Wyznaczniki pocz¹tku i koñca relacji sportowej s¹ doœæ ³atwe do wyodrêb-nienia — ³¹cz¹ siê one bowiem z pocz¹tkiem i koñcem meczu8. Dodatkowo w relacji internetowej wystêpuj¹ elementy graficzne, które pojawiaj¹ siê przed rozpoczêciem spotkania i widoczne s¹ do koñca jego trwania — s¹ to loga
dru-¿yn lub flagi pañstw oraz ich nazwy, a tak¿e nazwiska wystêpuj¹cych zawodni-ków9. Ten element struktury tekstu u³atwia odbiorcy orientacjê w sytuacji me-czowej (kiedy w opisie jakiegoœ wydarzenia pojawia siê nazwisko pi³karza, mo¿na szybko sprawdziæ, w której gra on dru¿ynie; podczas transmisji sporto-wej problem ten rozwi¹zuje obraz i stroje pi³karzy w odpowiednich barwach).
Sk³ad dru¿yn podawany jest tak¿e podczas transmisji telewizyjnej. Najczêœciej pojawia siê równoczeœnie w formie graficznej (nazwiska pi³karzy wpisane s¹ w schemat boiska w zale¿noœci od pozycji, na jakiej graj¹ zawodnicy) oraz s³ownej (komentator odczytuje nazwisko i podaje miejsce gry zawodnika na boisku). Wskazane segmenty mo¿na okreœliæ mianem wprowadzenia do w³aœci-wego tekstu relacji. Nie mo¿na ich jednak uznaæ za elementy inicjuj¹ce, ponie-wa¿ zdarza siê, ¿e sk³ad dru¿yny zostaje w komentarzu telewizyjnym podany póŸniej (ma to zwi¹zek z postêpuj¹c¹ komercjalizacj¹ rozgrywek sportowych
— blok reklamowy emitowany przed meczem staje siê wa¿niejszy ni¿ samo widowisko sportowe).
Bezpoœrednim elementem rozpoczynaj¹cym relacjê jest zatem pojawienie siê informacji o wydarzeniach na boisku. W relacji on-line pierwszy komunikat dotyczy najczêœciej rozpoczêcia spotkania, np.:
8W badaniach uwzglêdniona zosta³a jedynie bezpoœrednia relacja z boiska, prowadzona przez komentatorów. Pominiêto zaœ wypowiedzi dziennikarzy i ekspertów z tzw. studia, które czêsto towarzysz¹ transmisji lub s¹ jej elementem. Poniewa¿ wypowiedzi te nie maj¹ charakteru bezpoœredniej relacji, lecz s¹ raczej komentarzem do tego, co siê bêdzie dzia³o (jeœli pojawiaj¹ siê przed meczem), lub do tego, co siê dzia³o (jeœli pojawiaj¹ siê w trakcie przerwy lub po me-czu), ich nieuwzglêdnienie w niniejszym artykule wydaje siê s³uszne.
9Te elementy obudowy tekstu czêsto pojawiaj¹ siê na stronach internetowych na kilka go-dzin przed rozpoczêciem spotkania. Nie jest to jednak regu³a.
1’ Pierwszy gwizdek sêdziego. Pi³karze Milanu rozpoczynaj¹ grê.
1’ Pocz¹tek spotkania. Rozpoczêli gospodarze.
Zdarza siê jednak, ¿e relacja rozpoczyna siê przed pierwszym gwizdkiem sêdziego. Wówczas treœæ pierwszych informacji stanowi albo opis sytuacji przedmeczowej, np.:
Obie dru¿yny w asyœcie orkiestry wychodz¹ ju¿ na murawê stadionu w Bydgoszczy. Polacy zagraj¹ w tradycyjnych bia³o-czerwonych strojach.
Grecy zagraj¹ na niebiesko, albo zaproszenie do czytania relacji, np.:
Zapraszamy na relacjê na ¿ywo z meczu Polska—Grecja.
Odmiennie wyznaczniki formu³y inicjalnej kszta³tuj¹ siê w telewizyjnym komentarzu sportowym. Tu typowa jest formu³a powitania wraz z przedstawie-niem siê dziennikarzy, np.:
Z Bydgoszczy witaj¹ pañstwa: Andrzej Juskowiak i Dariusz Szpakowski.
Dobry wieczór, zapraszamy na jesienny sprawdzian reprezentacji Polski przed arcywa¿nymi meczami,
która bywa poprzedzona krótkim wprowadzeniem, np.:
19 paŸdziernika nad Szczecinem œwieci³o piêkne, jesienne s³oñce, ale tem-peratura ros³a z ka¿d¹ minut¹, by siêgn¹æ zenitu o godzinie 19.15. Jest oko³o 8—9°C, ale o tym nikt na stadionie przy ul. Twardowskiego, stadio-nie imienia Floriana Krygiera, absolutstadio-nie stadio-nie zamierza myœleæ. Szlagiero-we spotkanie Unibet I ligii: Pogoñ Szczecin, trzeci zespó³ tabeli, kontra wicelider, zespó³ ³ódzkiego Widzewa. Micha³ Zawacki, dobry wieczór, wi-tam piêknie ze Szczecina.
Zestawienie formu³ inicjalnych prezentuje tabela 1.
T a b e l a 1 Formu³y inicjalne
Formu³a Telewizja Internet
Powitanie odbiorców zawsze nigdy
Przedstawienie siê komentatorów zawsze nigdy
Zaproszenie do ogl¹dania relacji czêsto rzadko
Dodatkowe informacje poprzedzaj¹ce w³aœciw¹ formu³ê inicjaln¹ czasami czasami
Opis pierwszej minuty meczu nigdy zawsze
Mo¿na przyj¹æ, ¿e kanonicznym elementem inicjuj¹cym relacjê interne-tow¹ jest informacja o tym, kto rozpoczyna spotkanie, w przypadku zaœ ko-mentarza telewizyjnego — powitanie widzów oraz przedstawienie siê sprawo-zdawców.
Relacja z meczu pi³karskiego podzielona jest wyraŸnie na dwie czêœci, któ-rych granice pokrywaj¹ siê z granicami pierwszej i drugiej po³owy spotkania.
Ma to szczególne znaczenie w transmisji telewizyjnej, gdy¿ podczas przerwy najczêœciej albo pojawiaj¹ siê reklamy, albo na antenie prezentowane s¹ wypo-wiedzi ró¿nych specjalistów zaproszonych do studia. Dlatego czêsto komenta-torzy po zakoñczeniu pierwszej po³owy informuj¹ widzów o zmianie osoby wypowiadaj¹cej siê, np. Oddajê g³os Rafa³owi Patyrze; Oddajê g³os do studia w Warszawie. Formu³a oddajê g³os jest charakterystyczna wy³¹cznie dla relacji telewizyjnej (w internetowej by³aby pozbawiona sensu). Po zakoñczeniu prze-rwy sprawozdawcy czêsto witaj¹ siê ponownie z widzami, np. Witamy pañstwa i zapraszamy na drug¹ po³owê, ale tym razem nie przedstawiaj¹ siê. Zdarza siê jednak, ¿e nie ma ani formu³y po¿egnalnej koñcz¹cej relacjê z pierwszej po³owy, ani formu³y powitalnej rozpoczynaj¹cej relacjê z drugiej czêœci meczu.
Wówczas funkcjê delimitatorów pe³ni¹ wypowiedzi podsumowuj¹ce pierwsz¹ po³owê, np. Widzew prowadzi po pierwszej po³owie w Szczecinie z Pogoni¹ 2 do 1 — mog¹ te¿ wystêpowaæ jako elementy inicjuj¹ce drug¹ czêœæ spotkania.
Jednak tê funkcjê czêœciej pe³ni¹ rozbudowane wypowiedzi. Relacja z drugiej czêœci rozpoczyna siê czêsto przed wybiegniêciem pi³karzy na murawê i ko-mentatorzy wykorzystuj¹ ten czas na podanie jakichœ dodatkowych informacji zwi¹zanych z dru¿ynami, stadionem itp., np.:
Werder Brema powsta³ w roku 1899, opuœci³ Bundesligê tylko raz w la-tach 60. Szachtar Donieck powsta³ w roku 1936 jako SK Sachanowiec, a w 46 przyj¹³ nazwê w³aœnie Szachtar Donieck. Te kluby swoj¹ d³ug¹ i bogat¹ historiê chc¹ dopisaæ na nowo, chc¹ rozwin¹æ, chc¹ ulepszyæ tego wieczoru. Po pierwszych 45 minutach 1 do 1 po trafieniach Luiza Adriano i Naldo dla zespo³u Werderu. Jesteœmy ponownie na Sukru Sara-coglu w Stambule, na obiekcie, na którym na co dzieñ graj¹ pi³karze Fe-nerbahce i obserwujemy pocz¹tek drugiej czêœci spotkania fina³owego ostatniego w historii Pucharu UEFA.
Tu komentarz telewizyjny zbli¿a siê do relacji internetowej — delimitato-rem koñca relacji z pierwszej po³owy jest podanie czasu i informacji o jej za-koñczeniu, np. 45’ Koniec pierwszej po³owy, natomiast wyk³adnik pocz¹tku re-lacji z drugiej czêœci stanowi informacja o jej rozpoczêciu, np. 46’ Pocz¹tek drugiej po³owy, Polacy przy pi³ce. Zdarza siê te¿ formu³a rozbudowana o cha-rakterze podsumowuj¹co-komentuj¹cym, np.: Za nami pierwsze 45 minut. Mecz ma doœæ spokojny przebieg, niewiele strza³ów i okazji bramkowych.
W komentarzu telewizyjnym wyznacznikiem koñca ca³ej relacji staje siê najczêœciej formu³a po¿egnalna, np. Micha³ Zawacki, dziêkujê piêknie, dobra-noc pañstwu. W relacji internetowej jest to albo podanie informacji o zakoñcze-niu spotkania wraz z krótkim komentarzem, np. Koniec spotkania. Czekaliœmy na debiut Obraniaka i okaza³o siê, ¿e by³o warto. Jego dwie bramki da³y nam zwyciêstwo nad Grekami, albo formu³a po¿egnalna, zbli¿ona do tej, która wy-stêpuje w komentarzu telewizyjnym, np. Dziêkujemy za œledzenie tej relacji i zapraszamy na kolejne w INTERIA.PL.