Monika Placek, Krzysztof Wraga
Katedra Ro lin Ozdobnych,
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Szczecin
Wst p
Istotnym elementem wpływaj cym na wzrost, rozwój i walory dekoracyjne ro lin jest nawo enie. Obok tradycyjnego nawo enia podstawowego nawozami jednoskładnikowymi oraz fertygacji, w produkcji ro lin ozdobnych wykorzystuje si nawozy wieloskładnikowe, o kontrolowanym działaniu [NOWAK,STROJNY 1995; STARTEK i in. 2004; ZAWADZI SKA 2008].
W uprawie pojemnikowej niektórych ro lin ozdobnych, poprzez odpowiednio dobran dawk i długo okresu uprawy, mo na ograniczy nawo enie pogłówne lub nawet je wyeliminowa [CHMI EL,WOJTANIA 1996; STARTEK,DOBROWOLSKA 2002].
Celem przeprowadzonych do wiadcze było okre lenie wpływu kilku nawozów wieloskładnikowych o kontrolowanym działaniu oraz Azofoski na wzrost i pokrój dwóch odmian chryzantemy wielkokwiatowej.
Materiał i metody
W latach 2006 i 2007 w okresie od 1 czerwca do 31 pa dziernika, przepro-wadzono dwa do wiadczenia, w których materiał ro linny stanowiły dwie odmiany chryzantemy wielkokwiatowej: Galantino i Pandora; otrzymane ze Specjalistycznego Gospodarstwa Ogrodniczego „Złocie ” z Krzypnicy.
Do wiadczenia przeprowadzono na poletku do wiadczalnym Katedry Ro lin Ozdobnych w Szczecinie. Jako podło a u yto torfu wysokiego odkwaszonego kred i dolomitem do pH 5,9-6,3. Dwa tygodnie przed sadzeniem ro lin do doniczek przygotowano nast puj ce warianty nawozowe: 1 - 5,00 g dm-3 standardowego nawozu Azofoska (13,6+6,4+19,1+4,5MgO + mikroelementy) - wariant kontrolny; 2 - 4,86 g dm-3 Plantacote Pluss 6M (14+9+15+2MgO + mikroelementy); 3 - 4,53 g dm-3 Osmocote Plus 5-6M (15+10+10+3MgO + mikroelementy); 4 - 4,86 g dm-3 Multivitu
M. Placek, K. Wraga 192
dwufazowego (14+12+16); 5 - 4,25 g dm-3 Basacote Plus 6M (16+8+12+2MgO+5S + mikroelementy). Warianty te uzupełniono superfosfatem potrójnym i siarczanem potasu tak, aby zawarto NPK we wszystkich obiektach do wiadczalnych była zbli ona i mie ciła si w przedziałach: N - 679,5-680,4 mg dm-3, P - 579,2-584,6 mg dm-3, K - 953-960 mg dm-3. W czasie prowadzenia do wiadcze nie stosowano dokarmiania pogłównego ro lin.
W pierwszej dekadzie czerwca ro liny posadzono do doniczek o rednicy 18 cm (V = 2,0 dm3), a nast pnie doniczki umieszczono na zagonach w gruncie, w rozstawie 50 50 cm, zagł biaj c je do 1/3 wysoko ci.
Rozkład rednich warto ci maksymalnej i minimalnej temperatury powietrza w Szczecinie w czasie trwania bada (http: 1) przedstawiono na rysunku 1. Stwierdzono, e w pierwszym roku prowadzenia do wiadczenia temperatura maksymalna i minimalna osi gn ła na ogół wy sze warto ci ni w 2007 roku. W roku 2006 zarówno rednia maksymalna, jak i minimalna temperatura powietrza była wy sza w lipcu, wrze niu i w pa dzierniku ni w roku 2007, natomiast rednie warto ci temperatury maksymalnej i minimalnej w czerwcu i w sierpniu były zbli one w obu latach bada .
W czasie trwania do wiadczenia dwukrotnie przeprowadzono pomiary cech morfologicznych ro lin: wysoko ci całkowitej, rednicy ro liny i indeksu zazielenienia li ci, mierzonego za pomoc aparatu Chlorophyll Meter SPAD-502 firmy Minolta.
Pierwszy pomiar wykonano po trzech, a drugi - po czterech miesi cach od posadzenia ro lin (odpowiednio w pierwszej dekadzie wrze nia i w pierwszej dekadzie pa dziernika).
Do wiadczenia przeprowadzono w układzie kompletnej randomizacji, w 4 powtórzeniach, po 2 ro liny w powtórzeniu. Ogółem zało ono 10 obiektów do -wiadczalnych (2 odmiany 5 wariantów nawo enia). Jako czynniki do wiadczalne przyj to odmian i nawóz. Wyniki pomiarów opracowano statystycznie za pomoc dwuczynnikowej analizy wariancji, a istotno zró nicowania rednich oceniono testem Tukeya przy poziomie istotno ci = 0,05 i przedstawiono w tabeli 1-2.
Wyniki i dyskusja
W pi miennictwie mo na znale wiele publikacji dotycz cych zastosowania nawozów o działaniu spowolnionym z grupy Osmocote w uprawie ro lin ozdobnych, mniej - na temat wykorzystania nawozów z grupy Plantacote. Nieliczne s pozycje literatury dotycz ce u ycia nawozów z grupy Basacote. Nie znaleziono natomiast publikacji dotycz cych mo liwo ci u ycia Multivitu dwufazowego.
Od lat prowadzone s badania dotycz ce wpływu nawozów z grupy Osmocote na wzrost mi dzy innymi: szparaga sierpowatego, dizygoteki najwytworniejszej, szeflery parasolowatej [CHMIEL, WOJTANIA 1996], niecierpka nowogwinejskiego [STARTEK 1998;
STARTEK i in. 2006], ostró ki wielkokwiatowej [KOZIK, HENSCHKE 2004], aksamitki rozpierzchłej [LIS-KRZY CIN 2007] czy powojnika [BOSIACKI 2008]. W przypadku szparaga, dizygoteki i szeflery oceniano tak e mo liwo zastosowania w ich uprawie nawozów z grupy Plantacote [CHMI EL,WOJTANIA 1996].
Tabela 1; Table 1 Wpływ nawozów wieloskładnikowych na niektóre cechy morfologiczne
chryzantemy wielkokwiatowej - 2006 rok
WP ŁYW NAWOZÓW WIELOSKŁADNIKOWYCH NA WZROST ... Cz. I. ... 193 The influence of multicomponent fertilizers on selected morphological
traits of chrysanthemum - 2006
M. Placek, K. Wraga 194
NIR0 ,05; LSD0.05 A - 0,96; B - 2,16; B(A) - 3,05; A(B) - 2,15
indeks zaziele-nienia li ci
greenness index of
leaves (SPAD)
Galantino 37,1 36,4 36,5 33,6 32,9 35,3
Pandora 49,0 49,8 50,3 49,1 46,6 49,0
_ (B) 43,1 43,1 43,4 41,4 39,8
NIR0 ,05; LSD0.05 A - 0,76 B - 1,71 A B - r.n.; n.s.
Na podstawie pomiarów cech morfologicznych ro lin, przeprowadzonych w pierwszym roku bada (tab. 1) stwierdzono, e niezale nie od odmiany w obu terminach najwy sze były chryzantemy nawo one nawozem Plantacote Pluss 6M. Nie odbiegały od nich pod wzgl dem wysoko ci ro liny, którym dostarczono nawóz Osmocote Plus 5-6M. Chryzantemy uprawiane w podło u z dodatkiem Plantacote Pluss 6M były rednio o 15% wy sze ni ro liny kontrolne, uprawiane w podło u z dodatkiem Azofoski. Chryzantemy, którym dostarczono nawóz Plantacote Pluss 6M, miały tak e najwi ksz rednic . Wyniki bada własnych s w tym zakresie cz ciowo zbie ne z wynikami uzyskanymi przez CHMIELA i WOJTANI [1996], którzy oceniali wpływ innego nawozu z grupy Plantacote - Plantacote Mix 6M, stosowanego w dawkach 3 i 5 g dm-3 - na wzrost mi dzy innymi szparaga, dizygoteki i szeflery.
Stwierdzili oni, e szparag uprawiany w podło u z udziałem 5 g dm-3 Plantacote Mix 6M rósł najintensywniej, ale nawóz Osmocote Plus tak e wpływał na intensywniejsze przyrosty cz ci wegetatywnych ro lin w porównaniu do kontroli, któr stanowiły ro liny uprawiane w podło u z dodatkiem 3 g dm-3 Azofoski. Podobne wyniki uzyskano z dizygotek oraz szefler , w uprawie których najkorzystniejszy okazał si nawóz Plantacote Mix 6M.
W obu terminach pomiarów 2006 roku ro liny nawo one nawozem Osmocote Plus 5-6M, a w pierwszej dekadzie wrze nia - tak e chryzantemy kontrolne - odznaczały si najwy szym indeksem zazielenienia li ci. Chryzantemy, którym dostarczono nawóz Basacote Plus 6M, były najni sze i miały najmniejsz rednic - były rednio o 25% mniejsze ni ro liny kontrolne. Odznaczały si tak e najni szym indeksem zazielenienia li ci.
Oceniane odmiany chryzantemy wielkokwiatowej ró nie reagowały w 2006 roku na zastosowane w do wiadczeniu nawozy. Chryzantemy odm. Galantino były naj-bardziej wyrównane i proporcjonalne, kiedy dostarczono im nawóz Plantacote Pluss 6M, ale zwarte, dorodne i prawidłowo uformowane, mimo mniejszej wysoko ci i rednicy, były tak e ro liny tej odmiany, które rosły w podło u z dodatkiem Multivitu dwufazowego. Z kolei chryzantemy odm. Pandora były najbardziej proporcjonalne i okazałe, gdy dostarczono im nawóz Plantacote Pluss 6M. Były wysokie, miały du
rednic i wysoki indeks zazielenienia li ci.
W drugim roku bada (tab. 2) najwy sze i najbardziej rozło yste były, nie-zale nie od odmiany, chryzantemy rosn ce w podło u z dodatkiem nawozu Plantacote Pluss 6M - były rednio o 19% wy sze i o 28% bardziej rozło yste ni ro liny kontrolne, uprawiane w podło u z udziałem Azofoski. Najni sze i o najmniejszej
rednicy były ro liny, którym dostarczono Multivit dwufazowy.
W obu terminach pomiarów ro liny kontrolne, a w drugim terminie - tak e chryzantemy uprawiane w podło u z dodatkiem nawozu Osmocote Plus 5-6M odznaczały si najwy szym indeksem zazielenienia li ci. Najni szy indeks zazielenienia
WP ŁYW NAWOZÓW WIELOSKŁADNIKOWYCH NA WZROST ... Cz. I. ... 195 li ci w pierwszej dekadzie wrze nia miały ro liny, którym dostarczono nawóz Basacote Plus 6M, natomiast w pierwszej dekadzie pa dziernika - chryzantemy, które rosły w podło u z udziałem nawozu Plantacote Pluss 6M.
W 2007 roku badane odmiany niejednakowo reagowały na zastosowane warianty nawozowe. Chryzantemy odm. Galantino w drugim roku bada (podobnie jak w pierwszym) były najbardziej zwarte, kształtne i wyrównane, gdy uprawiano je w podło ach z dodatkiem nawozów Plantacote Pluss 6M i Multivit dwufazowy, mimo e ro liny uprawiane na Multivicie dwufazowym były ni sze i miały mniejsz rednic ni chryzantemy rosn ce na nawozie Plantacote Pluss 6M. Natomiast chryzantemy odm.
Pandora były najbardziej proporcjonalne i okazałe, gdy rosły w podło ach z dodatkiem nawozów Osmocote Plus 5-6M i Basacote Plus 6M. Nawozy te s tak e stosowane w do wiadczeniach szkółkarskich.
Tabela 2; Table 2 Wpływ nawozów wieloskładnikowych na niektóre cechy morfologiczne
chryzantemy wielkokwiatowej - 2007 rok
The influence of multicomponent fertilizers on selected morphological traits of chrysanthemum - 2007
M. Placek, K. Wraga 196
1. decade of October
(cm)
Pandora 26,3 27,3 26,5 21,8 24,0 25,2
_ (B) 20,8 23,6 21,4 18,2 19,4
NIR0,05; LSD0.05 A - 0,86 B - 1,93 B(A) - 2,73 A(B) - 1,92 rednica
ro liny plant di-ameter (cm)
Galanti no 19,5 34,8 24,8 22,0 22,0 24,6
Pandora 43,5 43,5 45,8 34,8 44,3 42,4
_ (B) 31,5 39,2 35,3 28,4 33,2
NIR0,05; LSD0.05 A - 0,79 B - 1,77 B(A) - 2,51 A(B) - 1,76 indeks
za-zielenienia li ci greenness
index of leaves (SP AD)
Galanti no 41,6 37,1 36,7 33,8 35,1 36,9
Pandora 49,7 45,6 49,2 51,3 51,8 49,5
_ (B) 45,7 41,4 43,0 42,6 43,5
NIR0,05; LSD0.05 A - 0,29 B - 0,65 B(A) - 0,92 A(B) - 0,65
W uprawie mikoryzowanej sosny czarnej, gdy stosowano je w dawkach 2, 4 lub 6 g dm-3, stwierdzono, e dawka 4 g dm-3 stymulowała przyrosty p dów ro lin [KUBIAK
2008].
Podobne wyniki jak w przypadku chryzantemy odm. Pandora w drugim roku bada uzyskała STARTEK [1998] oraz STARTEK i in. [2006] z niecierpkiem nowogwi-nejskim. W przeprowadzonych przez tych autorów badaniach, w których oceniana była mo liwo zastosowania nawozu Osmocote Plus 5-6M w dawce 5 g dm-3, stwierdzono, e nawo enie miało wpływ na wysoko i pokrój odmian niecierpka oraz na wielko jego li ci. Ro liny uprawiane w podło u z dodatkiem 5 g dm-3 Osmocote Plus były wysokie, rozło yste, proporcjonalnie uformowane. Odznaczały si te du rednic . Z kolei w przypadku ostró ki wielkokwiatowej rodzaj i dawka nawozu nie miała wpływu na wzrost ro lin, chocia wzrost dawki nawozu Osmocote Plus 5-6M od 1,5, przez 2,5, do 3,5 g dm-3 spowodował zwi kszenie liczby p dów bocznych ro lin [KOZIK, HENSCHKE
2004]. W badaniach BOS IACKI EGO [2008], który oceniał mo liwo zastosowania w uprawie powojnika dwóch nawozów z grupy Osmocote Exact 5-6M w dawkach 2, 4, 6 i 8 g dm-3, wystarczaj ca do uzyskania dekoracyjnych ro lin okazała si dawka 6 g dm-3.
Mo na przypuszcza , e jedn z przyczyn ró nego wpływu ocenianych nawozów wieloskładnikowych na wzrost dwóch odmian chryzante my w obu latach bada były warunki atmosferyczne panuj ce w czasie trwania do wiadcze . BRE i in. [2006] za WHEALYM i in. [1987] oraz BRE i in. [2008] podaj , e istotny wpływ na pobieranie składników pokarmowych przez chryzantem , a co za tym idzie, na stan od ywienia ro lin, ma temperatura powietrza - optymalny jej zakres to 17-21 C. W badaniach własnych na ogół ni sze warto ci temperatury minimalnej i maksymalnej powietrza, korzystniejsze w porównaniu do roku 2006, stwierdzono w roku 2007 (rys. 1). W pierwszym, cieplejszym roku bada , najbardziej przydatne w uprawie chryzantemy okazały si nawozy Plantacote Pluss 6M i Multivit dwufazowy.
WP ŁYW NAWOZÓW WIELOSKŁADNIKOWYCH NA WZROST ... Cz. I. ... 197
Rys. 1. Rozkład maksymalnych i minimalnych warto ci temperatury powietrza od czerwca do pa dziernika w latach 2006-2007
Fig. 1. Distribution of maximal and minimal air temperature values from June to October in the years 2006-2007
W obu latach bada (tab. 1-2), niezale nie od zastosowanego nawozu wie-loskładnikowego, wy sze, o wi kszej rednicy i wy szym indeksie zazielenienia li ci były chryzantemy odm. Pandora ni odm. Galantino.
Przebieg kwitnienia oraz ocen walorów dekoracyjnych ro lin przedstawiono w drugiej cz ci pracy.
Wnioski
1. Zastosowane nawozy wieloskładnikowe w ró ny sposób wpływaj na wzrost badanych odmian chryzantem.
2. W warunkach wysokich warto ci temperatury powietrza do uprawy chryzantemy wielkokwiatowej mog by polecane nawozy Plantacote Pluss 6M i Multivit dwufazowy.
3. Najkorzystniejsze w uprawie chryzantemy odm. Galantino s nawozy Plantacote Pluss 6M i Multivit dwufazowy, natomiast w uprawie chryzantemy odm. Pandora - nawozy Plantacote Pluss 6M, Osmocote Plus 5-6M i Basacote Plus 6M.
4. Wy sze, bardziej rozło yste i o wy szym indeksie zazielenienia li ci s chry-zantemy odm. Pandora ni odm. Galantino.
Literatura
BOSIACKI M. 2008. Effect of type of Osmocote fertilizers on the growth and yielding of Clematis from Jackmanii group ‘John Paul II’ cultivar. Acta Sci. Pol., Hortorum Cultus 7(1): 63-71.
BRE W.,JERZY M., KOZŁOWS KA A. 2006. Ocena od ywienia makroelementami gał z-kowych odmian chryzantem - studium porównawcze. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 510:
71-78. czerw iec; June lipec; July sierpie ; August wr zesie ;
September
pa dziernik;
October miesi c; month
temperatura powietrza air temperature (oC)
max 2006 max 2007 min 2006 min 2007
M. Placek, K. Wraga 198
to differentiated nitrogen and potassium fertilization in controlled cultivation. Acta Sci.
Pol., Hortorum Cultus 7(1): 27-34.
CHMIEL H.,WOJTANIA A. 1996. Wpływ Osmocote i Plantacote na wzrost czterech ga-tunków doniczkowych ro lin ozdobnych. Zesz. Nauk. AT-R Bydgoszcz 197, Roln. 39:
71-80.
http 1: www.wunderground.com
KOZIK E.,HENSCHKE M. 2004. Wst pna ocena wzrostu i kwitnienia ostró ki wielko-kwiatowej (Delphinium grandiflorum L.) w uprawie doniczkowej w zale no ci od nawo enia Osmocote Plus. Roczn. AR Pozna 360, Ogrodn. 38: 111-117.
KUBIAK J. 2008. Analiza efektywno ci mikoryzacji i nawo enia w uprawie kontenerowej sosny - Pinus nigra nawozami o spowolnionym działaniu. In ynieria Rolnicza 1(99):
217-222.
LIS-KRZY CIN A. 2007. Zastosowanie nawozów Osmocote i Vitrofosmak w uprawie aksamitki rozpierzchłej. Roczn. AR Pozna 383, Ogrodn. 41: 109-114.
NOWAK J., STROJNY Z. 1995. Wpływ nawozów o spowolnionym działaniu na wzrost Philodendron selloum i Chamaerops humilis. Zesz. Nauk. Inst. Sad. i Kwiac. 2:
107-116.
STARTEK L. 1998. Wpływ nawo enia na warto dekoracyjn niecierpka nowogwinejs-kiego (NGI). Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 461: 397-406.
STARTEK L., DOBROWOLSKA A. 2002. Wpływ nawozów o działaniu spowolnionym na niektóre cechy morfologiczne trzech grup hodowlanych niecierpka nowogwinejskiego (Impatiens hawkeri W. Bull). Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 484: 637-644.
STARTEK L.,JANICKA D.,SALACHNA P. 2004. Wpływ podło y i nawo enia na cechy mor-fologiczne i walory dekoracyjne odmian bratka ogrodowego (Viola wittrockiana Gams.) z grupy Colossus. Cz. II. Li cie i kwiaty. Folia Univ. Agric. Stetin. Agricultura 234(94): 377-382.
STARTEK L.,PLACEK M., KLES SA M. 2006. Wpływ rodzaju podło a i nawo enia na od-miany niecierpka nowogwinejskiego ‘Sonic Amethyst’ i ‘Super Sonic Lilac’. Zesz.
Probl. Post. Nauk Roln. 510: 609-617.
WHEALY C.A., NEIL T.A.,BARRET J.E.,LARSON R.A. 1987. High temperature effects on growth and floral development of chrysanthemum. J. Am. Soc. Hort. Sci. 112: 464-468.
ZAWADZI SKA A. 2008. Wpływ nawozów wieloskładnikowych na wzrost i pokrój pelar-gonii rabatowej rozmna anej z sadzonek. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 525: 543-550.
Słowa kluczowe: Chrysanthemum grandiflorum, nawozy o spowolnionym działaniu, Azofoska, wzrost, pokrój
Streszczenie
W latach 2006 i 2007 przeprowadzono dwa do wiadczenia, w których zbadano wpływ pi ciu nawozów wieloskładnikowych: Azofoski i czterech nawozów o działaniu spowolnionym: Plantacote Pluss 6M, Osmocote Plus 5-6M, Multivitu dwufazowego i Basacote Plus 6M, na wzrost dwóch odmian chryzantemy wielkokwiatowej: Galantino i Pandora. Chryzantemy posadzono do doniczek, jako podło e stosuj c odkwaszony torf wysoki. Doniczki umieszczono w gruncie.
Odmiany niejednakowo reagowały na zastosowane nawozy. Chryzantemy odm.
Galantino były w obu latach bada najbardziej kształtne, proporcjonalne i wyrównane, gdy nawo ono je nawozami Plantacote Pluss 6M oraz Multivitem dwufazowym,
WP ŁYW NAWOZÓW WIELOSKŁADNIKOWYCH NA WZROST ... Cz. I. ... 199 natomiast ro liny odm. Pandora - w pierwszym roku bada , kiedy zastosowano nawóz Plantacote Pluss 6M, a w drugim roku - gdy u yto nawozów Osmocote Exact 5-6M i Basacote Plus 6M. Wpływ nawozów na przebieg fazy we getatywnej ro lin w du ym stopniu zale ał od warunków atmosferycznych panuj cych w czasie prowadzenia do wiadcze .
THE INFLUENCE OF MULTICOMPONENT FERTILIZERS ON GROWTH AND DECORATIVE VALUE
OF CHRYSANTHEMUM (Chrysanthemum grandiflorum (RAMAT.)KITAM) PART I
GROWTH AND CONFORMATION OF PLANTS Monika Placek, Krzysztof Wraga
Department of Ornamental Plants,
West Pomeranian University of Technology, Szczecin
Key words: Chrysanthemum grandiflorum, slow-release fertilizers, Azofoska, growth, conformation
Summary
In the years 2006 and 2007 two experiments were conducted to examine the influence of five multicomponent fertilizers: Azofoska and four slow-release fertilizers:
Plantacote Pluss 6M, Osmocote Plus 5-6M, two-phase Multivit and Basacote Plus 6M, on growth of two cultivars of chrysanthemum: Galantino and Pandora. Plants were cultivated in pots, in sphagnum peat medium. Pots were placed in the fields.
Cultivars differed in their reaction on the fertilizers used Chrysanthemums cv.
Galantino were in both years of the experiment the best proportioned, when fertilized with Plantacote Pluss 6M and two-phase Multivit, whereas chrysanthemums cv.
Pandora - in the first year of research when fertilized with Plantacote Pluss 6M, and in the second year of the experiments - when Osmocote Exact 5-6M and Basacote Plus 6M were used. The influence of fertilizers on vegetative phase of plants depended clearly on the atmospheric conditions during the experiments.
Dr in . Krzysztof Wraga Katedra Ro lin Ozdobnych
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny ul. Janosika 8
71-424 SZCZECIN0
e-mail: Krzysztof.Wraga@zut.edu.pl
ZES ZYTY PR OB LEMOWE POST PÓW NAUK ROLNICZYCH 2009 z. 538: 201-206