Proces harmonizacji prawa a definicje pojęć prawnych w syste-

Na tworzenie definicji pojęć prawnych przez polskiego prawodaw-cę ma wpływ prawo UE163, co jest konsekwencją przystąpienia Polski do UE i jednoczesnego obowiązywania w Rzeczypospolitej Polskiej krajo-wego porządku prawnego oraz systemu prawa wspólnotokrajo-wego (acquis

communautaire – porządek prawny UE)164.

Każde państwo, przystępując do UE, ma obowiązek przejąć „całość jej zasobu prawnego, tzn. prawo pierwotne i prawo stanowione w Unii, 162 A. Malinowski, Jednoznaczność i precyzja słów w tekście prawnym, [w:] Zarys

me-todyki pracy legislatora, red. A. Malinowski, Warszawa 2009, s. 280.

163 W art. 91 Konstytucji RP ukształtowana jest relacja prawa krajowego z prawem mię-dzynarodowym, w literaturze przedmiotu określana jako „multicentryczność prawa”. Szerzej o „multicentryczności” systemu prawa zob. E. Łętowska, „Multicentryczność” systemu prawa

i wykładnia jej przyjazna, [w:] Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksy-miliana Pazdana, red. L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar, Kraków 2005, s. 1127–1146.

łącznie z tzw. wspólnotowym zasobem prawnym (franc. acquis

commu-nautaire), od czego nie dopuszcza się zasadniczo bezterminowych i

gene-ralnych wyjątków”165. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że przyjęcie przez państwa członkowskie porządku prawnego UE powoduje, że prawo unijne staje się „własnym” prawem każdego z państw członkowskich166. Proces ten związany jest z przekazaniem przez państwo członkowskie części suwerennej władzy na rzecz organów prawodawczych, wykonaw-czych oraz sądowniwykonaw-czych UE167. Stosowanie prawa UE charakteryzuje się następującymi zasadami: autonomii prawa UE, pośredniego i bezpośred-niego skutku prawa UE oraz pierwszeństwa stosowania prawa UE168.

Prawidłowe przejmowanie przez państwa członkowskie porządku prawnego UE musi odbywać się zgodnie z ideą istnienia wspólnego ryn-ku wewnętrznego169, który był kreowany przez działania legislacyjne oraz działania judykacyjne170. Ważnym elementem rynku wewnętrznego Unii jest przede wszystkim znoszenie barier i ograniczeń pomiędzy pań-stwami członkowskimi, które ma na celu eliminowanie jakichkolwiek ograniczeń przemieszczania się towarów, osób, usług i kapitału na tere-nie rynku171. Prawodawca UE zwłaszcza za pomocą dyrektyw oraz roz-porządzeń próbuje likwidować bariery rynku wewnętrznego UE172. Tym samym unijny prawodawca dąży do harmonizacji prawa.

165 A. Bartosiewicz, Efektywność prawa wspólnotowego w Polsce na przykładzie VAT, Warszawa 2009, s. 31.

166 Ibidem.

167 Por. S. Biernat, Wpływ członkostwa w Unii Europejskiej na polskie sądy, „Przegląd Sądowy” 2001, 11–12, s. 6 i n.

168 Szerzej o każdej z tych zasad zob. P. Gilowski, Zasady stosowania prawa Unii

Eu-ropejskiej, [w:] Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony, red. A. Kuś, Lublin 2010, s. 235–267.

169 Na pojęcie rynku wewnętrznego składa się: obszar bez granic oraz zapewnienie swobód europejskich – A. Kuś, Podstawowe założenia rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, [w:] Prawo materialne Unii Europejskiej w zarysie, red. A. Kuś, Lublin 2011, s. 37.

170 Ibidem, s. 34.

171 Ibidem, s. 42.

172 Ibidem, s. 43, por. D. Mączyński, Międzynarodowe prawo podatkowe, Warszawa

Wskazana powyżej harmonizacja jest ograniczonym procesem in-terwencji prawa UE wobec systemów prawnych państw członkowskich173, a jej celem jest integracja państwa członkowskiego174. Harmonizacja175 wiąże się ściśle z integracją ekonomiczną w UE, którą osiąga się za po-mocą konkretnych metod legislacyjnych, czyli posługiwania się dyrek-tywami176, które są podstawowym narzędziem dla tego procesu177, oraz rozporządzeniami, zaleceniami i opiniami. Dla tworzenia definicji pojęć prawnych w polskim systemie prawa i procesu harmonizacji istotne są rozporządzenia i dyrektywy.

Rozporządzenia są unijnymi aktami prawodawczymi, które wiążą wszystkie państwa członkowskie w całości178. Co istotne, rozporządzenia charakteryzują się bezpośrednim stosowaniem oraz są aktami prawnymi, które są „automatycznie” częścią krajowych porządków prawnych państw członkowskich179. W związku z tym definicje legalne zawarte w tych rozporządzeniach stają się „automatycznie” definicjami polskiego po-rządku prawnego.

Dyrektywy180, podobnie jak rozporządzenia, są aktami prawodaw-czymi UE, jednak wiążą państwa członkowskie wyłącznie co do celu. Państwa członkowskie są zatem zobowiązane do implementowania posta-nowień danej dyrektywy, jednak wyłącznie co do celu (rezultatu), jaki ma być przez nią osiągnięty, tym samym pozostawiając państwom członkow-skim swobodę wyboru techniki prawodawczej do osiągnięcia zakładanego

173 A. Bartosiewicz, op. cit., s. 78.

174 E. Łętowska, op. cit., s. 1141.

175 W literaturze przedmiotu wskazuje się na następujące rodzaje harmonizacji: zupełną, częściową, opcyjną i minimalną – C. Mik, Europejskie prawo wspólnotowe. Zagadnienia

teorii i praktyki, t. 1, Warszawa 2000, s. 595. 176 A. Bartosiewicz, op. cit., s. 82.

177 Ibidem, s. 77.

178 A. Szachoń, Źródła prawa Unii Europejskiej, [w:] Prawo Unii Europejskiej z

uwzględ-nieniem Traktatu z Lizbony, red. A. Kuś, Lublin 2010, s. 181. 179 Ibidem, s. 182.

180 Dyrektywy są „elastycznym instrumentem harmonizacji prawa” – A. Szachoń, op.

przez ten akt rezultatu. Wywiązanie się przez państwa członkowskie z obowiązku implementacji dyrektywy, a tym samym dokonania harmo-nizacji dziedzin prawa nią objętych, wymaga od prawodawców krajowych analizy postanowień dyrektywy, ponieważ jest to niezbędne do prawi-dłowej implementacji prawa UE do krajowych porządków prawnych. Dlatego „mając na uwadze przyjętą technikę harmonizacyjną, należy poddać dyrektywę analizie pod kątem szczegółowości postanowień. Nor-my o charakterze ogólnym i niedoprecyzowane przez prawodawcę unij-nego mogą być zazwyczaj doprecyzowane przez prawodawcę krajowego, natomiast postanowienia szczegółowe należy zazwyczaj transponować w sposób bardziej literalny”181. W szczególności dotyczy to aspektu de-finicji legalnych, gdyż prawodawca krajowy może przez definicje legal-ne doprecyzowywać pojęcia niezdefiniowalegal-ne przez prawodawcę unijlegal-ne- unijne-go, jednak zgodnie z celem danej dyrektywy, jaki ma zostać przez nią osiągnięty182. W przypadku wskazanych przez prawodawcę unijnego definicji legalnych powinny być one transponowane en bloc do porządku krajowego, albowiem w ten sposób może zostać osiągnięty założony przez prawodawcę unijnego rezultat danej dyrektywy183. Istotne jest również zagadnienie błędnego sformułowania definicji legalnych przez krajowe-go prawodawcę, które byłyby niezkrajowe-godne z celem danej dyrektywy. W ta-kiej sytuacji jednostki mogą powoływać się bezpośrednio na postano-wienia dyrektywy.

Przykładem dziedziny spraw, które objęto harmonizacją, są podatki pośrednie (podatki obrotowe), ponieważ „są daleko bardziej zharmonizo-wane niż podatki bezpośrednie z uwagi na fakt, że te pierwsze mogą tworzyć bariery podobne do barier celnych i utrudniać rozwój wspólnego

181 B. Kurcz, Dyrektywy Wspólnot Europejskich i ich implementacja do prawa

krajowe-go, Kraków 2004, s. 443.

182 Por. J. Koronkiewicz, op. cit., s. 121.

rynku”184 wewnętrznego UE185. W związku z tym w zakresie prawa po-datkowego prawodawca krajowy musi dokonać analizy postanowień – po pierwsze rozporządzenia oraz po drugie, odpowiednich dyrektyw, w tym również definicji legalnych oraz pojęć niezdefiniowanych, w celu prawi-dłowego dokonania procesu implementacji.

3.4. Budowa leksykalna definicji pojęć prawnych