Współczesne zjawiska i procesy gospodarcze charakteryzują się szczególną złożonością, towarzyszy im wysokie ryzyko, a podejmowanie decyzji kierowniczych (menedżerskich) staje się bardzo trudnym zadaniem. Stąd też słusznie przyjmuje się, wychodząc ze słu-żebnej misji dyscypliny nauk o zarządzaniu, że realizowane w jej ramach prace (projek-ty) badawcze i będące ich wynikiem publikacje, powinny być bardzo mocno osadzone w realiach praktyki gospodarczej oraz wyraźnie ukierunkowane przez ich autorów na potrzeby tej praktyki25. Może się to przejawiać, m.in. poprzez dostarczanie praktyce me-nedżerskiej wzorców efektywnych rozwiązań z obszaru organizacji i zarządzania (w tym dotyczących procesu podejmowania decyzji) oraz metod ich implementacji. Aktywna współpraca nauki z praktyką powinna być dzisiaj strategicznym elementem procesu zarządzania przedsiębiorstwem. Możliwym i rozsądnym rozwiązaniem w trudnych sy-tuacjach i problemach decyzyjnych jest zwrócenie się o pomoc do środowiska nauki lub samodzielne (własnymi siłami) podjęcie się przez menedżera jego rozwiązania, w opar-ciu o dostępne metody i narzędzia badawcze. To ostatnie rozwiązanie wymaga zarówno przygotowania merytorycznego w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem, ale także przygotowania metodycznego do naukowego poznawania rzeczywistości (prowadzenia badań), kształtującej takie decyzje26. Stąd też płynie przesłanie o konieczności stosowa-nia się, zarówno naukowców (badaczy) jak i praktyków (menedżerów) do podstawowych rygorów metodologicznych, w trudnym procesie podejmowania decyzji. Podstawy me-todologiczne badań i decyzji są wspólne dla naukowców i praktyków (decydentów), sta-nowiąc wspólny język w niezbędnym i trudnym dialogu tych podmiotów.
25 Niezależnie od tego, każdy menedżer chcąc dokonywać trafnych wyborów, powinien korzystać z boga-tego dorobku teorii podejmowania decyzji. Jej przedmiotem są bowiem decyzje, metody oraz techniki ich podejmowania. W teorii tej można znaleźć różnego rodzaju procedury, reguły (m.in. poszukiwania dominacji, eliminacji, maksymalizacji, sumowania użyteczności) oraz wzorce podejmowania decyzji (m.in. racjonalny, proceduralny, wizjonerski).
26 Podstawy metodologii nauk (m.in. istoty i struktury procesu badawczego, sposobów formułowania proble-mów i pytań badawczych, zasad doboru próby badawczej, metod badawczych, w tym zbierania i analizowania oraz interpretowania danych, a także wnioskowania), są od kilku już lat przedmiotem wykładu dla studentów studiów magisterskich na kierunku Zarządzanie Wydziału Nauk Ekonomicznych w Uniwersytecie Ekonomicz-nym we Wrocławiu, m.in. z myślą o ich wykorzystaniu w procesie decyzyjEkonomicz-nym, w pracy kierowniczej. Stanisław Nowosielski
151
Zakończenie
Wciąż dość powszechne jest przekonanie, że badanie zdarzeń, procesów, czy struktur przed-siębiorstwa należy do naukowców, a zarządzanie nimi – do kierowników (menedżerów). Przyczyn takiego stanu rzeczy, jak słusznie zauważał M. Mazur przed wieloma laty, a które to przyczyny są aktualne również dzisiaj, jest kilka. Po pierwsze, niemal zawsze nauka zaj-mowała się wyłącznie problemami poznawczymi: poznawanie uważano za istotę nauki, zu-pełnie nie dostrzegając problemów decyzyjnych. Decydowanie nie było rozwiązywaniem problemów (z podaniem dowodu trafności), wymagającym odpowiednich kwalifikacji, lecz uprawnieniem arbitralnego uznania. Po drugie, w rozwiązywaniu problemów poznawczych naukowcy, aby uzyskiwać wyniki jednoznaczne i przez to umożliwiające wykrywanie praw naukowych, dążyli do izolowania badanego wycinka rzeczywistości od wszelkich okolicz-ności ubocznych. Nie jest to, jak wiadomo, rozwiązanie rozsądne: w każdym, nawet „małym” problemie decyzyjnym, jest jednocześnie wiele nierozdzielnych czynników, a pominięcie któregokolwiek z nich (np. należącego do innych specjalności) nie jest żadnym racjonalnym rozwiązaniem. Po trzecie, rozwój życia społeczno-gospodarczego, będący warunkiem postę-pu, wymaga współpracy, dla „przełamania” daleko idącego podziału pracy (specjalizowania się) [Mazur 1976, ss. 5–6]. W zarządzaniu przedsiębiorstwem, a szczególnie w procesie podej-mowania decyzji, (ale nie tylko), powinna mieć zatem miejsce koncentracja wielu specjalno-ści, zarówno naukowych, jak i praktycznych. Przykładów problemów interdyscyplinarnych, które wcześniej podano, a których rozwiązywanie wymaga współdziałania specjalistów z róż-nych dyscyplin, jest już bardzo wiele, a negatywne skutki braku takiego współdziałania moż-na by mnożyć. Dlatego też godząc się moż-na rozdzielność podmiotowo-osobową (moż-naukowiec -decydent) i instytucjonalną (uczelnia-przedsiębiorstwo), nie można godzić się na rozłączne traktowanie problemów poznawczych i problemów decyzyjnych. Stanowią one bowiem swoistą jedność. Postulat interdyscyplinarności narzuca współdziałającym specjalistom za-rządzania konieczność porozumiewania się i uzgadniania spraw wspólnych z naukowcami (badaczami), co, niezależnie od wyższej jakości decyzji kierowniczych, sprzyja także konfron-tacji i ujednolicaniu terminologii, aparatury pojęciowej, metodologii i problematyki poszcze-gólnych dyscyplin. Dla skutecznego współdziałania potrzebne jest jednak, obok ogólnego modelowania zasad i warunków współpracy naukowców z menedżerami przedsiębiorstw, zidentyfikowanie nie tylko barier współpracy27, ale także ustalenie powodów i korzyści, dla których warto badać dany problem, będący częścią większego, złożonego i trudnego problemu decyzyjnego.
27 Przeprowadzone przez zespół OPI PIB badanie pokazuje, że naukowcy w Polsce dostrzegają bariery trans-feru wiedzy o podłożu strukturalnym, systemowym, świadomościowym i kompetencyjnym [Praca zbiorowa 2014, ss. 133–147]. Uważa się ponadto, że współpraca naukowców z gospodarką niezwykle rzadko pozwala na prowadzenie badań, które owocują publikacjami w punktowanych czasopismach. Prace wykonywane na zlecenie gospodarki, jakkolwiek pożyteczne i często bardzo ambitne, zazwyczaj nie zawierają pierwiastka na-ukowego. Ten właściwy jest badaniom podstawowym, pozbawionym aplikacyjnego charakteru.
152
Bibliografia
Adamkiewicz-Drwiłło H. (2008), Współczesna metodologia nauk ekonomicznych, Dom Organi-zatora, Toruń.
Cudziło M. (2013), Wybrane problemy decyzyjne w zarządzaniu procesami logistycznymi, „Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej” [online], nr 61, Poznań, https://mfiles.pl/pl/index.php/Podej-mowanie_decyzji, dostęp: 20 kwietnia 2017).
Józefczyk J. (2001), Wybrane problemy podejmowania decyzji w kompleksach operacji, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
Kisielnicki J. (2008), Zarządzanie, PWE, Warszawa.
Kostera M. (2001), Podstawy organizacji i zarządzania, WSPiZ, Warszawa.
Koźmiński A.K., W. Piotrowski W.(red.) (2002), Zarządzanie. Teoria i praktyka, PWN, Warszawa. Malewska K. (2013), Doskonalenie procesów decyzyjnych w organizacji, [w:] „Nauki o zarządza-niu”, nr 1(14), Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław.
Mazur M. (1976), Cybernetyka i charakter [online], Państwowy Instytut Wydawniczy Warszawa, http://autonom.edu.pl, dostęp: 23 kwietnia 2017.
Praca zbiorowa (2014), Naukowiec w relacjach z biznesem. Uwarunkowania transferu wiedzy w Pol-sce, Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
Romanowska M. (red.) (2001), Podstawy organizacji i zarządzania, Difin, Warszawa.
Witczak H. (2008), Problemy i twierdzenia naukowe [w:] Sławińska M., Witczak H. (red. nauk.) Pod-stawy metodologiczne prac doktorskich naukach ekonomicznych, PWE, Warszawa.