Pojęcie i istota wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy

W myśl art. 92 k. p. za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną - trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia - trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego - pracownik zachowuje prawo do określonej procentowo części wynagrodzenia za pracę²³³. Zobowiązany do wypłaty tego wynagrodzenia jest każdy pracodawca, niezależnie od liczby zgłoszonych przez niego do ubezpieczeń

231 M. Paluszkiewicz, Uwagi na temat …, s. 234.

232 M. Olszewska, Kierunki zmian ubezpieczenia chorobowego [w:] Ewolucja Ubezpieczeń …, s. 108.

233 Opracowany przez Komisję Kodyfikacyjną kodeks pracy przewiduje w dalszym ciągu funkcjonowanie instytucji wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Utrzymano więc w nim podział ryzyka niezdolności pracownika do pracy między pracodawcę i system ubezpieczeń społecznych. Skrócono jednak okres, za jaki wypłacane jest wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy u pracodawców zatrudniających więcej niż 5 pracowników do 14 dni niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, a w przypadku pracownika, który ukończył 50 rok życia – 7 dni, a w przypadku pracodawców zatrudniających do 5 pracowników – odpowiednio do 5 i 3 dni niezdolności do pracy w roku kalendarzowym (art. 224 §1 pkt 1 projektu kodeksu pracy). Okres przysługiwania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy określony został w przypadku umów o pracę zawartych na czas wykonywania pracy sezonowej odpowiednio na 3, 5 i 7 dni w roku kalendarzowym w przypadków umów zawartych na okres 30, 90 i powyżej 90 dni (art. 224 §6 projektu kodeksu pracy). Zgodnie z projektem kodeksu pracy prawa do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy nie zachowuje natomiast pracownik wykonujący pracę na podstawie umowy o pracę zawartej na czas wykonywania pracy dorywczej oraz nieetatowej umowy o pracę (art. 224 §7 projektu kodeksu pracy). Szczególne rozwiązanie dotyczy natomiast umów o pracę na czas określony zawartych w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, przewidując zachowanie prawa do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy przez pracownika za okres, za który pracodawca nie wypłacił w danym roku takiego wynagrodzenia zastępowanemu pracownikowi. Projekt kodeksu pracy, https://www.gov.pl/web/rodzina/bip-teksty-projektu-kodeksu-pracy-i-projektu-kodeksu-zbiorowego-prawa-pracy-opracowane-przez-komisje-kodyfikacyjna-prawa-pracy.

społecznych pracowników²³⁴. Wynagrodzenie z art. 92 k. p. nie może zostać zastąpione wypłatą zasiłku chorobowego nawet w sytuacji, gdy pracodawca z różnych względów nie wypłacił go pracownikowi²³⁵.

Z uwagi na brak definicji legalnej zarówno wynagrodzenia za pracę, jak i wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, charakter prawny tej ostatniej instytucji nie jest jasny. Niewątpliwie między tymi dwiema kategoriami świadczeń występuje różnica.

Problematyczne staje się nawet samo umiejscowienie wynagrodzenia, o którym mowa w art.

92 k. p. w konkretnej kategorii świadczeń ze stosunku pracy. Nasuwają się wątpliwości czy powinno być ono zaliczone do tzw. świadczeń pozapłacowych, pozawynagrodzeniowych czy wynagrodzenia²³⁶. Rozstrzygnięcie tych dylematów jest utrudnione z uwagi na brak kompleksowego ujęcia kwestii wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy²³⁷.

Przedstawiciele doktryny wskazują jako kryterium przesądzające o wynagrodzeniowym lub niewynagrodzeniowym charakterze świadczenia z art. 92 §1 k. p.

cechy wynagrodzenia za pracę. Podkreśla się, że wynagrodzenie za pracę ze swej istoty jest świadczeniem wzajemnym, stanowi ekwiwalent wykonanej pracy ²³⁸. Jedynie wyjątkowo wynagrodzenie przysługuje mimo nieświadczenia pracy za tzw. okresy równoważące jej wykonywanie²³⁹. Michał Seweryński zwrócił uwagę na występowanie przyczyn prawnie równoważnych wykonywania pracy rozumianych jako potrzeby życiowe występujące po stronie pracownika. W jego ocenie nawet w sytuacji niewykonywania pracy brak jest podstaw do podważania wzajemności pracy i wynagrodzenia. Powinna być bowiem ona ujmowana w znaczeniu szerokim z racji korzystania przez pracodawcę z pracy pracownika przez cały okres trwania stosunku pracy²⁴⁰. Immanentną cechą stosunku pracy jest obowiązek pracodawcy do spełniania w określonych sytuacjach na rzecz pracownika świadczeń, których zakres wykracza poza ramy świadczenia wzajemnego pracownika, tj. ilość i jakość pracy. Związane jest to z zaspokajaniem potrzeb wypoczynku oraz innych potrzeb socjalno-ekonomicznych

234 T. Fijałkowski, Kodeks pracy. Ustawy. Nowe przepisy wykonawcze. Teksty ujednolicone. Komentarz.

Orzecznictwo sądowe, Warszawa 2009, s. 87.

235 I. Jędrasik – Jankowska, Pojęcia i konstrukcje …, s. 331.

236 Wyrok SN z 24.03.1999 r. (I PKN 634/98), OSP nr 12/2000 poz. 178.

237 A. Napiórkowska, Wynagrodzenie za pracę …, s. 215.

238 Ibidem, s. 211.

239 B. Wagner, Wynagrodzenie za pracę i jego związek z pracą [w:] Człowiek, obywatel, pracownik. Studia z zakresu prawa. Księga jubileuszowa poświęcona Profesor Urszuli Jackowiak, pod red. J. Steliny, A. Wypych – Żywickiej, GSP nr 17/2007, s. 308.

240 M. Seweryński, Wynagrodzenie za pracę. Pojęcie, regulacja i ustalenia, Łódź 1976, s. 75-77.

pracownika. Obowiązek ten materializuje się w postaci tzw. wypłat gwarancyjnych, czyli świadczeń pieniężnych o innym charakterze niż wynagrodzenie za pracę²⁴¹.

Problemów dotyczących natury wynagrodzenia z art. 92 k. p. nie rozwiązało nawet wypracowanie definicji wynagrodzenia za pracę przez doktrynę prawa pracy, która rozumie je jako obowiązkowe majątkowe świadczenie przysparzające przysługujące od pracodawcy na rzecz pracownika za wykonaną pracę oraz świadczenia równoważne przypadające ze okresy niewykonywania pracy²⁴².

Odzwierciedlenie problemów interpretacyjnych dotyczących rozróżnienia wynagrodzenia za pracę i wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy stanowi terminologia używana na określenie wynagrodzenia, o którym mowa w art. 92 §1 k. p.

Część doktryny posługuje się określeniem wynagrodzenie gwarancyjne²⁴³ lub wypłata gwarancyjna na oznaczenie tej konstrukcji prawnej. Pod pojęciem tym rozumie się wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby przysługujące z racji jego zagwarantowania przez przepisy prawa pracy²⁴⁴. Jan Jończyk traktuje natomiast wynagrodzenie gwarancyjne jako tzw. „wynagrodzenie za pracę bez pracy” należne w razie nieświadczenia pracy z powodu przestoju, przyczyn leżących po stronie pracodawcy oraz wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy²⁴⁵. Nie budzi wątpliwości, że uprawnienie pracownika do uzyskania tzw. wypłaty gwarancyjnej powinno mieć oparcie w konkretnej podstawie prawnej²⁴⁶.

Zaliczanie wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy do kategorii wynagrodzenia gwarancyjnego jest przedmiotem krytyki w piśmiennictwie z uwagi na niezwykłą pojemność tej instytucji. Obejmuje ona bowiem przypadki zachowania prawa do wynagrodzenia mimo nieświadczenia pracy z bardzo zróżnicowanych przyczyn leżących tak po stronie pracodawcy, jak i pracownika²⁴⁷. Termin wynagrodzenie gwarancyjne jest stosowany także na określenie świadczeń przysługujących niektórym kategoriom pracowników za cały okres ich usprawiedliwionej nieobecności w pracy, spowodowanej m.in. niezdolnością do pracy z

241 Z. Salwa, Prawo pracy PRL …, s. 230.

242 Zob. M. Święcicki, Prawo wynagrodzenia za pracę, Warszawa 1963; M. Seweryński, Wynagrodzenie za pracę …, s. 47 i n.

243 Zob. W. Muszalski, Prawo socjalne, Warszawa 2007, s. 51; A. M. Świątkowski, Kodeks pracy.

Przepisy wykonawcze. Orzecznictwo, Warszawa 1997, s. 384; J. Wratny, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2005, s. 243.

244 A. Napiórkowska, Wynagrodzenie za pracę …, s. 213.

245 J. Jończyk, Prawo pracy, Warszawa 1995, s. 356-357.

246 B. Wagner [w:] Kodeks pracy. Komentarz, pod red. L. Florka, Warszawa 2005, s. 546.

247 J. Jończyk, Prawo zabezpieczenia …, s. 198.

powodu choroby²⁴⁸. Posługiwanie się tą samą nazwą na oznaczenie tak zróżnicowanych wypłat na rzecz pracowników wprowadza dodatkowe niejasności i zamieszanie terminologiczne. Zachowanie przez pracowników prawa do wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy może wynikać z przepisów kodeksu pracy, w szczególności art. 92 §1 k.p., ale również z regulacji szczególnych dotyczących określonych kategorii pracowników²⁴⁹. Wynika to bowiem z ukształtowania stosunków pracy niektórych grup zawodowych w odmienny sposób²⁵⁰.

Z koncepcją wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy jako wypłaty gwarancyjnej wiąże się podział na wynagrodzenie za pracę sensu stricto i sensu largo. Pierwsza z kategorii odnosi się do wynagrodzenia za pracę wykonaną. Natomiast wynagrodzenie gwarancyjne (inaczej wypłata gwarancyjna) zaliczane jest do kategorii wynagrodzenia sensu largo²⁵¹. Rozróżnienie to wynika z faktu, że wynagrodzenie przysługuje za wykonaną pracę, a świadczenia socjalne, w tym wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy mają jedynie związek z pracą i nie stanowią zapłaty za jej świadczenie. Oprócz wynagrodzenia chorobowego do świadczeń związanych z pracą należały wypłaty kompensacyjne m. in. z tytułu diet, odszkodowania dla pracownika z tytułu naruszenia przepisów prawa pracy przy rozwiązaniu umowy o pracę, odszkodowania związane z wygaśnięciem umowy o pracę, rekompensaty z tytułu uszczerbku w związku z wypadkiem przy pracy, czy nawet nagrody, premie lub inne bonusy²⁵². Przeciwko koncepcji wynagrodzenia za pracę sensu largo, obejmującego świadczenia inne niż wynagrodzenie za wykonaną pracę opowiadał się H.

Szurgacz. W opinii tego Autora ich ratio legis nie stanowi świadczenie pracy, ale inne doniosłe względy. W efekcie, zasadne jest wyróżnianie wynagrodzenia za pracę, a obok niego osobnych kategorii wynagrodzeń gwarancyjnych rozumianych jako wynagrodzenia za gotowość do pracy oraz wynagrodzeń socjalnych, czyli wynagrodzeń za czas niezdolności do

248 A. Rzetecka – Gil, Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, Warszawa 2009, s. 49.

249 W. Ostaszewski [w:] Społeczne ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, pod red. M. Gersdorf, B.

Gudowskiej, Warszawa 2012, s. 495.

250 B. Wagner, Zasiłki i wynagrodzenie za czas nieobecności w pracy, PUSIG nr 5/2000, s. 5. Tytułem przykładu należy wskazać na sędziów (art. 94 §1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, t. j. Dz. U. z 2020 r., poz. 2072, dalej jako „p. o. u. s. p.”) i prokuratorów (art. 115 §1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze, t. j. Dz. U. z 2019 r., poz. 740 ze zm., dalej jako „Prawo o prokuraturze”) jako przedstawicieli dwóch grup zawodowych, które zachowały za okres niezdolności do pracy prawo do wynagrodzenie za pracę w myśl obecnie obowiązujących regulacji prawnych.

251 B. Wagner [w:] Kodeks pracy …, s. 546.

252 M. Tomaszewska [w:] Prawo pracy, pod red. J. Steliny, Warszawa 2016, s. 325; W. Uziak [w:] Prawo pracy. Podręcznik dla studentów prawa, pod red. U. Jackowiak, W. Uziaka i A. Wypych - Żywickiej, Warszawa 2012, s. 368.

pracy²⁵³. Określenie należności za okres niezdolności do pracy jako wynagrodzenia socjalnego używane jest rzadko²⁵⁴. Terminem tym posługiwał się m.in. H. Szurgacz, zaliczając do tej kategorii świadczeń obok wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy także wynagrodzenie za usprawiedliwione zwolnienia od pracy, takie jak: zwolnienie na okres uczestnictwa w akcji ratowniczej przez ratownika Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, zwolnienie z okazji ślubu, zwolnienie w związku z koniecznością przeprowadzenia obowiązkowych badań lekarskich czy wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego²⁵⁵.

W związku z krytyką praktyki zaliczenia wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy do wypłat gwarancyjnych, pojawiły się propozycje określania wynagrodzenia z art. 92 k. p.

mianem wynagrodzenia chorobowego²⁵⁶. Atutem tego terminu jest ukazywanie związku świadczenia z chorobą i spowodowaną tym niezdolnością do pracy oraz przeciwstawienie jego ubezpieczeniowemu odpowiednikowi, czyli zasiłkowi chorobowemu. Także i to stanowisko spotkało się z krytyką. Powyższemu określeniu zarzucano bowiem zbytnią ogólnikowość²⁵⁷. Kwestionowano też samo ratio legis wprowadzenia wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, z racji obowiązkowego charakteru ubezpieczenia chorobowego pracowników²⁵⁸ i nadmiernego obciążenia pracodawcy ryzykiem socjalnym niezdolności pracownika do pracy²⁵⁹. Część przedstawicieli doktryny postuluje rozłożenie tego ryzyka pomiędzy trzy podmioty: pracodawców, pracowników i ZUS²⁶⁰.

W piśmiennictwie zdarzają się też przypadki posługiwania się zamiennie pojęciami wynagrodzenia chorobowego i wynagrodzenia gwarancyjnego na określenie wynagrodzenia z art. 92 k. p.²⁶¹

W mojej ocenie termin wynagrodzenie socjalne, obok ustawowego zwrotu wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, najtrafniej odzwierciedla charakter prawny

253 H. Szurgacz, Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia związane z pracą [w:] Prawo pracy. Zarys wykładu, pod red. H. Szurgacza, Warszawa 2016, s. 220 i 236-237.

254 B. Wagner [w:] Kodeks pracy …, s. 546.

255 H. Szurgacz, Wynagrodzenie za pracę …, s. 237-238.

256 Tak m.in. I. Jędrasik-Jankowska, Zasiłek chorobowy jako świadczenie w razie czasowej niezdolności do pracy [w:] Ryzyko niezdolności do pracy w zabezpieczeniu społecznym, pod red. U. Jackowiak i R.

Ziółkowskiej, Gdańsk 2006, s. 7.

257 J. Jończyk, Prawo zabezpieczenia …, s. 198.

258 Taki pogląd prezentowali T. Liszcz, Zmiany w prawie pracy a prawo do pracy, „Jurysta” nr 6/2002, s.

21 i K. Rączka, Kodeks pracy po zmianach, PUSiZ nr 9/2002, s. 4.

259 Ten zarzut formułował m.in. W. Uziak [w:] Prawo pracy …, Kraków 2005.

260 J. Wratny, Dylematy polityki prawa w zakresie wynagrodzenia za pracę [w:] Prawo pracy a wyzwania XXI-ego wieku. Księga jubileuszowa Profesora Tadeusza Zielińskiego pod red. M. Matey – Tyrowicz, L.

Nowackiego, B. Wagner, Warszawa 2002, s. 539.

261 S. Pieńkowska – Krzemieniecka [w:] Ubezpieczenia gospodarcze …, s. 407. Zob. też Z. Kluszczyńska [w:] System ubezpieczeń …, s. 89-90.

wynagrodzenia z art. 92 k. p. i jego związek z rekompensowaniem ubezpieczeniowego ryzyka niezdolności do pracy. Stąd powinny być one powszechnie stosowane.

W doktrynie prawa pracy występuje też rozbieżność odnośnie charakteru prawnego wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Wątpliwości w tym zakresie dotyczą zarówno ubezpieczeniowej lub wynagrodzeniowej natury tych świadczeń, jak i charakteru tej wypłaty ze względu na jej funkcję oraz związany z tym poziom zabezpieczenia potrzeb pracownika niezdolnego do pracy. Za trafny należy uznać pogląd A. Sobczyka, że dylemat co do ubezpieczeniowego lub wynagrodzeniowego charakteru świadczenia z art. 92 k. p. jest jedynie pozorny. Gdyby ustawodawca chciał tej wypłacie nadać wymiar świadczenia z ubezpieczeń społecznych, wymieniłby je jako jeden z rodzajów świadczeń z ubezpieczenia społecznego²⁶². Wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy uregulowane zaś zostało w art.

92 k. p., tj. jako instytucja prawa pracy.

Odnośnie roli, jaką miało pełnić wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, część doktryny opowiada się za alimentacyjnym charakterem tego świadczenia. W tym kontekście wynagrodzenie z art. 92 k. p. miało, podobnie jak wynagrodzenie za pracę, gwarantować niezdolnym do pracy pracownikom i ich rodzinom utrzymanie na poziomie minimum socjalnego²⁶³. Inni przypisują mu charakter substytutu wynagrodzenia za pracę²⁶⁴, uzasadniając obowiązek jego wypłaty obowiązkiem pracodawcy dbania o dobro pracownika.

Taki charakter świadczenia z art. 92 k. p. jest kwestionowany przez część przedstawicieli piśmiennictwa²⁶⁵. Nie przedstawiono jednak na poparcie tego stanowiska logicznych i przekonujących argumentów. W judykaturze opowiedziano się zaś za funkcją wynagrodzenia za czas niezdolności do pacy jako odpowiednika wynagrodzenia za pracę lub tych jego składników, których pracownik nie mógł uzyskać ze względu na niezdolność do pracy²⁶⁶.

262 A. Sobczyk, Glosa do wyroku SN z dnia 19 stycznia 1998 r. (I PKN 477/97), OSP nr 6/1999, poz. 124.

263 Tak m. in. Z. Salwa, Prawo pracy PRL w zarysie, Warszawa 1977, s. 207-208 i 217-218 oraz W. Uziak [w:] Prawo pracy …, s. 385.

264 Tak W. Piotrowski, Wynagrodzenie za pracę [w:] Prawo pracy. Zarys wykładu, pod red. W.

Jaśkiewicza, Cz. Jackowiaka, W. Piotrowskiego, Poznań 1967, s. 322; W. Piotrowski, Prawo do wynagrodzenia za pracę [w:] Studia nad kodeksem pracy, pod red. W. Jaśkiewicza, Poznań 1975, s. 159-175; W. Piotrowski, Wynagrodzenie za pracę [w:] Prawo pracy. Zarys wykładu, pod red. W. Jaśkiewicza, Cz. Jackowiaka, W.

Piotrowskiego, Poznań 1967, s. 237-239; A. Rzetecka – Gil, Ustawa o świadczeniach …, s. 47-48.

265 M. Piankowski, Kodeks pracy z aktami związkowymi. Komentarz, Gdańsk 1994, s. 208 i 220. Autor ten prezentował niekonsekwentne stanowisko, to odmawiając wypłatom gwarancyjnym w ogóle charakteru wynagrodzenia, a innym razem – wynagrodzenia za pracę w ścisłym tego słowa znaczeniu.

266 Tak SN w uchwale z 21.08.1996 r. (II UZP 7/96), OSNAPiUS nr 6/1997, poz. 100 oraz w wyroku z 09.12.2003 r. (I PK 133/03), niepubl. [w:] B. Wagner, Kodeks pracy…, s. 593.

Nie budzi wątpliwości odmienny charakter zasiłku chorobowego i wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy jako świadczeń uregulowanych w różnych działach prawa²⁶⁷. Ze względu na istniejące między nimi powiązania oraz to, że fundamenty instytucji wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy są mocno zakorzenione w prawie ubezpieczeń społecznych, wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy traktowane jest jako konstrukcja z pogranicza prawa pracy oraz prawa ubezpieczeń społecznych²⁶⁸. Okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy i zasiłku chorobowego następują bowiem bezpośrednio po sobie²⁶⁹.

Na tle instytucji wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy występują wątpliwości co do zakresu ryzyka objętego ochroną w ramach wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Początkowo uznawano, że był on węższy od tego kompensowanego w ramach zasiłku chorobowego. Miał on obejmować niezdolność do pracy z powodu choroby, choroby zakaźnej, choroby zawodowej i choroby przypadającej w okresie ciąży, a także wypadku przy pracy oraz wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Poza jego zakresem pozostawała zaś niemożność świadczenia pracy w związku z leczeniem z powodu uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych. W doktrynie prezentowane było stanowisko, zgodnie z którym zaniechanie powołania tych sytuacji w przepisie art. 92 k. p.

wskazuje na wolę ustawodawcy objęcia tego rodzaju przypadków zasiłkiem chorobowym od pierwszego dnia niezdolności do pracy²⁷⁰. Na uzasadnienie tego poglądu przytaczano argumenty, że uzależnienie od alkoholu, narkotyków czy substancji psychotropowych co do zasady nie wykazuje związku z wykonywaną pracą. To sytuacje nietypowe, w przeważającej mierze zależne od pracownika, które nie zaliczają się do czynników branych pod uwagę przez pracodawcę w procesie organizacji pracy. Za objęciem tych przyczyn niemożności wykonywania pracy ochroną ubezpieczeniową przemawia to, że zwalczanie zjawisk alkoholizmu i narkomanii oraz wspieranie osób uzależnionych leży w interesie społecznym.

267 W przypadku wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy okres prawa do tego świadczenia ustalany jest na odmiennych zasadach niż okres pobierania zasiłku chorobowego. Nie ma tu bowiem znaczenia brak przerwy między poszczególnymi okresami jego pobierania ani długość ewentualnej przerwy. Zliczane są wszystkie nieobecności pracownika w danym roku kalendarzowym do wysokości rocznego limitu wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Tak A. Napiórkowska, Wynagrodzenie za pracę…, s. 218.

268 Ibidem, s. 193-194.

269 Ibidem, s. 218.

270 I. Jędrasik-Jankowska, Ubezpieczenie wypadkowe …, s. 168 oraz Pojęcia i konstrukcje …, s. 352.

Pogląd, że wynagrodzenie, o którym mowa w art. 92 §1 k. p. nie przysługuje w razie niemożności wykonywania pracy z powodu podjętego leczenia uzależnienia od alkoholu i środków odurzających prezentowany był także przez T. Bińczycką, Prawo do zasiłku chorobowego, „Przegląd Ubezpieczeniowy” nr 10/1999, s. 25-26; T.

Bińczycką - Majewską, Zasiłek chorobowy i ochrona trwałości stosunku pracy w razie choroby w dobie ograniczania wydatków publicznych, PiZS nr 2/2005, s. 14 oraz K. Kolasińskiego, Prawo pracy i zabezpieczenia społecznego, Toruń 2003, s. 393-394.

Zgodnie z drugim stanowiskiem formułowanym w oparciu o wykładnię celowościową skoro zarówno wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, jak i zasiłek chorobowy mają zapewniać środki utrzymania osobom niezdolnym do pracy, to wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy ma chronić przed tymi samymi rodzajami ryzyka ubezpieczeniowego co zasiłek chorobowy²⁷¹. Przy określaniu zasad przysługiwania pracownikowi prawa do tego wynagrodzenia chorobowego odwoływano się bowiem do zawartego w art. 92 k. p. odesłania do instytucji zasiłku chorobowego²⁷².

Rozstrzygnięcie kwestii, który z powyższych poglądów należy uznać za słuszny nie jest proste. Kształt obowiązującej regulacji prawnej dostarcza argumentów na uzasadnienie trafności zarówno pierwszego, jak i drugiego stanowiska. Zwolennicy pierwszego stanowiska akcentowali, że wyłączenie wynagrodzenia za pracę w przypadku opisanego wyżej ryzyka stanowi przejaw racjonalizacji ryzyka socjalnego pracodawcy. Natomiast argumentów na rzecz trafności drugiego poglądu dostarcza kodeksowa zasada, że wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje w przypadkach braku prawa do zasiłku chorobowego i na odwrót. Skoro prawo do zasiłku chorobowego przysługuje zarówno w związku z niezdolnością do pracy spowodowaną chorobą, jak i zdarzeniami z nią zrównanymi, to wynagrodzenie chorobowe przysługuje w tych samych okolicznościach. Nie można jednak zignorować całkowicie faktu, że zgodnie z przepisami kodeksu pracy w przypadku, gdy pracownik nie świadczy pracy, zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko jeśli przepis wyraźnie tak stanowi²⁷³.

W mojej ocenie, należy się opowiedzieć za poglądem o objęciu konstrukcją wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy także przypadków niemożności świadczenia pracy z powodu podjęcia leczenia uzależnienia od alkoholu lub środków odurzających.

Pogląd taki znajduje oparcie nie tylko w ścisłym związku łączącym zasiłek chorobowy i wynagrodzenie chorobowe, ale także w analogicznej roli powyższych świadczeń jako ekwiwalentu dochodu, którego nie mógł osiągnąć pracownik w okresie niezdolności do pracy.

Skoro wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy jest wypłacane za okres odpowiednio pierwszych 33 lub 14 dni niezdolności do pracy, a zasiłek chorobowy za dalszy okres niezdolności pracownika do pracy, nie ma podstaw do różnicowania zakresu ochrony w

271 A. Napiórkowska, Wynagrodzenie za pracę…, s. 230-231. Na stanowisku o objęciu wynagrodzeniem za czas niezdolności do pracy także ryzyka niemożności wykonywania pracy z powodu leczenia alkoholizmu i narkomanii stała m.in. B. Wagner, Wynagrodzenie za pracę …, s. 592, B. Wagner, Prawo pracowników do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, PiZS nr 5/2000, s. 5, B. Wagner, Zasiłki i wynagrodzenie …, s. 5; J.

Skoczyński [w:] Kodeks pracy. Komentarz, pod red. Z. Salwy, Warszawa 2005 oraz A. Kosut, Wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby (wybrane zagadnienia), PiZS nr 1/2003, s. 28-32.

272 B. Wagner, Kodeks pracy. Komentarz, pod red. L. Florka, Warszawa 2017, s. 486.

273 A. Napiórkowska, Wynagrodzenie za pracę …, s. 196-197.

zakresie wynagrodzenia z art. 92 k. p. i zasiłku chorobowego. Poza tym alkoholizm i narkomania są uznawane za chorobę²⁷⁴.