Przeprowadzone doświadczenia pomogły zweryfikować główne założenie niniejszej dysertacji, a mianowicie pozwoliły sprawdzić czy glinokrzemianowe sita molekularne mogą być stosowane jako nośniki związków zapachowych i pełnić funkcję aktywnego napełniacza.
Aby osiągnąć założone cele, materiały mikro- i mezoporowate (wykorzystane w późniejszym etapie do tworzenia układów sito molekularne-związek zapachowy) poddano najpierw wnikliwej charakterystyce. Wykonane doświadczenia pozwoliły zauważyć, że w przypadku materiałów pochodzenia naturalnego już niewielkie różnice w składzie fazowym, powodują znaczne różnice we właściwościach. Zeolity ZC0 i ZC20, charakteryzujące się identycznym składem fazowym, wykazywały podczas badań wiele podobieństw – świadczą o tym wyniki pomiarów XPS, TG, TEM, IGC, niskotemperaturowej adsorpcji azotu. Natomiast dla zeolitu ZM20 (cechującego się nieco innym składem fazowym, ale takim samym jakościowym składem pierwiastkowym, co wymienione powyżej materiały), obserowano odmienne właściwości fizykochemiczne i adsorpcyjne. Dwie pozostałe próbki pochodzenia naturalnego (ZD i ZG) w niemal wszystkich eksperymentach tworzyły odrębną grupę. Trudno również szukać podobieństw pomiędzy Al-MSU-S i Al-MSU-F. Materiały te były zróżnicowane zarówno strukuralnie, jaki i pod względem właściwości adsorpcyjnych.
Zeolity naturalne oraz syntetyczny glinokrzemian poddano wymianie jonowej w celu uzyskania form kwasowych. Otrzymanie materiałów o zmienionych właściwościach względem próbek wyjściowych świadczy o skuteczności przeprowadzonych procesów.
Modyfikacja przyczyniła się m. in. do zwiększenia powierzchni właściwej oraz objętości mikroporów zeolitów ZM20, ZC0 i ZC20.
Podczas analiz korzystano z różnych metod pomiarowych. Właściwości strukturalne materiałów mikro- i mezoporowatych badano m. in. za pomocą nowatorskiego sposobu polegającego na połączeniu odwróconej chromatografii gazowej z szybką termiczną desorpcją związków organicznych. Przeprowadzone eksperymenty udowodniły skuteczność takiego podejścia do badania struktury porowatej ciał stałych. Uzyskane rezultaty stanowią wartościowe uzupełnienie danych otrzymanych z niskotemperaturowej adsorpcji azotu.
138 W badaniach wykorzystano 4 związki zapachowe: cytral, geraniol, mentol i p-cymen. Wykonano doświadczenia, które pozwoliły zbadać trwałość termiczną tych terpenów oraz sprawdzić czy podczas ich ogrzewania, w zakresie temperatur 35-180 oC, nie dochodzi do różnych przekształceń lub reakcji chemicznych. Przedstawione wyniki dowodzą, że p-cymen i mentol nie ulegają destrukcji ani przegrupowaniom podczas ogrzewania do 180 oC. Cytral i geraniol okazały się natomiast związkami wrażliwymi na działanie wysokich temperatur i z tego względu nie stosowano ich w dalszych eksperymentach.
W niniejszej pracy, do oszacowania wielkości i charakteru oddziaływań związków zapachowych z analizowanymi materiałami mikro- i mezoporowatymi, zastosowano odwróconą chromatografię gazową. Wartości wyznaczonych parametrów temodynamicznych (swobodnej energii adsorpcji ∆ , entalpii adsorpcji ∆ i entropii adsorpcji ∆ ) pozwoliły stwierdzić, że mentol silniej oddziałuje z badanymi sitami molekularnymi niż p-cymen. Jest to związane z obecnością grupy hydroksylowej w cząsteczce mentolu oraz z tworzeniem miedzy nią, a powierzchnią materiału porowatego wiązań wodorowych. Procesy adsorpcji mentolu miały też bardziej uporządkowany charakter niż dla p-cymenu.
Układy sito molekularne-związek zapachowy preparowano przy wykorzystaniu procesów sorpcji, a następnie charakteryzowano za pomocą różnych metod pomiarowych.
Wykonane badania potwierdziły obecność p-cymenu i mentolu w otrzymanych próbkach.
Ponadto, analizy wykazały, że aromatycznego węglowodoru adsorbuje się mniej niż cyklicznego alkoholu, ale w ilości wystarczającej aby jego zapach był wyczuwalny już w temperaturze pokojowej. Badano też wpływu temperatury na stabilność układów.
Przeprowadzono analizę jakościową lotnych związków organicznych emitowanych z układów po ogrzewaniu w 35, 60, 100, 120, 160 i 180 oC, w celu sprawdzenia czy unieruchomiony na porowatym nośniku związek zapachowy nie ulega destrukcji.
Doświadczenia wykazały, że zarówno niemodyfikowane, jak i modyfikowane naturalne i syntetyczne materiały porowate mogę być stosowane jako nośniki p-cymenu, a otrzymane układy mogą być wykorzystane w produktach, które podczas eksploatacji będą narażone na działanie wysokich temperatur. Uzyskane układy są stabilne termicznie.
Wszystkie próbki z p-cymenem, nawet po długotrwam ogrzewaniu, pachniały przyjemnie i delikatnie, zapach nie ulegał zmianie. Badania pozwoliły zauważyć, że wydzielanie
139 p-cymenu z układów z zeolitami następuje szybciej i w niższej temperaturze niż z próbek z materiałami syntetycznymi.
W przypadku układów z mentolem obserwowano duże zróżnicowane rezultatów dla poszczególnych nośników. Pomiary udowodniły, że materiały Al-MSU-S i Al-MSU-F skutecznie przytrzymują mentol. Po całym cyklu wygrzewania związek zapachowy został tylko częściowo zdesorbowany z powierzchni tych ciał stałych. Natomiast układy mentolu z pozostałymi sitami molekularnymi (zarówno niemodyfikowanymi, jak i modyfikowanymi) były mniej stabilne. Badania wykazały, że monoterpenowy alkohol pod wpływem wysokiej temperatury i w obecności glinokrzemianowego materiału porowatego, ulega eliminacji do 3-mentenu (jednak nie cały wyjściowy związek zapachowy przereagowuje). Analiza sensoryczna potwierdziła obecność dodatkowej substancji w próbkach, wyczuwalny był bowiem oprócz charakterystycznego aromatu mentolu również zapach obcy. Materiały ZM20, ZC0, ZC0, ZD, ZG, H-ZM20, H-ZC0, H-ZC0, H-ZD, H-ZG oraz H-Al-MSU-S mogą być używane jako nośniki mentolu, lecz otrzymane układy, z uwagi na ich niestabilność termiczną, powinny być wykorzystywane w aplikacjach nie wymagających stosowania wysokich temperatur.
Tematyka rozprawy doktorskiej łączy zagadnienia interesujące poznawczo, jak i ważne z praktycznego punktu widzenia. Szczegółowa charakterystka materiałów wyjściowych oraz otrzymanych układów sito molekularne-związek zapachowy dostarcza informacji umożliwiających wybranie odpowiedniego układu dla dalszych zastosowań.
140
LITERATURA
[1] J. W. M. Bain, The Sorption of Gases and Vapours by Solids, Rutledge & Sons, London, 1932.
[2] R. Szostak, Molecular sieves: principles of synthesis and identification, Blackie Academic & Professional, London, 1998.
[3] A. Chatterjee, Structure Property Correlations for Nanoporous Materials, Taylor &
Francis Group, New York, 2010.
[4] J. Rouquerol, D. Avnir, C. W. Fairbridge, D. H. Everett, J. H. Haynes, N. Pernicone, J. D. F. Ramsay, K. S. W. Sing, K. K. Unger, Recommendations for the characterization of porous solids (Technical Report), Pure & Appl. Chem., 66 (1994) 1739-1758.
[5] A. F. Masters, T. Maschmeyer, Zeolites – From curiosity to cornerstone, Micropor.
Mesopor. Mat., 142 (2011) 423-438.
[6] R. M. Barrer, Syntheses and reactions of mordenite,J. Chem. Soc., (1948) 2185-2163.
[7] R. J. Argauer, G.R. Landolt, U.S. Patent 3,702,886 Pat., 1972.
[8] E. J. Rosinski, M. K. Rubin, U.S. Patent 3,832,449 Pat., 1974.
[9] H. Lermer, M. Draeger, J. Steffen, K. K. Unger, Synthesis and structure refinement of ZSM-5 single crystals, Zeolites, 5 (1985) 131–134.
[10] J. S. Beck, J. C. Vartuli, W. J. Roth, M. E. Leonowicz, C. T. Kresge, K. D. Schmitt, C. T. W. Chu, D. H. Olson, E. W. Sheppard, A New Family of Mesoporous Molecular Sieves Prepared with Liquid Crystal Templates, J. Am. Chem. Soc., 114 (1992) 10834-10843.
[11] C. T. Kresge, M. E. Leonowicz, W. J. Roth, J. C. Vartuli, J. S. Beck, Ordered mesoporous molecular sieves synthesized by a liquid-crystal template mechanism, Nature, 359 (1992) 710-712.
[12] R. Ryoo, J. M. Kim, C. H. Ko, C. H. Shin, Disordered Molecular Sieve with Branched Mesoporous Channel Network, J. Phys. Chem., 100 (1996) 17718-17721.
141 [13] C.-Y. Chen, S.-Q. Xiao, M. E. Davis, Studies on ordered mesoporous materials.
III Comparison of MCM-41 to mesoporous materials derived from kanemite, Microporous Mater., 4 (1995) 1-20.
[14] S. A. Bagshaw, E. Prouzet, T. J Pinnavaia, Templating of Mesoporous Molecular Sieves by Nonionic Polyethylene Oxide Surfactants, Science, 269 (1995) 1242-1244.
[15] R. Xu, W. Pang, J. Yu, Q. Huo, J. Chen, Chemistry of zeolites and Related Porous materials. Synthesis and structure, John Wiley & Sons, Singapur, 2007.
[16] G. W. Ciciszwili, T.G. Andronikaszwili, Zeolity naturalne, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa, 1990.
[17] Ralph T. Yang, Adsorbents: fundamentals and applications, John Wiley & Sons, Inc., New Jersey, 2003.
[18] S. M. Auerbach, K. A. Carrada, P.K. Dutta, Handbook of Zeolite Science and Technology, Marcel Dekker, Inc., New York, 2003.
[19] Z. Sarbak, Nieorganiczne materiały nanoporowate, Wydawnictwo UAM, Poznań, 2009
[20] J. Weitkamp, Zeolites and catalysis, Solid State Ionics, 131 (2000) 175–188.
[21] C. Colella, in: J. Čejka, H. van Bekkum (Eds.), Zeolites and Ordered Mesoporous Materials: Progress and Prospects, Elsevier B.V, Amsterdam, 2005, 13-40.
[22] T. S. Yusupov, L. G. Shumskaya, Ye. A. Kirillova, State and perspectives of natural zeolite beneficiation, J. Min. Sci., 36 (2000) 299-304.
[23] Ch. Baerlocher, L.B. McCusker, Database of Zeolite Structures, http://www.iza-structure.org/databases/ (data dostępu 30.10.13r.)
[24] M. R Elizalde-González, M. A. Pérez-Cruz, Application of Inverse Gas Chromatography in the Study of the Adsorption Properties of Natural, Dealuminated and Lead Exchanged Zeolitic Tufts, Chromatographia, 57 (2003) 225-228.
[25] Y. Garcia-Basabe, I. Rodriguez-Iznaga, L.-C. de Menorval, P. Llewellyn, G. Maurin, D. W. Lewis, R. Binions, M. Autie, A. R. Ruiz-Salvador, Step-wise dealumination of
142 natural clinoptilolite: Structural and physicochemical characterization, Micropor.
Mesopor. Mat., 135 (2010) 187-196.
[26] K. Elaiopoulos, T. Perraki, E. Grigoropoulou, Monitoring the effect of hydrothermal treatments on the structure of a natural zeolite through a combined XRD, FTIR, XRF, SEM and N2-porosimetry analysis, Micropor. Mesopor. Mat., 134 (2010) 29-43.
[27] K. Elaiopoulos, T. Perraki, E. Grigoropoulou, Mineralogical study and porosimetry measurements of zeolites from Scaloma area, Thrace, Greece, Micropor. Mesopor. Mat., 112 (2008) 441-449.
[28] Y. Garcia-Basabe, A. R. Ruiz-Salvador, G. Maurin, L.-C. de Menorval, I. Rodriguez-Iznaga, A. Gomez, Location of extra-framework Co2+, Ni2+, Cu2+ and Zn2+ cations in natural and dealuminated clinoptilolite, Micropor. Mesopor. Mat., 155 (2012) 233-239.
[29] F. Cakicioglu-Ozkan, S. Ulku, The effect of HCl treatment on water vapor adsorption characteristics of clinoptilolite rich natural zeolite, Micropor. Mesopor. Mat., 77 (2005) 47-53.
[30] Ch. Baerlocher, L. B. McCusker, D. H. Olson, Atlas of zeolite framework types, Elsevier B.V, Amsterdam, 2007.
[31] S.-S. Kim, T. R. Pauly, T. J. Pinnavaia, Non-ionic surfactant assembly of ordered, very large pore molecular sieve silicas from water soluble silicates, Chem. Commun., (2000) 1661-1662.
[32] E. Prouzet, F. Cot, C. Boissière, P. J. Kooyman, A. Larbot, Nanometric hollow spheres made of MSU-X-type mesoporous silica, J. Mater. Chem., 12 (2002) 1553–1556.
[33] S. A. Bagshaw, T. J. Pinnavaia, Mesoporous Alumina Molecular Sieves, Angew Chem. Int. Ed. Engl., 35 (1996) 1102-1105.
[34] K. S. Triantafyllidis, T. J. Pinnavaia, A. Iosifidis, P. J. Pomonis, Specific surface area and I-point evidence for microporosity in nanostructured MSU-S aluminosilicates assembled from zeolite seeds, J. Mater. Chem., 17 (2007) 3630-3638.
[35] Y. Liu, T. J. Pinnavaia, in: R. Aiello, G. Giordano, F. Testa (Eds.), Studies in Surface Science and Catalysis 142, Elsevier Science B.V, 2002, 1075-1082.
143 [36] S. A. Bagshaw, S. Jaenicke, C. G. Khuan, Structure and Properties of Al-MSU-S Mesoporous Catalysts: Structure Modification with Increasing Al Content, Ind. Eng.
Chem. Res., 42 (2003) 3989-4000.
[37]S. A. Bagshaw, S. Jaenicke, C. G. Khuan, Effect of Al content on the assembly of Al-MSU-S mesostructures: zeolite seed structure change from zeolite LZY to LTA with increasing Al content, Catal. Commun., 4 (2003) 140-146.
[38] B. Naik, N. N. Ghosh, A Review on Chemical Methodologies for Preparation of Mesoporous Silica and Alumina Based Materials, Recent Pat.Nanotech., 3 (2009) 213-224.
[39] V. Meynen P. Cool, E.F. Vansant, Verified syntheses of mesoporous materials, Micropor. Mesopor. Mat., 125 (2009) 170-223.
[40] A. Kierys, J. Goworek, Materiały krzemionkowe nowej generacji, [w:]
J. Ryczkowski, ed: Adsorbenty i Katalizatory. Wybrane Technologie a Środowisko, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2012.
[41] L. Sierra, B. Lopez, J. Gil and J.-L. Guth, Synthesis of Mesoporous Silica from Sodium Silica Solutions and a Poly(ethylene oxide)-Based Surfactant, Adv. Mater., 11 (1999) 307-311.
[42] L. Sierra, J.-L. Guth, Synthesis of mesoporous silica with tunable pore size from sodium silicate solutions and a polyethylene oxide surfactant, Micropor. Mesopor. Mat., 27 (1999) 243-253.
[43] Y. Liu, W. Zhang, T. J. Pinnavaia, Steam-Stable Aluminosilicate Mesostructures Assembled from Zeolite Type Y Seeds, J. Am. Chem. Soc., 122 (2000) 8791-8792.
[44] Y. Liu, W. Zhang, T. J. Pinnavaia, Steam-Stable MSU-S Aluminosilicate Mesostructures Assembled from Zeolite ZSM-5 and Zeolite Beta Seeds, Angew. Chem., 113 (2001) 1295-1298.
[45] M. Ziółek, I. Nowak, Kataliza heterogeniczna, Wydawnictwo UAM, Poznań, 1999.
[46] R. A. Schoonheydt, P. Geerlings, E. A. Pidko, R. A. van Santen, The framework basicity of zeolites, J. Mater. Chem., 22 (2012) 18705-18717.
144 [47] A. Zecchina, C. Lamberti, S. Bordiga, Surface acidity and basicity: General concepts, Catal. Today, 41 (1998) 169-177.
[48] A. Ates, Ch. Hardacre, The effect of various treatment conditions on natural zeolites:
Ion exchange, acidic, thermal and steam treatments, J. Colloid Interf. Sci., 372 (2012) 130-140.
[49]V. L. Zholobenko, D. Plant, A. J. Evans, S. M. Holmes, Acid sites in mesoporous materials: A DRIFTS study, Micropor. Mesopor. Mat., 44-45 (2001) 793-799.
[50] A. J. J. Koekkoek, J. A. Rob van Veen, P. B. Gerrtisen, P. Giltay, P. C. M. M. Magusin, E. J. M. Hensen, Brønsted acidity of Al/SBA-15, Micropor. Mesopor.
Mat., 151 (2012) 34-43.
[51] M. Gómez-Cazalilla, J. M. Mérida-Robles, A. Gurbani, E. Rodríguez-Castellón, A. Jiménez-López, Characterization and acidic properties of Al-SBA-15 materials prepared by post-synthesis alumination of a low-cost ordered mesoporous silica, J. Solid State Chem., 180 (2007) 1130-1140.
[52] C. Sun, J. C. Berg, A review of the different techniques for solid surface acid–base characterization, Adv. Colloid Interfac., 105 (2003) 151-175.
[53] J. A. Lercher, C. Gründling, G. Eder-Mirth, Infrared studies of the surface acidity of oxides and zeolites using adsorbed probe molecules, Catal. Today, 27 (1996) 353-376.
[54] J. C. Lavalley, Infrared spectrometric studies of the surface basicity of metal oxides and zeolites using adsorbed probe molecules, Catal. Today, 27 (1996) 377-401.
[55] A. Dąbrowski, Adsorption – from theory to practice, Adv. Colloid Interfac., 93 (2001) 135-224.
[56] R. Roque-Malherbe, Complementary approach to the volume flling theory of adsorption in zeolites, Micropor. Mesopor. Mat., 41 (2000) 227-240.
[57] F. Thielmann, E. Baumgarten, Characterization of Microporous Aluminas by Inverse Gas Chromatography, J. Colloid Interfac., 229 (2000) 418–422.
145 [58] F. Thielmann, D. A. Butler, D. R. Williams, Characterization of porous materials by finite concentration inverse gas chromatography, Colloid Surface A, 187-188 (2001) 267-272.
[59] M. Thommes, Physical Adsorption Characterization of Nanoporous Materials, Chem.
Ing. Tech., 82 (7) (2010) 1058-1073.
[60] J.-G. Choi, D. D. Do, H. D. Do, Surface Diffusion of Adsorbed Molecules in Porous Media: Monolayer, Multilayer and Capillary Condensation Regimes, Ind. Eng. Chem.
Res., 40 (2001) 4005-4031.
[61] P. Kowalczyk, M. Sprynskyy, A. P. Terzyk, M. Lebedynets, J. Namieśnik, B. Buszewski, Porous structure of natural and modified clinoptilolites, J. Colloid Interf.
Sci., 297 (2006) 77-85.
[62] R. V. Siriwardane, M.-S. Shen, E. P. Fisher, Adsorption of CO2, N2, and O2 on Natural Zeolites, Energ. Fuel., 17 (2003) 571-576.
[63] R. Hernández-Huesca, L. Díaz, G. Aguilar-Armenta, Adsorption equilibria and kinetics of CO2, CH4 and N2 in natural zeolites, Sep. Purif. Technol., 15 (1999) 163-173.
[64] D. Bonenfant, M. Kharoune, P. Niquette, M. Mimeault, R. Hausler, Advances in principal factors influencing carbon dioxide adsorption on zeolites, Sci. Technol. Adv.
Mater., 9 (2008) 1-7.
[65] D. S. Dao, H. Yamada, K. Yogo, Large-Pore Mesostructured Silica Impregnated with Blended Amines for CO2 Capture, Ind. Eng. Chem. Res., 52 (2013) 13810-13817.
[66] F. Thielmann, Introduction into the characterisation of porous materials by inverse gas chromatography, J. Chromatogr. A, 1037 (2004) 115-123.
[67] S. Brunauer, P. H. Emmett, E. Teller, Adsorption of Gases in Multimolecular Layers, J. Am. Chem. Soc., 60 (1938) 309-319.
[68] E. Cremer, H. Huber, Measurement of adsorption isotherm by means of high-temperature elution gas chromatography, Int. Symp., 3 (1962) 169-182.
[69] J. R. Conder, C. L. Young, Physicochemical Measurement by Gas Chromatography, Wiley, Chichester, 1979, 387-393.
146 [70]F. Villiéras, L. J. Michot, F. Bardot, M. Chamerois, C. Eypert-Blaison, M. François, G. Gérard, J.-M. Cases, Surface heterogeneity of minerals, C. R. Geoscience, 334 (2002) 597-609.
[71] B. Charmas, R. Leboda, Effect of surface heterogeneity on adsorption on solid surfaces. Application of inverse gas chromatography in the studies of energetic heterogeneity of adsorbents, J. Chromatogr. A, 886 (2000) 133-152.
[72] W. Yu, F. Bian, Y. Gao, L. Yang, Z.-L. Liu, Y-Zeolite-Catalyzed Cyclizations of Terpenols,Adv. Synth. Catal., 348 (2006) 59-62.
[73] F. Neaţu, S. Coman, V. I. Pârvulescu, G. Poncelet, D. De Vos, P. Jacobs, Heterogeneous Catalytic Transformation of Citronellal to Menthol in a Single Step on Ir-Beta Zeolite Catalysts, Top. Catal., 52 (2009) 1292–1300.
[74] J. Álvarez-Rodríguez, A. Guerrero-Ruiz, I. Rodríguez-Ramos, A. Arcoya-Martıín, Modifications of the citral hydrogenation selectivities over Ru/KL-zeolite catalysts induced by the metal precursors, Catal. Today, 107–108 (2005) 302–309
[75] P. Mertens, F. Verpoort, A.-N. Parvulescu, D. De Vos, Pt/H-beta zeolites as productive bifunctional catalysts for the one-step citronellal-to-menthol conversion, J. Catal., 243 (2006) 7-13.
[76] N. Mansouri, N. Rikhtegar, H. A. Panahi, F. Atabi, B. K. Shahraki, Porosity, chacterization and structural properties of natural zeolite – clinoptilolite as a sorbent, Environ. Prot. Eng., 39 (2013) 139-152.
[77] K. S. W. Sing, D. H. Everett, R. A. W. Haul, L. Moscou, R. A. Pierotti, J. Rouquerol, T. Siemieniewska, Reporting physisorption data for gas/solid systems with special reference to the determination of surface area and porosity, Pure Appl. Chem., 57 (1985) 603-619.
[78]E. Díaz, S. Ordóňez, A. Auroux, Comparative study on the gas-phase adsorption of hexane over zeolites by calorimetry and inverse gas chromatography J. Chromatogr. A, 1095 (2005) 131-137.
147 [79] E. Díaz, S. Ordóňez, A. Vega, J. Coca, Evaluation of adsorption properties of zeolites using inverse gas chromatography: comparison with immersion calorimetry, Thermochim.
Acta, 434 (2005) 9-14.
[80] E. Díaz, S. Ordóňez, A. Vega, J. Coca, Characterization of Co, Fe and Mn-exchanged zeolites by inverse gas chromatography, J. Chromatogr. A, 1049 (2004) 161-169.
[81]C. Bilgiç, F. Tümsek, Determination of the acid/base properties of MgY and NH4Y molecular sieves by inverse gas chromatography, J. Chromatogr. A, 1162 (2007) 83-89.
[82] A. Aşkın, C. Bilgiç, Thermodynamics of adsorption of hydrocarbons on molecular sieves NaY and CaY by inverse gas chromatography, Chem. Eng. J., 112 (2005) 159-165.
[83] H. Grajek, J. Paciura-Zadrożna, Z.Witkiewicz, Chromatographic characterisation of ordered mesoporous silicas. Part II: Acceptor–donor properties, J. Chromatogr. A, 1217 (2010) 3116-3127.
[84] D. Majda, W. Makowski, M. Mańko, Pore size distribution of micelle-templated silicas studied by thermoporosimetry using water and n-heptane, J. Therm. Anal. Calorim., 109 (2012) 663-669.
[85] P. Castaldi, L. Santona, C. Cozza, V. Giuliano, C. Abbruzzese, V. Nastro, P. Melis, Thermal and spectroscopic studies of zeolites exchanged with metal cations, J. Mol.
Struct., 734 (2005) 99-105.
[86] Z. Liu, N. Fujita, K. Miyasaka, L. Han, S. M. Stevens, M. Suga, S. Asahina, B. Slater, C. Xiao, Y. Sakamoto, M. W. Anderson, R. Ryoo, O. Terasaki, A review of fine structures of nanoporous materials as evidenced by microscopic methods, J. Electron Microsc., 62 (2013) 109-146.
[87] J. Datka, B. Gil, P. Baran, IR study of heterogeneity of OH groups in zeolite HY- plitting of OH and OD bands, J. Mol. Struct., 645 (2003) 45-49.
[88] G. Yuan, H. Seyama, M. Soma, B. K. G. Theng, A. Tanaka, Adsorption of some heavy metals by natural zeolites: XPS and batch studies, J. Environ. Sci. Health A, 34 (1999) 625-648.
[89] E. Ziegler, H. Ziegler, Flavourings: Production, Composition, Applications, Regulations, Wiley-VCH, Weinheim, 1998.
148 [90] K. Bauer, D. Garbe, H. Surburg, Common Fragrance and Flavor Materials, Wiley-VCH, Weinheim, 2001.
[91] N. J. Zuidam, V. Nedovic, Encapsulation Technologies for Active Food Ingredients and Food Processing, Springer, New York, 2010.
[92] M. Molski, Chemia Piękna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2009.
[93] R. G. Berger, Flavours and Fragrances: Chemistry, Bioprocessing and Sustainability, Springer-Verlag, Berlin, 2007.
[94] A. Kołodziejczyk, Naturalne związki organiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2004.
[95] Geraniol (pol.). Karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich dla Polski.
[96] A. Lapczynski, S. P. Bhatia, R. J. Foxenberg, C. S. Letizia, A. M. Api, Fragrance material review on geraniol, Food Chem. Toxicol., 46 (2008) 160-170.
[97] E. Breitmaier, Terpenes: Flavors, Fragrances, Pharmaca, Pheromones, WILEY-VCH, Weinheim, 2006.
[98] C. Sell, The Chemistry of Fragrances: From Perfumer to Consumer, Royal Society of Chemistry, Cambridge, 2006.
[99] Cytral (pol.). Karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich dla Polski.
[100] strona internetowa (data dostępu 10.09.13 r.)
http://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?cid=638011#x27
[101] G. S. Clark, Aroma Chemical Profile: Menthol, Perfumer & Flavorist, 23 (1998), 33-46.
[102] K. Bauer, J. Fleischer, R. Hopp, H. J. Kaminsky, M. Kopsel, R. Mack, A new way to produce optically active menthols and its importance for substituting peppermint oil, (1982) http://legacy.library.ucsf.edu/tid/sjn34c00/pdf (data dostępu 01.09.13 r.).
[103] R. Hopp, Menthol: its origins, chemistry, physiology and toxicological properties, Rec. Adv. Tob. Sci., 19 (1993) 3-46.
149 [104] Mentol (pol.). Karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich dla Polski.
[105] S. P. Bhatia, D. McGinty, C. S. Letizia, A. M. Api, Fragrance material review on menthol, Food Chem. Toxicol., 46 (2008) 209-214.
[106] p-cymen (pol.). Karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich dla Polski.
[107] A. Madene, M. Jacquot, J. Scher, S. Desobry, Flavour encapsulation and controlled release – a review, Int. J. Food Sci. Tech., 41 (2006) 1–21.
[108] V. Nedovic, A. Kalusevic, V. Manojlovic, S. Levic, B. Bugarski, An overview of encapsulation technologies for food applications, Proc. Food Sci., 1 (2011) 1806-1815.
[109] B. L. Zeller, F. Z. Saleeb, R. D. Ludescher, Trends in development of porous carbohydrate food ingredients for use in flavor encapsulation, Trends Food Sci. Tech., 9 (1998) 389-394.
[110] B. F. Gibbs, S. Kermasha, I. Alli, C. N. Mulligan, Encapsulation in the food industry: a review, Int. J. Food Sci. Nutr., 50 (1999) 213-224.
[111] I. Goubet, J.-L. Le Quere, A. J. Voilley, Retention of Aroma Compounds by Carbohydrates: Influence of Their Physicochemical Characteristics and of Their Physical State. A Review , J. Agric. Food Chem., 46 (1998) 1981-1990.
[112] K. G. H. Desai, H. J. Park, Recent Developments in Microencapsulation of Food Ingredients, Dry. Technol., 23 (2005) 1361–1394.
[113]P. Horcajada, A. Rámila, J. Pérez-Pariente, M. Vallet-Regí, Influence of pore size of MCM-41 matrices on drug delivery rate, Micropor. Mesopor. Mat., 68 (2004) 105–109.
[114] P. Horcajada, C. Márquez-Alvarez, A. Rámila, J. Pérez-Pariente, M. Vallet-Regí Controlled release of Ibuprofen from dealuminated faujasites, Solid State Sci., 8 (2006) 1459-1465.
[115] M. G. Rimoli, M. R. Rabaioli, D. Melisi, A. Curcio, S. Mondello, R. Mirabelli, E. Abignente, Synthetic zeolites as a new tool for drug delivery, J. Biomed. Mater. Res. A, 87 (2008) 156-164.
150 [116] A. Rivera, T. Farías, A. R. Ruiz-Salvador, L. C. de Ménorval, Preliminary characterization of drug support systems based on natural clinoptilolite, Micropor.
Mesopor. Mat., 61 (2003) 249-259.
[117] S. Kowalak, A. Jankowska, S. Łączkowska, Preparation of various color ultramarine from zeolite A under environment-friendly conditions, Cat. Today, 90 (2004) 167-172.
[118] S. Kowalak, M. Pawłowska, M. Miluśka, M. Stróżyk, J. Kania, W. Przystajko, Synthesis of ultramarine from synthetic molecular sieves, Colloid Surface A, 101 (1995) 179-185.
[119] S. Kowalak, A. Jankowska, Application of zeolites as matrices for pigments, Micropor. Mesopor. Mat., 61 (2003) 213–222.
[120] A. Corma, V. Fornes, F. Rey, Delaminated Zeolites: An Efficient Support for Enzymes, Adv. Mater., 14 (2002) 71-74.
[121] A. P. V. Gonçalves, J. M. Lopes, F. Lemos, F. R. Ribeiro, D. M. F. Prazeres, J. M. S. Cabral, M. R. Aires-Barros, Zeolites as supports for enzymatic hydrolysis reactions. Comparative study of several zeolites, J. Mol. Cat. B, 1 (1996) 53-60.
[122] X. S. Zhao, Q. Ma, G. Q. (Max) Lu, VOC Removal: Comparison of MCM-41 with Hydrophobic Zeolites and Activated Carbon, Energ. Fuel., 12 (1998) 1051-1054.
[123] E. Díaz, S. Ordóňez, A. Vega, J. Coca, Adsorption characterisation of different volatile organic compounds over alumina, zeolites and activated carbon using inverse gas chromatography, J. Chromatogr. A, 1049 (2004) 139-146.
[124] K.-J. Kim, H.-G. Ahn, The effect of pore structure of zeolite on the adsorption of VOCs and their desorption properties by microwave heating, Micropor. Mesopor. Mat., 152 (2012) 78-83.
[125] S. Alejandro, H. Valdés, M.-H. Mañero, C. A. Zaror, BTX abatement using Chilean natural zeolite: the role of Brønsted acid sites, Water Sci. Technol., 66 (2012) 1759-1765.
[126] M. A. Hernández, L. Corona, A. I. González, Quantitative Study of the Adsorption of Aromatic Hydrocarbons (Benzene, Toluene, and p-Xylene) on Dealuminated Clinoptilolites, Ind. Eng. Chem. Res., 44 (2005) 2908-2916.
151 [127] S. V. Dente, W. Weston, U.S. Patent 6,426,325 Pat., 2002.
[128] S. V. Dente, U.S. Patent 7,183,249 Pat., 2007.
[129] F. N. Gu, Y. Cao, Y. Wang, J. H. Zhu, Zeolite multifunctional materials as the menthol carrier and nitrosamines trapper, in: A. Gédéon, P. Massiani, F. Babonneau (Eds.), Zeolites and Related Materials: Trends, Targets and Challenges, Elsevier B.V, Amsterdam, 2008, 565-568.
[130] M. J. Frisch, G. W. Trucks et al., Gaussian 03, Revision C.02, Gaussian, Inc., Wallingford CT, 2004.
[131] Hyperchem v.8.0.9 for Windows, Hypercube, Inc., Gainesville, FL, 2011.
[132] Polska norma PN-ISO 9277, Oznaczanie powierzchni właściwej ciał stałych przez adsorpcję gazu metodą BET, Polski Komitet Normalizacyjny, Warszawa, 2000.
[133] J. C. Groen, L. A.A. Peffer , J. Pérez-Ramírez, Pore size determination in modified micro- and mesoporous materials. Pitfalls and limitations in gas adsorption data analysis, Micropor. Mesopor. Mat., 60 (2003) 1-17.
[134] M. N. Belgacem, A. Gandini, IGC as a tool to characterize dispersive and acid-base properties of the surface of fibers and powders, in: E. Pefferkorn (Ed.), Interfacial phenomena in chromatography, Marcel Dekker, New York, 1999, 41-124.
[135] M. S. Wainwright, J. K. Haken, Evaluation of Procedures for the Estimation of Dead Time, J. Chromatogr. A, 184 (1980) 1-20.
[136] G. M. Dorris, P. Gray, Adsorption of n-Alkanes at Zero Surface Coverage on Cellulose Paper and Wood Fibres, J. Colloid. Interf. Sci., 77 (1980) 353-362.
[137] J. Schultz, L. Lavielle, C. Martin, The role of the interface in carbon fibre-epoxy composites, J. Adhesion, 23 (1987) 45-60.
[138] A. Voelkel, Physicochemical Measurements (Inverse Gas Chromatography), in: C. F. Poole (Ed.), Gas Chromatography, Elsevier, Detroit, 2012, 477-490.
[139] A. Voelkel, B. Strzemiecka, K. Adamska, K. Milczewska, Inverse gas chromatography as a source of physiochemical data, J. Chromatogr. A, 1216 (2009) 1551-1566.
152 [140] T. Paryjczak, Chromatografia gazowa w badaniach adsorpcji i katalizy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1975.
[141] D. R. Lide (Ed.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, CRC Press, Boca Raton, FL, 2005.
[142] T. Boublik, V. Fried, E. Hala, The Vapour pressures of pure substances,. Elsevier, New York, 1973.
[143] S. Reutenauer, F. Thielmann, The characterization of cotton fabrics and the interaction with perfume molecules by inverse gas chromatography (IGC), J. Mater. Sci.,
[143] S. Reutenauer, F. Thielmann, The characterization of cotton fabrics and the interaction with perfume molecules by inverse gas chromatography (IGC), J. Mater. Sci.,