W umyœle œw. Wincentego a` Paulo powstawa³a na bazie ¿yciowych i ducho-wych doœwiadczeñ pierwsza struktura, okreœlaj¹ca szczegó³owo kierowanie wspól-not¹ kap³anów oraz sposób realizowania podejmowanych dzie³ apostolskich, jak równie¿ zorganizowania ¿ycia wspólnotowego dla duchownych tworz¹cych grupê inicjuj¹c¹ powstanie „Misji” Wincentyñskiej. Interesuj¹ce zapisy maj¹ charakter prawny i pastoralny i znajduj¹ siê w dokumencie urzêdowym podpisanym 17 kwiet-nia 1625 roku, który w literaturze wincentyñskiej od pocz¹tku nosi nazwê „Akt Fun-dacyjny” Zgromadzenia Misji6. Podczas sporz¹dzania tego dokumentu nie opisano jeszcze szczegó³owo natury prawnej oraz kanonicznej powstaj¹cej wspólnoty, choæ mo¿na by³o do niej zastosowaæ takie terminy jak stowarzyszenie, zgromadzenie czy bractwo7. Z treœci Aktu Fundacyjnego nie wynika³o wprost kim bêd¹ cz³onko-wie nowego stowarzyszenia ¿ycia apostolskiego, lecz znana by³a tylko osoba
za³o-4 Por. RSG, w: RS, s.46-56; Por. RV, w: RS, s.56-83; Por. RSP, w: RS, s.83-99.
5 Odkrycia tekstu Rêkopisu dokona³ misjonarz ANGELO COPPO w archiwum domu Zgromadzenia Misji w Sarzana, we W³oszech. Jest to rêkopis opublikowany dopiero w 1991 r., który zawiera kopie doku-mentów przedstawionych do zatwierdzenia Arcybiskupowi Pary¿a Janowi Franciszkowi de Gondi w 1651 r. Kodeks znajduje siê obecnie w Archiwum Kurii Generalnej Zgromadzenia Misji w Rzymie. Pierwsz¹ pracê krytyczn¹ na temat rêkopisu przedstawi³ A. COPPO, La prima stesura delle Regole e
Constituzioni della Congregazione della Missione in un inedito manoscritto del 1655, w: AI (1961), s.206-254. Autor zaprezentowa³ sam Rêkopis, jego walor dokumentalny, krytyczny i informacyjny. Autor nie przeprowadzi³ analizy treœciowej i porównawczej poszczególnych dokumentów. Propozy-cjê analizy i istotnych porównañ przedstawiono w 1999 roku. Por. W. WENZ, Prawno-teologiczne elementy charyzmatu Zgromadzenia Misji Wincentyñskiej do powstania pierwszych „Regu³ Wspól-nych” (1617-1655), s.206-292.
6 Pe³ny tekst „Aktu Fundacyjnego” znajduje siê w: SAINT VINCENTDE PAUL. Correspondance, Entretiens, Documents. Edition publiee et annotee par Pierre Coste, t.XIII, s.197-202; Por. L. MEZZADRI – J.M. ROMAN, Historia Zgromadzenia Misji, t. I, s.46 nn; E. BOUGAUD, Œw. Wincenty a` Paulo, s.93-106. 7 Wincenty wzi¹³ „sobie do pomocy ksiê¿y wolnych od wszelkich beneficjów”, aby mogli realizowaæ
jego zamys³ pos³ugiwania i podjêli wspólnotê ¿ycia. Por. JAN PAWE£ II, List Apostolski do Prze³o¿o-nego GeneralPrze³o¿o-nego Zgromadzenia Misji z okazji czterechsetnej rocznicy urodzin Œw. Wincentego a` Paulo, z dnia 12 maja 1981 roku, w: W nurcie zagadnieñ posoborowych, t.15, Kontemplacja i
¿yciela i jego konkretny plan dzia³ania, jak równie¿ bardzo wyraŸnie zosta³y okre-œlone motywy powstania nowej fundacji i cele-zadania podejmowanego dzie³a oraz zarys organizacji pracy8. Wincenty zosta³ wyznaczony prze³o¿onym i kierowni-kiem duchowym. W³aœnie jemu fundatorzy pozostawili ca³kowit¹ swobodê odno-œnie doboru wspó³pracowników, którzy wstêpuj¹c do „Misji” powinni zrezygnowaæ z wszelkich innych zajêæ, beneficjów, godnoœci przynajmniej na okres od oœmiu do dziesiêciu lat. Po tym okresie bêdzie mo¿na powierzyæ im dan¹ parafiê, jeœli to bêdzie wol¹ ordynariusza miejsca9.
W pierwszym okresie pos³annictwa Wincentego a` Paulo, zw³aszcza do czasu apostolskiego zatwierdzenia nowego zgromadzenia, którego dokona³ papie¿ Urban VIII w 1632 roku10, jego pos³uga rz¹dzenia urzeczywistnia³a siê w organizowaniu wspólnoty kap³anów, którzy podejm¹ wyznaczone Aktem Fundacyjnym apostolaty. By³ to nie ma³y trud Wincentego, bowiem dopiero po czterech miesi¹cach od urzê-dowego zatwierdzenia nowego stowarzyszenia wspólnota kap³anów zaczê³a ist-nieæ i dzia³aæ11. Uzgodnienia zawarte w Akcie Fundacyjnym ogranicza³y pole dzia-³alnoœci pierwszych misjonarzy do dóbr i posiad³oœci rodziny de Gondich, ale ju¿ w krótkim czasie Wincenty poszerzy³ pole pracy nie tylko obszarowo, ale i meryto-rycznie12. Konkretnie chodzi³o mu o cztery dzie³a, które jednoczeœnie by³y postrze-gane jako istotne elementy sk³adowe charyzmatu i specyfiki nowego stowarzysze-nia, a mianowicie misje ludowe, formacja duchowieñstwa, stowarzyszenia
mi³osier-dzia³anie, s.183-187, s.184. Podobne instytucje koœcielne powstawa³y jako zrzeszenia wiernych powo³ywane lub zatwierdzane przez kompetentn¹ w³adzê koœcieln¹: - dla popierania doskonalsze-go ¿ycia chrzeœcijañskiedoskonalsze-go wœród cz³onków, - dla wykonywania dzie³ pobo¿noœci i mi³oœci chrzeœci-jañskiej, - dla pomno¿enia kultu Bo¿ego. Por. KPK (1917), KAN.685. Nale¿y dodaæ, ¿e cz³onkowie stowarzyszeñ œwieckich nie zobowi¹zywali siê do zachowania rad ewangelicznych przez uprzednie z³o¿enie uroczystej profesji zakonnej. Por. F. B¥CZKOWICZ, Prawo kanoniczne, t. I, s.762-763. Nauka prawna Koœcio³a okreœli³a tak¿e status stowarzyszeñ mêskich i ¿eñskich, kleryckich lub laickich, których cz³onkowie podjêli ¿ycie wspólne, wed³ug zatwierdzonych konstytucji, pod w³adz¹ prawowi-tych prze³o¿onych d¹¿yli do doskona³oœci ewangelicznej lecz nie sk³adali œlubów publicznych. Wœród nich znalaz³y siê takie wspólnoty jak np. Oratorianie œw. Filipa Nereusza, Zgromadzenie Ksiê¿y Misjonarzy, których wed³ug dawnej terminologii nazywano zgromadzeniami ksiê¿y œwiec-kich. Por. TAM¯E, s.617.
8 Wincenty a` Paulo zapewni³, ¿e w ci¹gu roku utworzy grupê przynajmniej 6 duchownych dla pe³nie-nia dzie³ zbawczych wobec ludu wiejskiego, a wiêc g³oszenie kazañ, praca katechetyczna i chary-tatywna oraz przygotowanie wszystkich do odprawienia spowiedzi generalnej. Por. L. MEZZADRI – J.M. ROMAN, Historia Zgromadzenia Misji, t. I, s.46-47; W. WENZ, Prawno-teologiczne elementy charyzmatu Zgromadzenia Misji Wincentyñskiej do powstania pierwszych „Regu³ Wspólnych” (1617-1655), s.112-113.
9 L. MEZZADRI – J.M. ROMAN, Historia Zgromadzenia Misji, t. I, s.47.
10 Por. URBANUS VIII, Bulla Salvatoris nostri z 12 stycznia 1632 roku, w: AACM, s.3-9.
11 Arcybiskup Pary¿a zatwierdzi³ nowe stowarzyszenie 26 kwietnia 1626 roku. Faktycznie zosta³o za-twierdzone wczeœniej, ni¿ realnie zaistnia³o, bowiem dopiero 4 wrzeœnia 1626 roku, trzej pierwsi kap³ani podpisali akt notarialny o przyst¹pieniu do wspólnoty. Byli to ks. A. Portail, ks. F. du Coudray i ks. J. de la Salle. Por. L. MEZZADRI – J.M. ROMAN, Historia Zgromadzenia Misji, t. I, s.49.
12 Swoj¹ decyzjê musia³ uzasadniaæ wobec niezadowolonych póŸniej misjonarzy. Por. SAINT VINCENT DE PAUL, t. XII, s.92-93; t. XIII, s.197-202; Por. I. GIORDANI, S. Vincenzo de Paoli servo dei poveri, s.85 nn; Por. A. FROSSARD, Il vostro umile servitore Vincenzo de’ Paoli, s.79 nn.
dzia i zgromadzenie Sióstr Mi³osierdzia13. O dobrych owocach tej wielop³aszczy-znowej pracy zadecydowa³a historyczna determinacja œw. Wincentego, jego dyna-mizm, zaanga¿owanie i autentyzm w pos³annictwie na rzecz ubogich, bowiem ka¿-de z jego dzie³ mia³o racjê bytu tylko i wy³¹cznie ze wzglêdu na ubogich14.
Wincenty zabiega³, by ca³a jego dzia³alnoœæ inspirowana trosk¹ o ubogich, prace podejmowane przez wspólnotê kap³anów, a wiêc ca³a jego koncepcja ewangelicznego i misjonarskiego pos³annictwa zyska³a aprobatê Stolicy Apostolskiej. St¹d jego proœ-by o zatwierdzenie dzie³a, kierowane najpierw do Kongregacji Rozkrzewiania Wiary15, której ostateczne decyzje i sposób dzia³ania nie zadowala³ Wincentego, choæby z tej racji, ¿e by³o to do pewnego stopnia w sprzecznoœci z tym, co ustalono i zapisano w Akcie Fundacyjnym z 1625 roku. Jednak¿e dekret Kongregacji pozwoli³ Wincentemu w wiêkszym stopniu rozeznaæ trud i zakres planowanego pos³annictwa, jak równie¿ precyzyjniej okreœliæ miejsce nowego stowarzyszenia w Koœciele16, korzystaj¹c z odpowiednich dzia³añ prawnych i motywacji, rozumianej merytorycznie dla cz³onków wspomnianej Kongregacji17. Proœby kierowane do Kongregacji, zw³aszcza te z czerw-ca i sierpnia 1628 roku, przyczyni³y siê do odpowiedniej prezentacji dzie³ œw. Wincen-tego w œrodowisku rzymskim. Sam Wincenty nabra³ potrzebnego doœwiadczenia w za³atwianiu spraw w poszczególnych kongregacjach, jak równie¿ zaprezentowa³ osta-teczny, apostolski i prawny kszta³t nowej wspólnoty, w tym równie¿ przedstawi³ spo-sób sprawowania w³adzy w nowym stowarzyszeniu18. Faktycznie wspólnota „Misji”
13 Por. JAN XXIII, List do Genera³a Zgromadzenia Ksiê¿y Misjonarzy ks. Wilhelma Slattery z okazji 300–lecia œmierci œw. Wincentego a` Paulo i œw. Ludwiki de Marillac, z dnia 20 lutego 1960 roku, w: NP, t. 11, s.7-10 (tekst ³aciñski) 11-14 (tekst polski), s.12; Por. W. WENZ, Prawno-teologiczne elementy charyzmatu Zgromadze-nia Misji Wincentyñskiej do powstaZgromadze-nia pierwszych „Regu³ Wspólnych” (1617-1655), s.116-149. 14 Por. A. DODIN, Œw. Wincenty a cz³owiek dzisiejszy, w: W nurcie zagadnieñ posoborowych, t. 15,
Kontemplacja i dzia³anie, s.264-274, s.266; Por. I.G. ZEDDE, Ewangelizacja ubogich u œw. Wincen-tego a` Paulo. Podstawy biblijno-teologiczne, w: Meteor 4-5(1981), s.200-251.
15 Wincenty prosi³ o b³ogos³awieñstwo apostolskie i uprawnienia dla „Misji”. Tym s³owem okreœlano grupy zaanga¿owane w dzia³alnoœæ apostolsk¹, których cz³onkowie pochodzili z ró¿nych wspólnot. Kongregacja Rozkrzewiania Wiary 5 listopada 1627 r. wyda³a dekret, w którym prawnie uznano podejmowane dzie³a wincentyñskie. Nie by³o jednak mowy o „Misji” jako nowym zgromadzeniu. Por. A. COPPO, La prima approvazione pontificia della Missione nel 1627, w: AI 1972, s.222; L. MEZZADRI – J.M. ROMAN, Historia Zgromadzenia Misji, t. I, s.61; Por. E. SZTAFROWSKI, Kuria Rzymska, s.149-155. 16 Kongregacja Rozkrzewiania Wiary czuwa³a nad dzia³alnoœci¹ misyjn¹ Koœcio³a. Ka¿da grupa
mi-syjna w czasie dzia³alnoœci podlega³a bezpoœrednio jej kompetencjom, cz³onkowie grupy nie two-rzyli tym samym nowego zakonu, podejmowali zaœ wyznaczone im zadania apostolskie oraz obo-wi¹zki, realizuj¹c w ten sposób istotê dzie³a misyjnego, którym kierowa³ prefekt misyjny. Por. R. SKOWRONEK, Kongregacja Ewangelizacji Narodów w rozwoju historyczno-prawnym, w: PK nr 3-4, 16(1973), s.191 nn.
17 Tym bardziej, ¿e wydane zatwierdzenie ogranicza³o czasowo dzia³anie „Misji” do siedmiu lat. W dekrecie Kongregacji wspólnota otrzyma³a nazwê „Misja”. Por. A. COPPO, La prima approvazione pontificia della Missione nel 1627, w: AI 1972, s.222; L. MEZZADRI – J.M. ROMAN, Historia Zgromadze-nia Misji, t. I, s.62.
18 Por. A. COSTE, Monsieur Vincent, t. 1, s.184-185; Por. A. COPPO, Le due suppliche del 1628 per l’erezione dell’ Instituto in Congregazione della Missione di diritto pontificio non accolte dalla Sacra Congregazione, w: AI 1973, s.37-73; Por. J.M. ROMAN, Œwiêty Wincenty a` Paulo. Biografia, s.246 nn.
Wincentyñskiej prosi³a o potwierdzenie dla Wincentego jako prze³o¿onego general-nego, o umo¿liwienie przyjmowania nowych cz³onków do stowarzyszenia, o zgodê na opracowanie regu³ i konstytucji na wzór innych zakonów i zgromadzeñ, o mo¿li-woœæ erygowania domów poza diecezj¹ parysk¹, o pozwolenie na przyjmowanie darowizn i administrowanie nimi bez obowi¹zku komunikacji z w³adzami diecezji, o uprawnienia przyznawane do tej pory zespo³om pracuj¹cym w krajach misyjnych, a przede wszystkim o uzyskanie egzempcji kanonicznej w stosunku do biskupów diecezjalnych, z bezpoœredni¹ zale¿noœci¹ od Stolicy Apostolskiej19. Kongregacja negatywnie odnios³a siê do propozycji Wincentego, bowiem ich zaakceptowanie wi¹za³o siê z wyra¿eniem zgody na zaistnienie w Koœciele nie tylko nowej wspólno-ty zakonnej, lecz tak¿e nowej wspólnowspólno-ty o strukturze kanonicznej innej ni¿ dowspólno-tych- dotych-czasowe20, choæ proœby nie zawiera³y ¿adnego z istotnych elementów kanonicz-nych, które by warunkowa³y przekszta³cenie „Misji” Wincentyñskiej w nowy insty-tut zakonny w Koœciele21. Wincenty wiedzia³, ¿e cz³onkowie Kongregacji byli œwia-domi celów, jakie chcia³ osi¹gn¹æ jako inicjator tych dzie³, prosz¹c o ich zatwier-dzenie. Chc¹c jednak zrealizowaæ zadania wyznaczone sobie i wspólnocie, musia³ konsekwentnie d¹¿yæ do skutecznej prezentacji zarówno struktur prawnych nowe stowarzyszenia, jak równie¿ wskazaæ na koniecznoœæ zaistnienia takiej instytucji dla dobra ówczesnego Koœcio³a. To zadanie zosta³o z powodzeniem wype³nione, bowiem ju¿ Kongregacja ds. Biskupów i Zakonników, podczas swojej sesji w dniu 30 kwietnia 1632 roku wyda³a pozytywn¹ opiniê tak w kwestii proponowanych struktur w³adzy w Zgromadzeniu Misji, jak równie¿ odnoœnie dzie³ podjêtych przez dotych-czasow¹ „Misjê” Wincentyñsk¹22. Kardyna³owie z Kongregacji ds. Biskupów i Za-konników na pewno rozpatrywali propozycjê Wincentego w kategoriach dobra,
przy-19 Por. L. MEZZADRI – J.M. ROMAN, Historia Zgromadzenia Misji, t. I, s.62-63.
20 Kongregacja nie wyznaczy³a wspólnocie wincentyñskiej obowi¹zuj¹cego limitu iloœci cz³onków w „Misji”. Wincentemu poradzono, by zrezygnowa³ z zamiaru tworzenia nowego zakonu. Jeœli zado-woli siê „Misj¹” wówczas Kongregacja postara siê o potrzebne zatwierdzenia apostolskie, jak rów-nie¿ „Misji” zostan¹ przyznane wszystkie prerogatywy, które mia³y dotychczas Instytuty dzia³aj¹ce we Francji. Kongregacja kierowa³a siê zaleceniem Soboru Trydenckiego, który zabroni³ powo³ywania do istnienia nowych rodzin zakonnych. Por. A. COPPO, Le due suppliche del 1628 per l’erezione dell’ Instituto in Congregazione della Missione di diritto pontificio non accolte dalla Sacra Congre-gazione, w: AI 1973, s.37-73; Por. L. MEZZADRI – J.M. ROMAN, Historia Zgromadzenia Misji, t. I, s.64. 21 Wówczas obowi¹zywa³y zasadniczo te same elementy dla kanonicznej koncepcji zakonu, jakie siê znalaz³y w prawie kodeksowym z 1917 roku. Por. F. VERNZ – P. VIDAL, Ius canonicum ad Codicis normam exaratum, III, s.282 nn; Por. KPK (1917) KAN. 487-491; H. JONE, Commentarium in Codicem Iuris Canonici, s.385 nn; F. B¥CZKOWICZ, Prawo kanoniczne, t. 1, s.609 nn. Stan zakonny okreœla³y cztery elementy: 1 – sta³y sposób ¿ycia; 2 – ¿ycie wspólne; 3 – obowi¹zek zachowania rad ewange-licznych; 4 – œluby publiczne, tzw. uroczysta profesja zakonna. Stan zakonny mia³ byæ publicznym, a wiêc uznanym i zatwierdzonym w Koœciele sposobem ¿ycia, by osi¹gn¹æ doskona³oœæ. Por. KPK,
KAN. 573-746; Por. J.R. BAR, Prawo zakonne po Soborze Watykañskim II, s.9 nn.
22 Por. G. MAZZINI, Per l’ approvazione della Congregazione della Missione. Un documento dell’ anno 1632, w: AI (1925) 174-189, s.175 nn. W powy¿szej kwestii potrzebna by³a jeszcze opinia Nuncjusza i Arcybiskupa Pary¿a, ale o to zatroszczy³ siê osobiœcie Wincenty. Por. SAINT VINCENTDE PAUL, t. I, s.162; Por. L. MEZZADRI – J.M. ROMAN, Historia Zgromadzenia Misji, t. I, s.67.
datnoœci i u¿ytecznoœci jego stowarzyszenia dla Koœcio³a, jak równie¿ wziêli pod uwagê istotn¹ deklaracjê Wincentego o pos³uszeñstwie i uleg³oœci wobec biskupów diecezjalnych, zw³aszcza w kwestiach zwi¹zanych z prowadzeniem wszystkich dzie³ apostolskich23. Ta deklaracja pos³uszeñstwa by³a wiarygodnym i istotnym argumentem, ¿e Wincenty jako prze³o¿ony wspólnoty bêdzie czuwa³ nad zachowa-niem wskazañ Koœcio³a, równie¿ w zakresie sprawowania w³adzy24, tak, by unikaæ wszelkich sytuacji mog¹cych rodziæ napiêcia, nieporozumienia, zatargi, niezrozu-mienie we wzajemnych relacjach dzia³aj¹cych ju¿ instytucji eklezjalnych25. Powy¿-sze zasady umo¿liwi³y Wincentemu zachowanie prawnej autonomii w zarz¹dzaniu swoim stowarzyszeniem i jego dobrami materialnymi, a wiêc wewnêtrzn¹ prawn¹ niezale¿noœæ, co pozwoli³o mu na przysz³oœæ rozwin¹æ istotne struktury formalne takie jak: erygowanie domów, wyznaczanie prze³o¿onych i odpowiedzialnych za poszczególne dzie³a Zgromadzenia, kszta³towanie odpowiedniego wizerunku osób, maj¹cych uczestniczyæ bezpoœrednio w sprawowaniu w³adzy26.
Najistotniejszym dokumentem apostolskim, który umo¿liwi³ Wincentemu urzê-dowe sprawowanie w³adzy i uzdolni³ go do tego w nowym stowarzyszeniu, by³a bulla papie¿a Urbana VIII z dnia 12 stycznia 1632 roku, a og³oszona publicznie 14 marca 1634 roku27. Autorytet i ranga pisma papieskiego definitywnie w³¹czy³y do-tychczasow¹ „Misjê” ksiêdza Wincentego w oficjalne struktury kanoniczne Koœcio-³a, potwierdzi³y osobowoœæ prawn¹ zgromadzenia, uzna³y to stowarzyszenie za dynamiczn¹ wspólnotê w organizmie Koœcio³a, posiadaj¹c¹ tak¿e w³asn¹ to¿sa-moœæ, równie¿ w zakresie realizacji funkcji rz¹dzenia28.
Papie¿ Urban VIII ustanowi³ Wincentego a` Paulo najwy¿szym i do¿ywotnim prze³o¿onym w Zgromadzeniu Misji, a tym samym okreœli³ zakres sprawowanej
23 Por. M. PEREZ FLORES, La Bulle „Salvatoris nostri” et la Congregation de la Mission, w: Vincentiana 4-5 (1983), s.331-332.
24 Z zachowanej korespondencji wynika, ¿e Wincenty okreœli³ zasady postêpowania cz³onków nowej wspólnoty, zw³aszcza przy realizacji dzie³ apostolskich. Otó¿, 1 – Biskupi diecezjalni bêd¹ mogli wysy³aæ cz³onków Zgromadzenia Misji do swoich diecezji, wed³ug swej woli; 2 – Podczas prowadze-nia misji parafialnych misjonarze bêd¹ zawsze zale¿ni od w³adzy miejscowego proboszcza i zgod-nie bêd¹ wype³niaæ jego wolê; 3 – Z racji prowadzonych prac misyjnych zgod-nie bêd¹ otrzymywaæ wynagrodzenia materialnego od ludzi, lecz bêd¹ wszystko czyniæ na w³asny koszt; 4 – Nie bêd¹ równie¿ przyjmowaæ i pe³niæ ¿adnych funkcji apostolskich w miastach, chyba ¿e na wyraŸne pole-cenie pasterskie biskupa lub podczas pobytu w domach Zgromadzenia Misji; 5 – Prze³o¿ony bêdzie sprawowa³ pe³ne kierownictwo Zgromadzenia Misji. Por. SAINT VINCENTDE PAUL, t. I, s.116; M. PEREZ
FLORES, La Bulle „Salvatoris nostri” et la Congregation de la Mission, s.332; Por. W. WENZ, Prawno-teologiczne elementy charyzmatu Zgromadzenia Misji Wincentyñskiej do powstania pierwszych „Regu³ Wspólnych” (1617-1655), s.163-165.
25 Por. SAINT VINCENTDE PAUL, t. XIII, s.227. 26 Por. T. MARQUINA, Prze³o¿eni, s.175-186.
27 Por. URBANUS VIII, Bulla Salvatoris nostri z dnia 12 stycznia 1632(1633), w: AACM, s.3-9; Por. M. PEREZ FLORES, La Bulle „Salvatoris nostri” et la Congregation de la Mission, s.333.
28 Por. SAINT VINCENTDE PAUL, t. XIII, s.259. 262-263; Por. URBANUS VIII, Bulla Salvatoris nostri, s.4-6; Por. M. PEREZ FLORES, La Bulle „Salvatoris nostri” et la Congregation de la Mission, s.334.
przez niego w³adzy29, zw³aszcza ¿e Wincenty ustali³ ju¿ dla swojej wspólnoty okre-œlone normy ¿ycia i postêpowania30. Normy te by³y konstytucyjne w zakresie reali-zacji celu wspólnoty, ale nie by³y kompletnym regulaminem ¿ycia wspólnotowego. Dlatego papie¿ Urban VIII zasugerowa³ w treœci bulli, by podj¹æ prace zwi¹zane z opracowaniem regu³ i konstytucji dla zgromadzenia. Dlatego Wincenty i jego na-stêpcy, którzy powinni byæ wybrani z grona wszystkich cz³onków zgromadzenia, otrzymali od Stolicy Apostolskiej kanoniczne uprawnienia, potrzebne do wydawa-nia koniecznych norm prawnych i dyspozycji, dotycz¹ce dobrego zarz¹dzawydawa-nia i kierowania wspólnot¹, zgodnie z ustalon¹ ju¿ powszechn¹ dyscyplin¹ prawn¹ Ko-œcio³a i ju¿ wydanymi przepisami prawa w³asnego, które trzeba przedstawiæ do aprobaty Arcybiskupowi Pary¿a31. Zgromadzenie Misji w myœl bulli Salvatoris
no-stri sta³o siê ju¿ instytucj¹ kanoniczn¹ w Koœciele. Nale¿y przypomnieæ, ¿e nowa
wspólnota nie zosta³a zatwierdzona jako zakon, lecz otrzyma³a osobowoœæ prawn¹ stowarzyszenia ¿ycia apostolskiego, opart¹ na prawach papieskich z przywilejem egzempcji32.
Analizuj¹c treœæ Bulli Salvatoris nostri nale¿y zauwa¿yæ, ¿e zaakceptowane powag¹ apostolsk¹ cele i zadania Zgromadzenia Misji33, okreœla³y ramy sprawowa-nia w³adzy przez Wincentego, jak równie¿ sposób uczestniczesprawowa-nia w tej funkcji tych misjonarzy, którym prze³o¿ony generalny powierzy³ odpowiedzialnoœæ za lokalne wspólnoty i konkretne dzie³a. Nale¿y podaæ, ¿e fakt og³oszenia bulli Salvatoris
no-stri nie zamkn¹³ ostatecznych poszukiwañ Wincentego co do treœci celów i
podej-mowanych apostolatów, równie¿ w zakresie kszta³towania siê koœcielnego modelu
29 „Praefato Vincentio quem in Superiorem Generalem eiusdem Congregationis Missionis, quandiu vixerit, de novo harum serie apostolica auctoritate deputamus, ac pro tempore existenti eiusdem Congregationis Missionis Superiori Generali, qui post obitum dicti Vincentii, ab ipsa Congregatio-ne ex eius corpore eligi debeat”. URBANUS VIII, Bulla Salvatoris nostri, w: AACM, s.7.
30 „ /.../ dicti Vincentii, qui eiusdem Domus et Congregationis, quae Congregatio Missionis nuncupa-tur, Superior Generalis ad eius vitam electus, seu deputatus fuit; eisque capitalia infra scripta et Regulas, observanda praescripsit”. URBANUS VIII, Bulla Salvatoris nostri, s.4; SAINT VINCENTDE PAUL, t. XIII, s.259-260.
31 Por. SAINT VINCENTDE PAUL, t. XIII, s.266.
32 Sytuacjê prawn¹ œciœle opisa³ papie¿ Aleksander VII w breve Ex commissa nobis z dnia 22 wrzeœnia 1655 roku: „... utque dicta Congregatio non censeatur propterea in numero Ordinum Religiosorum, sed sit de corpore cleri saecularis”. TEN¯E, w: AACM, s.17. Nale¿y zauwa¿yæ, ¿e korzyœci wynikaj¹ce z prawa egzempcji odnosz¹ siê przede wszystkim do zainteresowanej wspólnoty, lecz nie pomijaj¹ dobra duchowego wiernych i dobra wspólnego ca³ego Koœcio³a. Prawo egzempcji zapewnia no-wym instytutom jednoœæ zarz¹du, realizacjê pe³nej to¿samoœci zakonnej, a tak¿e mo¿e uwalniaæ od przypadkowych przykroœci i dokuczliwoœci. Na pewno Lud Bo¿y i sami biskupi otrzymuj¹ w cz³onkach wyjêtego instytutu dobrych wspó³pracowników, którzy z wiêkszym apostolskim po¿ytkiem i ró¿norod-noœci¹ dzie³ bezinteresownie wspomagaj¹ poszczególne diecezje i ca³y Koœció³. Por. J.R. BAR – J. KA£OWSKI, Prawo o instytutach ¿ycia konsekrowanego, s.16-17.
33 W kolejnych proœbach Wincenty modyfikowa³ zakres celów i zadañ. Por. SAINT VINCENT DE PAUL, t. I, s.115-116; t. X, s.321-322; Por. M. PEREZ FLORES, La Bulle „Salvatoris nostri” et la Congregation de la Mission, s.336. Papie¿ Urban VIII przychylaj¹c siê do wskazanych celów i zadañ z 3 proœby Wincentego, przedstawi³ cele i zadania w innym uk³adzie strukturalnym. Por. URBANUS VIII, Bulla Salvatoris nostri, w: AACM, s.4-5.
sprawowania w³adzy w nowym publicznym stowarzyszeniu34. Dlatego mo¿na stwier-dziæ, ¿e w kilka lat po wydaniu Salvatoris nostri nadal nie istnia³y w wincentyñskiej wspólnocie spisane regu³y, stanowi¹ce ostateczny i stabilny porz¹dek prawny Zgro-madzenia35.
W pierwszym okresie tworzenia siê prawa w³asnego Zgromadzenia Misji, Win-centy by³ Ÿród³em wszystkich poczynañ prawnych, zw³aszcza, ¿e w dzia³alnoœci prawodawczej i kierowaniu wspólnot¹ zachowywa³ w³aœciwy dystans do koœciel-nych ustaw i treœci dekretów Soboru Trydenckiego. Taka postawa umo¿liwi³a mu opracowywanie potrzebnego dla stowarzyszenia regulaminu, wprowadzenie do ¿y-cia wspólnego istotnych praktyk i zarz¹dzeñ, które z racji póŸniejszej kodyfikacji sta³y siê znamiennym pocz¹tkiem pierwszych Regu³ i Konstytucji Zgromadzenia Misji36. Pod koniec pierwszego etapu w tworzeniu siê prawa w³asnego Zgromadze-nia Misji, a wiêc ok. 1642 roku, z woli ksiêdza Wincentego zosta³y podjête zespo-³owo intensywne prace nad przygotowaniem w³aœciwych wspólnocie Regu³ 37, tym bardziej ¿e na bie¿¹co dokonywa³y siê istotne akty prawne, œwiadcz¹ce o powsta-waniu ram prawnych dla cz³onków Zgromadzenia Misji, ich codziennego ¿ycia i trwa³oœci ich zwi¹zku ze wspólnot¹38.
Merytorycznej ocenie spraw zwi¹zanych z kierowaniem Zgromadzeniem Misji i ocen¹ powsta³ego projektu Regu³ by³ poœwiêcony pierwszy Konwent Generalny.
34 W pierwszym okresie istnienia nowej wspólnoty Wincenty by³ postrzegany przez swoich wspó³pra-cowników jako wystarczaj¹ca norma postêpowania i zarazem Ÿród³o prawa w³asnego. Jednak¿e Wincenty uwa¿a³ roztropnie i s³usznie, ¿e strukturom prawnym podjêtego ju¿ ¿ycia wspólnotowego i realizowanym dzie³om nale¿y zagwarantowaæ nadanie odpowiedniej formy instytucji kanonicz-nych, akceptowanych przez Koœció³. Por. J.M. ROMAN, Œwiêty Wincenty a` Paulo. Biografia, s.351; Por. W. WENZ, Prawno-teologiczne elementy charyzmatu Zgromadzenia Misji Wincentyñskiej do powstania pierwszych „Regu³ Wspólnych” (1617-1655), s.191-199;
35 Por. L. ABELLY, La vie du Venerable Serviteur de Dieu Vincent de Paul, instituteur et premier Superieur General de la Congregation de la Mission, t. I,2, s.252; Por. SAINT VINCENTDE PAUL, t. I, s.291; Por. J.M. ROMAN, Œwiêty Wincenty a` Paulo. Biografia, s.353.
36 Z zachowanych Ÿróde³ wynika, ¿e w pocz¹tkowym okresie dzia³alnoœci stowarzyszenia nie istnia³ wewnêtrzny organ kolegialnego zarz¹dzania i kierownictwa. Jedynym autorytetem by³ Wincenty. Wówczas prawie wszystko zale¿a³o od jego decyzji i woli. St¹d oddzia³ywa³ przez wspomniany Regulamin, komunikaty, zarz¹dzenia, listy. Por. SAINT VINCENTDE PAUL, t. II, s.137; L. MEZZADRI – J.M.