1. Ob. Wojew. Zawadzka Stanisława wiceprzewodn. Zarz. Gł. R.T.P.D. 2. Ob. Juzoniowa Janina delegat Zarz. Gł. R.T.P.D.
3. Ob. Mokrzycka Hanna członek Zarz. Oddziału R.T.P.D. 4. Ob. Dr. Golonka Kazimierz członek Woj. Kom. R.T.P.D. 5. Ob. Prof. Dr. Syska Józef członek Zarz. Oddziału R.T.P.D. 6. Ob. Inż. arch. Pieńkowski Romuald Dyr. R.D.P.D.
7. Ob. Inż. Kulesz Józef Kier. Wojew. Wydz.Odbudowy 8. Ob. Inż. arch. Soboń Wojciech SARP
9. Ob. Inż. arch. Frydecki Andrzej SARP
11) Po skończeniu przewodu sądowego wszystkie prace będą wystawione w hallu Urzędu Wojewódzkiego Śląsko-Dąbrowskiego w Katowicach. Ewentualne sprzeciwy należy składać do dnia …
12) R.T.P.D. i S.A.R.P. zastrzega sobie prawo reprodukowania prac nagrodzonych i zakupionych 13) Prace nienagrodzone i niezakupione, nieodebrane do dnia 1.V.48. stają się własnością S.A.R.P. Koperty zawierające nazwiska autorów będą spalone.
14) Warunki konkursu wraz z podkładami można otrzymać w Sekretariacie S.A.R.P. Oddział Katowice, Rynek 1/I p. oraz w innych Oddziałach S.A.R.P.
Sekretarz Konkursu: (-) Gruszka Stanisław inż. arch. S.A.R.P.
98
Bibliografia
!B$BI0*%+', Pamięć miejsca. Niezrealizowane projekty Tadeusza Łobosa na przebudowanie rynku w Katowicach.
# W: Katowice w kulturze pamięci. Red. !"$30"*%+' Katowice 2011.
!B$BI0*%+', Socrealizm – sztuka czy dziedzictwo nienawiści. „Nieruchomość” 2013, nr 2.
!B$BI0*%+', Socrealizm w śródmieściu Katowic. Wokół konkursu z 1947 r. oraz koncepcje lat pięćdziesiątych XX w.
# W: Von Moskau lernen? Architektur und Stadtebau des Sozialistischen Realizsmus. Uczyć się od Moskwy? Architektura i urbanistyka socrealizmu. Berlin 2012.
,4E0#:BI5*0%!', Pałac Młodzieży jako placówka wychowawcza. Wychowanie do wczasów w placówce typu Pałac
Młodzieży. Katowice 1971.
Garliński B., Architektura polska 1950-1951. Warszawa 1955.
Katowice. Red. Gliszczyński J. Katowice 1972.
Długoborski W., Mrozek W., Katowice. Ich dzieje i kultura na tle regionu. Warszawa 1976.
6B-0)"%=', Chaos i uporządkowanie. Dylematy architektoniczne na przemysłowym Górnym Śląsku w latach
1763-1955. Katowice 2005.
CB5*":%G'O%G")B8"%@'O%T-#I3-K*%@', Bogucice, Załęże et nova villa Katowice. Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice 1993.
Pałac Młodzieży im. Bolesława Bieruta. Jedniodniówka Komitetu Budowy Pałacu Młodzieży im. Bolesława Bieruta.
Katowice 1951.
Pałac Młodzieży w Katowicach. Katowice 1967.
T0#)03*0%T', Wnętrze Pałacu Młodzieży w Stalinogrodzie. „Architektura” 1954, nr 4.
T2EB$B*%+', Architektura i urbanistyka Łodzi okresu realizmu socjalistycznego. Warszawa 2010. T-"Q#$%;'9', Nowa architektura polska. Diariusz lat 1966-1970. Warszawa 1972.
Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku. Red. ,4BV#3*"%>' Katowice 2009.
99
Abstrakt
W tekście omówiono historię oraz formę architektoniczną Pałacu Młodzieży w Katowicach. Zaprezentowano również materiały źródłowe do konkursu na gmach z 1948 roku. Sam budynek wzniesiono w latach 1949-1951 według projektu Juliana Duchowicza i Zygmunta Majerskiego utrzymanego w duchu modernizmu. Wnętrza zaprojektowali wspomniani architekci oraz Stefan Hołówko, Jerzy Wasilewski, Bogumił Płachecki i Tadeusz Gierula. Budynek cechuje pewna dychotomia: zewnętrzna forma architektoniczna jest modernistyczna, skon-struowana z przenikających się prostopadłościanów nakrytych płaskimi dachami, natomiast większość wnętrz można określić jako socrealistyczne. Do najbardziej reprezentacyjnych należą: hole i klatki schodowe oraz sale: teatralna i konferencyjna. Na szczególną uwagę zasługują dobrze zachowane dzieła plastyczne: fontanna na dziedzińcu, płaskorzeźby na elewacjach zewnętrznych i w holu teatru, malowidła dekorujące hole i klatki schodo-we. Posiadają one znaczenie ideologiczne eksponując wątki związane z ustrojem socjalistycznym, rolą robotnika oraz młodzieży w rozwoju i utrwalaniu nowej ideologii. Pałac Młodzieży w Katowicach zajmuje ważne miejsce w historii polskiej architektury jako pierwszy budynek tego typu zrealizowany w Polsce. Jest również niezwykle rzadkim świadectwem epoki sowietyzacji zachowanym w tak czystej postaci.
Summary
The text discusses the history and architectural form of the Youth Palace in Katowice. It also presents source ma-terials for the competition for the building in 1948 . The building itself was built between 1949-1951 and designed by Julian Duchowicz and Zygmunt Majerski maintained in the spirit of modernism. Interiors were designed by mentioned architects and Stefan Hołówko, Jerzy Wasilewski, Bogumił Płachecki and Tadeusz Gierula. The building could be characterized by a certain dichotomy: the exterior part have a modernist architectural form, constructed from intersecting cuboids covered with flat roofs, but most of the interior can be described as socialist realism. The most representative are halls with stairways, theatre and conference room. Particularly noteworthy are the preserved works of art: the fountain in the courtyard, reliefs on the external elevations and in the lobby of the theatre, paintings decorating the halls and stairways. Their importance lays in exposing threads associated with the socialist system, the role of the worker and youth in the development and consolidation of a new ideology. Youth Palace in Katowice occupies an important place in the history of Polish architecture as the first building of this type executed in Poland. It is also extremely rare testimony of sovietization era preserved in such a pure form.
Pałac w Świerklańcu powstał w pierwszej połowie lat 70. XIX wieku, na zlecenie Guido Henckel von Donnersmarcka w prezencie dla kochanki, później żony, słynnej zresztą w tam-tych czasach kurtyzany, markizy de Païva. To właśnie jej pałac zawdzięczał kostium francu-skiego neorenesansu, który postaram się omówić w tej pracy. Jak powszechnie wiadomo, budowla, podobnie jak i średniowieczny zamek znajdujący się na terenie aktualnego parku, została zniszczona przez wzniecony przez Armię Czerwoną pożar w 1945 roku. Nieco później, jej pozostałości zostały rozebrane i rozgrabione w latach 60. XX wieku zgodnie z decyzją Jerzego Ziętka1. Stąd też wygląd pałacu znamy jedynie z nielicznych fotografii, a jego wyposażenie ruchome z inwentarzy firm, które je wykonały. Jedynie rzeźby i założe-nie ogrodowe możemy wciąż podziwiać w rzeczywistości. Opracowań dotyczących pałacu jest niewiele; pracę oparłam głównie na artykule Marka Zgórniaka Pałac w Świerklańcu – zapomniane dzieło Hectora Lefuela, który ukazał się w ramach Architektury XIX i początku XX wieku pod redakcją Tomasza Grygiela w 1991 roku, na artykule Irmy Koziny Pałac książąt
1 J. Rolak, Zamek w Świerklańcu. Historia wyburzenia w świetle materiałów archiwalnych Śląskiego Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków w Katowicach. W: Wiadomości konserwatorskie województwa śląskiego, t. II: Zamki. Pałace.
Red. B. Klajmon. Katowice 2010, s. 162.