Puław y leżą na pograniczu 3 krain: W yżyny Lubelskiej, N iziny M azo
wieckiej i W ysoczyzny Lubartowskiej. W 1938 roku m iasto liczyło 14 tys.
m ieszkańców.
Podczas II w ojny światowej w sam ym m ieście zginęło ponad 5 tys.
mieszkańców.
M iejscow ości w pow iecie puław skim , w których dokonano ludobójstw a Polaków.
BO R O W IC E, gm ina Pawłów
Dnia 30 kw ietnia 1944 roku um undurow ani ukraińscy żołnierze SS ze szkoły w Traw nikach i osoby cyw ilne pod dow ództw em oficera niem ieckie
go lub U kraińca z SS „G alizien”, dokonali napadu na wieś. N apastnicy spa
lili 47 gospodarstw, po uprzednim ich doszczętnym ograbieniu, oraz zabili 4 m ieszkańców wsi, w tym 3 kobiety za odm ow ę „św iadczenia” usług i 1 m ężczyznę, a 11 osób (2 m ężczyzn i 9 kobiet) aresztow ano1.
Of. 4 P
CZESŁA W ICE - osiedle, wieś, gm ina Drzewce, obecnie Sadurki We wsi liczącej ogółem 855 mieszkańców, przew ażała ludność polska, Rusinów było 35 osób i 6 Żydów.
W dniu 22 października 1942 roku w czasie przejazdu przez osiedle od
działy żandarm erii i ukraińskie oddziały SS zastrzeliły 3 osoby - m ieszkań
ców osiedla i spalili 12 chłopskich gospodarstw. N azw isk ofiar nie ustalono.
Dnia 21 listopada 1943 roku N iem cy wspólnie z p olicją ukraińską za
mordowali 12 osób, z czego 9 z Czesławie, a 3 kobiety ze wsi Dąbrowa Cynkowska, czasow o przebyw ające w Czesław icach. Spalili ponadto kilka zabudowań.
Śm ierć ponieśli: Janina Boruch (lat 16), Paweł Boruch, R ozalia Boruch, żona Stanisław a (lat 42), Stanisław Boruch (lat 64), kobieta o nazwisku Chuda, Janina C huda - żona A ntoniego (lat 32), Antoni Chudy, Franciszek G łuchow ski (lat 31), A gnieszka Iw aniak - żona Franciszka (lat 45), Franci
szek Iw aniak (lat 52), Stanisław a Iw aniak - żona Franciszka (lat 16), K azi
m ierz K ozuba (lat 45)2.
Of. 15 P
K A ZIM IER Z DOLNY, siedziba gminy
Miejscowość zamieszkiwało 2396 Polaków, 1357 Rusinów i 2 inne osoby.
Dnia 18 listopada 1942 roku oddział żandarm erii niem ieckiej, SS „Ga- lizien”, policji ukraińskiej oraz w łasow ców w spólnie przeprow adzili akcję pacyfikacyjną w gm inie K azim ierz Dolny. N a m iejscu zam ordow ano 17 osób narodow ości polskiej, a kilkadziesiąt aresztow ano i w yw ieziono do Zam ku w Lublinie, skąd przew ieziono ich do obozów koncentracyjnych, gdzie zostali zam ordow ani. Żaden z nich nie pow rócił do domu.
Śmierć ponieśli: W alter Bruno (lat 68), Stanisław Dziw isz (lat 24), M ie
czysław Gardecki (lat 50), H ieronim Głowinkowski, Antoni Grasiński (lat 28), Edward Klusiak (lat 28), Konstanty M akijewski, Karol Ocholski (lat 65), Lucjan Pałka (lat 46), Andrzej Sobczak (lat 65), A leksander W anaciuk (lat 42), Zenon Wargacki (lat 35), W ingrad (lat 30), Jan W ojtalik (lat 35), Ed
m und Załuski (łat 52), W itold Zawadzki (lat 36), Stefan Zdanow ski (lat 64)3.
Of. 17 P
NAŁĘCZÓW , siedziba gminy
Wieś liczyła 1050 m ieszkańców, w w iększości Polaków. Żydów było 256.
W listopadzie 1943 roku, w czasie pacyfikacji wsi, na stacji kolejowej oddziały żandarm erii niem ieckiej i ukraińskiej zastrzeliły około 200 osób.
W grupie tej znajdow ali się Żydzi i Polacy. Dotychczas nie ustalono liczby osób poszczególnych narodow ości ani też ich nazwisk. Zw łoki zam ordow a
nych zostały zakopane w polu4.
Of. 200 P
PARCHATKA, gm ina K ońskow ola, wcześniej Puławy Wieś polska, liczyła 387 mieszkańców.
Dnia 18 listopada 1942 roku policja ukraińska i SS „G alizien” napadli na wieś i zam ordow ali 28 Polaków. 25 -mężczyzn w yw ieźli do w ięzienia na Z am ku w L ublinie, a po trzech tygodniach w szystkich w ysłano do niem ieckiego obozu koncentracyjnego w O św ięcim iu, skąd po w ojnie po
w róciło jedynie pięciu.
Oto lista ofiar, m ieszkańców Parchatki: K azim ierz Bielaw ski (lat 46), Stefan Eljański, Paw eł G rzegorczyk (lat 54), K azim ierz K ilian (lat 19), He
lena K łopotow ska (lat 49), M ichał Krzyżyński (lat 50), Paw eł Kubiś (lat 23), Jó ze f M atras (lat 43), Stanisław M atysiak (lat 47), W incenty M róz (lat 38), Jó zef Przew łoka (lat 41), Antoni Suszek (lat 32), Franciszek Suszek (lat 49), Paw eł Teodorow icz (lat 32), Edm und W nuk (lat 20), H enryk W nuk (lat 17), W ładysław W ojdaszka (lat 43), Franciszek Wolski (lat 32), Leon Żół
ciński (lat 42).
Zwłoki pochow ane zostały na cm entarzu we W łostow icach5.
Of. 28 P
STRZELC E - kolonia, wieś, gm ina N ałęczów W ieś polska, zam ieszkała przez 512 osób.
W latach 1941-1943 w m iejscow ości tej żandarm eria, Sonderdienst i oddział ukraiński rozstrzelali około 6 Polaków, 500 Żydów i 530 jeńców rosyjskich. Zwłoki zakopano na polu6.
Of. 6 P
Z B ĘD O W IC E, gm ina Końskowola, w cześniej Puław y Wieś typow o polska. W 1921 roku liczyła 364 m ieszkańców.
Dnia 22 listopada 1942 roku oddziały żandarm erii niem ieckiej i żołnie
rze SS „G alizien” w targnęli na kolonię Zbędow ice, nakazując jej m ieszkań
com staw ić się w jednym m iejscu z furmankam i i inw entarzem żywym. Po zgrom adzeniu się ludności, hitlerow cy z Ukraińcam i oddzielili m ężczyzn od kobiet i dzieci, a następnie w yprow adzili m ężczyzn do w ąw ozu i tam w szystkich w ym ordow ali strzałam i w tył głowy. Tego sam ego dnia w tym że w ąw ozie zam ordow ali rów nież kobiety i dzieci. R annych dobijali Ukra
ińcy pojedynczym i strzałam i z broni krótkiej.
Łącznie zam ordow ano 88 osób. Po zakończeniu akcji wieś została w ca
łości spalona. Po w ojnie w m iejscu mordu postaw iono pom nik dla upam ięt
nienia ofiar. Śm ierć ponieśli: Jan Antas, Pelagia Antas (lat 3), W awrzyniec Antas (lat 54), Zofia Antas (lat 15), Czesław B ieniek (1 rok), G enow efa B ie
niek (lat 3), Janina B ieniek (lat 19), A dela Cięciara (lat 18), Jan C ięciara (lat 45), Janina C ięciara (lat 15), M arianna Cięciara (lat 43), P iotr C ięciara (lat 22), Stanisław Cięciara (lat 20), Janina G óra (lat 43), Jó z e f Góra (lat 14), Stanisław G óra (lat 21), Paw eł G rzęda (lat 41), W itold G rzęda (lat 17), W ła
dysław G rzęda (lat 42), W iktor Izotow (lat 22), A leksander Jó ze f (lat 25), Stanisław Karaś (lat 40), A lina Łucjanek (lat 14), B ogdan Łucjanek (lat 11), Henryka Łucjanek (lat 16), Jó zef Łucjanek (lat 11), Stefania Łucjanek (lat 40), Tomasz Łucjanek (lat 42), Zofia Łucjanek (lat 4), H enryk M atras (lat 7), Jó ze f M atras (lat 7), Julianna M atras (lat 42), W incenty M atras (lat 46), Jó ze f M róz (lat 25), B albina M urat (lat 42), Jan M urat (lat 43), Janina M u
rat (lat 16), Stanisław M urat (lat 10), W ładysław a N ow akow ska (lat 21), Piotr N ow akow ski (lat 27), A ndrzej Pielak (lat 42), Franciszka Pielak (lat 37), Helena Pielak (lat 7), M arian Pielak (lat 7), Antoni Przepiórka (lat 50), Antoni Przepiórka (lat 3), C elina Przepiórka (lat 2), Edw ard Przepiórka (lat
1), Helena Przepiórka (lat 2), Jan Przepiórka (lat 29), Janina P rzepórka (lat 29), Jó ze f Przepiórka (lat 5), Julian Przepiórka (lat 21), W acław Przepiórka (lat 37), W ładysław a Przepiórka (lat 25), A dela Saran (lat 16), A ntoni Saran (lat 39), Bronisław a Saran (lat 30), Tadeusz Saran (lat 18), Jó ze f Stępień (lat 2), M arian Stępień (lat 18), M ichalina Stępień (lat 46), Stanisław Stępień (lat 2), W ładysław Stępień (lat 52), Zofia Stępień (lat 18), Franciszka Strzał
kowska (lat 46), Stanisław a Strzałkow ska (lat 15), A leksander Suszek (lat 29), Franciszek Suszek (lat 60), Jan Suszek (lat 38), Jó ze f Suszek (lat 20), Łucja Suszek (lat 64), Z ofia Suszek (lat 20), D anuta Sykut (lat 8), Irena Sy- kut (lat 10), K azim ierz Sykut (lat 45), M arianna Sykut (lat 6), Stefania Sy
kut (lat 46), Ludw ik Taracha (lat 43), M arianna Taracha (lat 38), Stanisław Taracha (lat 18), W ojciech Taracha (lat 4), Zofia Taracha (lat 9), A gata Wa
w er (lat 40), G enow efa W awer (lat 5), Jan W awer (lat 43), M arian W awer (lat 16), Zofia W awer (lat 9)7.
Of. 88 P
Razem: Of. 358 P
PRZYPISY
1 Bataliony Chłopskie na Lubelszczyźnie,(1940-1944). Zródla. W stęp i oprać. Z.
Mańkowski, J. M arkiewicz, J. Naumiuk. Lublin 1962, s. 231.
2 Biuletyn GKBZH w Polsce. T. 9. W arszawa 1957, s. 217, poz. 631, a także AOKBZH w Lublinie, Ds 80/67.
3 A OKBZH w Lublinie, Ds 30/71 /Pt; J. Fajkowski, .1. Religa: Zbrodnie hitlerow
skie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa 1981, s. 186-187.
4 Biuletyn GKBZH w Polsce. T. 9. W arszawa 1957, s: 218, poz. 634.
5 A OKBZH w Lublinie, Dr, 82/67 i Ds 12/71/PT; J. Fajkowski, J. Religa: Zbrod
nie hitlerowskie na wsi... op. cit., s. 186.
6 Biuletyn GKBZH w Polsce. T. 9. Warszawa 1957, s. 218, poz. 636.
'B iu le ty n GK BZH w Polsce. T. 9. Warszawa 1957, s. 216, poz. 616 oraz AGKBZH w Polsce, Ds 78/67 i Ds 37/71 Pt.