W 1923 ROKU
W 1922 r. pozostawa³a nadal nierozstrzygniêta sprawa granicy pó³nocno-wschodniej. O ile granice zachodnie, po³udniowe i wschodnie Polski zosta³y okrelone, o tyle nie by³o jasno zapisanej granicy z Litw¹. Zamiast wyranej linii, istnia³y podwójne kreski, które trudno by³o uznaæ za oznakowanie gra-nicy polsko-litewskiej. By³o to odbicie stanu faktycznego, który dzieli³ dwa znajduj¹ce siê w ostrym konflikcie pañstwa.
Pocz¹tek sprawy siêga³ jesieni 1920 r., kiedy to za porednictwem Komi-sji Kontrolnej Ligi Narodów dosz³o 29 listopada 1920 r. do podpisania zawiesze-nia broni miêdzy wojskami Litwy i Litwy rodkowej. Porozumienie
przewidywa-³o ustanowienie pomiêdzy walcz¹cymi stronami szerokiego na 1012 km pasa neutralnego, który mia³ powstaæ przez cofniêcie oddzia³ów ka¿dej ze stron. In-tencj¹ twórców neutralnej strefy by³o za¿egnanie mo¿liwoci wznowienia kon-fliktu i staræ zbrojnych, a¿ do czasu zawarcia pokoju pomiêdzy Polsk¹ a Litw¹1.
W ten sposób powsta³ ci¹gn¹cy siê od granicy z £otw¹ a¿ do Niemna pas ziemi niczyjej, którego przynale¿noæ do Polski b¹d Litwy mia³a byæ póniej okrelona.
Nieco inaczej wygl¹da³a sprawa na lewym brzegu Niemna, na Suwalszczy-nie. Istnia³a tam linia demarkacyjna, któr¹ opracowa³ i przedstawi³ marsza³ek Ferdynand Foch 18 lipca 1919 r. Linia ta na odcinku suwalskim zatwierdzona
1 P. £ossowski, Ostatni akt kszta³towania granic Drugiej Rzeczypospolitej podzia³ Pasa Neutralnego pomiêdzy Polsk¹ a Litw¹ w lutym 1923 r., Studia z Dziejów Rosji i Europy
rodkowo-Wschodniej, t. XXXVII, Warszawa 2002, s. 27.
zosta³a przez Radê Najwy¿sz¹ Ententy w dniu 8 grudnia 1919 r. Potwierdzi³a j¹ równie¿ umowa polsko-litewska podpisana 7 padziernika 1920 r. w Suwa³-kach. Strony zobowi¹za³y siê wycofaæ swe wojska od linii demarkacyjnej na 6 km, w rezultacie czego powsta³a tu l2-kilometrowa strefa zdemilitaryzowana.
Tak wiêc w odró¿nieniu od pasa neutralnego na obszarze Wileñszczyzny, który do ¿adnego z dwóch pañstw nie nale¿a³, przynale¿noæ pañstwow¹ na Su-walszczynie okrela³a wyranie wzmiankowana ju¿ linia demarkacyjna2.
Przebieg ustanowionego w popiechu 30 listopada 1920 r. pasa neutral-nego by³ doæ nieregularny. Miejscami zwê¿a³ siê on lub rozszerza³ posiadaj¹c szerokoæ od 3 km. do 12 km. Widoczne by³o ogólne d¹¿enie autorów, a¿eby wiêksze miejscowoci znalaz³y siê poza pasem neutralnym. Pozostawa³y one na samej jego krawêdzi, co dawa³o powód do ró¿nej interpretacji ich statusu.
Zaczynaj¹c siê na pó³nocy, przy granicy z £otw¹, pas pozostawia³ Jeziorosy po stronie litewskiej, natomiast od strony polskiej przylega³ do magistrali kolejowej na odcinku od Turmontu do Ignalina, lecz jej nie przekracza³.
Nastêpnie, skrêcaj¹c na po³udniowy zachód, oddala³ siê od kolei, by w rejonie Munik (po stronie litewskiej), dojæ do Wilii. Nad rzek¹ pas neutralny ury-wa³ siê, by przesun¹æ siê na po³udnie od Wilii nieco dalej na wschodzie.
Omija³ od zachodu Troki, jednak w rejonie stacji kolejowej Rudziszki pas neutralny obejmowa³ liniê kolejow¹ Wilno-Grodno, by dopiero w okolicach Oran przesun¹æ siê dalej na po³udniowy zachód. W rezultacie magistrala kolejowa na odcinku ok. 30 km zosta³a sparali¿owana. By³o to bardzo niedo-godne dla strony polskiej. Od Oran pas neutralny ci¹gn¹³ siê dalej na po³u-dniowy zachód, pozostawiaj¹c Merecz, Lejpuny i Kopciowo po stronie litewskiej i biegn¹c od Druskienik po obu brzegach Niemna. Na pó³noc od Grodna przecho-dzi³ we wzmiankowan¹ ju¿ strefê zdemilitaryzowan¹, która dzieli³a Suwalszczy-znê. W sumie pas neutralny i strefa zdemilitaryzowana o d³ugoci 400 km i szerokoci przeciêtnie 10 km, zajmowa³y obszar obejmuj¹cy ok. 4 tys. km2 3.
W intencji twórców pasa neutralnego s³u¿yæ on mia³ sprawie pokoju i stabilizacji. Porz¹dek w polskiej strefie utrzymywaæ mia³a Milicja Ludowa Pasa Neutralnego (M.L.P.S.) zwana równie¿ Samoobron¹ Pasa. Te paramili-tarne pododdzia³y mia³y dbaæ o bezpieczeñstwo miejscowej ludnoci i byæ stra¿nikiem porz¹dku w wyznaczonym pasie. Funkcjonowanie Milicji Ludo-wej akceptowa³a Liga Narodów jedynym warunkiem ich dzia³ania by³ sk³ad-cz³onkami mogli byæ tylko miejscowi mieszkañcy.
Dla wzmocnienia tych oddzia³ów stworzono Zwi¹zek Bezpieczeñstwa Kraju, którego struktury znajdowa³y siê po za rejonem Pasa i podlega³y wojsku. Sk³ada³ siê on z ochotników, którzy mieli wkroczyæ w momencie sytuacji kryzysowej i podlega³ wojsku. Poza tym nie brakowa³o i zwyk³ych
2 Umowa miêdzy Polsk¹ a Litw¹ w sprawie ustanowienia tymczasowego modus vivendi a¿
do ostatecznego uregulowania stosunków miêdzy obu pañstwami; [w:] Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 19181939, t. 1, s. 118119.
3 Ibidem, s. 28.
band rozbójniczych, które niemal bezkarnie grabi³y w równym stopniu lud-noæ polsk¹ jak i litewsk¹.
Litwini tak¿e w swojej czêci posiadali oddzia³y bojowe. Szacuje siê, i¿
ich oddzia³y by³y wiêksze i lepiej uzbrojone. Musia³o to nieuchronnie dopro-wadziæ do konfrontacji4.
Polska czêæ pasa podzielona by³a na 6 okrêgów. G³ównym organizatorem struktury samoobrony by³ porucznik Wirballis Micha³ (Jacyna) inspektor g³ównym pasa, który zgin¹³ z 22 na 23 lutego 1923 r. Oddzia³y polskie zorgani-zowane by³y z by³ych ¿o³nierzy, którzy posiadali dowiadczenie bojowe i w wiêkszoci brali udzia³ w wojnie polsko-bolszewickiej i polsko-litewskiej5.
Pas by³ czêsto kontrolowany przez delegatów Ligi Narodów. Sprawy mniejszej wagi by³y rozwi¹zywane przez Samoobronê, a sprawy trudniejsze za³atwiali przedstawiciele Ligi Narodów.
Najwiêksz¹ tragedi¹ mieszkaj¹cej ludnoci by³y prowadzone dzia³ania przez litewskie i polskie oddzia³y samoobrony. Wypady na drug¹ czêæ pasa, ostrzeliwania, rabunki by³y na porz¹dku dziennym.
Najwiêksza iloæ walk mia³a miejsce w 1. okrêgu Szyrwinckim, który pod wzglêdem obszaru i liczby ludnoci by³ najwiêkszy. W sk³ad Milicji, która liczy³a 112 cz³onków, wchodzili zdemobilizowani wojskowi, a dowodzi³ ni¹ oficer rezerwy Leon Dyc (Juk). Okrêg podzielono na plutony. Komenda okrê-gu znajdowa³a siê w Awi¿ancach. Plutony rozkwaterowano w poszczególnych wioskach: pierwszy pluton w Jodelach, drugi w Kielach, trzeci w Awi¿ancach, czwarty pluton w Kontomiszkach, pi¹ty w Komeszkanicach. Okrêg kontrolo-wa³ Pas na przestrzeni 30 kilometrów. S¹d i gmina znajdokontrolo-wa³a siê w Awi¿an-cach. Przedpole okrêgu by³o wzmocnione przeszkodami terenowymi i by³o stale patrolowane6.
Przed zajêciem Pasa Naturalnego w lutym 1923 r. mia³y miejsce dzia³ania, które raczej trudno by³o zaliczyæ tylko do incydentów. Niestety, informacje na ten temat s¹ bardzo ma³o znane. Jedn¹ z przyczyn by³a próba minimalizacji dzia³añ tak ze strony polskiej, jak i litewskiej. Chodzi³o o to, aby na forum Ligi Narodów problem granicy zosta³ rozwi¹zany na drodze pokojowej. Takie
podej-cie rz¹du polskiego spowodowa³o, ¿e wydarzenia te rozpatrywano g³ównie jako problem polityczny, natomiast przebieg dzia³añ nie doczeka³ siê opracowa-nia oczywicie jedynym, który ten fakt dostrzega jest prof. Piotr £ossowski, który zwróci³ uwagê na prowadzone dzia³ania w cytowanym artykule.
O wadze i dramatyzmie wiadcz¹ dzia³ania bojowe w 1. okregu szyrwinc-kim, które siê nasili³y w 1922 i 1923 r. I tak w Szyrwintach 1 maja 1922 r.
przypuszczono atak na litewskie oddzia³y, dosz³o do walki na bagnety.
Litwini nie mog¹c wytrzymaæ ataku zaczêli siê wycofywaæ, a nastêpnie skoncen-trowali swe si³y i przypucili kontratak. Polskie oddzia³y wycofa³y siê dwóch
4 W. Szmidt, Krótki historyczny zarys o Samoobronie Pasa Neutralnego, P³ock 1933, s. 3.
5 Ibidem, s. 4.
6 Ibidem, s. 5.
milicjantów zosta³o rannych. Ranny zosta³ dowódca pododdzia³u Ambro¿y Kalinowski oraz podoficer Wincenty Bukowski. W miasteczku Kiernowo w 1922 r. Litwini odnieli zwyciêstwo, ale po przypuszczeniu ataku przez polski oddzia³ wycofali siê. Atakiem kierowa³ komendant 1. okrêgu Leon Dyc (Juk).
W sierpniu 1922 r. oddzia³y litewskie zaatakowa³y obszar 1. okrêgu szyr-winckiego. Po wkroczeniu do maj¹tku Sza³kowszczyzna i zacianka Wierszu-niszki, Litwini mieli podpaliæ zagrody gospodarcze. Ale zbli¿aj¹ce siê oddzia³y litewskie spostrzeg³y polskie czujki rozmieszczone na wzgórzu, obok wspo-mnianego maj¹tku i zacianka. Natychmiast powiadomiona zosta³a komenda okrêgu. Litwini nie spodziewaj¹c siê, ¿e oddzia³y polskie zosta³y postawione w stan pogotowia, przygotowywali siê do dalszych dzia³añ. Zostali otoczeni i dostali siê w krzy¿owy ogieñ pododdzia³ów Samoobrony. Po parogodzinnych walkach oddzia³y litewskie wycofa³y siê ponosz¹c straty7.
Na tak zwanej Krzy¿ówce pod Szyrwintami mia³y miejsce dzia³ania, w których polskie oddzia³y walczy³y w czterech grupach. Ca³oci¹ dowodzi³ inspektor Pasa Micha³ Wirball. Litwini nie chc¹c daæ za wygran¹ skoncen-trowali swe si³y, przypuszczaj¹c jednoczenie kontratak, który zosta³ odparty przez pododdzia³y Samoobrony.
Z odnotowanych faktów nale¿y jeszcze wspomnieæ o bitwie pod wsi¹ Romeszkañce, na szosie wiod¹cej do Szyrwint w dniu 15 sierpnia 1922 r. oraz wypad litewskich oddzia³ów na wie Owi¿ance w dniu 8 wrzenia 1922 r.8
Gazety litewskie by³y pe³ne wiadomoci z pasa neutralnego, podnosi³y alarmy. Rzecz oczywista, za ataki obwiniano g³ównie polsk¹ Samoobronê, oskar¿ano j¹ o gwa³ty i okrucieñstwa. Przyczynia³o siê to do wzrostu niepo-koju i nastrojów antypolskich.
Tymczasem takie nienormalne po³o¿enie na pograniczu polsko-litew-skim, pomylane jako tymczasowe, wyranie przeci¹ga³o siê. Jego regulacja uzale¿niona by³a od ogólnego rozwi¹zania konfliktu pomiêdzy dwoma pañ-stwami. Ogólnie wskazaæ tu nale¿y, i¿ rz¹d polski, choæ zgodzi³ siê w listopa-dzie 1920 r. na ustanowienie pasa neutralnego, to ju¿ wkrótce, odczuwaj¹c wynikaj¹ce st¹d niedogodnoci, zmierzaæ zacz¹³ na drodze dyplomatycznej do jego likwidacji, proponuj¹c zast¹pienie strefy neutralnej choæby nawet tym-czasow¹ lini¹ rozgraniczaj¹c¹.
Zw³aszcza wojskowi zwracali uwagê na wielkie niebezpieczeñstwo spo-wodowane sparali¿owaniem magistrali kolejowej. Gen. W³adys³aw Sikorski informowa³ MSZ, i¿ wed³ug otrzymanych przez sztab polski wiadomoci w³a-dze litewskie dewastuj¹ odcinek magistrali kolejowej, znajduj¹cej siê w pasie neutralnym. Rozbieraj¹ urz¹dzenia kolejowe, wywo¿¹ szyny i podk³ady sa-mochodami w g³¹b Litwy. Poniewa¿ wszelka akcja wojskowa w strefie neu-tralnej jest niemo¿liwa podkrela³ a na wyniki Milicji Ludowej wobec
7 Ibidem, s. 7.
8 Ibidem, s. 8.
wrogiego usposobienia miejscowej ludnoci nie mo¿na liczyæ, prosi³ z ca³ym naciskiem o interwencjê dyplomatyczn¹.
Szczególnie po wcieleniu Wilna do Polski w kwietniu 1922 r. w Warsza-wie uznano, i¿ sprawa zniesienia pasa neutralnego staje siê pal¹ca. Nato-miast ca³kowicie odmienne by³o stanowisko strony litewskiej. Chocia¿ strefa neutralna sprawia³a tak¿e Litwie sporo k³opotów, to jednak nie godzono siê na wytyczenie wyranej granicy. W Kownie nie uznano faktu wcielenia do Polski Wileñszczyzny i obawiano siê, i¿ uregulowanie spraw granicznych mo¿e przes¹dziæ o przynale¿noci spornych terenów do Rzeczypospolitej.
St¹d wynika³ zdecydowany sprzeciw wobec likwidacji pasa neutralnego.
Atutem strony polskiej by³o postanowienie Rady Ligi Narodów z 13 stycznia 1922 r. o zniesieniu porednictwa w sporze polsko-litewskim, wyco-faniu Komisji Kontrolnej Ligi i zast¹pieniu pasa neutralnego przez liniê demarkacyjn¹.
Zmianê sytuacji, wyprowadzaj¹c kwestiê podzia³u pasa neutralnego, przyniós³ pocz¹tek roku 1923. 5 stycznia 1923 r. pose³ w Londynie, Konstan-ty Skirmunt, informowa³ ministra Georgea Curzona, i¿ na Litwie odbywaj¹ siê ruchy wojsk. Podejrzewano, i¿ mo¿e to oznaczaæ przygotowanie do ataku na Wilno. Jednak wówczas Litwinom chodzi³o o K³ajpedê. Zajêcie K³ajpedy w styczniu 1923 r. wbrew decyzjom aliantów postanowi³a wykorzystaæ dy-plomacja polska w celu nasilenia starañ, zmierzaj¹cych do podzia³u strefy neutralnej i ustanowienia granicy polsko-litewskiej.
Dyplomacja polska wiedz¹c, ¿e na pocz¹tku lutego 1923 r. odbêdzie siê sesja Rady Ligi Narodów, która podejmie dawno oczekiwan¹ decyzjê o po-dziale pasa neutralnego próbowa³a wp³yn¹æ na jej wynik, przedstawiaj¹c w³asn¹ propozycjê. Uprzedzano te¿ aliantów o mog¹cych wynikn¹æ komplika-cjach i zagro¿eniach.
Strona polska przygotowywa³a siê do akcji. Wydzielono i skoncentrowano du¿e si³y policji i batalionów celnych. Wojsko mia³o pozostaæ w odwodzie.
Celem by³o zajêcie przyznanej czêci pasa neutralnego. Wed³ug danych pol-skich, równie¿ strona litewska ci¹gnê³a znaczne si³y. Rozpoznano oddzia³y szaulisów konne i piesze oraz pododdzia³y 2. 8. i 9. pu³ku piechoty. Szczegól-ne obawiano siê zagro¿enia wzd³u¿ linii kolejowej ko³o Oran i Olkiennik oraz w rejonie Szyrwint i Giedrojæ (wiadczy³y o tym wczeniejsze dzia³ania)9.
Faktyczny przebieg wypadków nadal wymaga opracowania. Na ³amach
Ech Przesz³oci w tomie IV zosta³a przedstawiona Instrukcja10 podpisana przez Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego do zajêcia pasa neutralnego zgodnie z decyzj¹ Ligi Narodów oraz ROZKAZ nr. 1 Organizacyjny p³k. Pas³awskiego.
W trakcie dzia³añ zosta³o wydanych piêæ rozkazów. Odnaleziono i odtworzono rozkaz nr 1, 4 i 5. Nadal trwaj¹ poszukiwania rozkazów nr 2 i 3, które mog¹
9 P. £ossowski, Ostatni akt..., s. 36.
10 Archiwum Stra¿y Granicznej, sygn. 1494/27, Wojewódzka Komenda Stra¿y Granicznej Wilno. Akcja dotycz¹ca zajmowania pasa neutralnego przez Stra¿ Graniczn¹ 1923 r.
staæ siê podstaw¹ do dalszej analizy dzia³añ. Odnalezione rozkazy nr 4 i 5 po rekonstrukcji s¹ obecnie przedstawiane. Chronologicznie przed rozkazami umieszczone jest Zarz¹dzenie materja³owe dla akcji 15.II br. podpisane przez gen Rydza-mig³ego wiadcz¹ce o powadze sytuacji, a tak¿e o tym, ¿e wszelkie dzia³ania, mimo i¿ prowadzone przez oddzia³y paramilitarne by³y wspierane przez wojsko. Po zarz¹dzeniu, umieszczono meldunek z przebiegu mobilizacji Zwi¹zku Bezpieczeñstwa Kraju. Z meldunku wynika, i¿ Zwi¹zek przedstawia³ powa¿n¹ si³ê bojow¹, jednak jego struktura i cele dzia³ania s¹ s³abo znane, a w wielu publikacjach mylnie przedstawia siê Zwi¹zek, jako Milicjê Ludow¹ Pasa Neutralnego. Dowodem na to, ¿e M.L.P.N. by³a inn¹ si³¹ paramilitarn¹ niech bêdzie zamieszczone po rozkazie nr 5 pismo do Delegata Rz¹du na Ziemiê Wileñsk¹, dotycz¹ce likwidacji Milicji po przejêciu pasa przez wojsko i bataliony celne. Na koñcu podano faktyczn¹ liczbê strat.
Do przedstawionej wczeniej wkrad³y siê b³êdy, które zosta³y poprawione.
Wynika³y one z trudnoci odczytania niektórych nazwisk i liczb. Dokumenty te, w bardzo z³ym stanie zosta³y odnalezione jako nieuporz¹dkowane w zbio-rach Archiwum Stra¿y Granicznej w Kêtrzynie (przed przeniesieniem do Szczecina).
Wilno, dnia 11 lutego 1923 r.
cile Tajne
Celem przyjcia z pomoc. oddzia³om i organom w³adz administracyjnych przy zajmowaniu pasa neutralnego zarz¹dzam w myl rozkazu Szefa Sztabu Generalnego zaopatrywanie materjalne wspomnianych wy¿ej oddzia³ów jak nastêpuje:
I. ¯ywnoæ
Oddzia³y policji pañstwowej, milicji ludowej, zwi¹zku bezpieczeñstwa Kraju otrzymywaæ bêd¹ normaln¹ racjê ¿o³niersk¹ z dodatkiem dla walcz¹-cych. Nale¿ytoæ za wydan¹ ¿ywnoæ i fura¿ wyp³acaæ bêd¹ Delegat Rz¹du w Wilnie i Komenda Policji Pañstwowej w Wilnie dekadami z do³u odnonym intendenturom, po cenach kosztu.
Zaopatrzenie baonów celnych odbywaæ siê bêdzie w sposób i na zasadach jak dotychczas.
INSPEKTORAT ARMJI Nr 1 L.dz. 218/23
Zarz¹dzenie materja³owe dla akcji 15.II br.
Do dnia 14.II br. pobieraæ bêd¹ oddzia³y Grupy p³k Pas³awskiego w rejonie WILNO OLKIENIKI z Kier. Rej. Int. w Wilnie, oddzia³y w rejonie GRODNO ORANY z Intendentury w Grodnie.
Od dnia 14.II br. w³¹cznie wysunie Kierownik Rej. Int. w Wilnie jedn¹ czo³ówkê na ko³ach najpierw do stacji Landwarowo, nastêpnie z chwil¹ roz-poczêcia dzia³añ do stacji Rudziszki. Intendentura w Grodnie jedn¹ czo³ówkê do st. Orany. Czo³ówki te winny byæ zaopatrzone w 3 dni ¿ywnoci. W spra-wie otrzymania potrzebnych wagonów zwróc¹ siê wspomniane Intendentury z [do] Wojsk. Wydz. Kol. w Wilnie.
II. Uzbrojenie
Kier. Filji Okr. Zak³adu Uzbr. w Wilnie wyda na zapotrzebowanie p³k Pas³awskiego potrzebn¹ broñ i amunicjê dla oddzia³ów w³adz administracyj-nych, przeznaczonych do zajêcia pasa neutralnego. Iloæ posiadanej amunicji przez wspomniane Oddzia³y winna wynosiæ 3 dni normalne ognia piechoty /6.000 dla cKM, 1.500 lkm, 750 rkm, 120 kb/.
Prócz tego do³¹cz¹ do czo³ówek ¿ywnociowych wed³ug wskazówek p³k Pas³awskiego dwa dni ognia piechoty dla grupy WILNO OLKIENIKI z Filji Zak³. Uzbr. Wilno, dla grupy GRODNO ORANY z Okr. Zak³adu Uzbr.
Grodno.
III. S³u¿ba Zdrowia
Szpital okrêgowy Wilno zorganizuje jeden punkt opatrunkowy w Ru-dziszkach, drugi punkt opatrunkowy w Olkiennikach, oraz wyda najniezbêd-niejsz¹ iloæ materja³u opatrunkowego dla patroli sanitarnych Grupy p³k Pas³awskiego. Opatrunki indywidualne nie wydawaæ. Materja³ sanitarny wi-nien byæ u¿ywany oglêdnie i oszczêdnie. Nie zu¿yty zwróciæ do szpitala Okr.
Wilno.
Szef Sanitarny D.O.K. Nr III zarz¹dzi zorganizowanie punktu opatrun-kowego w Oranach /stacja/.
Punkty winny byæ czynne od dnia 14.II br. godz. 12.
IV. Ewakuacja
Wojsk. Wydz. Kol. przy Dyrekcji P.K.P. Wilno zorganizuje dwie czo³ówki kolejowe, jedn¹ na st. Wilno dla ruchu Wilno Rudziszki, drug¹ na stacji Grodno dla ruchu Wilno Orany. Czo³owki te winny sk³adaæ siê z wagonów zaopatrzonych w piecyki. Iloæ potrzebnych wagonów poda w porozumieniu z Kier. S³u¿by Uzbr. i Intendentury p³k Pas³awski. Czo³ówki te winny byæ wystawione i za³adowane najpóniej dnia 13.II br. do godz. 20. Ruch czo³ó-wek okreli p³k Pas³awski.
Szef Sanitarny O.K. Nr III zorganizuje ze sk³adu poci¹gu sanitarnego w Grodnie dwie czo³ówki sanitarne dla ewakuacji chorych i rannych z punktów sanitarnych Orany i Rudziszki. Czo³ówki te winny byæ gotowe dnia 15.II 23 r. godz. 6-ta rano na stacjach Wilno Grodno do dyspozycji p³k
Pas³awskiego. Ruch czo³ówek reguluje w miarê potrzeby ewakuacji p³k Pa-s³awski.
Ewakuacja 3 punktu opatrunkowego Olkieniki podwodami cywilnemi.
Transporty ko³owe zapewni sobie grupa p³k Pas³awskiego z podwód cy-wilnych.
V. Ró¿ne
Kier. Int. Rej. w Wilnie wyda grupie p³k Pas³awskiego dla baonów celnych i baonów Z.B.K. kuchnie polowe ew. kot³y licz¹c po dwie kuchnie na baon.
Kuchnie i kot³y po ukoñczeniu akcji winne byæ zwrócone intendenturze.
(-) m i g ³ y R y d z Genera³ Dywizji i Inspektor Armji Otrzymuj¹:
Dca C.K. Nr III Grodno P³k Pas³awski Wilno Kier. Rej. Int. Wilno Dca Szpit. Okr. Wilno
Kier. Filji Okr. Zak³. Uzbr. Wilno Dyrek. Wydz. Kol. Wilno
Delegat Rz¹du Wilno do wiadomoci Dca Obozu Warownego Wilno do wiadomoci Szef sztabu generalnego przedk³adam
Wilno, dn. 15/II-23 r.
CILE TAJNE b. pilne DoD-twa Grupy P³k Pas³awskiego
Meldujê, ¿e dotychczasowy przebieg mobilizacji Z.B.K. by³ nastêpuj¹cy:
1/ W pierwszym dniu mobilizacji stawi³o siê w Wilnie:
a) cz³onków Z.B.K. okrêgu wiêciañskiego ... 120 cz³onków Z.B.K. okrêgu Wilno m. ... 195 cz³onków Z.B.K. okrêgu Wilno powiat ... 60 b) zmobilizowano i dope³niono Oddzia³y Milicji P.N.
w Okrêgu Smo³wiewskim i Janiskim ... 56 REFERAT BEZPIECZEÑSTWA
przy K.O.W. Wilno L.dz. 51/Z.B.K. tj.