Analizując prawo pracownika do godnego wynagrodzenia za pracę, należy zaznaczyć, że dotyczyć ma ono nie tylko momentu, w którym pracownik podejmuje aktywność zawodową, ale również czasu, w którym nie może świadczyć pracy. W tym kontekście potrącane są z przysługującego wynagrodzenia zaliczki na poczet ewentualnych wypłat w razie niezdolności pracownika do pracy. Taka konstrukcja oparta na repartycji świad-czeń przebiera charakteru solidarnościowego [Maciejewski 2016, s. 79]. Dlatego należy spojrzeć na relację pomiędzy prawem pracy, a prawem zabezpieczenia społecznego. Powyższe dyscypliny znajdują się bowiem w bardzo silnym związku aksjologicznym. Obie służą bowiem ochronie przed wykluczeniem społecznym, czyli do poszanowania godności człowieka poprzez zagwarantowanie pewnego minimum materialnego, za-pewniającego jednostce możliwość samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie oraz stworzenie każdemu człowiekowi szans na pełny rozwój osobowości w otaczającym go środowisku kulturowym i cywilizacyjnym [Maciejewski 2017a, s. 41]. Zarówno prawo pracy jak i prawo zabezpieczenia społecznego oparte są o model solidarności społecznej. Różnica polega tylko na tym, że relacje solidarnościowe w ubezpieczeniach społecznych mają szerszą bazę uczestników. Obciążenia solidarnościowe obciążają bowiem nie tylko pracodawców w zakresie składek na ubezpieczenia społeczne, ale także osoby pracujące w stosunku do już niepracujących. Z powyższego wynika, że część składek zatrudnio-nych pracowników przekazywana jest na rzecz świadczeń dla niepracujących, bez gwa-rancji, że pracownik płacący składkę otrzyma proporcjonalne świadczenie „wzajemne” w przyszłości. Powyższe dotyczy zresztą ubezpieczeń zdrowotnych, w których pracownik może nigdy nie otrzymać świadczeń. Z drugiej strony szersza jest baza beneficjentów,
albowiem wykracza poza grupę osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy, a może dotyczyć np. członków rodziny pracownika.
Związek pomiędzy prawem pracy, a zabezpieczeniem społecznym, a w szczególności ubezpieczeniem społecznym jest tym silniejszy, że państwo rzadko realizuje swoje obo-wiązki w zakresie praw socjalnych obywateli bezpośrednio przez system podatkowy, ale najczęściej przez system ubezpieczeniowy, czy też solidarnościowy. Pomiędzy prawem pracy, a ubezpieczeniem społecznym zachodzi, więc taka relacja, że im więcej zabezpie-czenia daje system solidarności ubezpieczeniowej, tym mniej obowiązków solidarnościo-wych ciąży na pracodawcy. Oczywistym przykładem jest kwestia wynagrodzenia i zasił-ków chorobowych, ochrona zatrudnienia w wieku przedemerytalnym, zakres ochrony przychodów pracowników związanych z rodzicielstwem, itp. Tak silna relacja pomiędzy prawem pracy, a ubezpieczeniami społecznymi ma przede wszystkim służyć dla zapew-nienia godnych środków do życia każdemu pracownikowi w wymiarze intertemporalnym.
Zakończenie
Jak zostało powyżej przedstawione zasada poszanowania przyrodzonej godności czło-wieka, w ramach systemu międzynarodowej ochrony praw człoczło-wieka, przybiera postać zasady – postulatu, który wyznacza określony cel aksjologiczny dla całego międzynaro-dowego systemu ochrony praw człowieka. Godność człowieka stała się fundamentem takich uniwersalnych praw człowieka, jak prawo do pracy, prawo do godziwego wyna-grodzenia, czy prawo do zabezpieczenia socjalnego.
Brak definicji legalnej terminu wynagrodzenia oraz godziwego wynagrodzenia po-woduje, że pojęcie to jest różnie interpretowane. W kwestii tej wypowiadały się również sądy. Swoistego rodzaju definicja tegoż pojęcia została sformułowana w wyroku Sądu Najwyższego II PK 50/10 z 25 sierpnia 2010 r.: „Zgodnie z art. 13 k.p., pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Godziwe wynagrodzenie za pracę to wynagro-dzenie odpowiednie, właściwe, słuszne, rzetelne, uczciwe” [Wyrok SN 2010b].
Takie wskazanie na cechy charakterystyczne godziwego wynagrodzenia ma od-zwierciedlić jego charakter i ułatwić ustalenie jego wysokości odpowiednio dla każdego rodzaju wykonanej pracy. Nie można ustalić minimalnego ani maksymalnego poziomu takiego wynagrodzenia. Implikuje to, że pojęcia godziwości wynagrodzenia nie należy traktować na równi z wynagrodzeniem minimalnym. Funkcją wynagrodzenia minimal-nego jest zapewnienie środków na utrzymanie pracownika i jego rodziny. Jeśli środki te wystarczają tylko i wyłącznie na uregulowanie opłat, jakie każdy człowiek ponosi w związku ze swoją egzystencją, zakup niezbędnych do życia produktów, to nie moż-na takiego wymoż-nagrodzenia moż-nazwać „godziwym” [Musiałowicz 2014, s. 86]. Zatem przez
194
Sławomir Maciejewski
godziwe wynagrodzenie należy rozumieć płacę zapewniającą pracownikowi godne wa-runki życia, odpowiadające poziomowi wyksztalcenia pracownika oraz zakresowi odpo-wiedzialności związanej z wykonywaniem określonego zawodu.
Reasumując powyższe rozważania należy podnieść, że godziwe wynagrodzenie powinno zapewniać pracownikowi środki, które zaspokoją jego potrzeby socjalne oraz pozwolą mu dysponować choć małą rezerwą środków, które przeznaczy na potrzeby, niekoniecznie związane z utrzymaniem, co oznacza, że nie należy na równi traktować pojęcia wynagrodzenia minimalnego oraz godziwego wynagrodzenia za pracę.
Bibliografia
Florek L., Zieliński T. (2007), Prawo pracy, C.H. Beck, Warszawa.
Kotarbiński T. (1990), Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk,Zakład Naro-dowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
Liskowski M. (2016), Pojęcie wynagrodzenia za pracę w Kodeksie pracy, ,,Pracownik i Pracodawca”,
nr 2, vol. 2, UMK, Toruń.
Liszcz T. (2014), Prawo pracy, Wolters Kluwer, Warszawa.
Maciejewski S. (2016), Zasada solidarności między pokoleniami na przykładzie systemu
emerytal-nego, „Annales I - Philosophy and Sociology”, Vol. XII, 2 Sectio I, UMCS, Lublin, ss. 77-89.
Maciejewski S. (2017a), Godna praca jako realizacja zasady godności człowieka (osoby ludzkiej),
„Człowiek, społeczeństwo, gospodarka – Godna Praca”, z. 3, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra, ss. 35–42.
Maciejewski S. (2017b), Relacja pomiędzy przepisami k.p.c. w kwestii egzekucji z wynagrodzenia
za pracę, a przepisami prawa pracy, „Studia Iuridica. Między prawem cywilnym materialnym
a procesowym”, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, ss. 149–162.
Musiałowicz E. (2014), Zagadnienie pracy i wynagrodzenia za pracę w Konstytucji RP z 2 kwietnia
1997 r., „Przegląd Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny”, z. 4, Poznań.
Piątkowski J. (2013), Aksjologiczne i normatywne podstawy prawa stosunku pracy, Towarzystwo
Seweryński M. (1981), Wynagrodzenie za pracę, PWN, Warszawa. Szubert W. (1976), Zarys prawa pracy, PWN, Warszawa.
Świątkowski A. M., Wierzbińska H. (2011), Kodeks pracy i zabezpieczenia społecznego Unii
Euro-pejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Święcicki M. (1963), Prawo wynagrodzenia za pracę, PWN, Warszawa.
Wratny J. (2013), Problemy regulacji wynagrodzenia za pracę de lege ferenda, „Praca
i Zabezpie-czenie Społeczne”, z. 10, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne S.A., Warszawa.
Zubik M. (2008), Wybór dokumentów prawa międzynarodowego dotyczących praw człowieka,
„Księga Jubileuszowa Rzecznika Praw Obywatelskich”, t. II, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa.
Żołyński J. (2016) [w:] J. Żołyński (red.), Kodeks pracy. Komentarz, Wydawnictwo ODDK, Gdańsk.
Akty prawne:
Europejska Karta Społeczna sporządzona w Turynie dnia 18 października 1961 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67).
Konstytucja Międzynarodowej Organizacji Pracy (Dz. U. z 1948 r. Nr 43, poz. 38).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.).
Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169).
Ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2017 r., poz. 847).
196
Sławomir Maciejewski
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r., poz. 108 z późn. zm.).
Orzecznictwo sądowe:
Wyrok SN z 5 grudnia 1977 r., I PRN 158/77, OSP 1978/7/136.
Uchwała SN z 30 kwietnia 1986 r., sygn. Akt III PZP 42/86; OSNCP 1987, Nr 8, poz. 106. Wyrok SA w Gdańsku z 29 sierpnia 1994 r., II apr 44/94, OSA 1994/10/79.
Wyrok SN z 14 października 1997 r., sygn. Akt I PKN 319/97, OSNP 1998, Nr 15, poz. 450. Wyrok SN z 4 kwietnia 2000 r., I PKN 516/99, OSNP 2001, nr 16, poz. 516.
Wyrok SN z 20 czerwca 2006 r., II PK 317/05, OSNP 2007/13-14/185. Wyrok SN z 11 stycznia 2006 r., II PK 113/05, LEX nr 211691.
Wyrok SN z 6 stycznia 2009 r., II PK 117/08, [online] http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/ Orzeczenia1/I%20PK%20117-08-1.pdf, dostęp: 25.04.2018.
Wyrok SN z 25 sierpnia 2010 r. Sygn. Akt II PK 50/10, LEX nr 707421.
Wyrok SN z 25 sierpnia 2010 r., II PK 50/10, [online] http://mojepanstwo.pl/dane/sn_orzecze-nia/875, dostęp: 17.05.2018.
Wyrok SN z 11 czerwca 1980 r., I PR 43/80, Sł. Prac. 1980/12/30. Wyrok SN z 12 maja 2005 r., I PK 248/04, OSNP 2006/1-2/12. Wyrok SN z 3 lutego 2006 r., II PK 161/05, OSNP 2007/3-4/121 .
Anna Malicka-Ochtera |
anna.malicka@malicki.wroc.plFilia we Wrocławiu SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego, Wydział Prawa i Komunikacji Społecznej