Joanna Cichorska *
5. Problemy dezinwestycji funduszy na rynku polskim
Polska jest najważniejszym rynkiem dla funduszy VC oraz PE w Europie Środkowo-Wschodniej. Rynek ten generuje średnio około 40–50% wartości inwestycji oraz deinwestycji. Dzięki silnie rozwiniętemu rynkowi kapitało-wemu fundusze w Polsce miały również dogodne możliwości dezinwestycji za pomocą transakcji IPO. Poziom wartościowy transakcji dwzinwestycji jest mocno uzależniony od ogólnej sytuacji gospodarczej i podlega acyklicznym wahaniom. Sytuacje na rynku wartości transakcji zakończenia inwestycji przez fundusze VC oraz PE prezentuje wykres 3.
Wykres 3. Wartość dezinwestycji ogółem na rynku polskim w latach 2000–2012 (w tys. EUR)
2004 2000 2001 2002 2003
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 160 000
140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0
Źródło: EVCA YARBOOKS 2001–2013.
Problemy procesu dezinwestycji funduszy venture capital oraz private equity
Szczególnie aktywne w tym zakresie były fundusze w okresie 2004–2007.
Niestety, lata kryzysu spowodowały dość silny spadek zarówno liczby, jak i wartości IPO. Wykres 4 pokazuje trendy w zakresie transakcji IPO prze-prowadzanych przez fundusze VC oraz PE w Polsce. Należy wskazać, że naj-wyższy poziom liczby oraz wartości IPO przypadł na okres charakteryzujący się najwyższymi poziomami indeksów notowanych na GPW w Warszawie.
Były to lata 2006–2007 i po tym okresie nastąpił silny spadek zarówno liczby, jak i wartości IPO. W latach 2008–2012 nie odnotowano już zwiększonej aktywności funduszy w zakresie dezinwestycji za pomocą IPO. Świadczy to, o poszukiwaniu przez fundusze innych kierunków i sposobów zakończenia swoich inwestycji.
Wykres 4. Wartość oraz liczba transakcji IPO spółek zasilanych funduszami VC/PE w Polsce w okresie 2000–2012
1,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GPW w Warszawie.
Analizując przebieg trendu dla liczby oraz wartości IPO funduszy VC oraz PE w Polsce, można wskazać na wysoki poziom korelacji zachowania się tych wartości z notowaniami indeksu giełdowego. Wysoki poziom korelacji wska-zuje na dużą zależność transakcji IPO od sytuacji na rynku kapitałowym.
Jednak w 2012 roku mimo bardzo dynamicznego wzrostu wartości indeksów na GPW w Warszawie, wartość transakcji IPO spółek zasilanych funduszami spadła. Jest to spowodowane znacznym spadkiem liczby spółek, które debiu-towały, co pozwala stwierdzić, że transakcja IPO przestaje być jednym z naj-ważniejszych sposobów przeprowadzenia deinwestycji przez fundusze VC oraz PE na rynku polskim.
Wykres 5. Liczba IPO ogółem na tle liczby IPO przeprowadzonych przez fundusze VC/PE w latach 2000–2012 na GPW w Warszawie
2004
2001 2002 2003 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2
Analizując dane zawarte na wykresie 5, należy stwierdzić, że występuje wysoka korelacja pomiędzy koniunkturą rynku na GPW a liczbą i wartością transakcji IPO przeprowadzanych przez fundusze VC oraz PE. Bardzo dobrym wskaźnikiem określającym poziom zależności wartości dezinwestycji od koniunktury jest poziom niedoszacowania wartości IPO spółek zasilanych fun-duszami w stosunku do ogólnego poziomu niedoszacowania (zob. wykres 6).
Wykres 6. Niedoszacowanie IPO spółek zasilanych funduszami VC/PE na tle ogólnego poziomu niedoszacowania spółek przeprowadzających debiuty na GPW w Warszawie
Problemy procesu dezinwestycji funduszy venture capital oraz private equity
Analizując pozostałe sposoby dezinwestycji, należy stwierdzić, że sprzedaż inwestorowi strategicznemu jest dominującym sposobem zakończenia inwe-stycji przez fundusze VC/PE i w okresie 2007–2012 stanowiła prawie 36%
wartości wszystkich (zob. tabela 1).
Tabela 1. Struktura wartości transakcji poszczególnych sposobów deinwestycji na rynku polskim w latach 2007–2012 (w %)
Sposób dezinwestycji 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Średnio w % Sprzedaż inwestorowi
strategicznemu 14,6 75,8 15,3 28,2 57,2 24,5 35,94
IPO w tym: 5,8 0 46,3 0,1 27,3 9,6 14,85
IPO 5,3 0 0 0 16,9 2,4 4,10
SPO 0,5 0 46,3 0,1 10,4 7,2 10,75
Likwidacja 0 3,8 0 61,4 0 47,7 18,81
Spłata udziałowców 0 0 0 0 0,2 0 0,03
Spłata długu
podporządkowanego 26,4 0 7,9 0 0,3 0 5,75
Sprzedaż innemu
funduszowi 45,6 4,3 19,9 8,4 3,1 0 13,53
Sprzedaż instytucji
finansowej 3,3 0,1 0,1 0 11,9 3,2 3,11
Wykup menedżerski 4,2 6,6 8,7 0,7 0 4,7 4,14
Pozostałe 0,1 9,3 1,8 1,2 0 10,3 3,79
Razem 100 100 100 100 100 100 100
Źródło: opracowanie własne na podstawie EVCA YEARBOOKS 2008–2013.
Analizując dane struktury wartości dezinwestycji na rynku polskim, można stwierdzić, że podobnie jak na innych rynkach najwyższym udziałem charak-teryzuje się sprzedaż inwestorowi strategicznemu, choć nie jest ona stabilna.
Wysoki poziom wskazuje również likwidacja spółek zasilanych funduszami, jednak w tym przypadku ma ona charakter mocno zróżnicowany w poszcze-gólnych latach badanego okresu. Transakcje IPO również charakteryzują się stosunkowo wysokim udziałem, jednak w większym stopniu fundusze doko-nują sprzedaży akcji w pewnym okresie po wprowadzeniu spółki na giełdę.
Jest to związane z okresami blokad (tzw. lock up) dla udziałowców spółek plasujących swe emisje na giełdzie papierów wartościowych.
6. Zakończenie
Proces dezinwestycji decyduje w dużej mierze o stopie zwrotu osiąganej przez fundusze venture capital oraz ich dostarczycieli kapitału. Poprawny proces jej przeprowadzenia ma ogromny wpływ na wartość sprzedawanych udziałów. Problemy funduszy z efektywnym procesem zakończenia inwestycji pojawiły się wraz z brakiem płynności na rynkach kapitałowych. Problemy te charakteryzują również rynek polski, na którym zmienia się struktura wartości oraz liczby dezinwestycji przeprowadzona za pomocą odpowied-nich metod. Problemy z transakcjami IPO sprawiają, że fundusze decydują się sprzedawać swoje udziały i akcje spółek inwestorom strategicznym oraz innym funduszom. Podobna sytuacja ma miejsce na głównych rynkach dzia-łalności funduszy typu VC/PE, czyli USA oraz UE. Zachowania polskich funduszy w zakresie dezinwestycji są powieleniem trendów kształtujących się na rynkach zagranicznych. Postawioną w artykule tezę że liczba oraz wartość dezinwestycji przeprowadzanych przez fundusze ściśle zależy od poziomu wycen oraz panującego sentymentu na rynku kapitałowym, należy zweryfi-kować pozytywnie.
Bibliografia
European Venture Capital Association. (1989). Venture Capital in Europe in 1989, Londyn: EVCA/Peat Mavrick McLintock.
EVCA Yearbook 2001–2013.
Gladstone, D. (2002). Venture Capital an Enterpreneur’s Guide to Raising Venture Capital, Prentice Hall, New Jersey.
Ministerstwo Gospodarki i Pracy. (2005). Departament Polityki Regionalnej, Kra-jowy Fundusz Kapitałowy, Warszawa.
NVCA Yearbook 2001–2013.
Węcławski, J. (1997). Venture Capital. Nowy instrument finansowania przedsiębiorstw, Warszawa: PWN.
Woytowicz-Neymann, M. (1991). Słownik handlowy angielsko-polski, Warszawa:
PWE.
Źródła internetowe Serwis IPO.pl
Problemy procesu dezinwestycji funduszy venture capital oraz private equity