19 0,01 0,18 – – – 2,96 1,88 – – 0,43 1,04 – 0,01 – 0,05 – 0,27
Suma (%) 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Nysie, 2018.
62 Według ewidencji gruntów, 2018.
63 Grupa ta oznacza: grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi i stojącymi.
64 Grupa ta oznacza: inne tereny zabudowane, zurbanizowane tereny niezabudowane, tereny rekreacyjno – wypoczynkowe i użytki kopalne.
Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 134
TABELA 62: Gmina Głuchołazy – struktura użytkowania gruntów według obrębów w % w 2018 roku65 (II) – udział w stosunku do ogólnej powierzchni danego użytku.
Wyszczególnienie
Głuchołazy Biskupów Bodzanów Burgrabice Charbielin Gierałcice Jarnołtówek Konradów Markowice Nowy Las Nowy Świętów Podlesie Pokrzywna Polski Świętów Sławniowice Stary Las Sucha Kamienica Wilamowice Nyskie
Grunty orne 0,98 8,75 13,68 6,72 8,95 8,45 1,63 8,68 2,51 8,90 3,62 1,47 0,37 4,46 3,55 10,05 3,83 3,39
Użytki zielone 3,70 8,80 10,14 9,05 2,95 7,38 6,41 8,98 3,54 4,39 7,38 3,91 2,25 5,04 5,86 5,35 1,69 3,17
Wody powierzchniowe66 16,84 11,14 16,83 4,63 3,31 3,04 4,74 2,33 – 1,81 9,31 – 4,77 7,53 7,38 1,20 0,55 4,62
Grunty pod stawami – 43,80 – – – – – – – – – – 56,20 – – – – –
Rowy 0,88 10,25 14,54 5,87 3,70 7,60 6,49 5,58 2,20 4,31 9,64 2,92 1,77 10,06 2,87 5,59 1,12 4,59
Lasy 5,26 6,91 2,51 6,53 4,73 2,22 21,31 1,22 0,55 0,01 3,36 15,59 16,66 1,55 3,15 6,31 1,56 0,56
Zadrzewienia i zakrzewienia 1,51 20,09 10,05 7,64 3,30 10,31 4,12 9,07 1,78 2,37 5,50 3,55 1,28 3,85 8,74 1,69 1,91 3,24
Użytki ekologiczne – – – – – – – – – – – – – – – – – –
Użytki rolne zabudowane 1,70 11,89 9,05 5,79 12,21 9,33 3,31 9,01 2,17 7,82 7,44 1,59 0,50 3,12 3,02 7,33 2,31 2,43
Tereny mieszkaniowe 38,51 4,62 7,49 4,16 4,39 3,45 8,22 6,27 0,88 2,11 3,94 2,73 3,53 1,73 2,85 3,11 0,87 1,14
Tereny przemysłowe 60,71 0,95 14,02 2,44 1,05 0,72 4,83 2,39 0,00 0,57 4,52 2,67 0,06 0,32 4,69 0,06 0,01 0,01
Inne tereny zurbanizowane67 44,14 1,95 4,81 1,74 1,87 0,80 13,04 9,98 0,40 1,14 3,77 2,10 7,68 1,94 2,44 1,88 0,24 0,07
Drogi 10,16 6,44 11,51 7,46 6,58 6,07 4,21 6,18 2,37 5,48 7,42 2,19 2,62 5,70 3,20 6,99 3,59 1,83
Tereny kolejowe 14,70 4,78 11,34 5,68 8,25 – – – – 9,10 17,59 0,00 3,42 11,40 2,03 5,43 0,00 6,27
Inne tereny komunikacyjne – – – – – – – – – – – – 100,00 – – – – –
Nieużytki 0,27 11,25 42,38 3,44 2,13 2,48 2,00 3,32 0,49 0,90 12,94 1,15 1,34 4,40 2,86 0,31 0,56 7,79
Tereny różne 1,83 0,21 4,73 – – – 44,24 31,12 – – 4,33 10,83 – 0,08 – 0,92 – 1,71
Udział (%) danego obrębu 4,08 8,25 10,97 6,66 7,28 6,72 6,39 7,08 2,05 6,28 4,28 4,45 3,96 3,94 3,64 8,29 2,98 2,72 Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Nysie, 2018.
65 Według ewidencji gruntów, 2018.
66 Grupa ta oznacza: grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi i stojącymi.
67 Grupa ta oznacza: inne tereny zabudowane, zurbanizowane tereny niezabudowane, tereny rekreacyjno – wypoczynkowe i użytki kopalne.
Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 135
Z powyższego zestawienia wynika, że największy odsetek użytków rolnych (grunty orne i użytki zielone) w stosunku do ogólnej powierzchni danego obrębu występuje na terenie obrębów: Nowy Las (92,25 %), Markowice (87,24 %), Gierałcice (85,14 %), Wilamowice Nyskie (84,97 %), Konradów (84,24 %), Sucha Kamienica (83,30 %) i Bodzanów (83,19 %), zaś najniższy w obrębach: Pokrzywna (9,73 %), Głuchołazy (21,08 %), Jarnołtówek (22,70
%) i Podlesie (26,45 %), a więc w rejonie Gór Opawskich. Największy odsetek terenów leśnych występuje na terenie obrębów: Pokrzywna (80,87 %), Podlesie (67,23 %) i Jarnołtówek (64,05 %), a więc w rejonie Gór Opawskich, zaś najniższy w obrębach: Nowy Las (0,04 %), Konradów (3,31 %), Wilamowice Nyskie (3,98 %), Bodzanów (4,40 %), Markowice (5,10 %), Gierałcice (6,34 %) i Polski Świętów (7,56 %). Z powyższego zestawienia wynika, że w każdym obrębie występują tereny leśne. Najwięcej wód w postaci wód powierzchniowych płynących i stojących, stawów oraz rowów występuje na terenie obrębów: Głuchołazy (3,20
%), Nowy Świętów (2,46 %) i Polski Świętów (2,37 %). W pozostałych obrębach wskaźnik ten wynosi mniej niż 2
%, a najniższy jest w obrębach: Podlesie (0,24 %), Sucha Kamienica (0,27 %), Stary Las (0,35 %) i Markowice (0,39 %). Największy odsetek terenów zabudowanych i zurbanizowanych, rozumianych jako użytki rolne zabudowane, tereny mieszkaniowe, tereny przemysłowe oraz inne tereny zurbanizowane, występuje na terenie obrębu Głuchołazy (39,09 %). W pozostałych obrębach, za wyjątkiem Jarnołtówka (6,43 %), Nowego Świętowa (5,83 %) i Konradowa (5,68 %), wskaźnik ten wynosi mniej niż 5 %, a najniższy (poniżej 2,5 %) jest w obrębach:
Sucha Kamienica (1,74 %), Wilamowice Nyskie (2,04 %) i Stary Las (2,27 %). Najwięcej terenów komunikacyjnych (drogi) występuje w obrębach Głuchołazy (8,01 %) i Nowy Świętów (5,58 %). W pozostałych obrębach, za wyjątkiem Podlesia (1,58 %), wskaźnik ten przekracza przynajmniej 2 %. Najwięcej terenów kolejowych występuje w obrębach Nowy Świętów (3,68 %) i Głuchołazy (3,23 %). W obrębach: Gierałcice, Jarnołtówek, Konradów, Markowice, Podlesie i Sucha Kamienica tereny kolejowe nie występują w ogóle, a w pozostałych obrębach zajmują od 0,5 do 2,6 %. Najwięcej nieużytków i terenów różnych występuje w obrębach:
Jarnołtówek (3,11 %), Konradów (2,10 %) i Bodzanów (2,04 %), zaś najmniej, nawet poniżej 0,1 %, w obrębach:
Nowy Las i Stary Las (po 0,07 %) i Sucha Kamienica (0,09 %). Nieużytki występują w każdym obrębie, zaś terenów różnych nie ma w ogóle w obrębach: Burgrabice, Charbielin, Gierałcice, Markowice, Nowy Las, Pokrzywna, Sławniowice i Sucha Kamienica.
Ostatnia z serii tabel prezentujących strukturę użytkowania gruntów w gminie Głuchołazy dotyczy odsetka użytków danej kategorii według obrębów w stosunku do ogólnej powierzchni tej kategorii w całej gminie. Na podstawie powyższych danych obserwujemy między innymi, że w sołectwie (obrębie) Bodzanów, które zajmuje 10,97 % powierzchni całej gminy, zlokalizowanych jest najwięcej, bo 13,68 % wszystkich gruntów ornych i 10,14
% użytków zielonych. W Bodzanowie jest także 16,83 % z ogółu wód powierzchniowych, 14,54 % rowów, 10,05
% zadrzewień i zakrzewień, 11,51 % dróg i 42,38 % nieużytków. Ponadto: w Pokrzywnej występuje 56,20 % stawów, w Jarnołtówku 21,31 % lasów i 44,24 % terenów różnych, a w Charbielinie 12,21 % użytków rolnych zabudowanych. Udział samego miasta Głuchołazy to między innymi: 38,51 % terenów mieszkaniowych, 60,71 % terenów przemysłowych, 44,14 % innych terenów zurbanizowanych i 14,70 % terenów kolejowych.
Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 136
3. 2. Struktura własnościowa gruntów.
Blisko połowa gruntów (46,39 %) na terenie gminy Głuchołazy jest własnością osób fizycznych, z czego aż 90,08
% to grunty wchodzące w skład gospodarstw rolnych. Własnością Skarbu Państwa jest 28,38 % gruntów, z czego najwięcej (54,44 % z ogółu gruntów państwowych) stanowią tereny w zarządzie Państwowych Gospodarstw Leśnych. Grunty komunalne stanowią tylko nieznaczną ilość (6,12 %) z ogółu gruntów w gminie Głuchołazy, z czego w większości są to lasy w rejonie Góry Parkowej. Dość wyraźnie zaznaczone pozycje stanowią także grunty spółek prawa handlowego (8,63 %) i grunty spółdzielni (9,15 %). Pozostałe pozycje zajmują grunty:
kościołów i związków wyznaniowych (0,67 %), powiatów (0,41 %), województw (0,22 %), stowarzyszeń i partii politycznych (0,01 %) oraz inne (0,04 %). Łącznie grunty nie objęte własnością państwową lub samorządową obejmują 64,89 % z ogółu gruntów, a więc blisko 2/3 powierzchni gminy.
Na terenie samego miasta struktura własnościowa gruntów przedstawia się inaczej. Dominują grunty komunalne (55,93 %), z czego większość (jak wspomniano wcześniej) to tereny leśne w rejonie Góry Parkowej. Kolejną pozycję zajmują grunty osób fizycznych (21,96 %), z czego tylko 21,33 % to grunty wchodzące w skład gospodarstw rolnych. Wyraźny udział mają także grunty Skarbu Państwa (14,06 %) oraz spółdzielni (3,81 %).
Grunty województw i powiatów stanowią 2,20 % (odpowiednio 0,88 % i 1,32 %), a własnością spółek prawa handlowego jest 1,02 % gruntów. Zestawienie uzupełniają grunty kościołów i związków wyznaniowych oraz stowarzyszeń i partii politycznych (po 0,15 %), a także inne niż wyżej wymienione, które obejmują 0,73 % ogółu.
Łącznie grunty nie objęte własnością państwową lub samorządową obejmują tylko 27,82 % z ogółu gruntów, a więc mniej niż 1/3 powierzchni miasta.
TABELA 63: Gmina Głuchołazy – własność gruntów w 2018 roku.
Powierzchnia w ha68 Struktura w %
Wyszczególnienie
ogółem miasto ogółem miasto
Grunty Skarbu Państwa ogółem 4750 96 28,38 14,06
Państwowe Gospodarstwa Leśne 2586 – 54,44 –
Zasób własności rolnej Skarbu Państwa 1553 – 32,69 –
Pozostałe grunty Skarbu Państwa 611 96 12,86 100,00
Grunty województw 36 6 0,22 0,88
Grunty Powiatów 69 9 0,41 1,32
Grunty komunalne 1024 382 6,12 55,93
Grunty osób fizycznych 7766 150 46,39 21,96
wchodzące w skład gospodarstw rolnych 6996 32 90,08 21,33
nie wchodzące w skład gospodarstw rolnych 770 118 9,92 78,67
Grunty spółek prawa handlowego 1444 7 8,63 1,02
Grunty spółdzielni 1531 26 9,15 3,81
Grunty kościołów, związków wyznaniowych 112 1 0,67 0,15
Grunty stowarzyszeń i partii politycznych 1 1 0,01 0,15
Grunty inne niż wymienione 7 5 0,04 0,73
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Nysie, 2018.
68 Powierzchnia ewidencyjna według ewidencji gruntów, 2018.
Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 137
RYCINA 8: Gmina Głuchołazy – struktura własności gruntów w 2018 roku69.
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Nysie, 2018.
3. 3. Struktura przestrzenna.
Miasto Głuchołazy obejmuje obszar o powierzchni geodezyjnej wynoszącej 683 ha. Posiada ono koncentryczny układ przestrzenny z prostokątnym placem pełniącym rolę rynku, który wraz z przyległościami zawartymi pomiędzy ulicami Skłodowskiej–Curie, Sikorskiego i Opolską, stanowi najcenniejszy zespół przestrzenny w gminie, wzbogacony interesującą, zwartą zabudową, w tym położonymi na wschód od rynku kościołem i na południe od rynku basztą. Przez środek dzisiejszego miasta przepływa rzeka Biała Głuchołaska, która w jego południowej części tworzy malowniczy przełom. Na południe od centrum znajduje się byłe uzdrowisko powstałe w latach 70–tych XIX wieku na północno – wschodnich stokach Góry Parkowej. W 2 połowie XIX wieku na wschodnich i południowych obrzeżach miasta przeprowadzono linie kolejowe na trasie Nysa – Krnov wraz z odgałęzieniem do Jesenika, a na początku XX wieku dobudowano krótką linię miejską do uzdrowiska. Tereny zabudowy mieszkaniowej tworzą osiedla o różnej gęstości zaludnienia usytuowane wokół rynku. Centralna część miasta to najstarsza zabudowa wielorodzinna, datowana na XIX wiek (miejscami na XVIII wiek), usytuowana na historycznych działkach przy rynku (ulice: Apteczna, Basztowa, Batorego, Góry Świętej Anny, Korfantego, Kościuszki, Ligonia, Magistracka, Plac Basztowy, Plac Solidarności, Rynek i Wita Stwosza) i wychodzących od niego głównych ulicach (Bohaterów Warszawy, Kościuszki, Sikorskiego, Wyszyńskiego). Są to budynki trzy i czterokondygnacyjne. Zabudowa wielorodzinna o dużej intensywności sprzed 1945 roku usytuowana jest także wzdłuż ulic stanowiących przedłużenie wyżej wymienionych dróg i pobocznych, otaczających historyczne centrum miasta, to jest: Andersa, Grunwaldzka, Henryka Brodatego, Jana III Sobieskiego, Jana Pawła II, Kolejowa, Konopnickiej, Kraszewskiego, Miarki, Mickiewicza, Poprzeczna, Powstańców Śląskich, Strzelców Bytomskich, Targowa, Tylna, Wrocławska i Wyspiańskiego. Zabudowa wielorodzinna o dużej intensywności (tak zwana
69 Według ewidencji gruntów, 2018.
46,4%
3,6% 0,2%
6,1%
9,3%
9,1%
8,6%
15,4%
Grunty osób fizycznych Państwowe Gospodarstwa Leśne Własność Rolna Skarbu Państwa Grunty spółdzielni
Grunty spółek prawa handlowego Grunty komunalne Pozostałe grunty Skarbu Państwa Pozostałe grunty
Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 138
„wielka płyta”) tworzy większe, wyraźne zespoły na Osiedlach Koszyka (ulice: Koszyka, Orzeszkowej, Nałkowskiej i Norwida) i Konstytucji 3–go Maja (ulice: Konstytucji 3–go Maja, Miarki, Mickiewicza i Wyspiańskiego) położonych na zachód od centrum miasta za rzeką Białą Głuchołaską oraz na Osiedlu Tysiąclecia (pomiędzy ulicami Chopina i Wieniawskiego) położonym na południowo – wschodnich obrzeżach miasta. Są to budynki do maksymalnie 5 kondygnacji. Zabudowa o niskim wskaźniku intensywności, przeważnie jednorodzinna oraz mieszkaniowo – usługowa i mieszkaniowo – rzemieślnicza, powstała przed 1945 rokiem i współcześnie, obejmuje pozostałą część miasta. Szczególne rejony jej koncentracji to rejony: wokół Osiedla Tysiąclecia (ulice: Chopina, Elsnera, Karłowicza, Lompy, Lutosławskiego, Nowowiejskiego, Ogińskiego, Ornowskiego, Paderewskiego, Parkowa, Słowackiego, Szymanowskiego i Zdrojowa), wokół Osiedla Konstytucji 3–go Maja (ulice: Okulickiego, Opawska i Maczka), obrzeża Osiedla Koszyka (ul. Chrobrego) oraz całej zachodniej część miasta (ulice: Brzechwy, Fredry, Kolonia Jagiellońska, Kraszewskiego, Królowej Jadwigi, Prusa, Reja, Reymonta, Sienkiewicza, Świdnicka, Tuwima, Zapolskiej i Żeromskiego). Mniejsze zespoły koncentracji zabudowy jednorodzinnej zlokalizowane są w rejonie ulic: Makuszyńskiego (w rejonie uzdrowiska) oraz Kopernika i Wyszyńskiego (wschodnie obrzeża miasta). Stan techniczny zabudowy na terenie miasta jest na ogół dobry, wyjątek stanowi najstarsza substancja mieszkaniowa sprzed 1945, a nawet sprzed 1918 roku, gdzie w części stan techniczny budynków jest średni, a często zły. Stwierdza się konieczność jej rewitalizacji. Wyraźnie zaznaczone powierzchnie miasta, tworząc odrębne jednostki o funkcjach produkcyjno – technicznych, zajmuje zabudowa zakładów przemysłowych. Występuje przede wszystkim w północnej części miasta (wzdłuż ulic Grunwaldzkiej i Wrocławskiej oraz Poprzecznej) oraz pomiędzy centrum a byłym uzdrowiskiem (po obu stronach rzeki Białej Głuchołaskiej w rejonie ulic Andersa i Spółdzielczej). Kolejny, mniejszy zespół zabudowy o charakterze technicznym (obsługa zaopatrzenia w wodę) to południowo – zachodnie obrzeża miasta. Bazy, składy i magazyny to głównie północna część miasta w rejonie ulic Grunwaldzkiej i Wrocławskiej. Szczególną rolę funkcjonalno – przestrzenną pełni byłe uzdrowisko położone w południowej części miasta w rejonie ul. Parkowej.
Oprócz Parku Zdrojowego oraz byłych i obecnych pensjonatów (ulice Andersa i Jana Pawła II) znaczną powierzchnię obejmują zespoły służby zdrowia (ulice: Andersa, Parkowa i Lompy). Ofertę usług rynkowych tworzy przede wszystkim handel, w tym wielkopowierzchniowy. Większe, wolnostojące obiekty handlowe zlokalizowane są w rejonie ul. Grunwaldzkiej (północna część miasta) oraz wewnątrz wielorodzinnych zespołów mieszkaniowych. Pozostałe obiekty handlowe są znacznie mniejsze, najczęściej trwale wkomponowane w zabudowę, niezbyt rozproszone i koncentrują się głównie w rejonie rynku, który pełni rolę centrum usługowego, co zapewnia lepszą obsługę mieszkańców oraz zwiększa prestiż tego rejonu miasta. Mniejsze zespoły usług komercyjnych zlokalizowane są także w rejonie osiedli mieszkaniowych i wzdłuż głównych dróg przelotowych (np.: stacje paliw, warsztaty naprawcze, itp. przy ul. Grunwaldzkiej), a także w rejonie byłego uzdrowiska (zakwaterowanie i gastronomia). Usługi publiczne zlokalizowane są w wielu rejonach miasta, nie tworząc tym samym zwartej strefy. Magistrat zajmuje jedną z kamienic w rynku, zaś największe obiekty usług publicznych (szkoły) zlokalizowane są na obrzeżach centrum i w rejonie wielorodzinnych osiedli mieszkaniowych. Istniejące zasoby zieleni miejskiej to przede wszystkim Góra Parkowa, w tym Park Zdrojowy. W mniejszym stopniu funkcję tę pełnią także ogrody działkowe rozlokowane na obrzeżach miasta w każdym z kierunków, głównie północnym i wschodnim. Mniejsze powierzchniowo ogrody działkowe zlokalizowane są także blisko centrum (np.: ul.
Moniuszki). Funkcje terenów rekreacyjnych, umożliwiających aktywny wypoczynek mieszkańcom, pełni wspomniane byłe uzdrowisko (Góra Parkowa wraz z Parkiem Zdrojowym), a także zespoły rekreacyjne w północnej części miasta (stadion i kompleks rekreacyjny „Nad Białką”) oraz kompleksy sportowe położone przy placówkach szkolnych. Korytarzem ekologicznym na skalę ponadlokalną jest przepływająca przez miasto na długości przeszło 5 km rzeka Biała Głuchołaska. Zakończone prace modernizacyjne związane z regulacją koryta rzeki otwierają możliwość choć częściowego zagospodarowania jej brzegów na cele wypoczynkowe i rekreacyjne (ciągi piesze, ścieżki rowerowe, usługi). Podstawowy układ komunikacyjny miasta tworzą, biegnące przez jego centralne rejony, drogi krajowa nr 40 (ulice: Wyszyńskiego, Skłodowskiej–Curie, Sikorskiego i Kraszewskiego i
Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 139
Kolonia Jagiellońska), wojewódzka nr 411 (ulice Wrocławska i Grunwaldzka) i powiatowe (ulice: Bohaterów Warszawy, Kolejowa, Kolonia Kaszubska, Powstańców Śląskich, Sobieskiego, Świdnicka). Pozostałe ulice stanowią uzupełniającą sieć komunikacyjną. W celu ograniczenia nadmiernego, w tym tranzytowego ruchu pojazdów w centralnych rejonach miasta konieczna jest budowa obwodnicy, dla której przewiduje się korytarze północny (droga krajowa) i wschodni (droga powiatowa). Po przebiegającej przez wschodnie i południowe rejony miasta linii kolejowej prowadzone są przewozy pasażerskie (głównie tranzyt kolei czeskich). Południowe i zachodnie otoczenie miasta stanowią kompleksy leśne, zaś północne i wschodnie – użytki rolne, zwłaszcza grunty orne.
Zasadniczą cechą struktury sieci osadniczej poza miastem jest jej niski stopień rozproszenia, mający korzystny wpływ na kształtowanie warunków socjalno – bytowych społeczności wiejskich. W większości wsi dominuje zabudowa zagrodowa znajdująca się w stanie technicznym średnim, a niekiedy złym. Podstawowym założeniem poprawy warunków mieszkaniowych jest zachowanie i modernizacja istniejących zasobów oraz realizacja nowego budownictwa mieszkaniowego. W miejscowościach położonych najbliżej Głuchołaz (zwłaszcza w Bodzanowie i Konradowie) od kilkunastu lat rozwija się zabudowa jednorodzinna, będąca konsekwencją ruchów migracyjnych miasto – wieś. W rejonie atrakcyjnych krajobrazowo Gór Opawskich (Jarnołtówek, Podlesie, Pokrzywna) funkcjonują liczne ośrodki wypoczynkowe i rekreacyjne, a także rozwija się zabudowa letniskowa.
Program usług komercyjnych, wzbogacony usługami publicznymi (kultura, edukacja), będący pochodną potencjału turystycznego i demograficznego danej miejscowości, rozmieszczony jest w większości wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych. System komunikacyjny tworzy obecnie niemal tylko sieć kołowa. Przez tereny wiejskie przebiegają bezpośrednio 1 droga krajowa (Charbielin), 1 droga wojewódzka (Polski Świętów i Nowy Świętów) i 17 dróg powiatowych (wszystkie miejscowości). Drogi te stanowią podstawowy układ komunikacyjny gminy, którego uzupełnieniem jest system dróg gminnych. Linie kolejowe nr: 137 (Katowice – Legnica), 297 (Nowy Świętów – Głuchołazy–Zdrój) i 333 (Głuchołazy – Pokrzywna), przebiegające bezpośrednio przez Nowy Las, Nowy Świętów i Pokrzywną, są obecnie użytkowane na potrzeby transportowe i komunikacyjne. Linie kolejowa nr 343 (Głuchołazy – granica PL / CZ) obsługuje tylko miasto, zaś linia nr 332 (Nowy Świętów – Sławniowice Nyskie) jest nieczynna i formalnie zlikwidowana. Wiodącą funkcję gospodarczą na terenach wiejskich w północnej części gminy pełni rolnictwo, a w wybranych miejscowościach (np.: Bodzanów) także działalności produkcyjne. W rejonie Gór Opawskich dominuje funkcja usługowa. Funkcje towarzyszące i uzupełniające tworzy drobna wytwórczość. Odkrywkowa działalność górnicza, związana z wydobyciem kopalin występuje w rejonie wsi Biskupów, Jarnołtówek i Sławniowice (surowce skalne) oraz Bodzanów (kruszywo naturalne). Użytki rolne, zlokalizowane głównie w północnej części gminy, w znacznej większości o dobrych klasach bonitacyjnych, wykorzystywane są przede wszystkim jako grunty orne, rzadziej jako łąki i pastwiska.
Dość niski udział w strukturze powierzchni gminy (około 20 %) stanowią lasy. Tereny objęte ochroną w postaci Parku Krajobrazowego „Gór Opawskich”, obszarów NATURA 2000 i rezerwatów przyrody obejmują znaczny odsetek powierzchni południowej część gminy.
3. 4. Struktura funkcjonalna.
Gmina Głuchołazy jest samorządową jednostką miejsko – wiejską z wiodącą rolą sektorów usługowego i produkcyjnego. Uzupełniającą rolę pełni sektor rolniczy. Szansę na dalszy rozwój mają wszystkie sektory:
usługowy (w tym związany z turystyką i rekreacją), produkcyjny (w tym górnictwo), a także rolniczy (przede wszystkim w oparciu o uprawy). W wyniku analiz przeprowadzonych na podstawie zebranych materiałów inwentaryzacyjnych oraz na podstawie występujących powiązań komunikacyjnych i funkcjonalnych, można przyjąć następujący system obsługi ludności gminy:
Id: 9B6E8016-8A2E-46C3-808E-BA39F29BE06A. Projekt Strona 140
Ośrodek gminny głównego poziomu obsługi o zasięgu lokalnym, obsługujący w zakresie usług ponadpodstawowych teren całej gminy – miasto Głuchołazy. Pełni ono funkcję administracyjną, stanowi ośrodek koncentracji mieszkalnictwa i usług dla ludności oraz obsługi rolnictwa i leśnictwa. Dodatkowo posiada rozwinięte funkcje przemysłowe. Tym samym Głuchołazy pełnią funkcję lokalnego centrum rozwoju, które jest istotnym czynnikiem wzrostu i kumuluje usługi oraz inne działalności gospodarcze w skali umożliwiającej społeczny i ekonomiczny rozwój sąsiadujących z nim miejscowości. Funkcjami rozwojowymi Głuchołaz są przede wszystkim funkcje produkcyjne oraz usługi rynkowe i nierynkowe.
Ośrodki pośredniego poziomu obsługi z poszerzonym programem usługowym, współpracujące z ośrodkiem gminnym – wsie: Biskupów, Bodzanów, Burgrabice, Charbielin, Gierałcice, Jarnołtówek, Konradów, Nowy Świętów, Polski Świętów, Sławniowice i Stary Las. Są to ośrodki stanowiące etap pośredni w kompleksowym systemie obsługi ludności, szczególnie w zakresie usług publicznych (szkolnictwo, kultura, służba zdrowia) oraz handlu, o odpowiednio dużej liczbie ludności w rejonie obsługi. Funkcjami rozwojowymi tych miejscowości są funkcje: rolnictwa, działalności produkcyjnych i mieszkalnictwa (północna część gminy) oraz usług rynkowych, głównie turystyki i rekreacji (południowa część gminy).
Pozostałe ośrodki (wsie elementarne), o funkcjach typowo rolniczych lub turystyczno – rekreacyjnych, obsługujące ludność w podstawowym zakresie usług publicznych i handlowych (większość nawet ich pozbawiona). Zaliczono do nich wsie: Markowice, Nowy Las, Podlesie, Pokrzywna, Sucha Kamienica i Wilamowice Nyskie. Funkcjami rozwojowymi tych miejscowości są funkcje: rolnictwa i mieszkalnictwa (północna część gminy) oraz turystyki i rekreacji (południowa część gminy).
TABELA 64: Gmina Głuchołazy – struktura funkcjonalna według miejscowości.
Miejscowość Funkcje podstawowe70 Funkcje uzupełniające (perspektywiczne)
Miejscowość Funkcje podstawowe70 Funkcje uzupełniające (perspektywiczne)