W doktrynie podkreśla się, że regulacja art. 189k k.p.a. – stanowiącego podstawę udzie-lania ulg w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej w swojej zasadniczej konstrukcji odpowiada regulacji przyjętej w art. 67a–67d Ord. pod. w zakresie ulgi w spłacie zobo-wiązań podatkowych oraz art. 64 u.f.p. w zakresie udzielania ulg w spłacie zobozobo-wiązań pieniężnych stanowiących niepodatkowe należności budżetowe, o których mowa w art. 60 u.f.p. [Adamiak, Borkowski 2017, ss. 985–986; Stankiewicz 2017, s. 1252].
Do niepodatkowych należności budżetowych zaliczeniu podlegają także same ad-ministracyjne kary pieniężne. Klasyfikowane są one bowiem jako dochody pobierane
120
Przemysław Kledzik
przez państwowe i samorządowe jednostki budżetowe na podstawie odrębnych ustaw – stosownie do treści art. 60 pkt 7 u.f.p. [por. wyroki NSA z 8.02.2018 r., II GSK 1452/16, z 2.08.2016 r., II GSK 308/15 oraz z 24.11.2015 r., II OSK 740/14, jak również wyrok WSA w War-szawie z 21.11.2012 r., V SA/Wa 2119/12, CBOSA]. W art. 67 ust. 2 u.f.p., zastrzeżono jednak, że do spraw dotyczących administracyjnych kar pieniężnych stosuje się przepisy k.p.a.
Podkreślić należy, że w art. 1 pkt 5 i art. 189a § 2 pkt 1 i 6 k.p.a. odróżniono kwestię wymierzania administracyjnych kar pieniężnych oraz udzielania ulg w ich wykonaniu. W literaturze podkreśla się, że ulga może być udzielona „w wykonaniu” administracyjnej kary pieniężnej, a zatem niezbędną przesłanką jej udzielenia jest to, aby administracyjna kara pieniężna podlegała wykonywaniu, przez co nie jest dopuszczalne kwestionowa-nie zasadności nałożenia i wymierzenia (ustalenia wysokości) tej kary. Zaznacza się przy tym, że okres wykonywania administracyjnej kary pieniężnej określają przepisy odrębne i jest to okres, w którym administracyjna kara pieniężna powinna być zapłacona (uisz-czona)[Wróbel 2018].
Tym samym możliwość złożenia podania o wszczęcie postępowania w przedmiocie umorzenia pieniężnego zobowiązania publicznoprawnego musi być następcze w sto-sunku do powstania obowiązku. Obowiązek może wynikać z decyzji administracyjnej lub z mocy prawa, ale musi być wymagalny. W aspekcie instytucji rygoru natychmiastowej wykonalności nie musi on jednak wynikać z decyzji posiadającej przymiot ostateczności.
W sytuacji złożenia wniosku o umorzenie obowiązku pieniężnego wynikającego z decyzji nieostatecznej zasadne byłoby jednak rozważyć, czy wniosek taki nie należało-by potraktować jako odwołanie, zwłaszcza w sytuacji, gdy obowiązek wynikający z de-cyzji nie będzie jeszcze wymagalny. W zależności od okoliczności, co najmniej celowe byłoby ustalenie treści żądania w trybie uzupełnienia braków formalnego podania .
W kwestii wykonalności obowiązku w doktrynie wskazuje się, że przepis art. 189k k.p.a. dopuszcza udzielenie ulgi w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej także wówczas, gdy kara nie została uiszczona w terminie, czyli ulgi w wykonaniu zaległej ad-ministracyjnej kary pieniężnej [Wróbel 2018].
Powyższe stanowisko nie budzi wątpliwości. Wynika ono wprost z regulacji art. 189k § 1 i 2 k.p.a. Odnieść można je także w stosunku do innych niepodatkowych należno-ści budżetowych, do których zastosowanie znajdować będzie art. 64 u.f.p. Zastanowić można się jednak, czy dopuszczalne będzie wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie ulg, a w istocie dotyczyć może to wyłącznie umorzenia należności, zarówno w trybie art. 189k k.p.a., jak i art. 64 u.f.p. w sytuacji, gdy przed wydaniem rozstrzygnięcia należność została uiszczona.
W orzecznictwie – w odniesieniu do okoliczności zapłaty niepodatkowej należności budżetowej, o której mowa w art. 60 u.f.p., co do której złożono wniosek o umorzenie
w trybie art. 64 u.f.p. zaprezentowane zostało następujące stanowisko. Wskazano, że istotą bezprzedmiotowości jest fakt wygaśnięcia zobowiązania w wyniku jego zapłaty, a więc przesłanka określona w art. 59 § 1 pkt 1 Ord. pod. Dalej zaznaczono, że zobo-wiązanie, które wygasło na skutek zapłaty, nie może wygasnąć ponownie wskutek jego umorzenia. A zatem, w sytuacji uiszczenia przez stronę skarżącą opłaty, organ podatko-wy zobowiązany był do umorzenia postępowania zainicjowanego wnioskiem o umo-rzenie ww. należności stosownie do art. 105 § 1 k.p.a. [zob. wyrok WSA w Warszawie z 10.05.2012 r., VII SA/Wa 224/12, CBOSA].
Powyższe odnieść można także do przypadku wygaszenia zobowiązania przez wyeg-zekwowanie należności publicznoprawnej w trybie egzekucji administracyjnej. W orzecz-nictwie sądowym wskazuje się, że gdy należności, o umorzenie których się wnosi zostały wyegzekwowane, to żądanie takie musi skutkować bezprzedmiotowością postępowania, w zakresie dotyczącym tego żądania [zob. wyroki WSA w Warszawie z 21.11.2017 r., V SA/ Wa 2967/16, z 22.05.2015 r., V SA/Wa 3372/14 oraz z 16.07.2015 r., V SA/Wa 1492/15, CBOSA]. Niniejszy pogląd odnoszony jest także do sytuacji, gdy wniosek o umorzenie został złożo-ny jeszcze przed wyegzekwowaniem należności, ale rozpatrzozłożo-ny po jej wyegzekwowaniu [zob. wyrok WSA w Warszawie z 4.12.2015 r., V SA/Wa 2364/15, CBOSA.].
W kontekście powyższych stanowisk interesujący przykład stanowić może regulacja art. 130a ustawy z dnia 20.06.1997 r. Prawo o ruchu drogowym [Dz. U. z 2017 r., poz. 1260 ze zm.] (dalej zwana p.r.d.).
Nadmienić należy, że obowiązek uiszczenia opłaty za usunięcie oraz przechowywa-nie odholowanego pojazdu powstaje z mocy prawa i przechowywa-nie wymaga wydawania w tym względnie aktu administracyjnego. Stosowanie ulg w spłacie ww. opłat odbywa się w trybie art. 64 u.f.p. i wymaga wydania decyzji w trybie przepisów k.p.a., stosownie do treści art. 67 ust. 1 u.f.p.
W związku z powyższym w przypadku odholowania pojazdu w trybie art. 130a p.r.d., jego właściciel obowiązany jest uiścić naliczaną z mocy prawa opłatę za odholowanie w wysokości ok. 486 zł oraz opłatę za każdą dobę przechowywania w wysokości ok. 40 zł. Jeżeli osoba zobowiązana do uiszczenia opłaty za odholowanie, względnie także przechowywanie wystąpiłaby z wnioskiem o zastosowanie ulgi w jej spłacie poprzez umorzenie należności w całości bądź w części, to zgodnie z poglądem, że zobowiąza-nie wygasłoby z momentem zapłaty, osoba taka powinna powstrzymać się od zapłaty i czekać na uznaniowe rozstrzygnięcie organu. W przypadku zatem, gdy postępowanie w przedmiocie ulgi zakończone zostałoby w ustawowym terminie 1 miesiąca (art. 35 § 3 k.p.a.), osoba która powstrzymywałaby się z płatnością - aby jej zobowiązanie nie wygasło – i gdyby spotkała się z rozstrzygnięciem negatywnym to wnosząc o ulgę przy zadłużeniu sięgającym nieco powyżej 500 zł po 30 dniach miałaby już do zapłaty blisko
122
Przemysław Kledzik
1700 zł. Gdyby zamierzała wnieść odwołanie to z każdym dniem musiałaby się liczyć ze wzrostem opłaty za przechowywanie o dodatkowe 40 zł.
Na przykładzie powyższego unormowania wydaje się, że stanowisko, zgodnie z któ-rym zobowiązanie z momentem zapłaty wygasa – w kontekście możliwości stosowa-nia ulg wymaga przeanalizowastosowa-nia. Należałoby rozważyć, w przypadku instytucji umo-rzenia należności jakie znaczenie będzie mieć moment złożenia wniosku o umorzenie oraz moment uiszczenia opłaty. Uiszczenie opłaty przed złożeniem wniosku faktycznie będzie czynił postępowanie w przedmiocie umorzenia należności bezprzedmiotowym i powodował konieczność umorzenia postępowania administracyjnego w drodze de-cyzji wydawanej na podstawie art. 105 k.p.a. Warunkiem bowiem złożenia wniosku o umorzenie jest istnienie zobowiązania, które wygasa z momentem uiszczenia opłaty. W sytuacji natomiast, gdy wniosek o umorzenie poprzedzał będzie czynność uiszczenia opłaty, wówczas złożony zostanie on w czasie, gdy zobowiązanie będzie jeszcze wyma-galne. Za właściwy sposób interpretacji przyjąć należy zatem, że późniejsze uiszczenie opłaty nie będzie czyniło bezprzedmiotowym postępowania wywołanego wnioskiem o umorzenie, a okoliczność uiszczenia opłaty będzie stanowiła podstawę oceny zasad-ności wniosku. W takim wypadku opłata byłaby niejako składana do depozytu i w razie uwzględnienia wniosku podlegała zwrotowi. Taki sposób interpretacji stanowiłby jed-nocześnie przejaw realizacji zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów władzy publicznej, sformułowanej w art. 8 § 1 k.p.a.
W orzecznictwie sądowym, na tle art. 130a p.r.d. wyrażono odosobniony pogląd, że założenie, że z momentem zapłaty zobowiązanie wygasa skutkowałoby tym, że upraw-nienie strony do skorzystanie z prawa do żądania umorzenia należności mogłoby mieć charakter iluzoryczny [por. wyrok WSA w Warszawie z 17.12.2013 r., V SA/Wa 1459/13, CBOSA.].
Takie samo stanowisko należy przyjąć w odniesieniu do późniejszego wyegzekwo-wania należności względem złożonego wcześniej wniosku o jej umorzenie. Skuteczna egzekucja nie będzie czyniła bezprzedmiotowym postępowania w przedmiocie umo-rzenia, tak jak nie czyni bezprzedmiotowym postępowania w sprawie rozpoznania za-rzutów zgłoszonych w toku postępowania egzekucyjnego. Tym bardziej, że informację o zajęciu majątku odpowiadającemu pełnej kwocie należności zobowiązany uzyskać może dopiero z momentem uzyskania wiedzy o fakcie wszczęcia wobec niego postępo-wania egzekucyjnego, tj. z momentem doręczenia mu – wraz z zawiadomieniem o za-jęciu - odpisu tytułu wykonawczego [por. art. 32 ustawy z 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Dz. U. z 2018 r., poz. 1314 ze zm.] (dalej zwana u.p.e.a.).