Rok 1935 przyniósł lekką poprawę w bielskim przemyśle włókienniczym, produkcja bowiem szeregu w yrobów w łókien
niczych wzrosła ilościow o i wartościowo, zwłaszcza w yrobów lnianych i konopnych, a to w następstwie mocniejszej tendencji na rynkach światowych dla lnu i konopi. W roku 1935 w za
chodniej części bielskiego okręgu przemysłowego, t. j. na ob
szarze W ojew ództw a Śląskiego, zatrudnionych było w przemy
śle włókienniczym w miesiącu wrześniu, t. j. w okresie sezono
wego ożywienia produkcji — przeszło 8.000 robotników, zatem o 2.000 więcej niż w tymże miesiącu roku 1934, Zwiększyła się również znacznie liczba przepracowanych robotnikogodzin, przemysł bowiem pracował prawie wyłącznie przez cały ty
dzień, a w okresie ożywienia sezonowego w niektórych przed
siębiorstwach nawet na dwie zmiany.
Wełna.
Niski poziom cen wełny z końca grudnia 1934 r, utrzymał się do końca kwietnia 1935 r. Począwszy od maja ceny wełny miały tendencję mocną, która utrzymała się do końca roku, przynosząc zwyżkę cen wełny od 10 do 25% zależnie od ja
kości, przyczem krzyżówki i wełny grube wykazują stosunko
w o wydatniejszą podwyżkę cen. Kształtowanie się cen wełny surowej, wełny czesanej i przędzy wełnianej ilustruje ogłasza
ny przez „W eek ly W ool Chart” w Bradfordzie indeks cen po
wyższych surowców i półfabrykatów na rynku światowym:
73 wełna surowa wełna czesana przędza wełn.
styczeń 39 42 55
luty 38 41 54
marzec 36 40 51
kwiecień 38 42 54
maj 41 45 57
czerwiec 44 47 58
lipiec 46 50 60
sierpień 47 50 60
wrzesień 46 50 60
październik 47 51 61
listopad 48 52 63
grudzień 48 52 63
Ceny wełny pranej, notowane w styczniu i grudniu 1935 roku loco Bielsko w zł, wykazują następującą zwyżkę:
styczeń grudzień zwyżka za 1 kg
Australijska Merino A 6.35 7.05 11%
Amerykańska Supra A A 7.90 8.90 12%
11 Prima A 6.20 6.95 12%
11 Secunda B 6.— 6.60 11%
11 Crossbr. C 4.50 5.65 25%
11 Crossbr. D 3.25 4.30 24%
11 Crossbr. E 2.85 3.35 18%
Zaopatrzenie w wełnę i odpadki wełniane w pierwszem p ół
roczu było zadowalające, pogorszyło się jednak od czerwca 1935 z chwilą wprowadzenia ograniczeń importowych. W na
stępstwie powyższych ograniczeń wyczerpane zostały zapasy wełny i odpadków wełnianych, jakie fabryki sukna i kapeluszy posiadały z okresów dawniejszych, a pod koniec roku zacho
dziły nieraz wypadki, iż z braku wełny fabryki zmuszone były ograniczyć ruch lub też używać do przerobu takich gatunków wełny, jakie stały im do dyspozycji.
W : ślad za zwyżką cen wełny podążyły ceny wełnianej przędzy czesankowej i zwłaszcza w drugiem półroczu utrzy
mały się na stosunkowo wysokim poziomie. Krajowe przę
dzalnie czesankowe, zrzeszone w Konwencji Przędzalń Cze
sankowych, wykorzystują w pełni istniejącą wysoką ochronę celną. Ten stan rzeczy zwiększył zainteresowanie tkalni cze
74
sankowych importem przędzy czesankowej zagranicznej, która bardzo często kalkulowała się taniej, ponadto odbiorcy jej otrzy
mać mogli od dostawcy zagranicznego dogodniejsze warunki płatności.
Ceny wełnianej przędzy czesankowej kszałtowały się w roku 1935 następująco:
styczeń grudzień w zł za 1 kg Przędza czesank. 2/40 A I kraj. 12.30 13.65
M ,, 2/56 A I kraj. 13.50 14.45
11 ,, 2/40 A I zagr. 12.80 13.60
11 ,, 2/56 A I zagr. 13.85 14.50
11 ,, 1/20 A I zagr. 10.25 11.80
11 ,, 2/22 A I zagr. 11.45 12.40
Przędzalnie zgrzebne zajęte były w ciągu roku nierównomier
nie, stosunkowo lepiej w okresie produkcji na sezon zimowy.
Liczba wrzecion zgrzebnych w okręgu Izby wynosiła z końcem roku 37.153, z czego uruchomionych 17.707. Przędzalnie w eł
niane zgrzebne wytworzyły 1.397.6 ton przędzy wełnianej zgrzebnej, wartości 10,873.132 zł. Przędza zgrzebna wytwarza
ną była prawie wyłącznie z żywej nowej wełny, zużycie wełny odnowionej jest nieznaczne.
Produkcja wełnianych tkanin oraz modnych materjałów letnich była nieco większa, niż w analogicznym okresie r.
1934, i zbyt powyższej produkcji określić można jako zado
walający. Sprzedaż postępowała szybko i na składach fabrycz
nych oraz detalicznych z końcem sezonu pozostały drobne za
pasy niesprzedanego towaru. Napłynęło nieco zamówień do
datkowych, dzięki czemu umożliwione zostało zatrudnienie w okresie międzysezonowym. Warunki płatności były mniej korzystne, niż w poprzednim sezonie, odbiorcy bowiem coraz rzadziej płacili gotówką, transakcje dokonywane były głównie na kredyt 3- do 6-miesięczny. Kapitały obrotowe handlu de
talicznego już w sezonie letnim okazały się niewystarczające i zachodziły wypadki, iż odbiorcy domagali się od dostawców prolongaty zapadłych płatności. Były to jednakowoż w sezonie letnim wypadki sporadyczne. Produkcja tkanin wełnianych i modnych materjałów zimowych była nieco niższa, niż w ana
logicznym okresie roku ubiegłego. Sprzedaż zwłaszcza modne
go towaru zimowego była mniej zadowalająca. Niekorzystne
75 warunki atmosferyczne, słoneczna pogoda prawie do końca października oraz wysoka temperatura sprawiły, iż sezon sprzedaży modnych materjałów zimowych znacznie się opó
źnił, a zbyt w handlu detalicznym tow arów tych rozpoczął się pod koniec listopada, wykazując znaczniejsze ożywienie dopie
ro w okresie przedświątecznym. Z tej przyczyny część towaru zimowego pozostała na składach fabrycznych, zaś znaczne ilo
ści towaru tego znajdują się jeszcze w handlu. Sytuacja do
znała znacznego pogorszenia, gdyż w obec zmniejszenia się obrotów handel nie mógł punktualnie regulować zapadłych płatności, zwiększały się wypadki prolongaty płatności, a na
wet notowane były w listopadzie i grudniu, po długim okresie czasu, nowe upadłości wśród kupiectwa działu włókienniczego.
Z przyczyny tej obligo we fabrykach sukna i tkalniach czesan
kowych doznało zwiększenia.
W roku 1935 w okręgu Izby wytworzono 1,218.881 kg tkanin wełnianych, wartości 32,476.503 zł, t. j. ilościow o pra
wie tę samą ilość, co w r. 1934, natomiast wartość w ytw orzo
nych tkanin wzrosła o przeszło 1 miljon złotych. W zrosła nieco produkcja tkanin półwełnianych, których w okręgu Izby w y
tworzono 53,440 kg, wartości 404.988 złotych. Ogółem w ytw ór
czość tkanin wełnianych i półwełnianych wynosiła 1,272 ton, wartości 32,881.491 złotych.
Ceny tkanin wełnianych notowane były następująco:
w r z e s i e ń 1935
za 1 m. b. w zł
1934 Twill l e k k i ... . 12.80 14.40 Twill c i ę ż k i ... . 17.20 19.40
Materjały frakowe . . . . . 19.40 23.—
Wierzchy do futer . . . . . 2 2 . — 24.70
Melton MarengO' . . . . . 17.20 19.—
Gabardyna czysto wełniana . . 17.— 18.—
Materjały modne letnie . . 18.25 19.—
Materjały modne zimowe . 2 1 . 2 0 22.—
Eksport tkanin wełnianych nie doznał wydatniejszej po
prawy. W roku 1935 wywieziono z okręgu bielskiego 47.544 kg tkanin wełnianych, głównie czesankowych, przedstawiających wartość 1,297.213 zł. W yw óz powyższy wzrósł ilościow o o
76
ok oło 7 %, natomiast spadł co do wartości o około 11%. Mimo zwyżki cen wełny i przędzy wełnianej obniżyła się wartość wywożonych zagranicę tkanin wełnianych, co dowodzi, iż na światowych rynkach zbytu nadal trwa ostra konkurencja w tka
ninach wełnianych. Przeciętna wartość 1 kg wywiezionych z okręgu bielskiego tkanin wynosi 27 zł. Po wyeliminowaniu wełnianych tkanin zgrzebnych, wartość 1 kg tkanin czesan
kow ych wagi powyżej 250 gr w 1 m2 wynosi 31— 33 zł, zaś wa
gi poniżej 250 gr w 1 m2 około 40 zł.
Eksport tkanin wełnianych w roku 1935 kierował się do następujących państw:
1. Anglja 57 kg, wartości 1.404
2. Argentyna 7.597 „ 11 186.240
3. Austrja 3.861 „ 11 102.667
4. Belgja 81 „ 11 883
5. Brazylja 3 „ 11 65
6. Bułgarja 47 „ 11 1.295
7, Chiny 987 „ 1! 15.704
8. Czechosłowacja 137 „ 11 4.802
9, Danja 51 „ 11 1.089
10. Egipt 354 „ 11 7.250
11. Estonja 41 „ 11 1.206
12. Finlandja 138 „ 11 4.236
13, Francja 19 „ 11 536
14. Grecja 41 „ 11 583
15. Holandja 55 „ 11 1.360
16. Indje Brytyjskie 752 „ 11 7.300
17, Irak 1.143 „ 11 16.720
18. Japonja 191 „ 11 3.971
19, Jugosławja 14.567 „ 11 462.295
20. Łotwa 52 „ 11 1.569
21. Marokko 1.084 „ 11 17.032
22. Meksyk 33 „ 11 1.004
23. Niemcy 23 „ 11 464
24. Norwegja 103 „ 11 3.460
25. Palestyna 1.969 „ 11 55.688
26. Persja 4.179 „ 11 80.472
27. Rosja 82' „ 11 2.469
Do przeniesienia 37,647 kg. wartości 981.764 zł
77 Z przeniesienia 37.647 kg, wartości 981.764 zł
28. Rumunja 29 „ 11 870 ,
29. Syrja 1.000
„
11 18.003 ,30. Sudan 19 „ 11 410 ,
31. Szwajcar ja 1.948 „ 11 55.873 ,
32. Szwecja 00 11 23.966 ,
33, Węgry 5.976 „ • 1 215,713 ,
34. W łochy 28 „ 11 1.114 ,
47.544 kg, wartości 1,297.713 zł.
Podobnie jak w latach ubiegłych, pierwsze miejsce zajmuje Ju- gosławja, drugie Argentyna, trzecie W ęgry, czwarte Persja, piąte Austrja. Znaczniejsze ilości wywieziono ponadto do Pa
lestyny, Szwajcarji, Iraku i Marokka. W yw óz tkanin wełnia
nych kierował się do 34 państw, co świadczy o dużych w y
siłkach, podejmowanych przez bielski przemysł wełniany ce lem wyszukania nowych rynków zbytu. Naogół dokonywane były transakcje drobne, po kilkadziesiąt, najwyżej kilkaset kilogramów. Bielski przemysł wełniany zdołał utrzymać eks
port ilościowo na poziomie z roku 1934.
W dziale wyrobu dywanów nastąpiła poprawa, w ytw o
rzono bowiem w 7 zakładach przemysłowych:
w roku 1935 27.258 kg dywanów, wartości 553.065 zł, w roku 1934 21.500 kg dywanów, wartości 473.592 zł.
Zbyt dywanów był nieco większy, przy cenach silnie obni
żonych.
W yroby dziane wytwarzane były fabrycznie przez 4 za
kłady. Produkcja w roku 1935 wyniosła 11.215 kg, wartości 337.572 zł, z czego na w yroby dziane wełniane wypada 9,315 kg, wartości 322.206 zł. Oprócz powyższych zakładów, obję
tych statystyką Gł. Urzędu Stat., pracowało kilkanaście mniej
szych warsztatów wyrobów dzianych na potrzeby lokalne.
Ponadto wytwarzane były: przędza kilimowa i dywanowa, watolina, wyroby szmuklerskie i pasmanteryjne. W roku 1935 wytworzono.:
watoliny 260.500 kg, wartości 414,195 zł,
wyrób, szmukl. i pasmanteryjnych 24.271 kg, wartości 796.089 zł.
78
Bawełna.
Przemysł bawełniany okręgu Izby wytworzył w roku sprawozdawczym 43.103 kg przędzy odpadkowej, wartości 86.206 zł. Produkcja jej wzrosła ilościowo o około 10%. Tkanin bawełnianych wytworzono 160.768 kg, wartości 590,981 zł.
W ytw órczość tkanin bawełnianych podniosła się w porównaniu z r. 1934 ilościowo i wartościowo o przeszło 100%.
Z bawełny wytwarzaną była w okręgu Izby wata higro- skopijna, wstążki, taśmy i t. p.
Len.
W ciągu całego roku ceny lnu miały tendencję mocną i zwyżkowały, osiągając z końcem grudnia poziom z przed zastoju gospodarczego. Tak korzystne ceny zapewniają ponad wszelką wątpliwość rentowność uprawy lnu i przygotowania włókna lnianego. W ysoka cena lnu ma natomiast tę ujemną stronę, iż zwiększyła się ponownie rozpiętość cen między tkaninami bawełnianemi a Inianemi, co oczywiście niekorzyst
nie wpłynąć musiało na zbyt w yrobów lnianych, jako droż
szych. Przędzalnie lniane zajęte były w ciągu całego roku dostatecznie, pracowały, z krótkiemi przerwami, — w ciągu całego roku na dwie zmiany. Również tkalnie wykazują sto
sunkowo dobre zatrudnienie, wykonując przeważnie dostawy tkanin lnianych dla wojska, instytucyj państwowych i samo
rządowych; natomiast produkcja na t. zw. rynek prywatny była mniej zadowalająca. Jak już wspomnieliśmy, wysokie ceny tka
nin lnianych nie mogły wpływać korzystnie na zwiększenie ich zbytu. Przemysł lniany podejmował w roku 1935 wysiłki ce lem zbytu swoich w yrobów na rynkach zagranicznych, jedna
kow oż bez korzystnego wyniku, ceny bowiem tkanin lnianych na rynkach światowych kształtowały się o 20 do 25% poniżej kosztów fabrycznych. To też nie dochodziło do zawarcia trans- akcyj eksportowych. W roku 1935 wywieziono zagranicę 522,228 kg pakuł lnianych, wartości 750.801 złotych,
W roku sprawozdawczym w okręgu Izby wytworzono w yrobów lnianych:
przędzy lnianej 1,048.380 kg, wartości 3,700.358 zł, tkanin lnianych 684.681 kg, wartości 5,251.503 zł.
Przędza lniana przetwarzana była głównie we własnych tkalniach lnianych.
79
Konopie.
Również ceny konopia krajowego w ciągu roku 1935 miały tendencję silną, która osłabiła się przejściowo w jesieni, t. j. w okresie pojawienia się włókna konopnego z nowych zbio
rów i ponownie podniosła się pod koniec roku, na skutek wia
domości o ograniczeniu wywozu konopia z W łoch, będących głównym dostawcą średnich i lepszych gatunków włókna k o nopnego. Przemysł krajowy w dziale konopnym zatrudniony był zadowalająco, wytwarzał przędzę konopną, szpagat, w yro
by powrożnicze, tkaniny konopne i t. p., zbywane prawie w y łącznie na rynku wewnętrznym. W roku sprawozdawczym w y
tworzono w okręgu Izby 930 ton w yrobów powroźniczych, wartości 3,041.770 zł.
Wprowadzenie zakazu przywozu konopia oraz cło przy
wozowe na włókno konopne sprawiły, iż ceny konopia krajów, oderwały się od rynku światowego i producenci uzyskiwać mo
gli za włókno konopne pochodzenia krajowego ceny znacznie wyższe od cen rynku światowego, notowanych za analogiczny towar. W yw arło to ujemny wpływ na transakcje eksportowe.
Ceny w yrobów konopnych w ciągu całego roku kształtowały się zbyt wysoko na rynku wewnętrznym. Z uwagi na niskie ceny w yrobów konopnych na rynkach światowych, transakcje eksportowe połączone były ze stratą. Ten stan rzeczy spra
wił, iż w roku 1935 z okręgu bielskiego wywieziono zagranicę zaledwie 3.150 kg szpagatu konopnego, wartości 7,245 złotych.
Juta.
W lutym roku 1935 cena juty surowej osiągnęła najniż
szy poziom od szeregu lat. Za jedną tonę angielską juty suro
wej gatunku Blitz płacono z końcem lutego Ł 15.2.6. Na pozio
mie tym cena juty nie utrzymała się zbyt długo, wykazując w następnych miesiącach tendencję coraz mocniejszą. Z koń
cem grudnia płacono za 1 tonę angielską juty surowej gatunku Blitz już Ł 19, Mimo zwyżki cen juty surowej, ceny worków jutowych, obniżone w lutym 1935 na 186,30 zł za 100 kg, na poziomie tym utrzymały się do końca roku.
Produkcja przędzy jutowej i tkanin w roku 1935 wynosiła::
przędza jutowa 3,851 ton, wartości 4,829.482 zł, tkaniny jutowe 3,301 ton, wartości 6,368,068 zł.
80
W ytw órczość przędzy ilościowo utrzymana została na pozio
mie z roku ubiegłego, wartościowo wzrosła o około 1,000.000 złotych, wartość zaś tkanin podniosła się o 1,600.000 zł.
Fabryki juty zatrudnione były niedostatecznie, napływ bowiem zamówień krajowych nie doznał większej poprawy, zamówienia zaś zagraniczne, jakie przemysł jutowy zdoby
wał, niezawsze zapewniały zwrot kosztów zmiennych, a na niektórych rynkach dawały efektywną stratę. W roku 1935 przemysł jutowy okręgu bielskiego w ywiózł zagranicę 963.460 kg w yrobów jutowych, wartości 867.183 złotych.
W yw óz w yrobów jutowych kierow ał się do Argentyny, Stanów Zjednoczonych Am eryki Północnej i Turcji.
Konfekcja.
Przemysł konfekcyjny okręgu bielskiego wytwarza odzież i bieliznę średniej i lepszej jakości, która zbywaną jest wyłącznie w miastach i ośrodkach przemysłowych; m ożliwo
ści zbytu są zatem ograniczone. Podobnie jak w przemyśle wełnianym, sezon sprzedaży wiosennej i letniej był naogół p o
myślny. Przemysł odzieżowy zdołał umieścić na rynku we
wnętrznym prawie całą wytwórczość. Mniej korzystnie kształ
tow ały się ceny i warunki płatności. Ostra konkurencja po
między poszczególnymi wytwórcami obniżała ceny do poziomu niejednokrotnie gospodarczo nieuzasadnionego. Ponadto od
biorcy, nie rozporządzając najczęściej dostatecznemi kapitała
mi obrotowemi, wymagali od dostawców znacznych kredytów towarowych. Sezon jesienny i zimowy w dziale konfekcji był mało zadowalający. Ze względów atmosferycznych obroty w artykułach jesiennych nie dopisały. Bardzo późno rozpo
częła się sprzedaż konfekcji zimowej, przyczem obroty nie osiągnęły poziomu z roku poprzedniego i z końcem sezonu znajdowały się w handlu jeszcze znaczne ilości niesprzedanego towaru zimowego.
Fabryki kapeluszy w roku 1935 zatrudnione były dobrze.
Posiadały zadowalający napływ zamówień nie tylko krajo
wych, lecz również zagranicznych. Dzięki zamówieniom zagra
nicznym pracow ały równomiernie w ciągu całego roku, rów
81 nież w okresach zastoju międzysezonowego. Zbyt stożków i kapeluszy na rynku wewnętrznym był korzystniejszy, zw ła
szcza w stożkach damskich, które rynek wewnętrzny konsu
mował w nieco większych ilościach.
Bardzo pomyślnie rozwijał się w ywóz zagranicę stożków wełnianych, W roku 1935 z okręgu bielskiego wywieziono za
granicę 94.812 kg stożków wełnianych i kapeluszy, wartości 1,127.248 złotych. W yw óz stożków i kapeluszy kierował się do 17 państw, przyczem pierwsze miejsce zajmują Stany Zje
dnoczone A. P., w których umieszczono około 48% wartości ogólnego wywozu stożków. Drugie miejsce zajmuje Anglja, trzecie Holandja. Mniejsze ilości stożków w yw ożono do państw bałtyckich, skandynawskich, na Bliski i Daleki Wschód.
Na ożywienie wywozu wpłynęły sankcje antywłoskie, dzięki którym W łochy w wielu wypadkach odpadły jako kon
kurent na rynkach eksportowych zbytu.