Regulacje prawne dotyczące imigrantów w Norwegii

Od czasu wprowadzenia pierwszego prawa dotyczącego imigrantów w Norwegii minęło do chwili obecnej ponad 20 lat. W tym czasie prawo z 1988 roku było korygowane i wprowadzano do niego poprawki będące następstwem zmieniających się uwarunkówań politycznych i społecznych. Ponadto, Norwegia włączając się w

Ŝycie polityczne kontynentu i całego świata, przestrzega teŜ innych regulacji, takŜe międzynarodowych, dotyczących imigrantów i ich obecności w Ŝyciu państwa.

46

wszystkie dane zaczerpnięte z Centralnego Biura Statystycznego (Statistisk Sentralbyrå)

http://www.ssb.no/emner/02/01/10/innvbef/tab-2008-04-29-01.html

47 wszystkie dane zaczerpnięte z Centralnego Biura Statystycznego (Statistisk Sentralbyrå)

http://www.ssb.no/emner/00/00/10/innvandring/

48

NajwaŜniejszym dokumentem regulującym pod względem formalnym prawa i obowiązki obcokrajowców w Norwegii jest prawo o cudzoziemcach w Norwegii czyli Utlendingsforskriften („Utlendingsforskriften. Forskrift om utlendingers adgang til riket.” czyli prawo o cudzoziemcach w Norwegii)⁴⁹.. Prawo o cudzoziemcach w Norwegii zostało ustanowione w 1988 roku, a weszło w Ŝycie dnia 1.01.1991 roku. Dokument ten definiuje obcokrajowca jako osobę, nie posiadającą norweskiego obywatelstwa. W kompetencji króla Norwegii pozostaje decyzja, które częsci tego zapisu dotyczą przebywających w Norwegii przedstawicieli politycznych innych państw oraz ich rodzin.

Obecnie rząd norweski pracuje nad nowym prawem, które ma wzmocnić prawa dzieci oraz zwiększyć liczbę przyznawanych statusów uchodźcy. Nowe prawo ma wejść w Ŝycie 1.01.2010 roku. Kontrola i regulacje imigracji są konieczne, poniewaŜ cudzoziemcy mają duŜy wpływ na sytuację ekonomiczną i społeczną kraju. Norwegia potrzebuje nowego prawa dotyczącego cudzoziemców, poniewaŜ minęło prawie 20 lat od kiedy wprowadzono poprzednie, a w tym czasie w kraju zaszły zmiany społeczne i ekonomiczne.

Głównymi środkami prawnego regulowania imigracji są wiza, zgoda na pobyt oraz pozwolenie na pracę⁵⁰. Obywatele strefy Schengen nie są zobowiązani do ubiegania się o wizę wjazdową do Norwegii, natomiast mieszkańcy państw spoza tej strefy ubiegający się o wizę, muszą zgłosić się do najbliŜszej placówki zagranicznej kraju naleŜącego do układu (najlepiej do placówki norweskiej) i złoŜyć oświadczenie o posiadaniu wystarczających środków finansowych na pokrycie ewentualnego odesłania do kraju pochodzenia, oraz na sfinansowanie moŜliwego leczenia. Ponadto wymagana jest opłata manipulacyjna.

KaŜdy cudzoziemiec, który chce podjąć pracę w Norwegii, musi mieć pozwolenie na pracę, wydane przed przyjazdem do kraju w przypadku pierwszego pozwolenia wydanego dla danej osoby (obywatele krajów skandynawskich i krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie są zobowiązani do posiadania takiego pozwolenia). JeŜeli pobyt w Norwegii ma trwać 3 lub ponad 3 miesiące, moŜna

49 Forskrift om utlendingers adgang til riket og deres opphold her (Utlendingsforskriften), obowiązuje od 1.01.1991, ostatnia akturalizacja 22.10.2008 (http://www.lovdata.no/for/sf/ai/ti-19901221-1028-0.html)

50 Utlendingsforskriften, artykuł 2 (prawo o cudzoziemcach w Norwegii),

ubiegać się o pozwolenie na pracę jako pracownik sezonowy lub jako specjalista⁵¹. Osoby starające się o azyl polityczny w Norwegii nie mogą złoŜyć podania o Ŝadne z tych pozwoleń. Pozwolenie na pracę wydawane dla danej osoby po raz pierwszy jest waŜne rok, dwa lub trzy lata i daje moŜliwość swobodnego poruszania się w granicach całego państwa.

W ubiegłych latach połowa pozwoleń wydawana była dla pracowników z Polski, którzy przyjeŜdŜali do pracy na stosunkowo krótkie okresy czasu. Początkowo Polacy nie zostawali na stałe w Norwegii po zakończeniu kontraktu. Obecnie wielu decyduje się na osiedlenie się w Norwegii i sprowadzenie tam swoich rodzin.

Cudzoziemcy, którzy chcą przebywać w Norwegii bez podjęcia pracy, muszą ubiegać się o pozwolenie na pobyt. Zgoda na pobyt wydawane dla danej osoby po raz pierwszy jest waŜne rok, dwa lub trzy lata. Dodatkowo, musi zostać ono wydane przed przyjazdem do Norwegii. Cudzoziemiec musi mieć zapewnione mieszkanie lub utrzymanie, co jest wymagane zarówno przy podaniu o pracę jak i pobyt w Norwegii. Zgoda rządu na pobyt, podobnie jak pozwolenia na pracę, są odnawialne i nieodnawialne. Osoba, której pozwolenie na pracę i/lub pobyt zostało przyznane przed przyjazdem do Norwegii, jest zobowiązana zgłosić się do najbliŜszej jednostki policji norweskiej w przeciągu tygodnia po przyjeździe do kraju.

Pozwolenie na pobyt stały moŜe zostać wydane osobom, które przebywały na terytorium Norwegii stale przez okres 3 lat, i które w tym czasie posiadały nieograniczone pozwolenie na pracę lub pobyt. Osoba, która ubiega się o prawo stałego pobytu musi przejść takŜe obowiązkowy kurs języka norweskiego. Pozwolenie na pobyt stały nie jest wydawane jeśli osoba składająca podanie przebywała przez okres ponad 2 lat poza granicami Norwegii.

W pewnych określonych przypadkach osoba wjeŜdŜająca do Norwegii lub przebywająca na terytorium kraju nie więcej niŜ 7 dni, moŜe zostać deportowana z Norwegii⁵².

51

Pozwolenie na pracę w przypadku specjalisty jest odnawialne i daje podstawę do starania się o zgodę na pobyt stały. KaŜdego roku rząd decyduje ile pozwoleń dla specjalistów moŜe zostać przyznanych. Pozwolenie na pracę jako pracownik sezonowy nie jest odnawialne i nie daje podstaw do pozwolenia na stały pobyt. Pozwolenie na pracę sezonową przyznaje się maksymalnie na 6 miesięcy. Warunkiem wydania pozwolenia o pracę jest zapewnione miejsce zamieszkania w

Norwegii, odpowiednia propozycja wynagrodzenia ze strony pracodawcy oraz odpowiednie warunki pracy. (przyp.aut.pracy)

52 - nie legitymuje się waŜnym paszportem, innym uznawalnym dokumentem toŜsamości czy waŜną wizą;

Cudzoziemcy ubiegający się o azyl mają zagwarantowane zakwaterowanie. Osoby, których podanie zostało odrzucone, takŜe mają zapewnione zakwaterowanie do czasu, gdy decyzja zostanie wprowadzona w Ŝycie. Prawo o deportacji jest w Norwegii surowo przestrzegane.

Obywatelstwo Norwegii⁵³ przyznawane jest automatycznie osobom, których oboje rodzice są Norwegami, niezaleŜnie od tego, czy dana osoba rodzi się w Norwegii czy teŜ poza granicami kraju⁵⁴. Osoby urodzone w Norwegii z dwojga rodziców, którzy nie są Norwegami, mogą ubiegać się o obywatelstwo norweskie po ukończeniu 18 roku Ŝycia. Osoby zawierające związek małŜeński z Norwegiem, mogą otrzymać obywatelstwo po 4 latach zamieszkiwania w Norwegii (Skandynawowie z innych państw regionu mają taką moŜliwość juŜ po okresie 2 lat). W 1979 roku prawo ustanowiło, Ŝe dzieci zostają obywatelami norweskimi jeŜeli matka jest obywatelką Norwegii. Do tamtego czasu obywatelstwo moŜna było otrzymać tylko zgodnie z obywatelstwem ojca. Prawo z 1950 roku zakładało, Ŝe ubieganie się o obywatelstwo norweskie wymagało zrzeczenia się jakiegokolwiek innego obywatelstwa posiadanego przez petenta. Równocześnie ubieganie się o obywatelstwo inne niŜ norweskie wymagało zrzeczenia się obywatelstwa

- została wydalona z Norwegii lub z innego skandynawskiego kraju i wydalenie nadal obowiązuje, a jej podanie o wjazd na terytorium kraju zostało odrzucone;

- nie posiada potrzebnych pozwoleń i nie moŜe udokumentować celu swojego przyjazdu;

- nie moŜe udokumentować posiadania wystarczających środków na utrzymanie się w Norwegii i powrót do kraju ojczystego;

- jest karana lub są podstawy by podejrzewać, Ŝe popełni wykroczenie na terenie Norwegii lub innego państwa skandynawskiego, za które otrzyma karę więcej niŜ 3 miesięcy pozbawienia wolności;

- zgodnie z ustaleniami nordyckiej unii paszportowej (artykuł 6⁵²), gdy jest oczywiste Ŝe dana osoba che dostać się na teren innego kraju nordyckiego i zapewne zostanie odrzucona, gdyŜ nie posiada waŜnego paszportu lub wizy wymaganej w tym kraju, lub gdy istnieją inne przyczyny, dla których dana osoba została by z tego kraju wydalona;

- zgodnie z opinią wykwalifikowanego personelu medycznego cierpi na powaŜne schorzenie psychiczne;

- nie pokryła kosztów postępowania administracyjnego związanego ze wcześniejszym wydaleniem jej z kraju;

- w systemie informacyjnym Schengen figuruje jako osoba, która nie podlega przyznaniu pozwolenia;

- jest to konieczne ze względów bezpieczeństwa, porządku i stosunków międzynarodowych Norwegii lub innych państw członkowskich Schengen (Utlendingsforskriften, § 27 (prawo o cudzoziemcach w Norwegii), http://www.lovdata.no/for/sf/ai/ti-19901221-1028-0.html, dostęp: 12.11.2009)

53 Obywatelstwo daje prawo do legitymowania się norweskim paszportem, prawo wyborcze czynne i bierne, zatrudnienie na stanowiskach zarezerwowanych dla obywateli norweskich, dostęp do

świadczeń socjalnych i ekonomicznych, do których obcokrajowcy nie mają prawa. (przyp. aut.pracy)

54

Norwegii⁵⁵. W 1999 roku rząd postanowił jednak, Ŝe nie moŜna ograniczać moŜliwości posiadania podwójnego obywatelstwa.

Warto równieŜ zwrócić uwagę na inną rzecz. Ze względu na członkostwo Norwegii w organizacjach międzynarodowych, Norwegia jest zobowiązana do egzekwowania nie tylko własnych praw dotyczących imigrantów, ale takŜe przestrzegania praw tych organizacji. Największą z nich jest Organizacja Narodów Zjednoczonych, do której Norwegia naleŜy od momentu jej powstania w 1945 roku. Zwrócę uwagę na prawo migracyjne w ramach ONZ.

W 1951 roku kraje członkowskie ONZ podpisały Konwencję Genewską o statusie prawnym uchodźców (uaktualnioną protokołem nowojorskim z 1967 roku). Wysoki komisarz ONZ ds. uchodźców ma obowiązek pilnować, aby wszystkie kraje członkowskie przestrzegały ustaleń tej konwencji i współpracowały ze sobą, jeśli sytuacja tego wymaga. Norwegia konsekwentnie przestrzega zasad tej konwencji.

Norwegia naleŜy równieŜ do Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji (International Organization for Migration – IOM), załoŜonej w 1951 roku, która ma za zadanie przerzut oraz opiekę nad imigrantami, którzy wymagają szczególnej pomocy (uchodźcy, internowani, itp.). Niewykluczone, Ŝe Norwegia stosuje się do zasad wypracowanych przez tą organizację.

Pomimo tego, Ŝe Norwegia nie jest członkiem Unii Europejskiej, naleŜy do państw członkowskich układu z Schengen od 1999 roku. NajwaŜniejszymi załoŜeniami układu z Schengen jest kontrola granic oraz wypracowanie polityki dotyczącej problemów uchodźców. Obywatele państw członkowskich układu mogą swobodnie poruszać się wewnątrz jego granic. W 2003 rozdział 7 układu z Schengen został zastąpiony przez II Konwencję dublińską, która precyzuje, które Państwa są odpowiedzialne za rozpatrywanie danych podań o azyl, i zapobiega temu, Ŝe jedna osoba ubiega się o azyl w więcej niŜ jednym kraju członkowskim. Norwegia dostosowała się do tej zmiany.

2.3.1. Organy władzy odpowiedzialne za politykę imigracyjną

NajwyŜszą władzą odpowiedzialną za ustanawianie, zatwierdzanie oraz egzekwowanie praw dotyczących imigrantów jest król oraz parlament norweski (Stortinget).

55

Kolejnymi waŜnymi organami władzy odpowiedzialnymi za politykę imigracyjną jest Ministerstwo Pracy i Polityki Asymilacyjnej (Arbeids- og Inkluderingsdepartamentet)⁵⁶, Komitet ds. Cudzoziemców (Utlendingsnemnda)⁵⁷ podlegający Ministerstwu Pracy i Polityki Asymilacyjnej, Norweski Wydział Imigracyjny (Utlendingsdirektoratet)⁵⁸, policja oraz inne władze administracyjne.

Komitet ds. Cudzoziemców powstał w 2001 roku i jego celem jest ochrona praw cudzoziemców na terenie Norwegii, szczególnie tych ubiegających się o przyznanie azylu. Komitet jest organem działającym niezaleŜnie, jednak król ma wpływ na zakres działania Komitetu. Norweski Wydział Imigracyjny to najwaŜniejszy element systemu rządowego zajmującego się sprawami imigrantów. Jego zadaniem jest czuwaniem nad tym, Ŝeby polityka imigracyjna była prowadzona efektywnie i zgodnie z prawem. Wydział rozpatruje podania o wizę, prawo pobytu tymczasowego, pozwolenie na pracę, obywatelstwo norweskie oraz azyl. Ponadto prowadzi on kontrolę cudzoziemców na terenie Norwegii oraz przyjmuje uchodźców.

Na rzecz obcokrajowców w Norwegii działa takŜe Wydział ds. Integracji i Wielokulturowości (Integrerings- og Manfoldsdirektoratet)⁵⁹, który zajmuje się zakwaterowaniem, edukacją, tłumaczeniami, dialogiem wielokulturowym oraz równouprawnieniem. Ponadto istnieje szereg organizacji, których zadaniem jest nie tylko ochrona praw imigrantów, ale takŜe niesienie pomocy na wielu płaszczyznach oraz wspieranie integracji cudzoziemców ze społeczeństwem norweskim. Do takich organizacji naleŜą m.in.:

- Antirasistisk Senter (http://www.antirasistisk-senter.no/). To organizacja prowadząca dokumentację dotyczącą przejawów rasizmu i dyskryminacji i zajmująca się zwalczaniem tych zjawisk; jej celem jest równieŜ zachęcenie osób ze

środowisk imigranckich do aktywnego uczestniczenia w Ŝyciu społeczeństwa norweskiego, oraz do wzmocnienia dialogu między tymi środowiskami.

- MIRA-Senteret (http://www.mirasenteret.no/). Jest to formacja zrzeszająca kobiety ze środowisk imigranckich ze wszystkich grup wiekowych; jej zadaniem jest informowanie kobiet imigrantek o ich prawach i moŜliwościach rozwoju, ochrona ich praw, oraz aktywizacja do działania w ramach społeczeństwa norweskiego.

56strona domowa ministerstwa http://www.regjeringen.no/nb/dep/aid.html?id=165

57 strona domowa komitetu http://www.une.no/

58 strona domowa wydziału http://www.udi.no/

59

- Wild X (http://www.wildx.no/). Ta organizacja działa jako program zajęciowy dla młodzieŜy imigranckiej, mający na celu poznawanie Norwegii i Ŝycia w norweskim społeczeństwie poprzez uczestnictwo w zajęciach na świeŜym powietrzu.