SENAT JAKO IZBA REPREZENTACJI TERYTORIALNEJ

W rozwiązaniach ustrojowych V Republiki formuła bikameralizmu została oparta na schemacie zakładającym istnienie – obok reprezentacji ogólno-narodowej – przedstawicielstwa jednostek terytorialnych. Taka konstrukcja wynika nie tylko z bardziej szczegółowych regulacji prawnych o randze

z 27 sierpnia 1958 r. Odnosząc się do kwestii odpowiedzialności rządu przed parlamentem, wska-zywał, że w systemie parlamentarnym zasada odpowiedzialności politycznej tego organu wobec legislatywy nie oznacza, iż taka odpowiedzialność ma być równa przed każdą z izb. Zob. Discours de M. Michel Debré devant le Conseil d’Etat, le 27 août 1958 [w:] Les grands textes de la pratique constitutionnelle de la V^e République, red. D. Maus, La Documentation Française, Paris 1998, s. 7.

221 Documents relatifs à la réunion du groupe de travail du 9 juillet 1958 [w:] Documents pour servir..., s. 396.

222 Avant-projet de Constitution des 26/29 juillet 1958, s. 515.

ustawowej, ale już z samej konstytucji z 1958 roku. Po pierwsze, zgodnie z art. 24 ust. 2 parlament składa się ze Zgromadzenia Narodowego oraz Se-natu, co w sposób jednoznaczny wskazuje na ulokowanie drugiego z wy-mienionych podmiotów w obrębie dwuizbowego ciała przedstawicielskiego.

Po drugie, w świetle art. 24 ust. 4 Senat jest wybierany w głosowaniu po-średnim, a jego podstawowa, wyrażona expressis verbis w ustawie zasadni-czej, rola ustrojowa polega na „zapewnianiu reprezentacji wspólnot teryto-rialnych Republiki” (Il assure la représentation des collectivités territoriales de la République)²²³. Wzmiankowany przepis zastrzega ponadto, że liczba senatorów nie może być wyższa niż 348. Po trzecie, art. 24 ust. 5 przewi-duje, że w Senacie reprezentowani są Francuzi, których miejsce zamieszka-nia znajduje się poza terytorium Francji (les Français établis hors de France) (od wejścia w życie reformy z roku 2008 za forum służące takiej reprezenta-cji konstytucja uznaje również Zgromadzenie Narodowe). Lakoniczne uję-cie w ustawie zasadniczej kryterium służącego kreacji składu personalnego francuskiej izby drugiej ma wszakże istotne znaczenie ustrojowe. Jak bo-wiem zaznacza Charles Debbasch, z wyrażonej wprost w art. 24 konstytucji idei Senatu jako reprezentanta wspólnot terytorialnych wynika w sposób jednoznaczny wymóg elekcji senatorów przez ciało wyborcze skonstruowane z uwzględnieniem wszystkich kategorii takich wspólnot, a ponadto złożone w przeważającej mierze z członków ich zgromadzeń przedstawicielskich²²⁴.

Chociaż ujęta w art. 24 i mocno już na gruncie francuskim zakorze-niona koncepcja izby drugiej jako reprezentanta wspólnot terytorialnych pozostaje trwałym elementem powstałej w roku 1958 konstrukcji ustrojowej V Republiki, nie znaczy to, że do tej podstawowej dla określenia roli Senatu jednostki redakcyjnej nie wprowadzano już później żadnych modyfikacji.

Należy nadmienić, że aktualne brzmienie art. 24 konstytucji zostało ustalo-ne w wyniku największej jak do tej pory nowelizacji konstytucji V Republi-ki, która została przeprowadzona ustawą konstytucyjną z 23 lipca 2008 roku

223 Należy odnotować, że takie określenie roli francuskiej izby drugiej pod rządami konstytu-cji V Republiki znajduje odbicie w art. 39 ust. 2 ustawy zasadniczej. W świetle zawartych w nim unormowań projekty ustaw, które dotyczą zasadniczo organizacji wspólnot terytorialnych (les projets de loi ayant pour principal objet l’organisation des collectivités territoriales) są najpierw wnoszone do Senatu, a nie do Zgromadzenia Narodowego. Wskazane unormowanie nie narusza jednak art. 44 ust. 1, który stanowi o przysługującym rządowi oraz parlamentarzystom prawie wnoszenia poprawek. Warto też zwrócić uwagę, że w analizowanym przypadku chodzi jedynie o projekty ustaw, a zatem o inicjatywy pochodzące od rządu, a nie od członków izb.

224 Ch. Debbasch, Constitution V^e République. Textes – Jurisprudence – Pratique, Éditions Dalloz, Paris 2004, s. 193. Przyjęty sposób kreacji izby drugiej, a w szczególności zastosowany model reprezentacji wspólnot terytorialnych nie pozostaje bez wpływu na rolę tak skonstruo-wanego Senatu jako ich politycznego adwokata, który w znacznej mierze współkształtuje przyj-mowane w tym zakresie rozwiązania ustrojowe. Zob. A. Delcamp, Le Sénat et la décentralisation, Économica, Paris 1991, s. 15–16.

o modernizacji instytucji V Republiki²²⁵. Spośród zmian dotyczących orga-nizacyjnych aspektów funkcjonowania izby drugiej uwagę zwraca przede wszystkim wskazanie maksymalnej liczby jej członków – 348. Podkreślenia wymaga bowiem, że w świetle pierwotnego tekstu obowiązującej ustawy zasadniczej brakowało odniesień ustrojodawcy co do liczebności Senatu²²⁶. Wskazana kwestia była regulowana wyłącznie na poziomie aktów niższe-go rzędu. Wynikało to bezpośrednio z treści art. 25 ust. 1 ustawy zasad-niczej, który w kwestiach takich, jak czas pełnomocnictw obu izb, liczba deputowanych i senatorów, diety, warunki wybieralności, a także problem niewybieralności i niepołączalnoś ci mandatu odsyła do ustawodawstwa or-ganicznego. Zmiana wprowadzona w roku 2008 nie skutkuje zresztą ustale-niem ścisłego składu liczbowego Senatu, a jedynie określeustale-niem jego górnej granicy²²⁷.

Stąd też po zmianie z 2008 roku art. 25 ust. 1 w dalszym ciągu zawiera wzmiankowane odesłanie do regulacji o randze ustawowej. W tym kontek-ście wskazać należy na art. LO.274 kodeksu wyborczego²²⁸, w świetle którego liczba senatorów wybieranych w departamentach wynosi 326. Przytoczone unormowanie zostało wprowadzone do kodeksu wyborczego na mocy usta-wy organicznej z 30 lipca 2003 roku, modyfikującej długość mandatu oraz bierne prawo wyborcze senatorów, jak również skład Senatu²²⁹. W świetle art. 5 ust. 2 tej ustawy w okresie przejściowym liczba senatorów wybieranych w departamentach miała wynosić 313 w 2004 oraz 322 w 2008 roku. Do tego należy wszakże dodać senatorów reprezentujących terytoria zamorskie oraz

225 Loi constitutionnelle n° 2008-724 du 23 juillet 2008 de modernisation des institutions de la V^e République, „Journal Officiel de la République Française”, 24 VII 2008, http://www.legifrance.

gouv.fr [dostęp: 24.09.2015].

226 To samo dotyczyło zresztą także Zgromadzenia Narodowego, które w świetle art. 24 ust. 3 nie może liczyć więcej niż 577 deputowanych.

227 Nota bene warto zauważyć, że mimo przeprowadzenia stosunkowo obszernej noweliza-cji konstytunoweliza-cji V Republiki, w doktrynie wciąż formułuje się propozycje znacznie dalej idących zmian ustrojowych. W tym kontekście można wymienić prowadzone w latach 2014–2015 prace specjalnie w tym celu powołanej parlamentarnej grupy roboczej, na której czele stanęli wspólnie przewodniczący Zgromadzenia Narodowego Claude Bartolone oraz historyk i politolog Michel Winock. Propozycje reform objęły wiele instytucji politycznych. Odnosiły się również do izby drugiej. Wyrażając się aprobatywnie na temat dalszego istnienia parlamentu bikameralnego, członkowie wzmiankowanej grupy akcentowali zarazem potrzebę zreformowania niektórych aspektów jego funkcjonowania. Postulowane zmiany miałyby dotyczyć także liczebności Senatu, w którego skład wchodziłoby już tylko 200 senatorów (z kolei w Zgromadzeniu Narodowym miałoby się znaleźć jedynie 400 deputowanych). Zob. Refaire la démocratie. Rapport n° 3100.

Présenté par MM. Claude Bartolone et Michel Winock, Co-Présidents, XIV^e législature, Groupe de Travail sur l’Avenir des Institutions, s. 101–105.

228 Code électoral (Version consolidée au 24 septembre 2015), http://www.legifrance.gouv.fr [dostęp: 4.10.2015].

229 Loi organique n° 2003-696 du 30 juillet 2003 portant réforme de la durée du mandat et de l’âge d’éligibilité des sénateurs ainsi que de la composition du Sénat, „Journal Officiel de la Répu-blique Française”, 31 VII 2003, http://www.legifrance.gouv.fr [dostęp: 24.09.2015].

Francuzów zamieszkałych za granicą. Liczba tych pierwszych została ulona w ustawie organicznej z 21 lutego 2007 roku, dotyczącej dyspozycji sta-tutowych i instytucjonalnych odnoszących się do terytoriów zamorskich²³⁰. W myśl zawartych w niej postanowień wspólnoty zamorskie (collectivités d’outre-mer, COM) miały dysponować ośmioma mandatami senatorskimi (Majotta i Polinezja Francuska – po dwa, a wyspy Wallis i Futuna, Saint-Pier-re-et-Miquelon, Saint-Barthélemy oraz Saint-Martin – po jednym). Należy wszakże zaznaczyć, że Majotta stanowiła wspólnotę zamorską do 31 marca 2011 roku, po czym uzyskała status departamentu oraz regionu zamorskiego (département et région d’outre-mer, DOM). Oprócz tego dwoma miejscami w izbie drugiej dysponuje Nowa Kaledonia, której konstytucja z 1958 roku przyznaje – po nowelizacji z roku 1998 ustanawiającej odrębny, dotyczący tylko tej jednostki terytorialnej, rozdział ustawy zasadniczej – specjalny status ustrojowy²³¹. Jeśli natomiast chodzi o senatorów reprezentujących Francuzów zamieszkałych za granicą, to początkowo przyjęto, że będzie ich sześciu, by w 1983 roku²³² zdecydować o podwojeniu tej liczby²³³. Wskutek różnorodnych zmian dokonywanych w minionych latach skład francuskiej izby drugiej ustabilizował się na wskazanym w ustawie zasadniczej jako górna granica poziomie 348. Po zmianie z roku 2011 zakładającej uzyska-nie przez Majottę statusu departamentu, obok 328 senatorów wybieranych w tych właśnie jednostkach podziału terytorialnego państwa w Senacie V Republiki zasiada bowiem 20 członków izby drugiej wyłanianych poza systemem departamentalnym, z których ośmiu reprezentuje najszerzej trak-towaną Francję zamorską, a 12 – Francuzów zamieszkałych poza terytorium Francji.

W rezultacie od 1958 roku można było odnotować nieznaczne poszerzenie składu liczebnego izby drugiej. Warto bowiem zauważyć, że zgodnie z regu-lacjami przyjętymi u progu V Republiki 255 senatorów reprezentowało de-partamenty metropolii, 31 – dede-partamenty algierskie, dwóch – dede-partamenty Oasis i Saoura (departamenty Sahary), siedmiu – departamenty Gwadelupy, Gujany, Martyniki oraz Réunion, a sześciu – Francuzów zamieszkałych

230 Loi organique n° 2007-223 du 21 février 2007 portant dispositions statutaires et institution-nelles relatives à l’outre-mer, „Journal Officiel de la République Française”, 22 II 2007, http://www.

legifrance.gouv.fr [dostęp: 24.09.2015].

231 Szerzej na ten temat zob. Ł. Jakubiak, Ustrojowo-polityczny status Nowej Kaledonii w świet-le konstytucyjnej zasady niepodzielności Republiki, „Przegląd Sejmowy” 2009, nr 5, s. 261–275.

232 Loi organique n° 83-499 du 17 juin 1983 relative à la représentation au Sénat des Français établis hors de France, „Journal Officiel de la République Française”, 18 VI 1983, http://www.

legifrance.gouv.fr [dostęp: 24.09.2015].

233 Docelowa liczba 12 senatorów tej kategorii została osiągnięta stopniowo wraz z częścio-wymi częścio-wymianami składu izby drugiej, które następowały w latach 1983, 1986 i 1989. Zob. F. Col-ly, Article 24 [w:] La Constitution de la République française. Analyses et commentaires, 3^e edition, red. F. Luchaire, G. Conac, X. Prétot, Économica, Paris 2009, s. 717.

za granicą²³⁴. W roku 1966 nastąpiło zwiększenie liczby mandatów senator-skich obsadzanych w departamentach metropolii, która wynosiła od tej pory 264²³⁵. Z kolei w 1976 roku liczba senatorów wybieranych we wskazanych jednostkach została podniesiona do 304²³⁶. Skład Senatu ukształtował się wskutek tego na poziomie 321 członków i utrzymał się aż do wzmiankowa-nej wcześniej reformy izby drugiej, która została dokonana w 2003 roku²³⁷. Wymaga podkreślenia, że modyfikacje dotyczące liczebności omawianego organu oraz rozdziału mandatów senatorskich pomiędzy poszczególnymi kategoriami jego członków, które były wprowadzane w ciągu całego dotych-czasowego okresu funkcjonowania urządzeń ustrojowych V Republiki, nie pozostawały bez związku z dokonywanymi przekształceniami porządku terytorialnego państwa – przede wszystkim w aspekcie zamorskim (czego przykładem może być zmiana spowodowana niepodległością Algierii w 1962 roku, a w konsekwencji „odpadnięciem” senackiej reprezentacji tamtejszych departamentów). Dużo większe znaczenie miały jednak zmiany o charak-terze demograficznym, które – ze względu na konstytucyjny wymóg repre-zentacji w Senacie wspólnot terytorialnych Republiki – nie mogły nie być uwzględniane. Problem zmian ludnościowych jako czynnik modyfikacji składu liczebnego Senatu podniesiono nota bene w orzecznictwie francu-skiego organu kontroli konstytucyjności prawa – Rady Konstytucyjnej. W jej ocenie powiązanie art. 6 stanowiącej element tzw. bloku konstytucyjnego Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku (stanowi o ustawie jako wyrazie woli ogółu oraz równości wobec prawa) oraz art. 3 (stanowi o zasadzie suwerenności narodu) i art. 24 konstytucji z 1958 roku nakłada na ustawodawcę wymóg takiego kształtowania składu izby drugiej oraz od-powiedniego rozdziału mandatów senatorskich, aby – przez uwzględnienie

234 Zgodnie z ordonansem z 15 listopada 1958 r. reprezentację w Senacie miały ponadto po-siadać terytoria zamorskie (territoires d’outre-mer), o których była mowa w uchylonym w 1995 r.

art. 76 konstytucji, znajdującym się w rozdziale dotyczącym Wspólnoty Francuskiej. Liczbę ich przedstawicieli miała regulować ustawa organiczna. Zob. Ordonnance n° 58-1097 du 15 novembre 1958 portant loi organique relative à la composition du Sénat et à la durée du mandat des sénateurs,

„Journal Officiel de la République Française”, 16 XI 1958, http://www.legifrance.gouv.fr [dostęp:

25.09.2015].

235 Loi organique n° 66-503 du 12 juillet 1966 modifiant les dispositions du code électoral rela-tives à la composition du Sénat, „Journal Officiel de la République Française” 13 VII 1966, http://

www.legifrance.gouv.fr [dostęp: 25.09.2015].

236 Loi organique n° 76-643 du 16 juillet 1976 modifiant l’article L. O. 274 du code électoral re-latif à l’élection des sénateurs dans les départements, „Journal Officiel de la République Française”

17 VII 1976, http://www.legifrance.gouv.fr [dostęp: 25.09.2015].

237 Formalnie jednak senatorów było 322. Mandatem senatorskim miało bowiem dyspo-nować Francuskie Terytorium Afarów i Issów (Territoire français des Afars et des Issas), które w 1977 r. uzyskało niepodległość (obecnie – Dżibuti). Wskutek tego nie dokonano jednak – aż do 2003 r. – stosownej korekty w obowiązujących regulacjach prawnych, co oznaczało, że przy-padający temu terytorium mandat w izbie drugiej pozostawał nieobsadzony. Zob. P. Avril, J. Gic-quel, Droit parlamentaire, Montchrestien, Paris 2010, s. 64.

zmian demograficznych – gwarantować realizację konstytucyjnej zasady re-prezentacji w Senacie zróżnicowanych geograficznie i ludnościowo wspólnot terytorialnych Republiki²³⁸.

W składzie francuskiej izby drugiej można zatem wyróżnić trzy zasad-nicze kategorie członków. Najliczniejszą stanowią senatorowie wybierani w departamentach. Do grupy kolejnej zaliczają się senatorowie reprezentu-jący szeroko ujętą Francję zamorską (wspólnoty zamorskie oraz Nową Ka-ledonię). Trzecią i ostatnią kategorię konstytuują senatorowie zapewniają-cy przedstawicielstwo Francuzów zamieszkałych poza terytorium Francji.

Zgodnie z treścią art. 24 ust. 3 wyboru członków izby drugiej dokonuje się w głosowaniu pośrednim (indirect), przy czym we francuskiej doktrynie prawa konstytucyjnego wskazuje się zarazem na obowiązywanie – nie tyl-ko w odniesieniu do prezydenta Republiki czy też izby pierwszej, lecz tak-że w przypadku izby drugiej – zasady powszechności wyborów (suffrage universel). Przyjęcie wskazanej perspektywy może wszakże budzić poważ-ne kontrowersje. Obsada składu personalpoważ-nego Senatu V Republiki jest bo-wiem dokonywana przez specjalnie do tego celu powoływane kolegia wy-borcze składające się z członków ciał funkcjonujących na różnych szczeblach struktury terytorialnej państwa. Kompozycja wspomnianych kolegiów wy-borczych nie jest zatem ustalana bezpośrednio przez ogół uprawnionych do głosowania obywateli, lecz stanowi w przeważającej mierze pochodną składu organów działających na poziomach lokalnym i wyższych (prze-de wszystkim rad municypalnych)²³⁹. Zgodzić należy się więc ze stanowi-skiem Jarosława  Szymanka, który stwierdza: „w rzeczywistości wybory francuskiego Senatu nie są wcale powszechne, ale właśnie ograniczone, niepowszechne”, co wynika z faktu, że bierne prawo wyborcze „przysługuje

238 J.-L. Hérin, Le Sénat en devenir, Montchrestien, Paris 2012, s. 40–41.

239 Warto tu przywołać opinie autorów francuskich. Francis Hamon i Michel Troper piszą, że „senatorowie są wybierani w głosowaniu powszechnym i pośrednim, to znaczy przez ko-legium elektorskie, które samo składa się z wybranych (un collège électoral lui-même composé d’élus). Zob. F. Hamon, M. Troper, Droit..., s. 669. Pierre Pactet i Ferdinand Mélin-Soucramanien podnoszą z kolei, że kolegia wyborcze dokonujące elekcji senatorów jawią się jako „emanacja wspólnot lokalnych” (l’émanation des collectivités locales), co miałoby świadczyć o realizacji za-sady wyborów powszechnych, ale dwu- lub trójstopniowych. Zob. P. Pactet, F. Mélin-Soucrama-nien, Droit..., s. 387–388. Wyrażając podobny pogląd, Jean-Louis Hérin uznaje z kolei, że wybory do Senatu są powszechne z tej racji, iż członkowie tej izby są wybierani pośrednio przez obywa-teli, którzy podczas elekcji lokalnych dysponują „prawem podwójnego głosu” (disposent d’un droit de vote double). To ostatnie zakłada, że wyborcy bezpośrednio kształtują składy personalne odpowiednich rad, a jednocześnie pośrednio desygnują senatorów. Zob. J.-L. Hérin, Le Sénat..., s. 41–42. Takie spojrzenie na analizowany problem nie wydaje się jednak uzasadnione. Oczywiste jest wprawdzie, że substrat osobowy stosownych ciał samorządowych nie pozostaje bez wpływu na ostateczny profil polityczny izby drugiej, jednak – po pierwsze – nie wszyscy członkowie rad tworzą kolegium elektorskie w wyborach senackich, a po drugie – obywatele nie mają w nich jakiegokolwiek, realizowanego względem konkretnych kandydatur, prawa głosu.

jedynie owym wielkim elektorom, kwalifikowanym na podstawie kryterium posiadania mandatu bądź to do parlamentu, bądź to do organów samorządu terytorialnego”²⁴⁰.

Choć więc art. 3 ust. 3 konstytucji stanowi wprost, że głosowanie „jest za-wsze poza-wszechne” (il est toujours universel), co oznacza, iż przywołana zasa-da prawa wyborczego została przez ustrojozasa-dawcę niejako „wyciągnięta przed nawias”, to w odniesieniu do francuskiej izby drugiej można w niej widzieć wyłącznie wskazanie, że działaniu organów państwa urzeczywistniających zasadę suwerenności narodu towarzyszy zapewniana w sposób bezpośredni lub pośredni legitymizacja władzy politycznej. Należy wobec tego wyrazić pogląd, że z konwencjonalnie pojmowaną powszechnością wyborów, w któ-rych czynne prawo wyborcze przysługuje co do zasady wszystkim pełnolet-nim obywatelom, ujęcie takie nie ma wiele wspólnego. Odnośnie do zasad prawa wyborczego stosowanych w przypadku francuskiej izby drugiej uwa-gę zwraca natomiast fakt, że w zależności od liczby senatorów wybieranych na poziomie departamentu wykorzystuje się albo system większościowy, albo system proporcjonalny. W świetle obowiązujących regulacji ten drugi znajduje zastosowanie, gdy dokonuje się elekcji co najmniej trzech członków izby. Głosowanie większościowe odbywa się w dwóch turach. Aby zostać wy-branym już w pierwszej turze, należy uzyskać bezwzględną większość odda-nych głosów, stanowiących jednocześnie minimum jedną czwartą głosów za-rejestrowanych wyborców (art. L294, art. L295 kodeksu wyborczego). Warto też nadmienić, że stałemu obniżeniu ulega granica wieku uprawniającego do ubiegania się o mandat senatorski. W rezultacie reformy z 2003 roku bier-nym prawem wyborczym dysponowano już po ukończeniu 30 lat (wcześniej 35). Z kolei w roku 2011 przyjęto, że wystarcza do tego ukończenie 24. roku życia (art. LO296 kodeksu wyborczego)²⁴¹.

W kodeksie wyborczym unormowana została kwestia kadencji senatorów oraz częściowej wymiany składu izby drugiej. W wyniku zmian wprowadzo-nych w roku 2003 okres pełnomocnictw wynosi obecnie nie dziewięć, jak było w całym wcześniejszym okresie V Republiki, a sześć lat (art. LO275).

Skrócenie kadencji wpłynęło jednocześnie na zmianę dotychczasowej formu-ły kreowania składu personalnego izby drugiej, która polegała na wymianie co trzy lata jednej trzeciej senatorów. Wskutek sygnalizowanych zmian perio-dyczna elekcja członków Senatu odbywa się nadal w odstępach trzyletnich, przy czym za każdym razem dokonuje się rewizji połowy składu tego orga-nu (art. LO276). Zmiana długości kadencji senatorów została podyktowana

240 J. Szymanek, Druga izba..., s. 168.

241 Loi organique n° 2011-410 du 14 avril 2011 relative à l’élection des députés et sénateurs,

„Journal Officiel de la République Française”, 19 IV 2011, http://www.legifrance.gouv.fr [dostęp:

25.09.2015].

potrzebą jej dostosowania do współcześnie występujących rozwiązań ustro-jowych. Należy bowiem mieć na uwadze, że dziewięcioletni okres pełnomoc-nictw przyjęto już w roku 1875 wraz z ustanowieniem Senatu III Republiki.

Skrócenie mandatu do sześciu lat nastąpiło w ślad za wprowadzeniem pięcio-letniej, dostosowanej do długości mandatu deputowanych, kadencji prezyden-ckiej (zamiast dotychczasowej siedmioletniej, której geneza również sięga lat 70. XIX wieku). Na tle pięcioletnich kadencji głowy państwa oraz izby pierw-szej dziewięcioletni mandat senatorski zaczęto postrzegać jako zbyt długi²⁴². W tak określonej kadencji można wprawdzie widzieć podkreślenie szcze-gólnego autorytetu, jakim powinna się cieszyć ta właśnie, traktowana jako izba namysłu i rozwagi, część składowa parlamentu, jednak skrócenie dłu-gości mandatu niewątpliwie skutkuje wzmocnieniem spychanego dotychczas na dalszy plan czynnika legitymizacyjnego²⁴³. Wśród przyczyn charakteryzo-wanej zmiany można też wymienić dążenie do tego, by kadencja senatorów była powiązana z funkcjonowaniem zgromadzeń terytorialnych złożonych z elektorów uczestniczących w wyborze członków izby drugiej²⁴⁴. W wyniku wspomnianej reformy senatorów wybiera się zatem w obrębie dwóch, a nie jak dotychczas – trzech serii, na które zostali oni podzieleni. Rozdział w ich ramach mandatów senatorskich okreś lono w załączniku do kodeksu wybor-czego. Przyporządkowując członków Senatu do każdej serii, przyjęto kryte-rium alfabetyczne (stosowane wobec nazw departamentów). Tego rodzaju podział obejmuje również senatorów reprezentujących wspólnoty zamorskie.

W ramach serii pierwszej wybiera się członków izby drugiej z Saint-Pierre--et-Miquelon oraz Nowej Kaledonii (łącznie trzech), a w ramach drugiej – przedstawicieli Polinezji Francuskiej, Saint-Barthélemy, Saint-Martin oraz wysp Wallis i Futuna (łącznie pięciu). W obrębie każdej serii dokonuje się ponadto elekcji po sześciu przedstawicieli Francuzów zamieszkałych za gra-nicą. Przyjęty rozdział mandatów ma ten skutek, że w serii pierwszej wybiera się 170 członków izby drugiej, a w serii drugiej – 178²⁴⁵.

242 F. Hamon, M. Troper, Droit..., s. 668–669.

243 G. Carcassonne, La Constitution, Éditions du Seuil, Paris 2005, s. 142. Trudno jednak nie zgodzić się z opinią, że mandat dziewięcioletni – mimo że na tle współczesnych standardów dotyczących organów władzy ustawodawczej dość nietypowy – dobrze oddawał ideę ciągłości (continuité) izby drugiej, która nota bene nie podlega rozwiązaniu. Korespondowała z nią za-sada jedynie częściowej wymiany składu izby, a także przyjęty model reprezentacji wspólnot terytorialnych, który ma przecież w założeniu abstrahować od wyznaczanej rytmem wyborów prezydenckich i parlamentarnych logiki bieżącej rywalizacji politycznej. Zob. F. Robbe, La répré-sentation des collectivités territoriales par le Sénat. Étude sur l’article 24 alinéa 3 de la Constitution

243 G. Carcassonne, La Constitution, Éditions du Seuil, Paris 2005, s. 142. Trudno jednak nie zgodzić się z opinią, że mandat dziewięcioletni – mimo że na tle współczesnych standardów dotyczących organów władzy ustawodawczej dość nietypowy – dobrze oddawał ideę ciągłości (continuité) izby drugiej, która nota bene nie podlega rozwiązaniu. Korespondowała z nią za-sada jedynie częściowej wymiany składu izby, a także przyjęty model reprezentacji wspólnot terytorialnych, który ma przecież w założeniu abstrahować od wyznaczanej rytmem wyborów prezydenckich i parlamentarnych logiki bieżącej rywalizacji politycznej. Zob. F. Robbe, La répré-sentation des collectivités territoriales par le Sénat. Étude sur l’article 24 alinéa 3 de la Constitution