Mając na uwadze zaprezentowane wyŜej wyniki analiz ekonomicznych, programy emerytalne stają się nie dodatkowymi lecz wręcz niezbędnymi, w zapatrywaniu autora, dla zapewnienia ubezpieczonym „godziwych” warunków Ŝycia po zakończeniu aktywności zawodowej.
Praca swoim zakresem obejmuje trzy obszary badawcze, których zadaniem jest:
• poznanie czynników, które determinują uczestnictwo pracowników w PPE;
• poznanie czynników, które determinują uczestnictwo pracodawców w PPE;
• poznanie czynników, które determinują uczestnictwo pracowników i pracodawców w PPE w formie kapitałowo-ubezpieczeniowej.
1
Zob. M. Ciemniewski, Korzyści..., op., cit. s. 24. Twórcy reformy emerytalnej przewidywali obniŜenie przeciętnej relacji emerytury do ostatniego wynagrodzenia z 67 do około 50%, zob. Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Reformy Zabezpieczenia Społecznego, Bezpieczeństwo dzięki róŜnorodności. Reforma systemu emerytalno-rentowego w
Polsce, Warszawa, czerwiec 1997, s. 15. Symulacje przeprowadzone przez KNUiFE po 5 latach wprowadzenia
reformy potwierdzają szacunki, wskazując, iŜ przy określonych warunkach wyjściowych (dotyczących opłat pobieranych przez OFE i instytucje wypłacające emerytury, stopy zwrotu z inwestycji czy zmiany wynagrodzenia) stopa zastąpienia względem ostatniego wynagrodzenia będzie kształtowała się w przedziale od 33 do 50% – w zaleŜności od płci. KNUiFE, Projekcje stóp zastąpienia w nowym systemie emerytalnym, www.knuife.gov.pl (dostęp 30 marca 2005), zob. J. Handschke, K. Łyskawa, J. Ratajczak, Ryzyko emerytalne w systemie
zabezpieczenia na starość, w: Społeczne..., op. cit., s. 152, przypisy: 39 i 40.
2 Determinanty rozumiane są jako ogół czynników, których funkcja polega na wyznaczaniu (determinowaniu) czegoś, zob. Słownik wyrazów obcych, J. Tokarski (red. nauk.)..., op. cit., s. 148. Zamiennie dla pojęcia determinanty stosuje się określenia:motywy, czynniki oddziałujące lub uwarunkowania.Czynnik to jedna z przyczyn działających, wywołujących skutek; jeden ze składników warunkujących coś, rozstrzygających o czymś. Czynnik, który wyznacza, określa coś, wskazuje na coś jest nazywany równieŜ wyznacznikiem; por. Słownik poprawnej
polszczyzny, W. Doroszewski (red. nacz.), PWN, Warszawa 1980, s. 110. Czynniki oddziałują, czyli wpływają na
coś w sposób dodatni lub ujemny, np. determinanty uczestnictwa pracowników i pracodawców w PPE są jednym z najbardziej istotnych czynników oddziałujących na segment grupowego dobrowolnego oszczędzania, na załoŜenia twórców reformy emerytalnej. Motywy naleŜy rozumieć jako czynniki wewnętrzne natury psychicznej lub fizjologicznej, świadome lub nieświadome, skłaniające do działania, ukierunkowujące je na osiągnięcie określonego celu; pobudki, powody; uzasadnienie postępowania lub rozumowania, A. P. Sperling, Psychologia…, op. cit., s. 269 – 272. Natomiast uwarunkować to jest „uzaleŜnić od określonych warunków”. Oznacza to istnienie zaleŜności, czyli związków między rzeczami, zjawiskami, które polegają na tym, Ŝe jedna rzecz warunkuje, wyznacza, określa drugą, por. L. Staś, Organizacyjne determinanty procesu podejmowania decyzji kadrowych w przedsiębiorstwie, nie publikowana praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2000, s. 157 – 158.
128
Obszar poznania czynników, które determinują uczestnictwo pracowników w PPE Wymieniony obszar badawczy stał się podstawą do sformułowania głównego problemu, dwóch problemów szczegółowych, celu i hipotezy:
• Główny problem badawczy brzmi:
Jakie są główne motywy skłaniające pracowników do uczestnictwa w programie emerytalnym oraz jak kształtuje się stopień nasilenia i statystyczne zróŜnicowanie kaŜdego z nich?
Szczegółowa problematyka badawcza:
1. W jakim stopniu pracownicy postrzegają potrzebę uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym?
2. Czy motywy uczestnictwa pracowników w programie emerytalnym mają związek z: wykształceniem, wiekiem, poziomem zamoŜności i zajmowanym stanowiskiem?
• Celem badawczym wymienionego obszaru jest:
Poznanie czynników i stopnia ich nasilenia oraz statystycznego zróŜnicowania, które determinują uczestnictwo pracowników w pracowniczym programie emerytalnym.
W oparciu o wyŜej wymienione problemy badawcze i cel sformułowano następującą hipotezę:
• Hipoteza badawcza brzmi:
Motywy skłaniające pracowników do uczestnictwa w programie emerytalnym kształtują się w zaleŜności od: wykształcenia, wieku, poziomu zamoŜności i zajmowanego stanowiska oraz wykazują róŜny stopień nasilenia i statystyczne zróŜnicowanie.
Obszar poznania czynników, które determinują uczestnictwo pracodawców w PPE Wymieniony obszar badawczy stał się podstawą do sformułowania problemu zasadniczego, dwóch problemów szczegółowych, celu i hipotezy:
• Główny problem badawczy brzmi:
Jakie są główne motywy skłaniające pracodawców do uczestnictwa w programie emerytalnym oraz jak kształtuje się stopień nasilenia i statystyczne zróŜnicowanie kaŜdego z nich?
Szczegółowe zagadnienia badawcze:
1. Jakich korzyści oczekują pracodawcy od ustawodawcy i jakich efektów od pracowników wprowadzając pracowniczy program emerytalny?
2. Czy motywy uczestnictwa pracodawców w programie emerytalnym mają związek z: rodzajem organizacji, rodzajem działalności i liczbą zatrudnionych pracowników?
129 • Celem badawczym wymienionego obszaru jest:
Poznanie czynników i stopnia ich nasilenia oraz statystycznego zróŜnicowania, które determinują uczestnictwo pracodawców w pracowniczym programie emerytalnym.
Wymieniona problematyka badawcza i cel były podstawą do sprecyzowania hipotezy:
• Hipoteza badawcza brzmi:
Motywy skłaniające pracodawców do uczestnictwa w programie emerytalnym kształtują się w zaleŜności od: rodzaju organizacji, rodzaju działalności i liczby zatrudnionych pracowników oraz wykazują róŜny stopień nasilenia i statystyczne zróŜnicowanie.
Obszar poznania czynników, które determinują uczestnictwo pracowników i pracodawców w pracowniczym programie emerytalnym w formie umowy grupowego ubezpieczenia na Ŝycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym
Wymieniony obszar badawczy stał się podstawą do sformułowania głównego problemu, czterech problemów szczegółowych, celu i hipotezy:
• Główny problem badawczy brzmi:
Jak kształtują się wspólne motywy skłaniające pracowników i pracodawców do uczestnictwa w PPE w formie umowy grupowego ubezpieczenia na Ŝycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym?
Szczegółowa problematyka badawcza:
1. Które źródło informacji przyczyniło się najbardziej do wprowadzenia przez pracodawców PPE w formie kapitałowo-ubezpieczeniowej, a które do uczestnictwa pracowników w wymienionej formie pracowniczego programu emerytalnego?
2. W jakim stopniu orientacja w funkcjonowaniu programu emerytalnego w formie umowy grupowego ubezpieczenia na Ŝycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym miała wpływ na uczestnictwo pracowników, a w jakim na udział pracodawców?
3. Czym kierowali się pracodawcy wprowadzając program emerytalny w formie umowy grupowego ubezpieczenia na Ŝycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, a czym pracownicy przystępując do wymienionej formy programu emerytalnego?
4. Jakie czynniki zdecydowały o uczestnictwie pracowników, a jakie o partycypacji pracodawców w programie emerytalnym w formie umowy grupowego ubezpieczenia na Ŝycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym?
130
• Celem badawczym wymienionego obszaru jest:
Poznanie czynników, które determinują uczestnictwo pracowników i pracodawców w programie emerytalnym w formie umowy grupowego ubezpieczenia na Ŝycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.
W oparciu o wyŜej wymienione problemy badawcze i cel sformułowano następującą hipotezę:
• Hipoteza badawcza brzmi:
Motywy skłaniające pracowników i pracodawców do uczestnictwa w PPE w formie umowy grupowego ubezpieczenia na Ŝycie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym kształtują się w zaleŜności od: źródła informacji o PPE, znajomości zasad funkcjonowania PPE, czynników wewnętrznych i zewnętrznych.
Weryfikacja wymienionych hipotez badawczych zostanie dokonana w empirycznej części pracy na poziomie szczegółowym, co pozwoli ustosunkować się do hipotez głównych.