Pomoc ekspertów

Trudno przecenić znaczenie konsultacji z „rodowitym znawcą języka specjalistycznego” (zob. Kodeks 2011: 49–50), a więc z rodzimym użyt-kownikiem języka będącym specjalistą w danej dziedzinie. Jest ona ze wszech miar wskazana, natomiast jej skuteczność w zasadniczej mierze

zależy od dwóch czynników. zapytanie musi być skierowane pod właści-wy adres — w wielu dziedzinach specjalizacja jest na tyle wąska, że rady

„eksperta” mogą być mylące, zwłaszcza gdy nie chce się on przyznać do niekompetencji w konkretnej kwestii. nie tylko względy merytoryczne, ale również takt i normy etyczne powinny skłaniać tłumaczy do dużej ostrożności w wyborze konsultanta. klasyczny przykład błędnego wybo-ru, który może przynieść więcej szkody niż pożytku, to konsultacja tłu-maczenia glosariusza lub notatek do tekstu specjalistycznego na język obcy z rodzimym użytkownikiem języka, ale nie specjalistą w konkretnej dziedzinie. nieznane mu, a charakterystyczne dla danego metajęzyka konstrukcje, zwroty, czy też terminy źle wybrany konsultant uzna naj-pewniej za przejawy interferencji i poprawi ze szkodą dla tekstu naszych notatek, czy też glosariusza.

drugą istotną kwestią jest umiejętność właściwego stawiania pytań.

niekiedy przydatne może być posłużenie się pewnego rodzaju ekspery-mentem. odwołajmy się do najprostszego przykładu językowego — w ce-lu ustalenia właściwego ekwiwalentu spośród kilku synonimów czasem bardziej uzasadnione od pytania wprost jest stworzenie sytuacji, w której

„nasz” ekspert będzie musiał (w mowie lub piśmie) w sposób nieuświado-miony użyć któregoś z interesujących nas synonimów. nie zyskamy w ten sposób całkowitej pewności, co do poprawności wskazania, ale otrzyma-my informację, jakiego leksemu użyłby rzeczony specjalista w naturalnej sytuacji komunikacyjnej. zgoła inaczej przedstawia się bezpośrednie dopytywanie — pytanie samo w sobie rodzi z psychologicznego punktu widzenia obawy o możliwą „pułapkę”, co może skłaniać do wyboru innej formy niż oczekiwana.

Jednym z pewniejszych źródeł informacji dla tłumacza są fora bran-żowe (międzynarodowy portal dla tłumaczy proz.com; Forum tłumaczy GlobTra.com; Branżowe Forum Tłumaczy). z założenia grono profe-sjonalistów doskonale znających problematykę przekładu powinno wy-świadczać nieocenioną pomoc tłumaczowi. Jednak nie brakuje też gło-sów krytycznych na temat ich działania (zob. np. Buzadži 2007: 69–73).

podstawowe zarzuty to powielanie tej samej tematyki przez różnych au-torów, zadawanie naiwnych pytań, udzielanie niedokładnych odpowie-dzi przez słabo zorientowane w tematyce osoby, tworzenie pobocznych wątków utrudniających znalezienie potrzebnych informacji, nadmierna uprzejmość ze strony części użytkowników (zbędne wypowiedzi, naduży-wanie emotikonów) i niepotrzebna agresja ze strony innych. niemniej fora internetowe należą do ważnych źródeł w pracy tłumacza. należy je odwiedzać nie tylko w poszukiwaniu odpowiedzi na konkretne pytania, ale również w celu śledzenia bieżących dyskusji. w ten sposób

zyskuje-my cenne informacje o tendencjach na rynku usług tłumaczeniowych, o nowinkach w warsztacie kolegów, o nowych książkach, czy o intere-sujących zleceniach. pamiętajmy jednak, że również wobec tego źródła obowiązuje zasada „ograniczonego zaufania”. innymi słowy, informacja odnaleziona w słowniku, wyszukiwarce internetowej czy też na forum to dopiero punkt wyjścia do dalszych poszukiwań, analizy i oceny trafności w konkretnym kontekście.

3.3. podsumowanie

zdobywanie wiedzy jest skomplikowanym, wieloaspektowym procesem.

opisane przez nas ćwiczenia i porady powinny stanowić wskazówki dla adepta zawodu i dydaktyka tłumaczenia. niemniej istotna jest jednak świadomość konieczności ciągłego weryfikowania i poszerzania wiedzy (również ze względu na nieustannie zmieniającą się rzeczywistość). pa-miętajmy, że nabywamy wiedzę nie tylko w murach uniwersytetu, na specjalistycznym kursie czy przygotowując się do konkretnego zlecenia.

ważną składową kompetencji tłumaczeniowej jest umiejętność zdoby-wania wiedzy o użyciu połączeń wyrazowych, o regionalnych odmianach języka, a także wiedzy pozajęzykowej nabywanej w trakcie codziennych rozmów, podróży, spotkań, lektury prasy, seansów kinowych i załatwia-nia spraw urzędowych (zob. np. robinson 2005: 259). Tłumacz musi również posiąść umiejętność samodzielnego poszukiwania informacji, wykorzystując najodpowiedniejsze w konkretnym przypadku źródła — słowniki, leksykony, strony internetowe zleceniodawców, korpusy języ-ka, branżowe fora tłumaczy czy wreszcie konsultacje ze specjalistami. we wszystkich wymienionych sytuacjach wyznacznikiem profesjonalizmu jest sprawność w wyborze właściwego źródła, selekcji odnalezionych in-formacji, krytycznej ocenie, a następnie umiejętność wykorzystania po-zyskanego materiału w praktyce — w procesie przygotowania (glosariu-sze, notatki), a następnie w akcie przekładu (prawidłowe ekwiwalenty).

BiBlioGraFia

alekseeva i.s. Professional’nyj trening perevodčika. Učebnoe posobie po ust-nomu i pis’menust-nomu perevodu dlâ perevodčikov i prepodavatelej. sankt-peterburg: soűz, 2004.

apresân, Ű.d. Izbrannye trudy. T.1. Leksičeskaâ semantika. Sinonimičeskie sredstva âzyka. moskva: Âzyki russkoj kul’tury, 1995.

Ândeks. slovari [online]. [dostęp: 04 stycznia 2014]. dostępne w www:

<http://slovari.yandex.ru/>.

Branżowe Forum Tłumaczy [online]. [dostęp: 04 stycznia 2014]. dostępne w www: <http://www.forumtlumaczy.pl/>.

Buzadži, d.m. Bazarnaâ ploŝad’. Mosty. Žurnal perevodčikov 2007, nr 1 (13), s. 69–72.

Bykova, G.V. Lakunarnost’ kak kategoriâ leksičeskoj sistemologii. Blagoveŝensk:

izdatel’stvo BGpu, 2003.

Černov, G.V. Teoriâ i praktika sinhronnogo perevoda. moskva: izdatel’stvo lki, 2007.

chlebda w., mokijenko w., szuleżkowa G. Rosyjsko-polski słownik skrzydla-tych słów. łask: oficyna wydawnicza leksem, 2003.

chlebda, w. Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne. opo-le: wydawnictwo uniwersytetu opolskiego, 2005.

eur-lex [online]. [dostęp: 12 września 2014]. dostępny w www: <www.

http://eur-lex.europa.eu>

Forum tłumaczy GlobTra.com. [online]. [dostęp: 04 stycznia 2014]. dostępne w www: <http://pl.globtra.com/>.

Hejwowski, k. Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. warszawa: wy-dawnictwo naukowe pwn, 2006.

iaTe [online]. [dostęp: 12 września 2014]. dostępny w www: <www.iate.eu-ropa.eu>.

kielar, B. Bilingwizm a nauczanie tłumaczenia. w: Bilingwizm a glottodydak-tyka. red. Grucza, F. warszawa: wydawnictwo uniwersytetu warszawskie-go, 1981, s. 55–62.

Kodeks tłumacza przysięgłego z komentarzem 2011. red. kierzkowska, d. war-szawa: wydawnictwo Translegis, 2011.

lipiński, k. Mity przekładoznawstwa. kraków: wydawnictwo eGis, 2004.

lisowski J. dwujęzyczność. w: Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia.

Księga druga. red. pollak, s. wrocław: zakład narodowy imienia ossoliń-skich, 1975, s. 175–176.

markiewicz, H., romanowski, a. Skrzydlate słowa. warszawa: państwowy in-stytut wydawniczy, 1999.

międzynarodowy portal dla tłumaczy proz.com [online]. [dostęp: 04 stycznia 2014]. dostępny w www: <http://www.proz.com/>.

Nacional’nyj korpus russkogo âzyka [online]. [dostęp: 4 stycznia 2014]. do-stępny w www: <http://www.ruscorpora.ru/>.

pisarska, a., Tomaszkiewicz, T. Współczesne tendencje przekładoznawcze. po-znań: wydawnictwo naukowe uam, 1996.

płusa, p. Rozwijanie kompetencji przekładu i kształcenie tłumaczy. katowice:

wydawnictwo uniwersytetu Śląskiego, 2007.

robinson, d. Kak stat’ perevodčikom? Vvedenie v teoriű i praktiku perevoda.

moskva: kudic-oBraz, 2005.

slyškin, G.G. Ot teksta k simvolu: lingvokul’turnye koncepty precedentnyh tekstov v soznanii i diskurse. moskva: academia, 2000.

wojtasiewicz, o. Wstęp do teorii tłumaczenia. warszawa: wyd. Tepis, 1992.

zimny, r., nowak, p. Słownik polszczyzny politycznej po roku 1989. warszawa:

wydawnictwo naukowe pwn, 2009.

BackGround knowledGe preparaTion summary

This chapter discusses the problem of knowledge acquisition treated here as a compo-nent of interpreting competence. extralinguistic and culture-oriented analysis is propo-sed, both general and specific, and knowledge acquiring methods are identified. These can be used as part of an organized didactic process under the teacher’s guidance, as well as in individual self-learning. The text contains a theoretical part and practical advice on transferring and acquiring particular knowledge in particular fields, using proper sources and tools (press, internet sites, spoken corpora, course books, general and specialized bi-lingual dictionaries, monobi-lingual dictionaries, professional discussion forums for trans-lators, TV programs, recordings of interpretation at international conferences, parallel texts, guidebooks). a set of practical exercises is provided as assistance in the work of the teacher or for individual practice. The exercises mainly serve to develop research skills, critical judgment and selection of information, as well as proper selection of sources.

Globally, however, they help the interpreter to prepare for typical interpretation jobs.

Rozdział 4