Pojęcie sprawozdawczości finansowej jednostek gospodarczych

Od pojęcia „sprawozdanie finansowe”, które stanowi określony, z góry przyjęty zestaw danych liczbowych tworzony opierając się na ewidencji księgowej należy odróżnić pojęcie „sprawozdawczość finansowa”.

W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że sprawozdawczość podmiotów gospodarczych obejmuje zbiór różnorodnych zestawień i danych liczbowych sporządzonych za pewien okres. Sprawozdawczość podmiotu gospodarczego nie jest jednolita. Według W. Gabrusewi-cza ze względu na charakter danych prezentowanych w sprawozdaniach wyróżniamy spra-wozdawczość rzeczową i spraspra-wozdawczość finansową¹⁷¹. Jednakże z punktu widzenia ra-chunkowości sektora finansów publicznych należy wyróżnić także sprawozdawczość budże-tową omówioną w podrozdziale 2.1.

Sprawozdawczość rzeczowa podmiotu gospodarczego prezentuje dane liczbowe głów-nie w jednostkach naturalnych¹⁷². Dostarczycielem danych dla tego obszaru sprawozdawczo-ści nie jest rachunkowość, lecz ewidencja operatywna i statystyka.

W ramach sprawozdawczości finansowej przedstawia się natomiast dane liczbowe o dzia-łalności podmiotu gospodarczego w wyrażeniu pieniężnym, czyli w postaci wartościowej. Sprawozdawczość finansowa jest sporządzana na podstawie danych liczbowych ujętych w ewidencji księgowej. Dane te są najpierw odpowiednio uporządkowane, doprowadzone do porównywalności, pogrupowane i zweryfikowane. Dopiero takie dane mogą stanowić pod-stawę sporządzenia sprawozdania finansowego.

Sprawozdawczość finansowa stanowi, obok księgowości i rachunku kosztów, jeden z trzech działów rachunkowości - w rozumieniu tradycyjnym - oraz podstawową (integralną) część składową rachunkowości finansowej - w pojmowaniu współczesnym i jednocześnie jej produkt końcowy. Umożliwia to jej rozpatrywanie w ujęciu:

1) dynamicznym, w postaci ciągłego procesu przekształcania informacji w ramach ra-chunkowości w odpowiednie zbiory o różnych przekrojach danych, które charakteryzują sy-tuację finansową i majątkową oraz wyniki finansowe podmiotu gospodarczego w pewnym okresie,

170

Układ ten jest zgodny z wytycznymi międzynarodowego standardu rachunkowości nr 1 „Prezentacja spra-wozdań finansowych” (pkt. 8) oraz międzynarodowego standardu rachunkowości sektora finansów publicznych nr 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” , pkt 21.

171

Por. W. Gabrusewicz, Sprawozdawczość finansowa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlu i Rachunkowo-ści w Poznaniu, Poznań 2005, s. 11-14.

172

Sprawozdawczość ta może wykorzystywać również dane liczbowe w ujęciu wartościowym, ale nie stanowią one podstawowej formy prezentacji tych danych.

2) statycznym, w formie zbioru zestawień liczbowych, które są sporządzane dla szero-kiego kręgu użytkowników sprawozdania finansowego¹⁷³.

Sprawozdawczość finansowa jest zatem częścią rachunkowości finansowej - w rozu-mieniu dynamicznym, oraz jej produktem - w podejściu statycznym¹⁷⁴.

Występujące w literaturze przedmiotu definicje sprawozdawczości finansowej eksponują różne jej aspekty.

K. Sawicki definiuje sprawozdawczość finansową jako ogół sprawozdań finansowych, które podmioty gospodarcze sporządzają w określonych terminach, zgodnie z ustawą o rachunkowości i przepisami wydanymi przez Prezesa GUS Prezesa NBP oraz Przewodniczą-cego Komisji Papierów Wartościowych¹⁷⁵.

M. Gmytrasiewicz i A. Karmańska pojmują natomiast sprawozdawczość finansową jako ściśle określony przepisami prawa zestaw informacji wyjściowych z systemu rachunkowo-ści, który musi być emitowany na zewnątrz przedsiębiorstwa w określonej formie i na ściśle określoną datę¹⁷⁶.

Według R. Stadtmüllera i S. Jagiełły sprawozdawczość finansowa jest zbiorem sprawozdań finansowych, z których każde charakteryzuje określony zakres sytuacji majątkowej lub działal-ności podmiotu gospodarczego.

Z kolei J. Matuszewicz definiuje sprawozdawczość finansową jako wybór informacji ujed-noliconych pod względem tematycznym, uzyskiwanych w ramach księgowości i kalkulacji, które są prezentowane w formie okresowych zestawień liczbowych (sprawozdań) służących zarówno potrzebom wewnętrznym podmiotu gospodarczego, jak i potrzebom zewnętrznym¹⁷⁷.

J. Samelak pojmuje natomiast sprawozdawczość finansową jako usystematyzowany zbiór wyselekcjonowanych i syntetycznych informacji, tworzonych głównie przez rachunkowość finansową i częściowo poza nią, odnoszących się do przeszłej i obecnej sytuacji finansowej i majątkowej podmiotu gospodarczego oraz jego wyniku finansowego, pozwalających wycią-gać wnioski dotyczące przyszłości. J. Samelak podkreśla także, że sprawozdawczość finan-sowa jest usystematyzowanym, czyli odpowiednio wybranym, pogrupowanym i zagrego-wanym zbiorem informacji. Informacje te, ujęte w zestawienia liczbowe lub liczbowo-opisowe

173

Por. praca zbiorowa pod red. Z. Lutego, Rachunkowość finansowa, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1994, s. 261.

174

Por. J. Samelak, op. cit., s. 108.

175

K. Sawicki, Informacyjne potrzeby zarządzania firmą a sprawozdawczość finansowa, w pracy zbiorowej pod red. K. Sawickiego, Polityka bilansowa i sprawozdawczość finansowa w zarządzaniu firmą, Wydawnictwo Ekspert, Wrocław 1996, s. 71.

176

M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, op. cit., s. 26.

177

Por. J. Matuszewicz, Rachunkowość przedsiębiorstw przemysłowych, Państwowe Wydawnictwo Ekonomicz-ne, Warszawa 1985, s. 13.

stanowią usystematyzowane elementy sprawozdania finansowego, które w zależności od po-trzeb użytkowników tych sprawozdań mają dostarczyć niezbędnych im informacji¹⁷⁸.

Z powyższego wynika, że sprawozdawczość finansowa jest pojęciem szerszym niż spra-wozdanie finansowe, ponieważ w ramach sprawozdawczości finansowej poza informacjami zawartymi w sprawozdaniu finansowym zawiera się szereg innych ważnych informacji do-okre-ślających sytuację majątkową, sytuację finansową oraz efektywność działań podejmo-wanych przez dany podmiot gospodarczy. Tak więc zakres sprawozdawczości finansowej jest szerszy od zakresu sprawozdania finansowego i oprócz informacji tworzonej na podstawie ewidencji księgowej obejmuje także inne środki sprawozdawczości finansowej opisujące sy-tuację majątkową i finansową podmiotu gospodarczego, co przedstawiono na schemacie 3. Z kolei pojęcie „sprawozdawczość finansowa” obok „sprawozdawczości rzeczowej” składa się na sprawozdawczość jednostki gospodarczej.

Schemat 3 Zakres sprawozdawczości jednostki gospodarczej

Elementy sprawozdania finansowego  Bilans  Rachunek zysków i strat  Rachunek przepływów pieniężnych  Zestawienie zmian w aktywach netto Informacja uzupełniająca Noty objaśniające Przykłady  Polityka rachunkowości  Zdarzenia warunkowe  Metody inwentaryzacji  Alternatywne metody

pomiaru (ceny rynkowe pozycji wykazywane po koszcie historycznym  Itp. Inne środki sprawozdawczości finansowej Przykłady  Komentarze i analizy kierownictwa  Listy do akcjonariuszy  Itp. Inne informacje Przykłady  Raporty analityków  Statystyka ekonomiczna  Artykuły prasowe na temat jednostki  Komentarz na temat konkurencji i zaległych zamówień  itp. Sprawozdanie właściwe Sprawozdanie finansowe Sprawozdawczość finansowa

Sprawozdawczość jednostki gospodarującej

Źródło: Opracowanie własne.

178

Odnosząc się jednakże wprost do podmiotów sektora finansów publicznych można po-wyższe stwierdzenie poszerzyć o sprawozdawczość budżetową i wskazać, że pojęcie „spra-wozdawczość finansowa” obok „sprawozdawczości rzeczowej” oraz „sprawozdawczości budżetowej” składa się na sprawozdawczość jednostki sektora finansów publicznych.