bezpieczeństwa systemowego
z perspektywy pacjenta
Streszczenie: Aby prawa pacjenta mogły być prawidłowo realizowane, konieczna jest ochro‑
na prawna, która scala i porządkuje system ochrony zdrowia . W Polsce prawo do ochrony zdrowia zostało zagwarantowane przez ustawę zasadniczą w art . 68 ., a także na poziomie ustawowym – usta‑ wę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (z 2008 r .) . Obecna pozycja ustrojowa Rzecznika Praw Pacjenta jako instytucja centralna, która ma na celu kształtowanie bezpieczeństwa systemowe‑ go, wymaga zmian . W niniejszym artykule przedstawiono rolę Rzecznika w kształtowaniu bezpie‑ czeństwa w systemie ochrony zdrowia z perspektywy pacjenta .
Abstract: For effective execution of the patients’ rights, a legal framework that unites and or‑
ganizes the health care system is required . In Poland, the right to health protection is guaranteed by article 68 of the constitution and – on a legislative level – by patients’ rights and Patients’ Rights Ombudsman act (from 2008) . The current constitutional position of the Patients’ Rights Ombud‑ sman as a central institution responsible for system safety requires changes . The article presents the patient’s perspective on the role of the Patients’ Rights Ombudsman in shaping safety in health care . Wprowadzenie
Prawo do ochrony zdrowia zostało zagwarantowane w art . 68 Konstytucji RP, który sta‑ nowi, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia1 . Słusznie dostrzega Trybunał Konstytucyj‑ ny, że z art . 68 ust . 1 „ należy wywieść podmiotowe prawo jednostki do ochrony zdrowia oraz obiektywny nakaz podejmowania przez władze publiczne takich działań, które są
1 Konstytucja RP z dn . 2 kwietnia 1997 r .: Prawo do ochrony zdrowia zostało zagwarantowane w art . 68 Konstytucji RP, który stanowi, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia . Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowot‑ nej finansowanej ze środków publicznych . Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa . Wła‑ dze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom cię‑ żarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku . Władze publiczne są obowiązane
konieczne dla należytej ochrony i realizacji tego prawa”2 . Niewątpliwie prawo do ochrony zdrowia ma charakter niezbywalny i nienaruszalny3 . Trybunał stwierdza też, że „treścią pra‑ wa do ochrony zdrowia nie jest jakiś abstrakcyjnie określony (…) stan zdrowia poszczegól‑ nych jednostek, ale możliwość korzystania z systemu ochrony zdrowia, funkcjonalnie na‑ kierunkowanego na zwalczanie i zapobieganie chorobom, urazom i niepełnosprawności”4 . Każdy obywatel bez względu na status społeczny czy materialny ma prawo chronić swoje zdrowie, dotyczy to zarówno osób ubezpieczonych, jak i nieubezpieczonych .
Rola Rzecznika Praw Pacjenta
Aby prawa pacjenta5 mogły być prawidłowo realizowane, konieczna jest ochrona prawna, która scala i porządkuje system ochrony zdrowia . W literaturze przedmiotu można spotkać wiele definicji systemu, jednak każdy system charakteryzują wspólne cechy, niewątpliwie jest to pewna całość złożona z wielu elementów, pomiędzy którymi zachodzą relacje, dą‑ żąc do realizacji wyznaczonego celu – w przypadku systemu ochrony zdrowia jest to cel zdrowotny . Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia przez system ochrony zdro‑ wia należy rozumieć wszystkie organizacje, instytucje i zasoby, których pierwotnym celem są działania na rzecz zdrowia, zmierzające do jego poprawy6 . Zdaniem Marka Saneckiego nowoczesny system zdrowia widoczny jest dla użytkowników poprzez poczynania, na któ‑ re tradycyjnie składają się działania z obszaru promocji zdrowia oraz różnorakie procedury: zapobiegawcze, diagno styczne, lecznicze, rehabilitacyjne i opiekuńcze (zapewniające po‑ moc niepełnosprawnym i prze wlekle chorym), a także organizowanie opieki terminalnej7 . Do głównych zadań systemu opieki zdrowotnej w Polsce należy zapewnienie pacjentom dostępu do podstawowej opieki zdrowotnej w tym zagwarantowanie im praw pacjenta . Sys‑ tem ochrony zdrowia to także zbiór instytucji, których celem jest ochrona zdrowia, oraz aktów normatywnych, które kształtują formę organizacyjną tych podmiotów . Wśród insty‑ tucji mających na celu kształtowanie bezpieczeństwa w systemie ochrony zdrowia należy wymienić: Ministerstwo Zdrowia, Narodowy Fundusz Zdrowia, a także każdą jednostkę udzielającą świadczeń zdrowotnych czy też sektor farmaceutyczny (wytwórcy produktów
do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska . Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży .
2 Wyrok TK z dn . 23 marca 1999 r ., K 2/98, OTK 1999, Nr 3, poz . 38 .
3 Banaszak B ., Preisner A ., Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, Warszawa 2002, s . 80–100 .
4 Banaszak B ., Konstytucja RP Komentarz, Warszawa 2009, s . 351 . Wyrok TK ( K 14/03) .
5 Pacjent – osoba zwracająca się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystająca ze świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny, art . 3 ust . 4 ustawy z dn . 6 listopada 2008 r . o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pa‑ cjenta (Dz . U . 2009 Nr 52 poz . 417) .
6 www .who/int/en/
leczniczych i wyrobów medycznych) oraz wiele innych elementów mających związek i wpływ na bezpieczeństwo zdrowotne w Polsce, a przede wszystkim organ Rzecznika Praw Pacjenta . Wraz z nową ustawą z dn . 8 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, która jest obecnie podstawowym aktem normatywnym regulującym pra‑ wa pacjenta, powołano centralny organ administracji rządowej Rzecznika Praw Pacjenta . Wcześniej ochrona praw pacjenta była rozproszona pomiędzy wielość rzeczników: rzecz‑
ników przy Narodowym Funduszu Zdrowia8, rzeczników Praw Pacjenta Szpitala Psychia‑ trycznego (funkcjonują nadal), a także rzeczników powoływanych w zakładach opieki zdrowotnej . Zgodnie z komunikatem Rzecznika Praw Pacjenta z dn . 21 marca 2011 roku zmieniono Rzecznika Praw Pacjenta danego ZOZ‑u9 na pełnomocnika ds . praw pacjen‑ ta . Rzecznik Praw Pacjenta argumentuje zmianę nazewnictwa brakiem podstawy prawnej w polskim ustawodawstwie regulującej funkcję osób zajmujących się prawami pacjenta w zakładach opieki zdrowotnej . Należy zauważyć, iż nazewnictwo pełnomocnik ds . praw pacjenta w ZOZ (nazwa zalecana przez RPP) również nie znajduje podstawy prawnej . Należy również podkreślić, iż dotychczasowe funkcje osób odgrywających rolę rzecznika praw pacjenta w danym zakładzie opieki zdrowotnej były także pozbawione przejrzystych regulacji prawnych . Główne zadania z zakresu ochrony praw pacjenta powierzone były ad‑ ministracji rządowej, a wykonywane przez Biuro Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia, do którego pacjenci mogli składać skargi . Od 2009 roku zadania te powierzono Rzeczni‑ kowi Praw Pacjenta .
Rzecznik Praw Pacjenta jako organ centralny właściwy w sprawach ochrony praw pa‑ cjentów powoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów spośród osób wyłonionych w wy‑ niku otwartego i konkurencyjnego naboru . Nadzór nad Rzecznikiem Praw Pacjenta spra‑ wuje Prezes Rady Ministrów . Wśród wymogów, jakie należy spełnić, aby móc kandydować na stanowisko Rzecznika Praw Pacjenta, trzeba spełnić łącznie następujące: co najmniej wyższe wykształcenie magisterskie, dobry stan zdrowia oraz wiedza i doświadczenie dają‑ ce rękojmię prawidłowego sprawowania funkcji Rzecznika, nie można być prawomocnie skazanym za przestępstwo umyślne . Wymóg tak ogólnych kwalifikacji przyjętych przez ustawodawcę dla kandydata na Rzecznika Praw Pacjenta z pewnością nie służy dobremu wyborowi, a tym samym sprawowaniu urzędu . W przypadku organów centralnych istnieje wymóg wyróżniania się szczególną wiedzą prawniczą popartą bogatym doświadczeniem zawodowym, a także uznanym autorytetem . W przypadku kandydata na Rzecznika Praw Pacjenta przyjęte przesłanki pozwalają na wybór osoby, która będzie pozbawiona wyso‑ kich kwalifikacji, aby w sposób prawidłowy pełnić powierzoną funkcję . Za szczególne
8 Centrala NFZ wyodrębniła funkcję Rzecznika Praw Pacjenta w każdym wojewódzkim oddziale, za‑ znaczenia wymaga to, iż tylko pacjenci ubezpieczeni mogli kierować swoje skargi do rzecznika NFZ . Funkcję rzecznika NFZ w oddziale województwa zniesiono z dniem 1 lipca 2010 r .
niedopatrzenie ustawodawcy należy uznać brak kadencyjności sprawowanego urzędu przez Rzecznika Praw Pacjenta oraz brak przesłanek uzasadniających odwołanie ze spra‑ wowanego urzędu przez Prezesa Rady Ministrów . Zgodnie z przepisami ustawy Rzecznik Praw Pacjenta wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Praw Pacjenta oraz dwóch zastępców, którzy powoływani są przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Rzecz‑ nika . Rzecznik nie może zajmować innego stanowiska z wyjątkiem stanowiska profeso‑ ra szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych oraz prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z obowiązkami i godnością jego urzędu . W przypad‑ ku Rzecznika Praw Pacjenta zakazana jest przynależność do partii politycznej . Zastępcy Rzecznika muszą spełniać takie same kryteria, aby móc sprawować urząd . Wyjątek stanowi to, iż jeden z zastępców Rzecznika powinien mieć wykształcenie wyższe w dziedzinie nauk medycznych . Prezes Rady Ministrów nadał Statut10, który określa zakres współpracy Biura z Rzecznikiem . Biurem kieruje Rzecznik Praw Pacjenta przy pomocy dwóch zastępców, dyrektora generalnego oraz kierowników następujących komórek organizacyjnych: Zespół do Spraw Zdrowia Psychicznego, Zespół Prawny, Zespół Interwencyjno‑Poradniczy, Ze‑ spół Prezydialny, Zespół Prasy i Promocji, Wydział Finansowy, Wydział Spraw Osobowych i Wynagrodzeń, Wieloosobowe Stanowisko Pracy do spraw Informatyzacji, Samodzielne Stanowisko Pracy do spraw Ochrony Danych Osobowych, Samodzielne Stanowisko Pra‑ cy do spraw Audytu Wewnętrznego . Organizację wewnętrzną i szczegółowy zakres zadań komórek organizacyjnych Biura oraz tryb pracy określa regulamin organizacyjny nadany przez Rzecznika . Rozbudowany aparat administracyjny Biura Rzecznika Praw Pacjenta powinien przynosić wymierne efekty działań podejmowanych przez Rzecznika na rzecz ochrony praw pacjenta .
Do ustawowych zadań Rzecznika należy zarówno zbiorowa, jak i indywidualna ochrona praw pacjentów . Ustawa definiuje tylko zbiorowe prawa pacjenta . Zgodnie z ustawą, która w rozdziale 2 zawiera katalog praw pacjenta, należy wymienić: prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej, prawo pacjenta do informacji oraz prawo do tajemnicy informacji z nim związanych, prawo do wyrażenia lub odmowy zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych, prawo do poszanowania intym‑ ności i godności pacjenta, prawo pacjenta do dokumentacji medycznej (dotyczącej jego sta‑ nu zdrowia oraz udzielanych mu świadczeń zdrowotnych), prawo do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza, prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzin‑ nego, prawo do opieki duszpasterskiej oraz prawo do przechowywania rzeczy wartościo‑ wych w depozycie podmiotu leczniczego .
W kwestiach indywidualnych naruszeń praw pacjentów Rzecznik wszczyna postępowa‑ nie wyjaśniające, jeżeli poweźmie wiadomość co najmniej uprawdopodabniającą naruszenie
10 Zarządzenie (Nr 68) Prezesa Rady Ministrów z dn . 3 października 2011 r ., w sprawie nadania statutu Biuru Rzecznika Praw Obywatelskich .
praw pacjenta, która obejmuje w szczególności: oznaczenie wnioskodawcy, oznaczenie pa‑ cjenta, którego sprawa dotyczy oraz zwięzły opis stanu faktycznego . Ważne dla pacjentów jest to, że wniosek do Rzecznika Praw Pacjenta jest bezpłatny . Rzecznik może także wszcząć postępowanie wyjaśniające z własnej inicjatywy, biorąc pod uwagę w szczególności uzyskane informacje co najmniej uprawdopodabniające naruszenie praw pacjenta . Rzecznik po zapo‑ znaniu się ze skierowanym do niego wnioskiem może podjąć sprawę, poprzestać na wskaza‑ niu wnioskodawcy przysługujących mu lub pacjentowi środków prawnych, przekazać sprawę według właściwości albo nie podjąć sprawy, zawiadamiając o tym wnioskodawcę i pacjenta, którego sprawa dotyczy . W przypadku podjęcia sprawy przez Rzecznika może on samodziel‑ nie prowadzić postępowanie wyjaśniające lub zwrócić się o zbadanie sprawy do właściwych organów w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej zgodnie z ich kompetencjami . Jeżeli Rzecznik Praw Pacjenta samodzielnie prowadzi postępowanie wyjaśniające może podjąć następujące działania: a) zbadać, nawet bez uprzedzenia każdą sprawę na miejscu, b) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji pozarządowych, społecznych i zawo‑ dowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych oraz samorządów zawodów medycznych, c) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w biurze akt sądowych i prokuratorskich oraz innych akt organów ścigania, po zakończe‑ niu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia, d) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii . W przypadku gdy postępowanie wyjaśniające zostanie zakończone, Rzecznik Praw Pacjenta
może wyjaśnić wnioskodawcy i pacjentowi, że nie stwierdził naruszenia praw pacjenta, tym samym informuje podmiot, którego skarga dotyczyła, że nie stwierdzono naruszenia praw pacjenta . Wnioskodawca może wówczas w trybie postępowania administracyjnego odwołać się od decyzji . Rzecznik w ramach swoich kompetencji może skierować wystąpienie do or‑ ganu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie praw pacjenta lub zwrócić się do organu nadrzędnego nad powyższą jednostką z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych przepisami prawa . W powyższym wystąpieniu Rzecznik formułuje opinie lub wnioski co do sposobu załatwienia sprawy, a także może żądać wszczęcia postępo‑ wania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych . Organ, organizacja lub insty‑ tucja, do których zostało skierowane wystąpienie, są obowiązane niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub zaję‑ tym stanowisku . W przypadku gdy Rzecznik nie podziela tego stanowiska, może się zwrócić do właściwego organu nadrzędnego z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa . Postępowania prowadzone przez Rzecznika uregulowane są przepisami kodeksu postępowania administracyjnego . W sprawach cywilnych Rzecznik Praw Pacjenta
może na wniosek lub z urzędu żądać wszczęcia postępowania lub brać udział w toczącym się postępowaniu na prawach przysługującym prokuratorowi .
Podziału na indywidualne i zbiorowe prawa pacjenta dokonała A . Ostrowska, definiując je następująco: „prawa zbiorowe to te, które odnoszą się do społecznych zobowiązań pod‑ jętych przez rząd lub inne publiczne bądź prywatne organizacje, aby dostatecznie zapew‑ nić opiekę zdrowotną całej populacji, a także równy dostęp do tej opieki wszystkim miesz‑ kańcom danego kraju i eliminacji dyskryminujących barier w tym zakresie . Z kolei prawa indywidualne odnoszą się do opieki nad pacjentem . Te ostatnie służyłyby ochronie indy‑ widualnych pacjentów w sferze nienaruszalności osoby ludzkiej, prywatności, wolności czy przekonań religijnych”11 . Przykładem praw zbiorowych jest np . prawo do świadczeń zdro‑ wotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej, prawo do przejrzystej i obiektywnej, opartej na kryteriach medycznych, procedury ustalającej kolejność dostępu do świadczeń zdrowotnych . Ustawa (p .p .) wprowadziła nowe pojęcie do systemu ochrony zdrowia i definiuje zbiorowe prawa pacjenta jako bezprawne, zorganizowane działania lub zaniechania podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych; stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu zorganizowane wbrew przepisom o rozwiązywaniu sporów zbiorowych akcji protestacyjnej lub strajku przez organizatora strajku – mające na celu pozbawienie pa‑ cjentów praw lub ograniczenia tych praw, w szczególności podejmowane celem osiągnięcia korzyści majątkowej . Nie jest zbiorowym prawem pacjentów suma praw indywidualnych12 .
Wszczęcie postępowania przez Rzecznika następuje w drodze postanowienia na wnio‑ sek, który może zostać złożony przez dowolny podmiot w sprawie dotyczącej pacjentów . Wnioskodawca nie musi mieć zatem interesu prawnego we wszczęciu postępowania, może
to uczynić także w interesie publicznym . Wniosek jest niesformalizowany i wolny od opłat . Musi on zawierać w szczególności oznaczenie wnioskodawcy i pacjenta, którego praw spra‑ wa dotyczy, zwięzły opis stanu faktycznego oraz co najmniej uprawdopodabniać naruszenie praw pacjenta13 . Rzecznik nie wszczyna zatem postępowania z urzędu, inaczej niż w postę‑ powaniu w sprawie, jak to ma miejsce przy prawach indywidualnych 14 .
Jak stanowi art . 60 u .p .p ., stronami postępowania prowadzonego przez Rzecznika jest podmiot, który wnosi o wydanie decyzji w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe prawa pacjentów oraz podmiot, któremu zarzuca się stosowanie takich praktyk . Rzecznik zawia‑ damia strony o wszczęciu postępowania15 . Rzecznik wydaje decyzję o odmowie wszczęcia postępowania, jeżeli: a) działanie lub zachowanie w sposób oczywisty nie spełnia przesła‑ nek z art . 59 ust . 1 u .p .p ., b) wnioskujący nie uprawdopodobnił naruszenia . Rzecznik może
11 Ostrowska A ., Prawa Pacjenta, „Antidotum” 1996, nr 6–8, s . 89–90 .
12 Art . 59 ustawy o prawach pacjenta i RPP .
13 Art . 60 w zw . z art . 50 ust . 1 i 2 u .p .p .
14 Art . 50 ust . 3 u .p .p .
wydać decyzję o odmowie, jeżeli uzna to za uzasadnione . Jak zauważa E . Zielińska, prze‑ słanka fakultatywnej odmowy wszczęcia postępowania nie jest precyzyjna, skoro niespeł‑ nienie przesłanek art . 59 u .p .p . i nieuprawdopodobnienie naruszenia stanowią podstawę obligatoryjną odmowy wszczęcia postępowania16 . Należy przyjąć, iż przesłanką może tu być niecelowość prowadzenia postępowania np . w związku z polubownym załatwieniem sprawy . Jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie, iż praktyki mają charakter naruszających zbiorowe prawa pacjentów, Rzecznik, prowadząc postępowanie, może żądać dokumentów oraz wszelkich informacji dotyczących okoliczności stosowania praktyk, w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia otrzymania żądania17 . Każdy ma prawo składania na piśmie wyjaśnień, które odnoszą się do istotnych okoliczności sprawy, z własnej inicjatywy lub na prośbę Rzecznika . Podmiot, do którego skierowano żądanie, nie może wówczas odmó‑ wić współdziałania . W świetle art . 67 u .p .p . nie wszczyna się postępowania, jeżeli upłynął rok od końca roku, w którym zaprzestano stosowania praktyk . Po zakończeniu postępowa‑ nia Rzecznik może wydać jedną z trzech decyzji . Jeżeli Rzecznik uzna, że doszło do praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjenta, nakazuje on zaniechanie lub wskazuje działanie niezbędne do usunięcia skutków naruszenia zbiorowych praw pacjenta, wyznaczając tym samym termin podjęcia tych działań, a wydanej decyzji nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności18 . W przypadku gdy zaprzestano stosowania praktyk naruszających zbioro‑ we prawa pacjenta, Rzecznik wydaje decyzję o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjenta i tym samym stwierdza zaniechanie jej stosowania, w tej sytuacji ciężar dowodu zawsze spoczywa na podmiocie udzielającym świadczeń zdrowotnych lub orga‑ nizatorze strajku . Decyzje Rzecznika są ostateczne, a stronom przysługuje skarga do sądu administracyjnego . Słusznej krytyce poddaje powyższe rozwiązanie L . Bosek, pytając, czy sąd administracyjny jest ustrojowo powołany do oceny prawidłowości wykonywania umów o świadczenie usług medycznych19 . Należałoby wskazać zmiany w obecnym rozwiązaniu, tym samym stworzyć możliwość odwołania od decyzji Rzecznika do organu wyższego rzę‑ du lub też rozważyć właściwość sądów powszechnych w tym zakresie .
Ustawodawca wyposażył Rzecznika w możliwość nakładania kar finansowych . Warto zauważyć, iż tak przyjęte rozwiązanie jest obce pozostałym rzecznikom, Rzecznikowi Praw Obywatelskich czy Rzecznikowi Praw Dziecka . Ustawa w rozdziale XIV reguluje nakłada‑ nie kar finansowych przez Rzecznika, które dotyczą wąskiego zakresu, w przypadku nieza‑ stosowania się w wyznaczonym terminie do decyzji Rzecznika dotyczącej uznania praktyki
16 Zielińska E ., Ekspertyza na temat poselskiego projektu ustawy o ochronie indywidualnych i zbiorowych praw pacjenta oraz o Rzeczniku Praw Pacjenta, Zmiany w systemie ochrony zdrowia, Biuro Analiz Sej‑
mowych 2008, s . 40 .
17 Art . 61 ustawy o prawach pacjenta i RPP .
18 Art . 64 ust . 1 u .p .p .
19 Bosek L ., Opinia dotycząca projektu ustawy o ochronie indywidualnych i zbiorowych praw oraz o Rzecz‑ niku Praw Pacjenta, Zmiany w systemie ochrony zdrowia, Biuro Analiz Sejmowych 2008, s . 34 .
naruszającej zbiorowe prawa pacjenta lub też w przypadku nieprzekazania dokumentów lub informacji dotyczących stosowania praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjenta . W powyższej sytuacji dotyczącej niedostarczenia wymaganych dokumentów Rzecznik może nałożyć na podmiot karę finansową do 50 000 złotych oraz w sytuacji niepodjęcia działań wskazanych w decyzji o uznaniu praktyki za naruszającą zbiorowe prawa pacjentów w terminie w niej wskazanym, karę finansową do 500 000 złotych . Przyznana Rzeczniko‑ wi Praw Pacjenta kompetencja do nakładania kar finansowych ma niewątpliwie władczy charakter . Krytycznie odniósł się do powyższego rozwiązania K . Skotnicki, pytając, czy tak przyjęte rozwiązanie jest dopuszczalne w demokratycznym państwie prawnym20 .
Jak już wcześniej wskazywałam, każdy obywatel ma prawo do ochrony zdrowia, które zagwarantowane jest konstytucyjnie, jak również szereg aktów normatywnych na pozio‑ mie ustawowym reguluje kwestie korzystania z tego prawa . Wśród omawianych przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta należy zaznaczyć szczególną Rolę Rzeczników Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego . Ochrona zdrowia psychicznego jest fundamentalnym dobrem osobistym człowieka, a ochrona tych praw osób z zaburzeniami psychicznymi należy do obowiązków państwa, którą to ochronę zapewniają organy admini‑