Podsumowanie i wnioski

6.1. Przyjęty obszar rozważań w pracy

Tendencje gospodarcze i propozycje zmian uregulowań prawnych (np. zmiana Ustawy Pzp) wytyczają kierunek patrzenia na przedsięwzięcie budowlane przede wszystkim z perspektywy kosztów w całym cyklu życia obiektu. Cykl ten obejmuje fazę inicjacji inwestycji, planowania, realizacji, po eksploatację i rozbiórkę, co suge-ruje inwestorom szerszy zakres analizy wariantów inwestycyjnych oraz zaleca ela-styczne podejście do zarządzania przedsięwzięciami.

Z uwagi na przyjęty zakres czasowy i przestrzenny w pracy doktorskiej analiza przypadków ograniczona została wyłącznie do fazy realizacji i estymacji ryzyka w ramach bieżącej kontroli stanu zaawansowania robót budowlanych z perspektywy wykonawcy robót. Zakres i przedmiot badań podyktowany był głównie poprzez cel dysertacji oraz przez dostępność do poufnych danych finansowych, bowiem stoso-wanie metody EVM/ES wymaga dostępu do informacji o planowanych i rzeczywi-ście poniesionych kosztach robót budowlanych.

Podstawowym celem rozprawy było opracowanie metody analizy i oceny ry-zyka w trakcie realizacji przedsięwzięcia budowlanego. Dlatego też w pracy przyto-czono liczne publikacje dążąc do wyodrębnienia jednej, klarownej definicji ryzyka.

W dalszym kroku uwypuklono kwestię wrażliwości przedsięwzięć na zmienne wa-runki losowe, przedstawiono różne sposoby oceny ryzyka, a także scharakteryzowa-no wybrane metody wspomagające kontrolę czasowo-kosztową przedsięwzięć.

W odpowiedzi na założone cele szczegółowe w dysertacji w sposób syntetycz-ny starano się przedstawić procedurę zarządzania ryzykiem na tle obowiązujących standardów międzynarodowych, norm i wybranych podręczników.

W ostatnich latach wzrosła świadomość wśród menedżerów, kierowników kontraktów istnienia ryzyka oraz konieczność monitorowania czynników ryzyka.

Mimo to na tle zagranicznych rozwiązań i przeprowadzonych badań kwestionariu-szowych, zarządzanie ryzkiem w polskim budownictwie jest wykorzystywane w niewielkim zakresie. Uważna lektura rozdziału nr 3 tj. przegląd stanu wiedzy pro-wadzi do wniosku, że większość opracowań poświęcona analizie ryzyka ma status koncepcji lub interesującej propozycji do ewentualnego stosowania (jak np. Zarzą-dzanie Ryzykiem W Przedsięwzięciu, Narzędzia i techniki wspomagające ZPRP,

Kra-jowy System Zarządzania BPI, Wydanie 1, 2007). Godny odnotowania jest fakt, po-dejmowania prób tworzenia autorskich koncepcji analizy ryzyka i metod wspomaga-jących analizę wpływu czynników losowych na przedsięwzięcia budowlane, głównie na etapie przygotowania inwestycji do realizacji (m.in. Skorupka, 2007; Kasprowicz, 2011). W nurt ten wpisuje się przedmiot badań i zakres pracy prezentowany w ni-niejszej dysertacji, aczkolwiek autorka skupiła uwagę na fazie realizacji przedsię-wzięcia i bieżącej kontroli stanu zaawansowania robót.

W wyniku zebrania znacznej liczby materiałów poświęconych sposobom po-strzegania ryzyka, jego identyfikacji oraz ocenie niniejsza praca w pewnym stopniu stanowi swoiste kompendium wiedzy, sygnalizując liczne kierunki rozwoju tematyki w obszarze zarządzania ryzykiem, zarządzania przedsięwzięciem z perspektywy identyfikacji i oceny ryzyka bądź zarzadzania przedsiębiorstwem. Zarzadzanie ryzy-kiem powoli staje się jednym z najistotniejszych wyznaczników skutecznego zarza-dzania w przedsiębiorstwie, warunkującym stopień jego konkurencyjności na rynku usług budowlanych.

Za satysfakcjonujący, należy uznać fakt wdrażania procesu zarzadzania ryzy-kiem przez duże przedsiębiorstwa budowlane. Ponadto, zdaniem autorki, ogólną praktyką niezależnie od wielkości przedsiębiorstwa lub stopnia skomplikowania przedsięwzięcia powinien być monitoring kosztów i bieżąca kontrola czasu realizacji z jednoczesną analizą ryzyka, zapewniając kompleksowe zarzadzanie kontraktem (w tym przyjęcie właściwych działań zaradczych w odpowiedzi na ryzyko).

Studia literatury, przeprowadzone badania własne na 30 zrealizowanych przed-sięwzięciach (dot. identyfikacji i analizy wybranych czynników ryzyka), jak również weryfikacja użyteczności, stopnia i zakresu wykorzystania oraz ograniczeń metody Earned Value Management w aspekcie kontroli postępu robót pozwoliły na wycią-gniecie wniosków oraz zaproponowanie autorskiej zintegrowanej metod kontroli postępu robót i oceny ryzyka realizacji przedsięwzięcia budowlanego.

6.2. Wnioski ogólne

Przedstawiona metoda EVM/ES umożliwia przewidywanie przyszłych warto-ści całkowitego kosztu oraz czasu realizacji, a także pozwala na wczesne wykrycie niezgodności pomiędzy wartościami planowanymi a rzeczywistymi w harmonogra-mie i budżecie przedsięwzięcia. Zaproponowana jej modyfikacja zdecydowanie

wzbogaca materiał analityczny o kompleksową analizę ryzyka w odniesieniu do po-stępu robót w ujęciu czasowo-kosztowym. Stanowi efektywne narzędzie wspomaga-jące proces decyzyjnym w zakresie planowania strategii reakcji na ryzyko. Analiza czynników niekorzystnych pozwala na lepsze zarządzanie kontraktem. Zaś zaletą monitoringu jest wychwycenie newralgicznych momentów i szybką reakcje kierow-nictwa, minimalizując przekroczenie kosztu przedsięwzięcia i czasu realizacji.

Dodatkowo autorka, chcąc uzyskać jak najbardziej wiarygodne dane przeanali-zowała 30 zrealizowanych przedsięwzięć budowlanych w celu identyfikacji głów-nych grup ryzyka, określenia prawdopodobieństwa wystąpienia czynników ryzyka (wyrażonego poprzez częstotliwość wystąpienia) oraz określenia wielkości wpływu w ujęciu finansowym. Wyniki zostały wykorzystane do określenia stopnia ryzyka przy wykorzystaniu metody VaR. Analiza statystyczna umożliwiła określenie prze-działów ufności wpływu dla wyodrębnionych ryzyk. Pozwala to na minimalizację błędu wynikającego z subiektywnego oceniania czynników ryzyka przez decydenta, w zakresie określenia prawdopodobieństwa wystąpienia, a przede wszystkim szaco-wania wielkości wpływu. Autorka sugeruje również alternatywny sposób wykorzy-stania wspomnianych wyników oraz przedziałów ufności. Mianowicie dane te mogą być wykorzystane do szacowania ryzyka dla wybranych robót przy określaniu kosztu pesymistycznego w metodzie PERT, przy symulacji jako wstęp do tworzenia proba-bilistycznej krzywej bazowej. Zagadnienie to będzie rozwijane w dalszych pracach naukowych autorki rozprawy.

6.3. Wnioski szczegółowe

Z przeprowadzonych analiz nasuwają się następujące wnioski:

 odczuwalna jest konieczności dokładnego weryfikowania osiąganych warto-ści wskaźników metody EVM/ES z uwagi na ich znaczną wrażliwość na wprowadzane dane,

 istotna jest poprawna identyfikacja przyczyn wahań (wynik decyzji lub wpływ ryzyka), dzięki czemu podejmowane są właściwe działania zaradcze w odpowiedzi na ryzyko przekroczenia kosztu i czasu (tj. strategie reakcji na ryzyko),

 analiza przedsięwzięcia jest czytelniejsza dla decydenta dzięki określeniu obszarów zmian ryzyka celem ustalenia tendencji (chwilowa lub utrzymują-ca się),

 dodatkowe informacje do oceny wprowadzone zostały dzięki pomiarom maksymalnej kwoty kontraktu przy wykorzystaniu metody VaR, co stanowi uzupełnienie do prognozowanych kosztów całkowitych oraz alternatywę do przedziałów ufności,

 analiza krzywych kontyngencji pozwala śledzić zmiany koszów i czasu rea-lizacji oraz oszacować ryzyko ich przekroczenia (prawdopodobieństwo reali-zacji przedsięwzięcia w ramach planowanego budżetu i czasu realireali-zacji),

 zmiana VaR w poszczególnych okresach raportowania, może również sta-nowić element kontroli przedsięwzięcia, gdyż obrazuje zmieniający się za-kres ewentualnej rezerwy finansowej, przeznaczonej na pokrycie szkód wy-nikających z trudnych do przewidzenia ryzyk.

 jeżeli w trakcie realizacji przedsięwzięcia wartość wskaźników przekroczy próg 0,7 to istnieje realna groźba przekroczenia budżetu, podobnie w przy-padku wskaźnika SPI(t) - przekroczenia czasu (niemniej jednak stwierdzenie wymaga sprawdzenia na większej liczbie przypadków),

 bieżąca analiza ryzyka pozwala na sukcesywne wprowadzanie go do zadań w harmonogramie, jednocześnie zmieniając krzywa bazową. Wprowadzenie czynników ryzyka następuje zgodnie z autorska koncepcją, stanowiącą ana-logię do koncepcji, proponowanej w literaturze przedmiotu z zakresu inży-nierii finansowej, określania zdywersyfikowanego VaR (przy założeniu, że na daną czynność ma wpływ 1, 2, 3 lub więcej czynników ryzyka).

6.4. Podsumowanie

Przyjęty obszar rozważań w niniejszej dysertacji dotyczy stricte branży bu-dowlanej i został ograniczony do fazy realizacji przedsięwzięcia. Jest próbą wzboga-cenia materiału poświęconego analizie ryzyka w fazie realizacji oraz wypełnieniem niszy odnośnie zarządzania ryzykiem w ramach bieżącej kontroli przebiegu/postępu robót budowlanych. Zdecydowana większość publikacji koncentrowała się na ocenie ryzyka na etapie planowania przedsięwzięcia, tworzeniu scenariuszy rozwiązań bądź harmonogramów alternatywnych, uaktywnianych dopiero w momencie wystąpienia

ryzyka. Natomiast odczuwalny był brak jakichkolwiek wytycznych dotyczących bie-żącej kontroli ryzyka w trakcie realizacji robót. Celem autorki było zaproponowanie rozwiązania, adekwatnego do skali przedsięwzięcia, bez konieczności wykorzysty-wania skomplikowanych modeli. Dążono do uzyskania metody charakteryzującej się prostotą obliczeń, czytelnością i łatwością interpretacji wyników, a w dalszym kroku ułatwiającą wdrożenie właściwej strategii reakcji na ryzyko.

Syntetycznie zebrane wnioski wskazują na spełnienie celu pracy oraz prawi-dłowość postawionej tezy na wstępie rozprawy.