Adam Sammel, Edward Nied wiecki
Zakład Gleboznawstwa, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Szczecin
Wst p
Najlepsze plony marchwi jadalnej (Daucus carota L.) mo na uzyska na prze-puszczalnych próchnicznych glebach piaszczystych. Posiada ona do du e potrzeby pokarmowe, a tak e jest wymagaj ca w stosunku do zawarto ci substancji organicznej w glebie. Spo ród wszystkich odmian marchwi jadalnej odmiany redniopó ne, do których zaliczamy m.in. Kraków F1, posiadaj najwi ksze zapotrzebowanie na wod , zwłaszcza w okresie od sierpnia do pocz tku wrze nia. Te wła nie cechy przemawiały za wybraniem jej jako ro liny wska nikowej przy okre leniu przydatno ci gleb murszastych do uprawy marchwi.
Celem pracy było wykazanie mo liwo ci plonotwórczych gleb murszastych, ze szczególnym uwzgl dnieniem uprawy warzyw korzeniowych. Okre lenie i próba oceny wła ciwo ci tych gleb powinny zwróci uwag na konieczno pozostawiania ich w rolniczym u ytkowaniu.
Materiały i metody
Badania przeprowadzono w latach 2000-2002 na terenie pola do wiadczalnego Stacji Do wiadczalnej Oceny Odmian w Szczecinie-D biu. Zało ono tam jednoczynnikowe do wiadczenie polowe, w układzie bloków losowych. W ramach schematu uj to cztery bloki stanowi ce kolejne powtórzenia, w ka dym z nich rozmieszczono losowo cztery poletka odpowiadaj ce wyznaczonym poziomom nawo enia mineralnego - NPK: K - kontrola (bez nawo enia); A - dawki optymalnej;
B - dawka optymalna; C - 1 dawki optymalnej. Jako optymaln dawk nawo enia mineralnego dla gleb lekkich przyj to przedstawion w zaleceniach COBORU [1998]. Parametry poletek oraz zastosowane dawki przedstawiono w tabeli 1.
Pod wszystkie ro liny jesieni zastosowano nawo enie organiczne (obornik) w dawce 30 t ha-1. Nawo enie mineralne: cało nawozów potasowych i fosforowych oraz _ nawozów azotowych stosowano podczas zabiegów uprawowych przed wysiewem ro lin. Pozostał cz nawozów azotowych zastosowano podczas pełni okresu wegetacji.
Tabela 1; Table 1
A. Sammel, E. Nied wiecki 208
Parametry poletek oraz zastosowane poziomy nawo enia mineralnego Parameters of plots and level of mineral fertilization
Długo poletka; P lot length Szeroko poletka; Plot width Liczba rz dów; Number of rows
Odległo mi dzy rz dami; Distance between rows Odległo ro lin w rz dzi e
Distance between plants per 1 m2
Liczba ro lin na 1 m2; Number of plants per 1 m2 cie ka mi dzy poletkami; Path between plots
m2
* w nawiasach podano podział dawki N; doses distribution of N are given in parentheses
Ka dego roku pobierano próbki glebowe przed wysiewem ro lin oraz po ich zbiorze - ł cznie pobrano 96 próbek (32 rocznie). W czasie zbioru, pobrano zbiorcze próbki materiału ro linnego - 48 próbek (16 rocznie) oraz okre lono wysoko plonu dla ka dego z poletek. W czasie wegetacji prowadzono obserwacje wzrostu i rozwoju uprawianych ro lin.
W materiale tym okre lono: zawarto materii organicznej (MO) - poprzez spalenie materiału glebowego w piecu muflowym w temperaturze 550 C; kwasowo gleby (pH w KCl) - metod potencjometryczn ; zawarto w gla organicznego - metod Tiurina; zawarto przyswajalnego potasu i fosforu - metod Egnera-Riehma;
zawarto przyswajalnego magnezu - metod Schachtschabela; zawarto azotu ogólnego - metod Kiejdahla przy u yciu Vapodestu 20.
Uzyskane wyniki analiz poddano analizie statystycznej wykorzystuj c w tym celu program Statistica 8.0PL.
Wyniki i dyskusja
Profil gleb murszastych pola do wiadczalnego Stacji Do wiadczalnej Oceny Odmian buduj piaski lu ne, w których dominuje frakcja piasku redniego i drobnego [SAMMEL i in. 2004, 2006]. Taki skład granulometryczny profilu glebowego powoduje, i gleby te posiadaj ograniczone mo liwo ci zapewnienia wystarczaj cej ilo ci wody fizjologicznie dost pnej dla rozwoju uprawianych ro lin. Potwierdzaj to badania przeprowadzone przez NIED WIECKIGO [1987], NIED WIECKIEGO i in. [1998], SZYMANOWSKIEGO [1995] oraz ŁAB DZKIGO [1995].
Najwy sze plony marchwi uzyskano w I roku do wiadczenia. W zale no ci od zastosowanej dawki NPK wahał si on od 84,9 do 76,0 t ha-1 (tab. 2). Natomiast w nast pnych latach plonowanie marchwi było ni sze i wynosiło odpowiednio 67,9 w II i 64,7 t ha-1 w III roku. Za przyczyn takiego stanu nale y uzna małe ilo ci i nierównomierny rozkład opadów w okresie wegetacyjnym. Odnotowane na terenie
WPŁYW NAWO ENIA MINERALNEGO NA PLONOW ANIE MARCHWI ... 209 Stacji Do wiadczalnej Oceny Odmian w Szczecinie-D biu sumy opadów w okresie wegetacyjnym przedstawiaj si nast puj co: rok 2000 - 241,2 mm, rok 2001 - 213,9 mm oraz w 2002 roku 133,2 mm. Potwierdzaj to wyliczone współczynniki korelacji i determinacji (r = 0,98, r2 = 0,96) ukazuj ce wpływ ilo ci i rozkładu opadów na wysoko uzyskanych plonów. Mo na zatem uzna , i ni sze sumy opadów w okresie intensywnego wzrostu korzeni przyczyniły si do słabszego wykorzystania zastosowanego nawo enia mineralnego. Fakt ten potwierdzaj równie badania przeprowadzone przez GRESTA i in.[1989].Nale y zaznaczy równie , i tylko w drugim roku do wiadczenia suma opadów atmosferycznych w okresie wegetacyjnym była zbli ona do redniej wieloletniej sumy opadów dla tego okresu [KO MI SKI i in. 2007].
Tabela 2; Table 2 rednie plony marchwi (Daucus carota L.) odmiany Kraków F1
Average yield of carrot (Daucus carota L.) cv. Kraków F1
Lata Year (Y)
Kombinacja; Treatment (T)
NIR0 ,0 5; LSD0.05 _
Mg ha-1
K A B C
2000 84,9 81,6 78,3 76,0 7,75 80,2
2001 64,0 68,7 70,8 68,2 5,99 67,9
2002 64,7 65,5 64,5 64,0 8,72 64,7
_ 71,2 71,9 71,2 69,4 3,99 70,9
NIR0 ,0 5; LSD0.05 3,13
Ze wzgl du na du e zró nicowanie plonów w poszczególnych latach, na podstawie przeprowadzonych analiz statystycznych, mo na stwierdzi , i nawo enie NPK nie miało istotnego wpływu na ich wielko . Inaczej przedstawia si sytuacja, gdy rozpatrzy si wielko plonów uzyskanych z poszczególnych wariantów w kolejnych latach. W pierwszym roku do wiadczenia plon marchwi uzyskany na poletkach kontrolnych był statystycznie istotnie wy szy od plonu z poletek, gdzie zastosowano najwy sze dawki NPK (1 dawki optymalnej). W drugim roku odnotowano ni sze plony ( rednio o 15,1%) w porównaniu z I rokiem. W roku tym najni sze plony mar-chwi stwierdzono na poletkach kontrolnych, natomiast najwy sze na poletkach, gdzie zastosowano optymaln dawk NPK. Plony z poletek, gdzie stosowano wariant nawo enia B były statystycznie istotnie wi ksze od kontroli, natomiast nie ró niły si istotnie od zbiorów z poletek wariantu A i C. W III roku do wiadczenia nie odnotowano statystycznie istotnych ró nic mi dzy uzyskanymi plonami marchwi z poszczególnych wariantów. Plony w ostatnim roku do wiadczenia były ni sze od uzyskanych w I roku o
rednio 19,2%.
Uzyskane plony marchwi były zbli one do tych, jakie w swych badaniach uzyskaliKOŁATA iBIESI ADA [2000]. Przeprowadzone przez tych autorów do wiadczenie wykazało dodatni wpływ nawo enia NPK na wysoko poplonów. Sugeruj oni, i stosowanie nawo enia dolistnego azotem mo e obni y o 30-40% ogóln dawk tego składnika.
Porównuj c uzyskane wyniki odzwierciedlaj ce zasobno gleby (tab. 3 i 4) w makroelementy przed siewem i po zbiorze mo na stwierdzi , i zastosowane nawo enie mineralne nie wpłyn ło znacz co na zawarto składników pokarmowych w glebie murszastej. Jedynie w przypadku potasu zaobserwowano znaczne obni enie jego ilo ci
A. Sammel, E. Nied wiecki 210
w glebie po zbiorze w stosunku do danych uzyskanych przed siewem. Fakt ten był najbardziej widoczny na poletkach kontrolnych, gdzie w przypadku przyswajalnych form tego pierwiastka ró nice te były statystycznie istotne w ka dym roku do wiadczenia. Natomiast najwy sze zastosowane nawo enie mineralne pozwalało na utrzymanie ilo ci potasu w glebie na wzgl dnie stałym poziomie.
Tabela 3; Table 3 Wła ciwo ci chemiczne poziomu Aip gleby murszastej
z poletek do wiadczalnych marchwi (Daucus carota L.) odmiany Kraków F1 - przed siewem
Chemical properties of the Aip horizon with muckous soil from plots with carrot (Daucus carota L.)
cv. Kraków F1 - before sowing Kombinacja
Treatments
pHKC l MO C N C : N Składniki przyswajalne
Available compounds
P K Mg
g kg-1 mg kg-1
2000 K 7,23 57,9 24,4 2,3 10,52 161,0 120,2 87,4
A 7,21 58,8 26,5 2,3 11,57 165,0 110,3 89,4
B 7,21 57,1 25,5 2,0 12,86 170,9 102,8 87,7
C 7,23 57,1 27,6 2,5 11,27 166,1 110,4 90,3
2001 K 7,46 34,0 15,3 1,9 8,18 92,4 86,5 41,9
A 7,43 36,3 15,2 1,9 8,38 92,8 88,7 41,2
B 7,39 39,3 17,1 2,2 7,77 91,3 100,1 46,5
C 7,43 31,3 14,4 2,2 6,58 92,2 86,7 40,5
2002 K 6,76 70,9 32,3 3,0 10,94 197,8 219,3 75,2
A 6,73 69,5 30,1 2,2 13,71 185,7 178,2 80,2
B 6,76 70,0 33,6 3,2 10,69 182,6 204,5 74,2
C 6,66 69,6 34,4 3,0 11,72 200,2 229,0 72,7
2000-2002 K 7,15 54,3 24,0 0,24 9,88 150,4 142,0 68,2
A 7,12 54,9 23,9 0,21 11,22 147,8 125,7 70,3
B 7,12 55,5 25,4 0,25 10,44 148,3 135,8 69,5
C 7,11 52,7 25,5 0,26 9,86 152,8 142,0 67,8
Tabela 4; Table 4 Wła ciwo ci chemiczne poziomu Aip gleby murszastej z poletek do wiadczalnych
marchwi (Daucus carota L.) odmiany Kraków F1 - po zbiorze Chemical properties of the Aip horizon with muckous soil from plots with
carrot (Daucus carota L.) cv. Kraków F1- after harvest
Kombinacja Treatments
pHKC l MO C N C : N Składniki przyswaj alne
Available compounds
P K Mg
g kg-1 mg kg-1
2000 K 7,21 59,6 28,2 2,6 10,76 139,0 63,2 89,9
A 7,21 60,1 26,4 2,7 9,97 148,5 54,3 84,9
WPŁYW NAWO ENIA MINERALNEGO NA PLONOW ANIE MARCHWI ... 211
B 7,16 60,3 30,4 2,3 13,65 142,1 50,2 88,4
C 7,08 59,0 27,3 2,6 10,88 135,1 92,5 81,5
2001 K 7,54 33,3 16,3 3,0 5,52 78,5 43,7 41,0
A 7,48 34,6 15,3 2,1 7,34 88,9 66,5 37,8
B 7,50 37,3 16,8 2,7 6,47 81,6 60,0 40,5
C 7,52 33,8 17,2 3,3 5,33 72,6 74,8 37,4
2002 K 6,69 66,9 33,4 3,6 9,34 185,0 101,4 69,8
A 6,59 66,7 35,4 3,1 11,48 171,6 86,0 71,6
B 6,57 67,9 33,8 3,0 11,44 186,6 119,5 68,7
C 6,34 65,5 30,9 3,5 8,90 157,7 146,5 71,5
2000-2002 K 7,15 53,3 26,0 3,1 8,54 134,2 69,4 66,9
A 7,09 53,8 25,7 2,6 9,60 136,3 68,9 64,8
B 7,08 55,2 27,0 2,7 10,52 136,8 76,6 65,9
C 6,98 52,8 25,1 3,1 8,37 121,8 104,6 63,5
Tabela 5; Table 5 Współczynniki korelacji, determinacji oraz równania regresji dla plonów (y)
marchwi Daucus carota odmiany Kraków F1 i wybranych wła ciwo ci gleb (x) Correlation coefficient, determination coefficient and equations of regression for carrot Daucus carota cv. Kraków F1 yield (y) and some soil properties (x)
Wła ciwo ci gleby Properties of soil
Plon korzeni; Root yield
r r2 regresja liniowa; equations of regressi on
pHKC l 0,32* 0,10 y=30,17+5,763x
MO 0,11
C 0,02
N -0,38** 0,15 y=85,19-49,56x
C : N 0,31* 0,09 y=63,21+0,833x
Składniki przyswajalne Available compounds
P 0,03
K -0,33* 0,11 y=75,77-0,061x
Mg 0,53** 0,29 y=57,96+0,199x
Korelacje: Correlations:
* istotne przy p = 0,05; significant for p = 0.05
** istotne przy p = 0,01; significant for p = 0.01
Zastosowane nawo enie NPK w dawce najwy szej, powodowało zaw enie stosunku C : N, który w 2002 roku na poletkach wariantu IV wynosił rednio 5,33, zbli aj c si do warto ci charakteryzuj cej „gleby wyczerpane” [ŁACHACZ 2001].
Wyliczone wska niki korelacji oraz równania regresji liniowej pozwalaj stwierdzi , i na plonowanie marchwi istotny wpływ maj : odczyn gleby, zawarto azotu oraz przyswajalnych form potasu i magnezu w glebie (tab. 5). Odczyn gleby, ilo magnezu oraz stosunek C : N były czynnikami, których wzrost warto ci wpływał korzystnie na uzyskane plony marchwi. Nie stwierdzono, statystycznie istotnej zale no ci korelacyjnej mi dzy plonem a zawarto ci materii organicznej.
Wnioski
1. Zastosowane na gleby murszaste, w trzyletnim do wiadczeniu polowym
A. Sammel, E. Nied wiecki 212
z marchwi jadaln odmiany Kraków F1, nawo enie mineralne NPK miało ograniczony wpływ na wielko uzyskanego plonu.
2. Głównym czynnikiem, który decydował o plonowaniu marchwi na badanych glebach okazał si rozkład i ilo opadów w okresie wegetacyjnym, a w szczególno ci w okresie przyrostu masy korzeni. wiadcz o tym znacznie ni sze plony w trzecim roku do wiadczenia.
3. Gleby murszaste, ze wzgl du na swe korzystne wła ciwo ci chemiczne powinny by nadal u ytkowane rolniczo, a zwłaszcza w uprawie warzyw, gdzie stosowanie nawadniania byłoby ekonomicznie uzasadnione.
Literatura
COBORU 1998. Metodyka badania warto ci gospodarczej odmian (WGO) ro lin uprawnych - warzywa korzeniowe: marchew jadalna. Wydanie I, Słupia Wielka: 21-33.
GREST J.J.,LEFEBVRE J.M.,STENGEL G. 1989. Celeri rave. Fertilisation et qualite Infos - Paris 55: 27-32.
KOŁOTA E.,BIESIADA A. 2000. Wpływ nawo enia dolistnego na polon i jako korzeni marchwi.Roczniki AR w Poznaniu CCCXXIII: 321-335.
KO MI SKI CZ.,MICHALS KA B., CZARNECKA M. 2007. Klimat województwa zachodnio-pomorskiego. Wydawn. AR Szczecin: 147 ss.
ŁAB DZKI L. 1995. Ocena wła ciwo ci podsi kowych gleb pobagiennych. Zesz. Probl.
Post. Nauk Roln. 67: 363-370.
ŁACHACZ A. 2001. Geneza i wła ciwo ci płytkich gleb organogenicznych na Sandrze Mazursko-Kurpiowskim. Wydawn. UWM, Olsztyn, Rozprawy habilit. 49: 65 ss.
NIED WIECKI E. 1987. Wła ciwo ci fizyczne i chemiczne piaszczystych gleb murszowa-tych w obr bie Doliny Dolnej Odry i Równiny Goleniowskiej. Rocz. Glebozn. 38(2):
185-193.
NIED WIECKI E.,MELLER E.,MALINOWSKI R. 1998. Warto i przydatno rolnicza odło-gowanych gleb Pomorza Zachodniego. Bibliotheca Fragm. Agron. 5: 35-43.
SAMMEL A.,NIED WIECKI E,RAWICKI D. 2004. Warto produkcyjna gleb murszastych V klasy bonitacyjnej gruntów ornych. Acta Agrophys. 108, Rozprawy i Monografie 5:
107-115.
SAMMEL A.,NIED WIECKI E.,RAWICKI D. 2006. Wpływ wieloletniego nawo enia natural-nego i mineralnatural-nego na wła ciwo ci gleb murszastych na przykładzie pola do wiad-czalnego Stacji Do wiadczalnej Oceny Odmian w Szczecinie-D biu. Zesz. Probl. Post.
Nauk Roln. 512: 483-490.
SZYMANOWSKI M. 1995. Gleby mineralno-organiczne i ich warto produkcyjna. Mat.
Sem. IMUZ 34: 351-355.
Słowa kluczowe: gleby murszaste, marchew jadalna, nawo enie mineralne
Streszczenie
WPŁYW NAWO ENIA MINERALNEGO NA PLONOW ANIE MARCHWI ... 213 Badania przeprowadzono w latach 2000-2002 na terenie pola do wiadczalnego Stacji Do wiadczalnej Oceny Odmian w Szczecinie-D biu. Celem pracy było wykazanie stosunkowo wysokich mo liwo ci plonotwórczych gleb murszastych, ze szczególnym uwzgl dnieniem uprawy marchwi. Przeprowadzone analizy laboratoryjne oraz obliczenia statystyczne pozwoliły stwierdzi , i zastosowane nawo enie miało ograniczony wpływ na plonowanie ro lin oraz na oznaczane wła ciwo ci gleb.
Natomiast za czynnik nadrz dny, który determinował wielko plonów, nale y uzna rozkład i ilo opadów w okresie wegetacyjnym, a w szczególno ci w okresach zwi kszonego zapotrzebowania ro liny wska nikowej na wod .
THE INFLUENCE OF MINERAL FERTILIZATION ON THE YIELDS OF CARROT (Daucus carota L.) CV. KRAKÓW F1 CULTIVATED IN MUCKOUS SOILS
Adam Sammel, Edward Nied wiecki Department of Soil Science,
West Pomeranian University of Technology, Szczecin
Key words: muckous soils, carrot, mineral fertilization
Summary
The studies were conducted in the years 2000-2003 within the area of ex-perimental field of Cultivar Evaluation Exex-perimental Station in Szczecin-D bie. The aim of the investigation was to show the relative high yield-forming possibilities of muckous soils especially with regard to carrot cultivation.
The conducted laboratory analyses and statistical calculation permitted to affirm, that the applied fertilization had the limited influence on the plant yield and on marked proprieties of soils. The yield of carrot was differentiated in individual years. The variability of yield of cultivated plant was caused by irregular distribution and amounts of precipitations during the vegetation season.
Dr in . Adam Sammel Zakład Gleboznawstwa
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny ul. Słowackiego 17
71-434 SZCZECIN
e-mail: adam.sammel@zut.edu.pl
ZES ZYTY PR OB LEMOWE POST PÓW NAUK ROLNICZYCH 2009 z. 538: 215-220