ORAZ WYDOLNOŚĆ PSYCHOFIZYCZNĄ ŻOŁNIERZY.
W
idoczność może być ograniczana nocnymi ciemnościami, mgłą, opadami atmosferyczny-mi i dymem, atmosferyczny-mimo że współczesne rozwiązania tech-niczne zapewniają środki do częściowego pokonania tych utrudnień. Niepełna widoczność istotnie hamuje możliwości rażenia przeciwnika ogniem artylerii, środkami przeciwpancernymi i bronią strzelecką.Wynika to przede wszystkim z utrudnionej możliwo-ści obserwacji wyników prowadzonego ognia. Uła-twia ona nacierającemu uzyskanie zaskoczenia oraz wyjście na skrzydła i tyły obrońcy. Zmusza także do zwiększenia sił i środków do prowadzenia rozpo-znania i zapewnienia ubezpieczenia, zwłaszcza przed przednim skrajem oraz w lukach i na skrzydłach bro-niących się zgrupowań.
CIĄGŁOŚĆ DZIAŁAŃ
Walka obronna w nocy jest istotnie uzależniona od czasu, w którym pododdziały przechodzą do jej orga-nizowania, przygotowania się do tego rodzaju działań oraz od warunków atmosferycznych i terenowych.
Zgrupowania taktyczne do obrony w nocy mogą przejść: na rozkaz przełożonego; w wyniku załama-nia przez przeciwnika ich natarcia; po wykonaniu kontrataku w godzinach wieczornych, gdy cel został osiągnięty i istnieje potrzeba umocnienia się w opa-nowanym obiekcie; po opanowaniu nakazanego obiektu w natarciu dziennym; w razie przeciągnięcia się walki obronnej na okres nocy oraz w celu
utrzy-mania rubieży do wejścia do walki w godzinach ran-nych kolejran-nych zgrupowań.
Siły będące w bezpośredniej styczności z przeciw-nikiem, oprócz walki obronnej w dzień, na czas nocy organizują oświetlenie terenu i podsłuchy oraz zwięk-szają liczbę posterunków obserwacyjnych. Na stano-wiskach ogniowych powinno się pozostawić dwie trzecie stanu osobowego po to, by jedna trzecia odpo-czywała i po określonym czasie była gotowa do za-miany części żołnierzy, którzy prowadzili walkę.
Ugrupowanie bojowe do walki w nocy nie będzie się różniło w zasadzie od tego działającego w dzień.
Przewartościowane zostaną tylko niektóre jego ele-menty. Wyrażać się to będzie bliższym rozmieszcze-niem odwodów, zwiększerozmieszcze-niem liczby ubezpieczeń bojowych oraz użyciem części sił do obrony na skrzy-dłach i w lukach.
System ognia do prowadzenia ognia w nocy przygo-towuje się w miarę możliwości już w ciągu dnia.
U podstaw takiego działania leży konieczność precy-zyjnego zgromadzenia przede wszystkim danych do strzelania. Przygotowany w trakcie dnia system ognia powinien uwzględniać zmianę rozmieszczenia środ-ków ogniowych oraz kolejność otwarcia ognia, a także sposób kierowania nim. Organizując system ognia, na-leży również pamiętać o przygotowaniu większej licz-by odcinków (rubieży, rejonów) ognia ześrodkowa-nego, a ponadto o wydzieleniu sił i środków ognio-wych do wskazywania celów pociskami smugowymi.
Marek Andruszkiewicz jest starszym wykładowcą w Zespole Obrony Przeciwlotniczej Zakładu Wsparcia Bojowego w Instytucie Dowodzenia Akademii Wojsk Lądowych.
Marta Motyl jest wykładowcą w Zespole Obrony Przeciwlotniczej Zakładu Wsparcia Bojowego w Instytucie Dowodzenia Akademii Wojsk Lądowych.
płk. rez. dr inż. Marek Andruszkiewicz, kpt. mgr inż. Marta Motyl
Czas zmiany pory nocnej na dzienną z reguły jest znany, zasięg widoczności będzie jednak zależny także od pogody lub zadymienia rejonu, w którym będziemy walczyć.
53
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 4 / 2020
MICHAŁ WAJNCHOLD
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 4 / 2020
54
Walkę w nocy można rozgrywać na dwa sposoby.
Pierwszy polega na dążeniu do rozpraszania ciemno-ści i tym samym prowadzeniu jej tak jak w dzień.
Drugi jest związany z wykorzystaniem ograniczonej widoczności do działań skrytych, z zastosowaniem czynnika zaskoczenia. Na polu walki wystąpi niewąt-pliwie sprzężenie obu wymienionych sposobów, z przewagą jednego lub drugiego, zależnie od sytu-acji taktycznej1. Najistotniejszym warunkiem osią-gnięcia zakładanego celu działań, który zapewni po-wodzenie prowadzonej walki w nocy, jest właściwe określenie poczynań przeciwnika. Powinno to dopro-wadzić do całkowitego jego zaskoczenia ogniem, kierunkiem działania oraz manewrem i oświetle-niem. Zapewnienie powodzenia działań w tym czasie będzie też zależeć od spełnienia następujących uwa-runkowań:
– szosy i drogi, które ułatwiają przeciwnikowi ma-newr i orientację, muszą być strzeżone;
– stanowiska dla elementów rozpoznania należy wybierać tak, by zapewniały prowadzenie głębokiej obserwacji;
– podsłuchy muszą być tak rozmieszczone, by od-powiednio wcześnie można było ustalić czas i kierun-ki podejścia przeciwnika, zapewnić oświetlenie i do-godne warunki do otwarcia ognia;
– wysunięte posterunki obserwacyjne i radioloka-cyjne powinny brać udział w ubezpieczeniu wojsk, a wyniki ich rozpoznania muszą być szczegółowo analizowane;
– do obserwacji i wskazywania celów należy wyko-rzystać charakterystyczne obiekty w terenie (dozory), urządzenia ostrzegawcze i wcześniej przygotować sta-nowiska dla środków ogniowych;
– część pojazdów powinna zajmować stanowiska ogniowe tak, by kierowca mógł pasywnie obserwo-wać źródła światła i pojazdy przeciwnika;
– należy stosować maskowanie świateł;
– małym zgrupowaniom żołnierzy przeciwnika można pozwolić się zbliżyć, po czym oświetlić ich i ogniem ześrodkowanym zniszczyć;
– aby wykluczyć walkę z własnymi wojskami, na-leży wybrać drogi obejścia lub ustalić znaki rozpo-znawcze;
– zorganizowanie łączności umożliwi właściwe przekazywanie informacji o poczynaniach przeciw-nika;
– współdziałanie elementów rozpoznawczych i ubezpieczeń jest regulowane przez przełożonych2. UWARUNKOWANIA
Czas zmiany pory nocnej na dzienną z reguły jest znany, zasięg widoczności jednak będzie zależny też od pogody lub zadymienia rejonu, w którym będzie-my walczyć. Zazwyczaj elementy te nie mogą być prognozowane (tab.). Czas, w którym podnosi się
mgła, może być prognozowany lub bywa typowy dla danego rejonu działań w określonej porze roku, dlate-go też ograniczenie widoczności będzie wpływało na:
– psychologiczne i fizjologiczne zachowania żoł-nierzy – indywidualna percepcja zjawisk będzie obni-żona wskutek wzrostu napięcia fizycznego i umysło-wego. Może w związku z tym dojść do wystąpienia wzmożonego lęku i zmęczenia, które obniżą skutecz-ność bojową;
– uzbrojenie – skuteczny zasięg prowadzonego ognia będzie zmniejszony. Błyski wystrzałów będą demaskować stanowiska ogniowe, jednocześnie mgła i dym będą obniżać oznaki demaskujące, z kolei wy-buchy pocisków będą oślepiać. Wszystko to wpłynie negatywnie na celność prowadzonego ognia i wyko-rzystanie przyrządów obserwacyjnych;
– obserwacja i wskazywanie celów oraz ich identy-fikacja będą się odbywać na mniejszych odległo-ściach;
– tempo przemieszczania się będzie mniejsze z uwagi na trudności orientacji w terenie oraz zwięk-szone możliwości zaskoczenia ze strony przeciwnika;
– wystąpią utrudnienia w prowadzeniu rozbudowy fortyfikacyjnej i prac minerskich.
Wpływ wymienionych czynników może być rekom-pensowany wyposażeniem, wyszkoleniem i nieszablo-nowymi sposobami działania. Elementy te należy uwzględniać podczas planowania i w trakcie oceny sy-tuacji, by mogły być odzwierciedlone w koncepcji (de-cyzji) rozegrania walki. Dlatego też w warunkach ogra-niczonej widoczności wymagana jest pomysłowość i przewidywanie, aby jak najlepiej wykorzystać możli-wości wszystkich dostępnych środków walki. Wypo-sażenie i wyszkolenie wojsk powinny z kolei zapew-niać zdolność do prowadzenia działań w tych warun-kach, co pozwoli na zachowanie ich ciągłości.
Niezbędna też stanie się potrzeba wzmożonej obser-wacji oraz wyposażenia wojsk w większą ilość środ-ków do oświetlenia pola walki.
Aby obniżyć negatywne skutki ograniczonej wi-doczności, ważne jest, by przyrządy obserwacyjne za-pewniały głęboki wgląd w teren. Ich skuteczność jest zróżnicowana w zależności od warunków widoczno-ści. Zaleca się, by w początkowym okresie działań, aby osiągnąć efekt zaskoczenia, wykorzystywać urzą-dzenia pasywne, które pozwalają na ukrycie ruchu.
Jednak, gdy jesteśmy w styczności z przeciwnikiem, najskuteczniejsze są urządzenia aktywne. Niektóre z nich mają ograniczenia techniczne, które narzucają sposób ich wykorzystania. Przykładowo:
– ich pole widzenia jest mniejsze niż oka, dlatego też muszą być obsługiwane przez wyszkolonych ope-ratorów, zdolnych do interpretowania ich zobrazowań;
– ograniczona liczba dostępnych urządzeń, by sku-tecznie je wykorzystać, będzie wymagać ich przy-działu i odpowiedniej eksploatacji;
1 B. Chocha, Rozważania o taktyce, MON, Warszawa 1982, s. 190–192.
2 W.W. Haucke, Das Gefecht bei Nacht, „Kampftruppe“ 1975 nr 3, s. 97–98.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 4 / 2020
55
Wyszczególnienie Odległość rozpoznania [m]
– żar papierosa – zapalona zapałka
– światło latarki kieszonkowej
– zamaskowany reflektor samochodowy – światła pozycyjne (obrysowe) – seria broni maszynowej – błysk wystrzału z działa – światło naboju sygnałowego – pojedyncze drzewo – pojedyncze zabudowanie – biegnący żołnierz
– niezamaskowany wóz bojowy
500–700
W CZASIE NOCY JASNEJ
Opracowano na podstawie: M. Owczarek, A. Węda, Prowadzenie rozpoznania w warunkach nocy i ograniczonej widoczności, Wrocław 2000, s. 14.
– we mgle i podczas zadymienia skuteczność nie-których z nich bywa istotnie obniżona.
Niektóre środki zwiększają możliwości obserwacji i kierowania ogniem. Można do nich zaliczyć przy-rządy powiększające. Podnoszą one dokładność strze-lania i ułatwiają identyfikację celu na większą odle-głość. Do tej grupy należą też celowniki termiczne, które mogą być wykorzystane do obserwacji mimo zadymienia, zamglenia i rzadkiego listowia.
PRZYGOTOWANIE
Taktyczną grupę bojową organizuje się na bazie ba-talionu zmechanizowanego lub baba-talionu czołgów.
Może ona być wzmocniona pododdziałem przeciw-lotniczym – najczęściej baterią przeciwlotniczą. Pla-nując jej działania w warunkach ograniczonej wi-doczności, należy uwzględnić następujące czynniki:
– plany walki powinny mieć prostszą formę, rozka-zy zawierają więcej szczegółów niezbędnych do omó-wienia w czasie stawiania zadań;
– na wszystkich szczeblach dowodzenia potrzebny jest czas na przeprowadzenie rekonesansu w dzień;
– odwody mogą być rozmieszczane na mniejszych odległościach;
– wymagane jest precyzyjne uzgodnienie działań z sąsiadami;
– szczególną uwagę należy zwrócić na zakaz uży-wania świateł i wywołyuży-wania hałasu.
W planowaniu obrony powinny być rozważone na-stępujące problemy:
– ukrycie pozycji obronnych będzie łatwiejsze no-cą, jednak należy brać pod uwagę możliwości urzą-dzeń rozpoznawczych przeciwnika. Ich ukrycie i ma-skowanie muszą zapewniać zaskoczenie przeciwnika nawet wtedy, gdy widoczność się poprawi;
– aby uniknąć niespodziewanego uderzenia, należy zwrócić większą uwagę na rozpoznanie oraz ochronę wojsk. Przeciwnik, stosując zasłonę dymną, może ob-niżyć skuteczność części systemu obrony przeciw-pancernej. Powinno to być zrównoważone zastosowa-niem różnorodnego uzbrojenia;
– trudniejsza będzie identyfikacja sił własnych, a procedury postępowania pod tym względem muszą być przejrzyste;
– techniczne środki obserwacji pola walki powinny być rozmieszczone na prawdopodobnych kierunkach podejścia przeciwnika;
– plan obserwacji musi uwzględniać sposób zabez-pieczenia luk między pododdziałami.
W działaniach opóźniających szczególny nacisk powinien być położony na:
– wzmocnienie obserwacji w lukach między punk-tami oporu;
– zwiększone możliwości organizowania zasadzek;
– wycofanie z walki może być łatwiejsze, lecz będzie wymagać precyzyjniejszego planowania i lepszej koor-dynacji przejścia przez ugrupowanie wojsk własnych;
– ograniczona widoczność zwiększy możliwości zaskoczenia przeciwnika, utrudni rozpoznanie zapór,
wystąpią też trudności w rażeniu celów na maksymal-nych zasięgach.
W natarciu powinno się uwzględnić:
– rozpoznawalność obiektów ataku;
– odległości do obiektów oraz szerokość pasów na-tarcia i głębokość zadań należy zmniejszyć oraz wy-znaczyć więcej obiektów pośrednich;
– wyznaczone osie (kierunki) działania powinny prowadzić prosto do celu, być wytyczone łatwo roz-poznawalnymi obiektami (dozorami);
– warunki ograniczonej widoczności pozwalają na skryte przygotowanie i rozwijanie do natarcia, nato-miast kierowanie walką będzie trudniejsze;
– trudne będzie także utrzymanie kierunku natar-cia, szczególnie w terenie, który nie został dostatecz-nie rozpoznany;
– tempo działań będzie wolniejsze i ograniczone do głównych dróg;
– należy wykorzystywać przewodników w etapie podejścia, przyjęcie ugrupowania bojowego i atak po-winny być zaskoczeniem dla przeciwnika;
– wsparcie ogniowe planuje się na całą głębokość zadania, aby uzyskać efekt zaskoczenia, można nie re-alizować ogniowego przygotowania ataku;
– ograniczona widoczność będzie sprzyjać przeni-kaniu w ugrupowanie przeciwnika.
DZIAŁANIE BATERII PRZECIWLOTNICZEJ Głównym zadaniem pododdziałów przeciwlotni-czych w obronie w nocy jest odparcie niespodziewa-nego ataku przeciwnika. W związku z tym dowódca baterii jest zobowiązany wzmocnić ubezpieczenia bo-jowe oraz obserwację, a także nakazać wystawienie ubezpieczeń bezpośrednich przy każdym środku ogniowym. Bateria przeciwlotnicza z reguły będzie