Urz¹d Prze³o¿onego Generalnego nale¿y do najwy¿szych funkcji s³u¿ebnych i pos³ugiwania w Zgromadzeniu Misji, którego „Regu³¹ jest Jezus Chrystus”. St¹d te¿ normy inicjuj¹ce pos³ugê sprawowania w³adzy przez Genera³a we wspólnocie mi-sjonarskiej deklaruj¹, i¿ „Prze³o¿ony Generalny reprezentuje przed ca³ym
Zgroma-dzeniem Misji osobê Jezusa Chrystusa”45. Nastêpne zobowi¹zania prawne umiesz-czone po tak sformu³owanej deklaracji wymownie œwiadczy³y o tym, ¿e sam Win-centy á Paulo, jak i wszyscy jego wspó³pracownicy, w sposób bardzo odpowie-dzialny traktowali ten najwy¿szy urz¹d w Zgromadzeniu, jak i kandydata zamierza-j¹cego go przyj¹æ, maj¹c na uwadze autentyczne dobro Zgromadzenia Misji, a przede wszystkim dynamiczny rozwój dzie³, do realizacji których zosta³a powo³ana nowa wspólnota ¿ycia apostolskiego. Postawa odpowiedzialnoœci za powstaj¹cy charyzmat by³a w historii Zgromadzenia Misji œwiadomie pielêgnowana, a konse-kwencj¹ takiego rozumienia rzeczy jest tekst wspó³czesnych nam Konstytucji Zgro-madzenia Misji, gdzie o sprawuj¹cych w³adzê zapisano w zasadach ogólnych, i¿ „wszyscy, którzy sprawuj¹ w³adzê w Zgromadzeniu, która pochodzi od Boga i ci
którzy w jej wykonywaniu w jakikolwiek sposób uczestnicz¹, tak¿e na Konwentach i w Radach, powinni mieæ przed oczyma przyk³ad Chrystusa Dobrego Pasterza, który nie przyszed³, aby Mu s³u¿ono, ale aby s³u¿yæ. Dlatego te¿, œwiadomi swej odpowiedzialnoœci wobec Boga, niech uwa¿aj¹ siebie za s³ugi Wspólnoty, by reali-zowaæ jej szczególny cel wed³ug ducha œw. Wincentego w prawdziwej jednoœci apo-stolatu i ¿ycia” 46. Równie¿ w tej materii trzeba obecnie spojrzeæ na za³o¿yciela, jako na konkretnego prze³o¿onego generalnego, który obdarowany moc¹, darami i
44 Por. L. MEZZADRI – J.M. ROMAN, Historia Zgromadzenia Misji, t. 1, s.78 nn. 45 „Generalis personam Iesu Christi toti suae Congregationi representat”. RSG, s.46. 46 KZM, 97,1.
charyzmatami Ducha Œwiêtego, wniós³ swoje bogactwo, ró¿norodnoœæ i dynamizm do zarz¹dzania i kierowania ¿yciem swej wspólnoty47.
a) Osobowe przymioty i sprawnoœci prze³o¿onego generalnego W treœci Rêkopisu z Sarzana wymienia siê osiem zasad - norm, które powinien spe³niaæ kandydat na urz¹d prze³o¿onego generalnego w Zgromadzeniu Misji. Normy te maj¹ charakter ascetycznych wymagañ, które bezpoœrednio odnosz¹ siê do moralnych przymiotów i wewnêtrznych sprawnoœci, co pozytywnie mia³o wp³ywaæ na styl i sposób koordynowania spraw w Zgromadzeniu Ksiê¿y Misjonarzy. Wydaje siê, ¿e wzorem dla tych wskazañ by³y rozwi¹zania przyjête w Konstytucjach Towarzystwa Jezusowego48.
Od kandydata do urzêdu genera³a wymagano przede wszystkim zachowania osobistej i ¿yciowej wiêzi modlitewnej z Jezusem Chrystusem, który jest zawsze Ÿród³em œwiat³oœci i potrzebnych ³ask49. Takie wymaganie zachowano tak¿e w póŸ-niejszych opublikowanych dokumentach, dotycz¹cych wyboru na urz¹d prze³o¿o-nego generalprze³o¿o-nego. W konstytucjach z 1954 roku zapisano zobowi¹zanie, aby prze-³o¿onym generalnym wybraæ takiego cz³onka wspólnoty, który „jest jak najœciœlej
zjednoczony z Chrystusem w swoich modlitwach i czynnoœciach”50. Nastêpnie kan-dydat na prze³o¿onego generalnego winien byæ obdarzony wszelkimi ewangelicz-nymi cnotami, a zw³aszcza pokor¹ i chrzeœcijañskim mi³osierdziem51. W przywo³a-nych wy¿ej konstytucjach pozostawiono wyraŸny œlad, œwiadcz¹cy po stuleciach o aktualnoœci tego wymagania. Zapisano bowiem, i¿ na urz¹d genera³a nale¿y wy-braæ takiego, który „jest wolny, o ile na to ludzka s³aboœæ pozwala, od wszelkich
nieuporz¹dkowanych uczuæ, a bardzo zami³owany w cnotach, zw³aszcza w pokorze i mi³oœci”52. Prze³o¿ony generalny winien byæ cz³owiekiem prawdziwie wolnym od wszelkiego nieuporz¹dkowanego uczucia53. W Konstytucjach Towarzystwa Jezu-sowego ta wolnoœæ stawa³a siê gwarancj¹ tego, ¿e s¹dy i decyzje genera³a bêd¹ obiektywne, wolne od uprzedzeñ i sugestii innych osób, a w zewnêtrznym zacho-waniu wobec wszystkich prze³o¿ony generalny bêdzie zawsze opanowany, bêdzie
47 Por. JAN PAWE£ II, Posynodalna Adhortacja Apostolska Vita Consecrata z 25 marca 1996 roku, nr 6, w: Adhortacje Ojca Œwiêtego Jana Paw³a II, t. II, s.704-705.
48 Por. KTJ, p.723-724, s.247-248. Przymioty genera³a mia³y ukazywaæ doskona³oœæ jego osoby i fakt, ¿e posiada odpowiednie kwalifikacje do sprawowania w³adzy w Towarzystwie i kierowania wspólno-t¹. TAM¯E.
49 „Primo in eo debet esse continua cum ipso Iesu Christo unio in suis et orationibus et actionibus, ut inde lumen et gratiam percipiat”. RSG, s.46.
50 KiRZM, 22,2.
51 „Secundo, omni genere virtutum, maxime humilitate et Charitate praeditus esse”. RSG, s.46; Por. KTJ, p.725, s.248.
52 KiRZM, 22,1.
dla innych wzorem i zwierciad³em54. Kandydat na prze³o¿onego generalnego powi-nien te¿ w sposób prosty i niek³amany przejawiaæ praktyczn¹ sprawnoœæ, uzdalnia-j¹c¹ go do harmonijnego ³¹czenia w pos³ugiwaniu ludzkiej prawoœci i surowoœci z ³agodnoœci¹ i ¿yczliwoœci¹55 tak, by móg³ zachowaæ wra¿liwoœæ i mi³oœæ wobec swoich wspó³braci. Konstytucje z 1954 roku zachowa³y tê historyczn¹ sugestiê stwierdzaj¹c, ¿e nale¿y zawsze wybieraæ takiego, który „ma zdrowy s¹d i
nieprze-ciêtn¹ wiedzê, a w wy¿szym jeszcze stopniu roztropnoœæ i dyskrecjê oraz umie ³¹czyæ sprawiedliwoœæ z dobroci¹ a surowoœæ z ³agodnoœci¹” 56.
Prze³o¿ony generalny w codziennym sprawowaniu w³adzy powinien odzna-czaæ siê niekwestionowan¹ moc¹ i wielkodusznoœci¹, zw³aszcza w podejmowaniu i pokonywaniu trudnoœci oraz odwag¹ i mêstwem wobec wszelkich gróŸb od osób wysoko postawionych, choæby i z tego w³aœnie tytu³u mia³o mu zagra¿aæ niebez-pieczeñstwo utraty ¿ycia57. Chodzi³o zatem o postawê wspania³omyœlnoœci i mê-stwa, które pozwol¹ mu zachowaæ moc w doœwiadczaniu ¿yciowych przeciwno-œci58. W dalszej czêœci katalogu sprawnoœci kandydata do piastowania urzêdu naj-wy¿szego prze³o¿onego w Zgromadzeniu Misji wymienia siê tak¿e koniecznoœæ posiadania bystroœci umys³u, pewnoœci s¹du, wystarczaj¹cej wiedzy, a ponad wszyst-ko szczególnego poziomu roztropnoœci i rozwagi59. Chodzi zatem, by sprawuj¹cy w³adzê jako prze³o¿ony generalny posiada³ „dar wielkiego rozumu i s¹du”, potrzeb-ny zarówno w sprawach teoretyczpotrzeb-nych, jak i praktyczpotrzeb-nych60. Kandydata powinna tak¿e cechowaæ niezwyk³a czujnoœæ w realizowaniu przedsiêwziêæ i stanowczoœæ w toku ich pomyœlnego finalizowania61. Okaza³o siê, ¿e takie uzdolnienie jest nieja-ko ponadczasowe, bowiem tekst nieja-konstytucji z 1954 roku bezpoœrednio odniós³ siê do niego i cz³onkowie Zgromadzenia Misji uznali, ¿e nadal na urz¹d genera³a
„nale-¿y wybraæ takiego, który odznacza siê czujnoœci¹, energi¹ i stanowczoœci¹”62. Po-stulowana rozwaga, a wiêc czujnoœæ i starannoœæ prze³o¿onego generalnego jest jednym z najistotniejszych przymiotów, bowiem permanentnie umo¿liwia mu
pozy-54 Por. KTJ, p.726, s.248.
55 „Quarto, scire coniungere rectitudinem et severitatem cum mansuetudine et benignitate”. RSG, s.46.
56 KiRZM, 22,3; Por. KTJ, p.727, s.248.
57 „Quinto, animi robore et generositate dotatus ad tolerandum, aggrediendum et substinendum, nec non ad Magnatum minas non timendas, licet ob id vitae suae discrimen venire oportet”. RSG, s.46. 58 Por. KTJ, p.728, s.249; Por. C. DE DALMASES, Cz³owiek, który widzia³ wszystko. Ignacy Loyola, ¿ycie
i dzie³o, s.246.
59 „Sexto intellectus defaecatus, iudicium solidum, multum scientiae sed plus prudentiae ac discretio-nis in eo requiruntur”. RSG, s.46.
60 Por. KTJ, p.729, s.249.
61 „Septimo, vigilantia ad persequenda incoepta et firmitas ad ea faeliciter perficienda”. RSG, s.46. 62 KiRZM, 22,4.
tywne koñczenie podjêtych dzie³63. Kandydat powinien wreszcie cieszyæ siê do-brym zdrowiem i mieæ odpowiedni¹ prezencjê, a wiêc winien posiadaæ dobr¹ kondy-cjê zdrowia fizycznego oraz zachowaæ moralnie nieposzlakowan¹ opiniê64. Tak wiêc czymœ istotnym jest fizyczna zdolnoœæ do pe³nienia trudów sprawowania w³adzy i budowania trwa³ej wspólnoty w Zgromadzeniu, jak równie¿ zachowanie „dobrej s³a-wy”, która istotnie umacnia autorytet genera³a wœród wszystkich cz³onków stowa-rzyszenia65. Wspomniane ju¿ konstytucje Zgromadzenia Misji z 1954 roku przejê³y ten tradycyjny tekst i wskaza³y odnoœnie osoby genera³a, ¿e „nale¿y wybieraæ
ta-kiego, który ma zdrowie fizyczne i nale¿yt¹ budowê cia³a, jak równie¿ dobre imiê u swoich i obcych”66.
Badania porównawcze i analiza tekstu, zachowanych regu³ dotycz¹cych oso-by prze³o¿onego generalnego w Zgromadzeniu Misji, wykaza³y, ¿e dla Wincentego a` Paulo istotnym Ÿród³em w tej materii by³y rozwi¹zania sprawdzone ju¿ praktycz-nie przez œw. Ignacego Loyolê i jego Towarzystwo, jak rówpraktycz-nie¿, ¿e cz³onkowie win-centyñskiego stowarzyszenia ¿ycia apostolskiego postawili znacz¹ce wymagania przed kandydatem maj¹cym pe³niæ najwy¿szy urz¹d w Zgromadzeniu Misji. By³o to uzasadnione, bowiem prze³o¿ony generalny mia³ posiadaæ w Zgromadzeniu pe³niê w³adzy i oczekiwano, ¿e jego decyzje i zarz¹dzenia bêd¹ wypadkow¹ pobo¿noœci i wiary, zdrowego rozs¹dku i autentycznej wiedzy oraz œwiadomoœci, ¿e pe³ni s³u¿bê Bo¿¹67. W czasie formu³owania konkretnych wymagañ istotn¹ rolê odegra³a nie teoria Wincentego a` Paulo, lecz jego praktyka i to, ¿e w konstruowaniu struktur kierowania wspólnot¹ Zgromadzenia Misji nie ba³ siê czerpaæ z doœwiadczenia i przyk³adu innych, miêdzy innymi œw. Ignacego Loyoli, Franciszka Salezego czy Piotra de Berulle’a68. Wincenty obiektywnie i krytycznie ocenia³ rzeczywistoœæ, a dla swego stowarzyszenia wybiera³ to, co najkorzystniejsze.
b) Kanoniczne uprawnienia sprawowania w³adzy
Pierwsze wskazania w materii kanonicznych uprawnieñ Wincentego, jako prze-³o¿onego generalnego Zgromadzenia, zosta³y zawarte w bulli Urbana VIII Salvatoris
nostri. Ten papieski dokument, okreœlaj¹c struktury prawne Zgromadzenia,
obliga-toryjnie potraktowa³ osobê Wincentego a` Paulo jako do¿ywotniego prze³o¿onego generalnego nowej wspólnoty ¿ycia apostolskiego, maj¹cego w³adzê zredagowania i w razie potrzeby zmieniania regu³ i konstytucji, które z mocy prawa podlega³y
63 Por. KTJ, p.730, s.249.
64 „Octavo denique corpus sanum et bene compositum et fama optima”. RSG, s.46. 65 Por. KTJ, p.731-733, s.249-250.
66 KiRZM, 22,6.
67 Por. RSG, s.46; Por. KTJ, p.733, s.250. 68 Por. T. MARQUINA, Prze³o¿eni, s.175.
zatwierdzeniu przez arcybiskupa Pary¿a69. Wydaje siê, ¿e dziêki temu w tekœcie Rêkopisu z Sarzana, który jest jedn¹ z pierwszych zachowanych redakcji tekstu
Regu³ Wspólnych Zgromadzenia Misji, okreœla siê wprost zakres kanonicznych
uprawnieñ prze³o¿onego generalnego nowego stowarzyszenia. Dziêki zachowanej kopii mo¿emy dzisiaj dokonaæ analizy porównawczej i wskazaæ, na ile pierwsza propozycja kanonicznych uprawnieñ genera³a sprawuj¹cego w³adzê w Zgromadze-niu zachowa³a obecnie swoj¹ aktualnoœæ.
Pierwsza norma prawna dotyczy³a czasu sprawowania w³adzy przez genera³a. W jej treœci dok³adnie okreœlono, jaki jest zakres uprawnieñ urzêduj¹cego prze³o¿one-go generalneprze³o¿one-go wobec ca³eprze³o¿one-go Zgromadzenia. Wynika z niej, ¿e prze³o¿ony generalny mia³ piastowaæ swój urz¹d do¿ywotnio, zachowuj¹c przy tym pe³niê w³adzy koœcielnej wobec ca³ego Zgromadzenia Misji70. Wydaje siê, ¿e ta norma zosta³a przejêta z
Kon-stytucji œw. Ignacego Loyoli, którego Wincenty bardzo powa¿a³ za roztropnoœæ i
prak-tykê ¿ycia ewangeliczno-apostolskiego71. To wskazanie by³o nadal zalecane, a nawet realizowane w ¿yciu wspólnym Zgromadzenia, kiedy prawem obowi¹zuj¹cym by³y konstytucje z 1954 roku. Dlatego w imiê szacunku dla œwiêtej tradycji szanowano normê kanoniczn¹, i¿ „prze³o¿onego generalnego ustanawia siê do¿ywotnio przez
wy-bór dokonany na Konwencie generalnym”72. Równie¿ prze³o¿ony generalny zachowa³ wy³¹cznoœæ na podejmowanie wi¹¿¹cej decyzji w sprawie przyjmowania nowych cz³on-ków do wspólnoty Zgromadzenia Misji, tak¿e usuwania i wydalania z tej wspólnoty73. Prze³o¿ony generalny móg³ to uprawnienie wykonywaæ osobiœcie lub wy³¹cznie przez osoby, które zosta³y uznane za odpowiednie, by delegowaæ je do tej czynnoœci. Na prze³o¿onym generalnym ci¹¿y³ obowi¹zek usuniêcia i odes³ania ze Zgromadzenia tych, którzy nie nadawali siê do ¿ycia wspólnego i realizowania dzie³ apostolskich, choæby we wspólnocie misjonarskiego ¿ycia byli od dawna74. Prze³o¿ony generalny praktycznie zawsze posiada³ te uprawnienia75.
Kolejne uprawnienie kanoniczne dotyczy³o troski prze³o¿onego generalnego o istniej¹ce domy Zgromadzenia Misji, cz³onków poszczególnych wspólnot,
miano-69 Dok³adna analiza treœciowa Bulli Salvatoris nostri m.in. w: W. WENZ, Prawno-teologiczne elementy charyzmatu Zgromadzenia Misji Wincentyñskiej do powstania pierwszych „Regu³ Wspólnych” (1617-1655), s.151-185.
70 „Perpetuus erit et plenam potentiam habebit in totam Congregationem”. RSG, s.46. 71 Por. KTJ, p.719, s.246.
72 KiRZM, 22.
73 Por. KTJ, p.739-741, s.251-252.
74 „2 - admittet per se, vel per alium, quos ipse idoneos iudicaverit et e contra minime idoneos dimittet et nulla habita ratione diuturni temporis quo in eandem Congregationem ingressi fuerint ab ea amovebit”. RSG, s.46. Podobne zobowi¹zanie mia³ genera³ jezuitów. Por. J.W. O’MALLEJ, Pierwsi Jezuici, s.520-521.
75 W tekœcie Konstytucji z 1954 roku niemal powtórzono: „Prze³o¿ony generalny ma prawo i obowi¹zek przyjmowaæ do Zgromadzenia cz³onków /.../ wydalaæ ze Zgromadzenia”. KiRZM, 24,8-9.
wanych urzêdników i urzêduj¹cych prze³o¿onych. Do wy³¹cznych uprawnieñ gene-ra³a nale¿a³o mianowanie i odwo³ywanie prze³o¿onych wy¿szych i ni¿szych (wizy-tatorów i superiorów) oraz mo¿liwoœæ zobowi¹zania ich do sk³adania sprawozdañ z realizacji pos³ugi rz¹dzenia76.
Prze³o¿ony generalny by³ tak¿e w³adny zawieraæ prawne umowy, które doty-czy³y sprzeda¿y ró¿nych dóbr, ich kupna lub zamiany, jak równie¿ przyjêcia okre-œlonych œrodków pieniê¿nych. Przy tych ostatnich umowach by³ zobowi¹zany uzgod-niæ wysokoœæ rocznych wyp³at z ich dochodów, jak i zabezpieczyæ ewentualn¹ mo¿liwoœæ jego wykupienia. W zakresie dyspozycji sprawami materialnymi prze³o-¿ony generalny nie móg³ bez zgody ca³ej wspólnoty misjonarskiej dokonaæ sprze-da¿y nieruchomoœci oraz kasacji domów Zgromadzenia77. Natomiast mia³ prawo przeznaczaæ na rzecz dowolnego domu te dobra, które ofiarowano Zgromadzeniu Misji. Nie móg³ natomiast rozdysponowaæ w ten sposób dóbr ofiarowanych konkret-nej wspólnocie lub ofiarowaæ je konfratrom z innego domu78.
Koñcowe uprawnienia kanoniczne, przekazane przez zachowany tekst Rêko-pisu Sarzana, a odnosz¹ce siê bezpoœrednio do struktury sprawowania w³adzy na urzêdzie prze³o¿onego generalnego w Zgromadzeniu Misji, okreœlaj¹ wzajemne re-lacje wizytatorów i prze³o¿onych domowych wobec Wincentego i jego nastêpców, jego postawê wobec prawa w³asnego Zgromadzenia Misji, jak i sposób korzystania z pe³nomocnictw, które zosta³y udzielone stowarzyszeniu ksiê¿y misjonarzy. I tak wizytatorzy i prze³o¿eni poszczególnych domów oraz inni, których prze³o¿ony ge-neralny do tego wyznaczy, bêd¹ posiadaæ w odniesieniu do wy¿ej wymienionych spraw tak¹ w³adzê, jakiej zakres zostanie im przez Genera³a wyznaczony79. Prze-³o¿ony generalny powinien równie¿ osobiœcie troszczyæ siê, aby w misjonarskich domach przestrzegano wszystkich regu³ istotnych dla prawa w³asnego, mia³ prawo udzielania dyspensy od ich zachowania i wype³niania oraz zosta³ uprawniony do przydzielania cz³onkom Zgromadzenia Misji konkretnych zadañ i pos³ug apostol-skich, jak równie¿ zachowa³ kanoniczne uprawnienie do odwo³ywania uprzednio mianowanych z przydzielonych urzêdów i funkcji80.
76 „3 - ad eum pertinet gubernatio domorum, personarum, officialium et superiorum dictae Congrega-tionis. Item ius eos instituendi, destituendi, obligandi ad reddendam rationem de sua administra-tione”. RSG, s.46; Por. KiRZM, 24,5.
77 „ineundi contractus venditionis emptionis, permutationis, accipiendi pecunias cum pacto redditum annuum solvendi et facultate ipsum redimendi; quoad vero venditionem bonorum immobilium aut domorum abolitionem, id facere non poterit, nisi de consensu Congregationis generalis”. RSG, s.46-47; Por. KiRZM, 24,10; Por. KTJ, p.743-744, s.252.
78 „4 - Cuilibet domorum bona quae Congregationi, non tamen quae tali domui data fuerint, adiun-gere et attribuere poterit”. RSG, s.47.
79 „5 - Visitatores et Superiores particulares ac etiam alii quos ipse delegaverit habebunt in praedictis casibus potestatem quam ipse dederit”. RSG, s.47; Por. KiRZM, 24,5; Por. KTJ, p.745, s.252-253. 80 „6 - Illius est iubere, ut omnes Regulae ubique observentur, de iisdem dispensare, officia et ministe-ria distribuere, eademque revocare”. RSG, s.47; Por. KiRZM, 24,1.5; Por. KTJ, p.754, s.254-255; p.757-758, s.255 i in.
Prze³o¿ony generalny móg³ równie¿ prawnie korzystaæ w nieograniczonym za-kresie z pe³nomocnictw, jakimi dysponowa³o Zgromadzenie Misji. Z tym uprawnie-niem zosta³a powi¹zana mo¿liwoœæ udzielenia odpowiednich kompetencji wizytato-rom, urzêdnikom i superiorom domów misjonarskich, jednak w zakresie i czêœci uznanej wy³¹cznie przez genera³a za w³aœciw¹. Prze³o¿ony generalny posiada³ tak-¿e w³adzê skutecznego odwo³ania nadanych kompetencji b¹dŸ pomniejszenia za-kresu mo¿liwoœci autonomicznego dzia³ania konkretnego prze³o¿onego lub urzêd-nika81. W³aœciwie w historii sprawowania w³adzy w Zgromadzeniu Misji nie zaistnia-³a zmiana w tych uprawnieniach prze³o¿onego generalnego, bowiem konstytucje z 1954 roku nadal przewidywa³y, ¿e „prze³o¿ony generalny ma prawo i obowi¹zek
pos³ugiwaæ siê szczególnymi upowa¿nieniami, przyznanymi Zgromadzeniu moc¹ indultów Stolicy œw., udzielaæ ich podw³adnym, ograniczaæ je lub odwo³ywaæ wed³ug swego uznania”, jak równie¿ „mo¿e swoim podw³adnym korzystanie z naszych przy-wilejów œcieœniaæ, ograniczaæ a nawet znosiæ’82.
Zaprezentowane wy¿ej kanoniczne uprawnienia sta³y siê pomocne dla sprawnej realizacji pos³ugi rz¹dzenia, podejmowanej przez prze³o¿onego generalnego w Zgro-madzeniu Misji. W treœci tej czêœci Rêkopisu z Sarzana znalaz³y siê uprawnienia kanoniczne, które bezpoœrednio warunkowa³y skuteczne sprawowanie w³adzy, i – jak zauwa¿yliœmy - jako takie zosta³y dok³adnie przejête przez prawo w³asne Zgromadze-nia Misji, zw³aszcza teksty Konstytucji. Wskazano wiêc na te normy prawne, które zachowa³y aktualnoœæ do wspó³czesnych czasów, a których Ÿród³em zapewne sta³y siê zapisy Konstytucji Towarzystwa Jezusowego œw. Ignacego Loyoli.
c) Pierwotny zakres kompetencji prze³o¿onego generalnego wobec Zgromadzenia
W treœci Rêkopisu z Sarzana, w dokumencie Regu³y Prze³o¿onego
General-nego, umieszczono dziesiêæ kolejnych norm, które okreœla³y zakres kompetencji
tego prze³o¿onego wobec wszystkich cz³onków i spraw Zgromadzenia Misji. Normy te, w zasadzie maj¹ce charakter dyscyplinarny, jasno okreœlaj¹ wzajemne relacje miêdzy prze³o¿onymi ró¿nych stopni oraz wprost kreuj¹ ich postawê wobec spraw maj¹tkowych nowego stowarzyszenia ¿ycia apostolskiego.
Zgodnie ze wskazaniami tych norm, prze³o¿ony generalny posiada³ prawo i w³adzê upominania, karcenia i nak³adania proporcjonalnej i w³aœciwej pokuty, a wiêc stosownie do wielkoœci zaistnia³ego wystêpku czy przewinienia83. Genera³ posiada³
81 „7 - Utetur facultatibus Congregationi datis et dabit ac revocabit aut imminuet iisdem Superioribus et Officialibus talem partem dictarum facultatum, qualem expedire sibi visum fuerit”. RSG, s.47; Por. KiRZM, 24,5; Por. KTJ, p.753, s.254.
82 KiRZM, 24,4; 25,2.
83 „Penes illum est Ius et potestas corrigendi et tales imponendi paenitentias, quales pro cuiusque defectibus expedire iudicabit”. RSG, s.47. U Jezuitów genera³ posiada³ w³adzê nak³adania pokut i stosowania upomnieñ wobec wszystkich cz³onków Towarzystwa, lecz przy podejmowaniu tych czyn-noœci powinien kierowaæ siê mi³oœci¹ i roztropczyn-noœci¹. Por. KTJ, p.754, s.254-255.
tak¿e uprawnienie i zobowi¹zanie zwo³ywania konwentu generalnego dla rozstrzy-gniêcia spraw szczególnie wa¿nych dla Zgromadzenia Misji84. Prze³o¿ony general-ny powinien wówczas zobowi¹zaæ wizytatorów do zwo³ania i odbycia konwentów prowincjalnych. Prawo w³asne zobowi¹zywa³o genera³a do przewodniczenia obra-dom konwentu generalnego oraz do zakoñczenia obrad, kiedy uzna³ to za stosow-ne. To uprawnienie odnosi³o siê do obrad konwentów generalnych, jakie odbywa³y siê po uprzednim zwo³aniu ich na mocy autonomicznej decyzji prze³o¿onego gene-ralnego, a nie w czasie, gdy obradowa³ zjazd wspólnoty misjonarskiej, zwo³ywany i odbywany regularnie i zwyczajowo co trzy lata, dla omówienia bie¿¹cych spraw Zgromadzenia Misji85. Na przestrzeni lat powy¿sze uprawnienia prze³o¿onego ge-neralnego uleg³y tylko nieznacznym modyfikacjom, wprowadzonym przez kolejne misjonarskie konstytucje86.
W gestii uprawnieñ prze³o¿onego generalnego znajdowa³a siê sprawa wyra¿a-nia zgody na przyjmowanie beneficjów dla Zgromadzewyra¿a-nia Misji. Ka¿dy z cz³onków zgromadzenia musia³ w tym wzglêdzie uzyskaæ wyraŸn¹ jego zgodê. Prze³o¿ony Generalny udziela³ tej zgody za przyzwoleniem Papie¿a. Sprawa nie obejmowa³a przyjmowania beneficjów ³¹czonych lub przeznaczonych do po³¹czenia87.
W oparciu o kolejne uprawnienia, prze³o¿ony generalny posiada³ prawo powo-³ywania w³aœciwych prze³o¿onych88. Dlatego dla poszczególnych misjonarskich wspólnot domowych mia³ prawo ustanowiæ superiorów, zw³aszcza na okres, który sam uzna³ za w³aœciwy. Natomiast wizytatorów, jako prze³o¿onych prowincji, móg³ prawnie ustanowiæ na trzyletni¹ kadencjê, z zachowaniem mo¿liwoœci przed³u¿enia czasu zleconej pos³ugi prze³o¿onego w danej prowincji lub zwolnienia prze³o¿onego jeszcze przed up³ywem rozpoczêtej kadencji89. Pewne innowacje prawne zosta³y
84 Identyczne uprawnienie dla genera³a, jak w zakonie Jezuitów. Por. KTJ, p.755, s.255.
85 „2. - Conventum generalem in rebus quam maximi momenti convocandi; iniungendi visitatoribus, ut suam provinciam convocent, Conventum generalem dirigendi et convocatos dimittendi quando id expedire sibi visum fuerit, hoc intelligi debet de Congregationibus quae fient arbitrio Superioris Generalis extra tempus Congregationum triennalium, non vero de ipsis Congregationibus trienna-libus”. RSG, s.47.
86 Konstytucje z 1954 roku deklarowa³y, ¿e „prze³o¿ony generalny na prawo i obowi¹zek zwo³ywaæ Konwenty generalne i nimi kierowaæ oraz zamykaæ je za zgod¹ samych uczestników Konwentu”. KiRZM, 24,11. Natomiast pokodeksowe Konstytucje z 1984 roku wskaza³y, ¿e „prze³o¿ony generalny oprócz uprawnieñ przyznanych mu prawem powszechnym lub szczególnym nadaniem ma prawo i obowi¹zek: zwo³ywaæ Konwent Generalny i przewodniczyæ na nim oraz za zgod¹ tego¿ Konwentu zamkn¹æ jego obrady”. KZM, 107,4.
87 „3. - Nemo nostrae Congregationis beneficium absque illius consensu accipiet, ipse vero illum numquam dabit sine iussu Summi Pontificis, nisi quoad beneficia Congregationis unita vel unien-da”. RSG, s.47-48.
88 W Towarzystwie Jezusowym genera³ mianowa³ prze³o¿onych lokalnych, jak równie¿ okreœla³ zakres sprawowanej przez nich w³adzy. Por. KTJ, p.745, s.252-253.
89 „4 instituet Domorum Superiores pro tempore quod ipsi expedire iuducabit et Visitatores ad trien-nium nisi expedire sibi videatur illos diutius in officio relinquere aut eos ante tempus destituere”. RSG, s.48.
wprowadzone do póŸniejszych norm konstytucyjnych Zgromadzenia Misji, zrewi-dowanych na skutek promulgacji Kodeksu Prawa Kanonicznego w 1917 i 1983 roku90. Postulowane w tekœcie Rêkopisu Sarzana uprawnienia dawa³y Prze³o¿one-mu GeneralnePrze³o¿one-mu mo¿liwoœæ przekazania wizytatorom prawa powo³ywania i odwo-³ywania prze³o¿onych wspólnot domowych na terytorium ich prowincji. Wówczas genera³ zachowywa³ dla siebie prawo zatwierdzania decyzji wizytatorów, zw³asz-cza kiedy one dotyczy³y mianowania, jak równie¿ odwo³ywania superiorów domów misjonarskich91. Obecnie prawo powszechne i w³asne Zgromadzenia wskazuje na