Zasadnicz¹ treœæ wszystkich relacji sportowych stanowi opis przebiegu spo-tkania. W przypadku transmisji telewizyjnej mo¿e mieæ on formê monologu (jeden komentator — dziennikarz) lub dialogu (dwóch komentatorów — dzien-nikarz i tzw. ekspert; formu³a ta jest ostatnio coraz popularniejsza). W obu przypadkach wypowiedzi nie tworz¹ zwartego, linearnego ci¹gu przyczyno-wo-skutkowego. Powodem tego jest dynamicznoœæ opisywanych zjawisk — podczas meczu pi³karskiego niektóre akcje rozgrywane s¹ bardzo szybko, tote¿
kwestie wypowiadane przez sprawozdawcê s¹ czêsto urywane, brakuje wyraŸ-nych nawi¹zañ, np.:
Wasilewski. Niedok³adne zagranie, ale te¿ i niedok³adnie gracze Armenii.
/ Woskanjan i Artur Boruc. / Daleko, wysoko ustawiony polski zespó³. My-œlê, ¿e to dobrze.
Nie zak³óca to jednak odbioru, poniewa¿ odbiorca mo¿e jednoczeœnie ogl¹daæ sytuacjê na boisku, dziêki czemu komunikaty przekazywane przez ko-mentatora s¹ czytelne. Zdarzaj¹ siê tak¿e sytuacje, kiedy nic nie dzieje siê na boisku, a wówczas komentator musi wype³niæ czas, podaj¹c inne informacje10. Wtedy sprawozdawcy siêgaj¹ do statystyk, historii, ¿yciorysów pi³karzy i trene-rów. Te fragmenty wypowiedzi cechuje zdecydowanie wiêkszy stopieñ spójno-œci, np.:
10 Popularne powiedzenie, i¿ telewizja nie lubi ciszy, znalaz³o odzwierciedlenie w ekspery-mencie przeprowadzonym w latach osiemdziesi¹tych XX wieku. Stacja NBC wyemitowa³a wów-czas transmisjê z meczu pi³karskiego bez udzia³u komentatora — jedynymi dŸwiêkami by³y bezpoœrednie odg³osy z boiska. Eksperyment ten zakoñczy³ siê protestami widzów (OSTROWSKI, 2007: 195).
Szósty wystêp £obodziñskiego w bia³o-czerwonych barwach. No powoli, powoli do W³adys³awa ¯mudy chce do³¹czyæ Jacek B¹k. 86. mecz w re-prezentacji Polski, 100 Grzegorz Lato, 97 Dejna, 91 ¯muda.
Odmienny charakter ma segment zasadniczy w relacji internetowej „na
¿ywo”. Sk³ada siê on najczêœciej z pojedynczych wypowiedzeñ, które odpowia-daj¹ poszczególnym minutom meczu. Czas stanowi zatem oœ konstrukcji ca³ego tekstu — na ekranie pojawiaj¹ siê informacje o wydarzeniach z kolejnych mi-nut spotkania, np.:
24’ Abbasow kontuzjowany w starciu z Rasiakiem 25’ ¯ó³ta kartka dla Walijewa za opóŸnianie gry.
Odbiorca pozbawiony jest mo¿liwoœci ogl¹dania spotkania, dlatego relacja internetowa musi zawieraæ konkretne informacje, które pozwol¹ na stworzenie obrazu ca³ego spotkania. Z tego powodu wiêkszoœæ wypowiedzeñ ma charakter czysto informacyjny, np.:
87’ B¹k kontuzjowany w naszym polu karnym.
89’ Jacek B¹k wraca na boisko i jest w stanie kontynuowaæ grê,
rzadko pojawiaj¹ siê wypowiedzi o zabarwieniu ekspresywnym, tak charaktery-styczne dla relacji telewizyjnej. Przyczyn¹ tego jest, oczywiœcie, koniecznoœæ jak najszybszego przekazywania informacji o wydarzeniach na boisku — brak zatem miejsca na emocje i komentarze. Wyj¹tek stanowi zdobycie bramki — wówczas pojawia siê w relacji internetowej zapis GOOOOOOOOL!!!!!, który nale¿y uznaæ za ekspresywizm, o czym œwiadczy zapis wersalikami (oddaj¹ krzyk), a tak¿e zwielokrotnienie samog³oski o oraz wykrzyknika.
Podsumowanie
Wyniki przeprowadzonej analizy zestawione zosta³y w tabeli 2., prezen-tuj¹cej poszczególne cechy relacji telewizyjnej i relacji internetowej w ujêciu porównawczym.
Analiza pozwala na wyci¹gniêcie wniosku, ¿e mimo wielu ró¿nic miêdzy telewizyjnym i internetowym tekstem relacji sportowej na ¿ywo mamy do czy-nienia z jednym gatunkiem — relacj¹. Nazwa komentarz w odniesieniu do transmisji telewizyjnej wynika z tradycji, a nie z przes³anek gatunkowych.
Warto przypomnieæ, ¿e wed³ug definicji zawartej w S³owniku terminologii
me-12 — Gatunki...
dialnej relacjê cechuje równoleg³oœæ w stosunku do opisywanych zjawisk, szczegó³owe przedstawienie informacji, któremu czêsto towarzysz¹ opisy o za-barwieniu emocjonalnym. Najwa¿niejszym wyró¿nikiem gatunku wydaje siê jednoczesnoœæ opisu i wydarzenia, którego on dotyczy, a ta cecha charakteryzu-je relacjê zarówno telewizyjn¹, jak i internetow¹. Id¹c za wskazówkami Jana O¿d¿yñskiego, który porówna³ relacjê radiow¹ z telewizyjn¹ i stwierdzi³, ¿e
„relacja radiowa to monolog sprawozdawczo-komentuj¹cy, a komentarz telewi-zyjny to monolog komentuj¹co-sprawozdawczy” (O¯D¯YÑSKI, 1979: 52—53), mo¿na stwierdziæ, ¿e relacja internetowa jest monologiem informacyjnym, a re-lacja telewizyjna — monologiem lub dialogiem informacyjno-komentuj¹cym b¹dŸ komentuj¹co-informacyjnym (to, jaki charakter przewa¿a w relacji telewi-zyjnej, zale¿y od indywidualnych cech komentatora11).
Relacje telewizyjna i internetowa s¹ zatem jednym gatunkiem w dwóch od-mianach — telewizyjnej i internetowej. Medium wymusza zmianê sposobu opi-sywania wydarzeñ na boisku, ale zasadniczy kszta³t pozostaje ten sam.
11 A. Ostrowski podkreœla, ¿e komentatorzy telewizyjni czêsto maj¹ nawyki radiowe, tote¿
zamiast komentowaæ mecz, czêœciej informuj¹ o tym, co dzieje siê na boisku, a to ka¿dy telewidz mo¿e sam zobaczyæ (OSTROWSKI, 2007).
T a b e l a 2 Relacja telewizyjna a relacja internetowa — zestawienie
Relacja telewizyjna Relacja internetowa Sta³a, wyraŸnie zarysowana rama tekstu Sta³a, wyraŸnie zarysowana rama tekstu Powitanie widzów jako element inicjalny Brak formu³y powitalnej; funkcjê delimitatora
pe³ni informacja o rozpoczêciu meczu Po¿egnanie widzów jako element finalny Brak formu³y po¿egnalnej; funkcjê
delimitato-ra pe³ni informacja o zakoñczeniu meczu
Jeden lub dwóch nadawców Jeden nadawca
Wypowiedzi informacyjno-komentuj¹ce b¹dŸ komentuj¹co-informacyjne
Wypowiedzi informacyjne, rzadko informacyj-no-komentuj¹ce
Nawi¹zywanie kontaktów z widzem (zwroty adresatywne)
Brak kontaktu
Liczne ekspresywizmy Nieliczne ekspresywizmy
Literatura
Cambridge Learner’s Dictionary, 2001. Cambridge.
COCKIEWICZ W., 1988: Komentarz transmisji sportowej w telewizji (charakterystyka sk³adniowa). Kraków.
DOBEK-OSTROWSKAB., 2006: Komunikowanie polityczne i publiczne. Warszawa.
OSTROWSKI A., 2007: Telewizyjna transmisja sportowa, czyli najwiêkszy teatr œwiata.
Wroc³aw.
O¯D¯YÑSKI J., 1979: Mówione warianty wypowiedzi w œrodowisku sportowym.
Wroc³aw—Warszawa—Kraków—Gdañsk.
PISAREKW., red., 2006: S³ownik terminologii medialnej. Kraków.
SZKUDLAREK-ŒMIECHOWICZ E., 2006: Wyra¿anie emocji w telewizyjnym komentarzu sportowym. W: MICHALEWSKI K., red.: Wyra¿anie emocji. £ódŸ, s. 353—365.
WIŒNIEWSKI M., 2006: Struktura jêzykowego telewizyjnego komentarza sportowego — próba charakterystyki. „Studia Medioznawcze”, nr 4.
WOJTAK M., 2004: Gatunki prasowe. Lublin.
Beata Grochala
The same genre in two varieties
— on the television and Internet sports live transmissions
S u m m a r y
The aim of the article is a genre contrastive analysis of two sports live transmissions — the television and Internet one. The author concentrates on basic genre determinants such as a sen-der-receiver situation, text frame and structure of the main segment. The main genological consi-derations are preceded by a short analysis of the genre name whether it is more suitable to call it transmission or a commentary. Conclusions deriving from the studies conducted allow for making a statement that both in the case of television and Internet we deal with the same genre, the sports live transmission.
Beata Grochala
Dieselbe Gattung in zwei Varianten
— Fernseh- und Internetsportbericht live
Z u s a m m e n f a s s u n g
Das Ziel des Artikels ist, zwei Typen eines Sportberichtes live — des Fernsehberichtes und Internetberichtes zu vergleichen. Die Verfasserin konzentriert sich auf solche Hauptdeterminanten
12*
der Gattung, wie: Sendeempfangssituation, Textrahmen, Struktur des Hauptsegmentes. Den rich-tigen genologischen Überlegungen geht eine kurze Analyse des Gattungsnamens voraus — ob es ein Bericht oder ein Kommentar ist. Die Verfasserin kommt zum Schluss, dass die beiden Be-richte, sowohl im Fernsehen, wie auch im Internet dieselbe Gattung, nämlich ein Sportbericht live repräsentieren.
Zielona Góra