Radzenie sobie ze stresem przez osoby wspierające chorych na białaczkę

Wartości podstawowych statystyk opisowych dla zmiennej style radzenia sobie ze stresem przedstawia tabela 18, rozkład wyników stenowych umieszczono w tabeli 19.

Tabela 18. Podstawowe statystyki opisowe dla zmiennej style radzenia sobie ze stresem - wyniki surowe

Tabela 19. Rozkład wyników dla zmiennej style radzenia sobie ze stresem - wyniki stenowe Poziom wyniku - wartości stenowe Procent badanych Procent badanych Procent badanych Styl skoncentrowany

skoncentrowanego na unikaniu, a 2/3 osób badanych niski lub średni poziom stylu skoncentrowanego na zadaniu.

Podsumowując 1/2 badanych doświadcza wysokiego poziomu stresu. Głównym źródłem stresu podawanym przez osoby badane jest choroba osoby bliskiej. Połowa badanych sytuację choroby osoby bliskiej postrzega jako trudną i obciążającą. W zakresie stylów radzenia sobie u większości osób (70%) dominuje styl emocjonalny na średnim lub wysokim poziomie, połowa osób uzyskała niskie wyniki w zakresie stylu unikowego.

6.5. Zasoby podmiotowe

Wartości podstawowych zmiennych opisujących zasoby znajdują się w tabeli 20.

Rozkład wyników opisujących wartości stenowe zasobów znajduje się w tabeli 21 i tabeli 22.

Tabela 20. Podstawowe statystyki opisowe dla zmiennych opisujących zasoby - wyniki surowe

Średnia Odchylenie standardowe

Mediana Wynik

minimalny

Wynik maksymalny

Poczucie koherencji 133,5 22,38 135,58 73 177

Poczucie zrozumiałości

44,3 9,13 44,5 18 63

Poczucie sensowności

41,1 7,86 41,0 16 56

Poczucie zaradności 48,1 9,0 48,0 18 68

Poczucie kontroli 53,18 7,85 54,0 28 68

Unikanie 9,09 1,74 9,0 4 13

Zmaganie się 9,95 2,29 10,0 3 17

Utrzymywanie 14,98 3,42 15,0 6 22

Doznawanie 19,16 3,88 20,0 4 25

Poczucie wsparcia 9,09 2,87 9,0 3 17

Poczucie

samoskuteczności

6,44 2,06 7,0 5 20

Lęk dyspozycyjny 44,01 8,84 44,0 21 60

Samoocena 29,15 4,9 29,0 17 40

Tabela 21. Rozkład wyników dla zmiennych opisujących zasoby - wyniki stenowe Procent badanych Procent badanych Procent badanych

Poczucie koherencji 27% 47% 26%

Tabela 22. Rozkład wyników dla zmiennej samoocena - wyniki stenowe

Poziom wyniku Steny Procent badanych

Bardzo niski 1-2 12% poziomie. 1/3 badanych uzyskała niskie wyniki w zakresie tej zmiennej i jej komponentów.

Wyniki uzyskane przez osoby wspierające chorych na białaczkę w zakresie poczucia kontroli ukazują, że poczucie kontroli większości osób badanych jest na poziomie przeciętnym. 1/4 osób uzyskała niskie wyniki w zakresie ogólnego poczucia kontroli. Można wnioskować, że bliskie osoby wspierające chorych na białaczkę charakteryzuje poczucie kontroli na poziomie średnim lub wysokim. Dla około 2/5 badanych osób charakterystyczna jest kontrola o typie unikania oraz zmagania się na wysokim poziomie. Badani stosują

kontrolę poprzez unikanie negatywnych zdarzeń oraz zmaganie się z sytuacjami trudnymi.

Kontrola o typie unikania pozwala zminimalizować doznawanie negatywnych emocji.

1/3 osób bliskich wspierających chorych na białaczkę uzyskała niskie wyniki w zakresie poczucia wsparcia ze strony innych (tabela 21). Analiza wypowiedzi osób

badanych wskazuje, że najczęściej o swoich problemach rozmawiają z rodziną i przyjaciółmi.

1/5 badanych nie rozmawia o swoich problemach z innymi osobami (tabela 23). W aktualnej sytuacji większość badanych oczekiwałaby wsparcia ze strony współmałżonka lub przyjaciół, kilkanaście osób deklarowało potrzebę pomocy ze strony psychologa (tabela 24). Ponad 1/2 badanych osób podała, że obecnie doświadcza głównie pomocy w postaci wsparcia emocjonalnego ze strony bliskich, a 1/3 pomocy w codziennych obowiązkach (tabela 26).

Badane osoby oczekiwałyby przede wszystkim wsparcia emocjonalnego, pomocy w codziennych obowiązkach oraz pomocy materialnej (tabela 25). Rodzina i przyjaciele to

główne źródło wsparcia dla osób wspierających chorych na białaczkę.

Tabela 23. Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Z kim najczęściej rozmawiasz o swoich problemach?"

Odpowiedź Procent badanych

Żoną/mężem 55%

Partnerką/partnerem 15%

Przyjaciółką/przyjacielem 45%

Rodzicem 20%

Dzieckiem 35%

Psychologiem 9%

Księdzem 5%

Z nikim 20%

Tabela 24. Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Czyjej pomocy oczekiwałabyś/oczekiwałbyś w aktualnej sytuacji? "

Odpowiedź Procent badanych

Żony/męża 60%

Partnerki/partnera 10%

Przyjaciółki/przyjaciela 48%

Psychologa 11%

Instytucji 5%

Innego 6%

Żadnego 4%

Tabela 25. Rozkład odpowiedzi na pytanie: "Jakiej pomocy oczekiwałabyś/oczekiwałbyś w aktualnej sytuacji od bliskich?"

Odpowiedź Procent badanych

Wsparcia emocjonalnego 45%

Pomocy w codziennych

obowiązkach 48%

Wsparcia informacyjnego 12%

Pomocy materialnej 30%

Inne 14%

Tabela 26. Rozkład odpowiedzi na pytanie: "W jaki sposób bliscy obecnie Ci pomagają?"

Odpowiedź Procent badanych

Wspierają emocjonalnie 59 %

Pomagają w codziennych

obowiązkach 33%

Informacyjnie 25%

Materialnie 28%

Inne 17%

Najwięcej osób uzyskało niskie (1/3) i przeciętne (1/2) wyniki w zakresie poczucia samoskuteczności w zmaganiu się z chorobą osoby bliskiej (tabela 21). Jednym z itemów mierzących poczucie samoskuteczności w zmaganiu się z chorobą osoby bliskiej była skala szacunkowa, której krańce odpowiednio oznaczały 1-Nieskuteczne radzenie sobie z chorobą bliskiej osoby, 10-Skuteczne radzenie sobie z chorobą osoby bliskiej. Ciekawych wyników dostarcza analiza jakościowa wypowiedzi stanowiących uzasadnienie wyboru dokonanego na skali szacunkowej.

Osoby wspierające chorych na białaczkę o wysokim poczuciu samoskuteczności

w radzeniu sobie z chorobą osoby bliskiej argumentowały swój wybór na skali szacunkowej w następujący sposób: "Znajduje w sobie dużo siły, żeby pomagać mężowi w chorobie, wiem,

że ta siła udziela się mężowi (10)", "Wiem i wierzę, że jest to tylko stan przejściowy i że za kilka miesięcy minie i będzie zdrowa" (9)", "Trudno pogodzić się z ciężką chorobą, ale podchodzę racjonalnie do tematu. Wierzę w możliwości współczesnej medycyny oraz w Opatrzność Bożą (8)", "Wiem, że damy radę i wszystko będzie dobrze, jakkolwiek

zakończy się - ufam, że tak ma być i staram się robić co mogę (8)", "Pogodziłem się z tym i zamiast się załamywać staram się w jakikolwiek sposób pomóc osobie chorej (7)".

Przekonanie o skuteczności w radzeniu sobie z chorobą osoby bliskiej wiąże się z nadzieją i optymistycznym nastawieniem co do przebiegu leczenia i powrotu do zdrowia osoby bliskiej. Jak również akceptacją tej sytuacji oraz emocji z nią związanych przy jednoczesnym traktowaniu jej jako możliwości do wyzwolenia w sobie siły i udzielenia wsparcia osobie chorej.

O przeciętnym poczuciu skuteczności w radzeniu sobie się z chorobą osoby bliskiej świadczą poniższe sformułowania: "W niektórych sytuacjach jestem bezradny i nie wiem co

robić (6), "Nie bardzo umiem się w tym odnaleźć, raz wydaje mi się, że wiem co robić, a następnym razem tracę grunt pod nogami (6)", "Wierzę w całkowite wyzdrowienie, ale

bardzo martwię się jak długo to potrwa i czy podołam (5)", "Bardzo przeżywam chorobę żony, ale nigdy bym jej nie zostawił w potrzebie (5)", "Raz radzę sobie, a kolejno załamuję się i tak w kółko (5)".

Przeciętne poczuciu samoskuteczności w radzeniu sobie z chorobą osoby bliskiej

wiąże się z ambiwalentnym przekonaniem na temat zdolności i możliwości poradzenia sobie z wymaganiami jakie niesie sytuacja choroby osoby bliskiej.

Osoby badane z niskim poczuciem skuteczności w radzeniu sobie z chorobą bliskiej osoby wypowiadały się następująco: "Nie mogę nie myśleć o chorobie córki, trudno mi przyjąć, że to ją spotkało, nie wiem co robić (4)", "Brak mi doświadczenia i wiedzy, nigdy nie byłam w takiej sytuacji, nie wiem co robić (4)", "Wypieram fakt choroby na ile się da, ale ona jest, mam poczucie, że nie umiem pomóc (3)", "Bo to szok - nie wiem co dalej, nie wiem jak pomóc (2)", "Brak pielęgniarki lub opiekunki, problemy z rehabilitacją, która jest skuteczna dopiero prywatnie, ale kosztowna. Jestem przeciążona i pełna obaw jak to będzie, sama nie wiem co mam robić (2)", "Bo czuję bezradność (2)".

Powyższe wypowiedzi wskazują, że dla osób z niskim poczuciem skuteczności w radzeniu sobie z chorobą osoby bliskiej charakterystyczne jest poczucie bezradności,

niepokoju związanego z rokowaniem w chorobie, brak wiedzy oraz poczucie wyczerpania, jak również trudność związana z akceptacją choroby osoby bliskiej.

Wyniki w zakresie lęku jako cechy u większości osób badanych są one na poziomie wysokim i przeciętnym. Niski poziom lęku dyspozycyjnego traktowany jest jako zasób, natomiast wysoki jako deficyt. Połowa osób wspierających chorych na białaczkę ma predyspozycję do postrzegania wydarzeń w życiu jako zagrażających tj. lękowego sposobu reagowania (tabela 21).

Osoby wspierające chorych na białaczkę w większości uzyskały średnie wyniki w zakresie poziomu samooceny. Ponad 1/3 badanych charakteryzuje jej bardzo niski lub niski poziom. Wyniki ilustruje tabela 22.

Podsumowując, przedstawione wyniki wskazują, że u przeważającej części osób większość zasobów lokuje się na średnim poziomie. Inaczej jest w przypadku lęku dyspozycyjnego - ponad połowa osób badanych odznacza się jego wysokim poziomem.

Należy również zaznaczyć, że około 1/3 osób bliskich wspierających chorych na białaczkę

charakteryzuje niskie poczucie koherencji, kontroli, poczucie wsparcia, samoskuteczności w zmaganiu się z chorobą osoby bliskiej oraz niska samoocena.