Analiza załoŜeń reformy emerytalnej w zaleŜności od: wykształcenia, wieku, poziomu zamoŜności i zajmowanego stanowiska.
Wyk. 6.1. ZałoŜenia reformy emerytalnej – w zaleŜności od wykształcenia
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Poz. 6 Zdecydowanie tak Poz. 5 Tak Poz. 4 Raczej tak Poz. 3 Trudno powiedzieć Poz. 2 Raczej nie Poz. 1 Nie Poz. 0 Zdecydowanie nie
WyŜsze Średnie Zawodowe Podstawowe
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyniku badania zamieszczonego w tabeli 6.1. (aneks).
Zaprezentowane wyniki wykazały, Ŝe dla około 25% badanych z wykształceniem podstawowym i zawodowym załoŜenia reformy emerytalnej były motywem skłaniającym do uczestnictwa w PPE, (łącznie – poz. 4,5)1. Jednocześnie ze wzrostem poziomu wykształcenia zmniejszał się stopień motywacji. Zaobserwowano, Ŝe załoŜenia reformy emerytalnej nie były lub raczej nie były czynnikiem motywującym uczestnictwo w programie emerytalnym dla około 61% badanych z wyŜszym wykształceniem,(łącznie – poz. 0,1,2). Około 20% badanych z wykształceniem średnim wskazało załoŜenia reformy jako motyw skłaniający do uczestnictwa w PPE. Oznacza to, Ŝe załoŜenia reformy równieŜ dla omawianej grupy w niskim stopniu były pobudką do uczestnictwa w PPE. Nieznaczne występowanie motywu moŜna zauwaŜyć takŜe w stosunkowo duŜym odsetku odpowiedzi dla kategorii „trudno powiedzieć” – 35 do 50%,(poz.3).
141
Wyk. 6.2. ZałoŜenia reformy emerytalnej – w zaleŜności od wieku
0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 Poz. 6 Zdecydowanie tak Poz. 5 Tak Poz. 4 Raczej tak Poz. 3 Trudno powiedzieć Poz. 2 Raczej nie Poz. 1 Nie Poz. 0 Zdecydowanie nie
WyŜsze Średnie Zawodowe Podstawowe
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyniku badania zamieszczonego w tabeli 6.2. (aneks).
Weryfikując wpływ załoŜeń reformy emerytalnej jako czynnik skłaniający do uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym – w zaleŜności od wieku pracownika – zaobserwowano, Ŝe badani najczęściej wskazywali kategorię „trudno powiedzieć”, od 38 do 51%. Dla około 16% badanych do 40 – go i powyŜej 50 – go roku Ŝycia załoŜenia reformy emerytalnej były w najwyŜszym stopniu motywem skłaniającym do uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym, (łącznie – poz. 4,5).
SpostrzeŜono, Ŝe załoŜenia reformy emerytalnej nie były lub raczej nie były motywem dla około 45% badanych poniŜej 31 roku Ŝycia, (łącznie – poz. 0,1,2). Prawdopodobnie dlatego, Ŝe czas ich przejścia na emeryturę jest jeszcze odległy. Badani pracownicy – powyŜej 50 roku Ŝycia, równieŜ nie dostrzegli wyraźnego motywu w załoŜeniach reformy aby uczestniczyć w PPE. Oznacza to, Ŝe pracownicy reprezentujący najstarszą grupę wiekową wykazali się prawdopodobnie tradycyjnym sposobem myślenia wyraŜającym zaufanie do zaopatrzenia emerytalnego z ubezpieczenia społecznego.
142
Wyk. 6.3. ZałoŜenia reformy emerytalnej – w zaleŜności od poziomu zamoŜności
0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% Poz. 6 Zdecydowanie tak Poz. 5 Tak Poz. 4 Raczej tak Poz. 3 Trudno powiedzieć Poz. 2 Raczej nie Poz. 1 Nie Poz. 0 Zdecydowanie nie
Zdecydowanie zamoŜny ZamoŜny Raczej zamoŜny
Trudno określić Raczej niezamoŜny NiezamoŜny
Zdecydowanie niezamoŜny
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyniku badania zamieszczonego w tabeli 6.3. (aneks).
Przeprowadzone badania dowiodły, Ŝe około 26% pracowników niezamoŜnych wykazało w najwyŜszym stopniu pobudkę do uczestnictwa w programie emerytalnym, (łącznie – poz. 4,5). Natomiast dla około 9% badanych zdecydowanie niezamoŜnych załoŜenia reformy emerytalnej w najniŜszym stopniu były motywem skłaniającym do uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym, (poz. 4).
Od 43 do 100% pracowników o wyŜszym poziomie zamoŜności wykazało, Ŝe załoŜenia reformy emerytalnej nie są lub raczej nie są czynnikiem skłaniającym do uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym, (łącznie – poz. 0,1,2). Zapatrywanie w najniŜszym stopniu (około 34%) prezentowali badani raczej niezamoŜni oraz niezamoŜni.
SpostrzeŜono, Ŝe od około 39 do 57% badanych pracowników wskazało kategorię odpowiedzi „trudno powiedzieć”, (poz. 3). A zatem w załoŜeniach reformy emerytalnej nie było zauwaŜalnego motywu, który by skłaniał do uczestnictwa w PPE. Zaprezentowane wyniki oznaczają, Ŝe badani, o zróŜnicowanym poziomie zamoŜności, w załoŜeniach reformy emerytalnej nie dostrzegli wyraźnej pobudki do uczestnictwa w programie emerytalnym.
143
Wyk.6.4.ZałoŜenia reformy emerytalnej – w zaleŜności od zajmowanego stanowiska
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Poz. 6 Zdecydowanie tak Poz. 5 Tak Poz. 4 Raczej tak Poz. 3 Trudno powiedzieć Poz. 2 Raczej nie Poz. 1 Nie Poz. 0 Zdecydowanie nie
Kierownicze Umysłowe Produkcyjne/usługowe
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyniku badania zamieszczonego w tabeli 6.4. (aneks).
Wyniki dotyczące występowania motywu skłaniającego pracowników do uczestnictwa w programie emerytalnym, wypływającego z załoŜeń reformy emerytalnej, są zbliŜone. Około 22% badanych pracowników produkcyjnych/usługowych oraz 20% na stanowisku kierowniczym (łącznie – poz. 4,5,6), wykazało pobudkę do uczestnictwa w programie emerytalnym.
Zaobserwowano, Ŝe kategorię odpowiedzi „trudno powiedzieć” wskazało 46% kierowników, około 48% pracowników produkcyjnych/usługowych oraz circa 34% pracowników na stanowisku umysłowym. Oznacza to, Ŝe badanym pracownikom trudno było dostrzec w załoŜeniach reformy emerytalnej motyw skłaniający do uczestnictwa w programie emerytalnym. Dla około 51% badanych pracowników umysłowych załoŜenia reformy emerytalnej nie były lub raczej nie były czynnikiem pobudzającym do uczestnictwa w programie emerytalnym. Podobnie odpowiedziało 34% pracowników na stanowisku kierowniczym oraz około 30% pracowników produkcyjnych/usługowych, (łącznie – poz. 0,1,2). A zatem omawiana grupa pracowników przystępując do programu emerytalnego była motywowana innym czynnikiem, lub innymi czynnikami, niŜ załoŜeniami reformy emerytalnej.
144
Analizując natomiast stopień nasilenia załoŜeń reformy emerytalnej jako motywu skłaniającego pracowników do uczestnictwa w programie emerytalnym zauwaŜono, iŜ około 43% badanych uznało, Ŝe ich własna motywacja do członkostwa w PPE jest na średnim poziomie (przyporządkowując kryterium 3 pkt.), około 20% na niskim (2 pkt.), około 14% na bardzo niskim poziomie (1 punkt), około 13% na wysokim poziomie (4 pkt.), a około 3% badanych nie posiadało Ŝadnej motywacji do uczestnictwa w PPE (0 punktów).
Tab. 6.I. ZałoŜenia reformy emerytalnej wobec uczestnictwa pracowników w PPE
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań zamieszczonych w tabelach 6.1. – 6.4. (aneks).
Zaobserwowano, Ŝe dla około 19% badanych (łącznie – poz. 4,5,6) załoŜenia reformy były czynnikiem skłaniającym do uczestnictwa w PPE. Obecność motywu w najniŜszym stopniu wykazali pracownicy zdecydowanie niezamoŜni (około 1%) oraz z wyŜszym wykształceniem. Około 43% badanym trudno było dostrzec motyw w załoŜeniach reformy, (poz. 3). Najwięcej wątpliwości wykazali pracownicy produkcyjni/usługowi – około 25% i w wieku od 31 do 40 lat. Dla około 37% badanych (łącznie – poz. 0,1,2), załoŜenia reformy emerytalnej nie były lub raczej nie były pobudką do uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym. W najwyŜszym stopniu zapatrywanie wykazali pracownicy z wykształceniem średnim – około 16% i produkcyjni/usługowi.
Uzyskane wyniki pozwalają sformułować pogląd, Ŝe odpowiedzi badanych pracowników były podyktowane obawami związanymi „z czymś nowym”. Bowiem polskie społeczeństwo przez wiele lat było przyzwyczajone do jednego (opiekuńczo-rozdzielczego) systemu emerytalnego. Badani przyjęli postawę wyczekiwania, zauwaŜalny jest brak samokształcenia.
6 5 4 3 2 1 0 Zdecydowanie tak Tak Raczej tak Trudno powiedzieć Raczej nie Nie Zdecydowanie nie ∑ ∑∑ ∑ Kategoria odpowiedzi l. o. % l. o. % l. o. % l. o. % l. o. % l. o. % l. o. % l. o. % Zmienna Wskaźnik 1 0,4 14 5,3 35 13,4 114 43,5 53 20,2 37 14,1 8 3,1 262 100,0 Zd. niezamoŜny 0 0,0 0 0,0 2 0,8 ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ 2 0,8 Prod./usług. ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ 62 24,6 ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ 62 24,6 < 31;40 > ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ 45 17,2 ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ 45 17,2 Średnie ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ 18 7,7 19 8,1 1 0,4 38 16,2
145
Znikomy motyw w załoŜeniach reformy emerytalnej mógł wynikać takŜe z niskich umiejętności społecznych, złej komunikacji, drogiego dostępu do kompendiów wiedzy, Internetu. A zatem uzyskane wyniki mogły być efektem słabej informacji o załoŜeniach reformy emerytalnej, nieobecnością programów emerytalnych w polskiej tradycji, brakiem nawyków oszczędzania na okres starości, a takŜe postępującą pauperyzacją społeczeństwa.
Analiza statystyczna dowiodła, Ŝe odpowiedzi badanych o róŜnym wykształceniu a takŜe o róŜnym poziomie zamoŜności wykazały zróŜnicowanie1. Poziom zamoŜności: p < 0.001 (na poziomie istotności α = 0.001) charakteryzował się większym zróŜnicowaniem od wykształcenia: p = 0.002, (α = 0.01). ZauwaŜono, Ŝe pracownicy z wyŜszym i średnim wykształceniem oraz zamoŜni; raczej zamoŜni i zdecydowanie niezamoŜni, w wyŜszym stopniu niŜ pozostali badani wskazali, iŜ załoŜenia reformy emerytalnej nie zawierają wyraźnego motywu, który by skłaniał do uczestnictwa w programie emerytalnym. SpostrzeŜono, Ŝe wiek, jak i zajmowane stanowisko były czynnikami statystycznie nieistotnymi.
Tab. 6.II. ZróŜnicowanie motywu uwarunkowane załoŜeniami reformy emerytalnej
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań zamieszczonych w tabelach 6.1. – 6.4. (aneks).
Podsumowanie: załoŜenia reformy w bardzo niskim stopniu motywowały pracowników do uczestnictwa w PPE, (w około 19%, łącznie – poz. 4,5,6). Zaobserwowano, Ŝe motyw wykazuje statystyczne zróŜnicowanie w zaleŜności odwykształcenia i poziomu zamoŜności.
1 Analizując wyniki zamieszczone w powyŜszej tabeli naleŜy zauwaŜyć, Ŝe dla zmiennej niezaleŜnej wykształcenie otrzymano wartość statystyki testowej χ2
= 32.30, a wobec tego, Ŝe otrzymana wartość przekracza 28.869, czyli wartość krytyczną χ2
kr;0.05 dla 18 stopni swobody, trzeba odrzucić hipotezę zerową. Znaczy to, Ŝe istnieje róŜnica w udzielaniu odpowiedzi na pytanie – Czy przystępując do PPE Pani/Pan kierowała/ł się załoŜeniami reformy emerytalnej?, a wykształceniem pracownika. RóŜne zapatrywanie na problem zawarty w tym pytaniu wykazały równieŜ osoby o róŜnym poziomie zamoŜności (χ2
= 64.96, χ2
kr;0.05 = 43.773 dla 30 stopni swobody) bardzo istotne zróŜnicowanie - poziom istotności α = 0.001. Pozwala to na odrzucenie H.0. na rzecz H.1. mówiącej, Ŝe motyw związany z uczestnictwem pracowników w pracowniczym programie emerytalnym wykazuje zróŜnicowanie. Natomiast analizując wiek pracownika (χ2
= 8.88, χ2
kr;0.05 = 28.869 dla 18 stopni swobody) i zajmowane stanowisko (χ2 = 13.74, χ2
kr;0.05 = 21.026 dla 12 stopni swobody) nie obserwowano statystycznie róŜnych odpowiedzi. MoŜna więc odrzucić H.1. i przyjąć H.0. zakładającą, Ŝe motyw związany z uczestnictwem pracowników w programie emerytalnym nie wykazuje statystycznego zróŜnicowania.
Zmienna niezaleŜna χ2 Stopnie swobody χ2
kr;0.05 p-wartość Odp.
Wykształcenie 32.30 18 28.869 0.002 Tak
Wiek 8.88 18 28.869 0.962 Nie
Poziom zamoŜności 64.96 30 43.773 < 0.001 Tak
146