Dwup³aszczyznowy teren badañ (blogi i forum) stanowi³ wynik obawy bada-cza o niewystarbada-czaj¹cy zakres wspó³dzia³ania u¿ytkowników blogów, uniemo¿li-wiaj¹cy nasycenie materia³u badawczego. Netnografia blogów stanowi bowiem innowacyjn¹ odmianê netnografii ze wzglêdu na ograniczony zakres wspó³uczest-nictwa i pozorny charakter komunikacji jednostronnej. Jednak w perspektywie wniosków z wejœcia w teren badawczy, badane blogi wydaj¹ siê miejscem nie
tyl-ko publityl-kowania notek przez ich twórców, lecz aktywnego wspó³dzia³ania, na co chcia³abym zwróciæ w tym miejscu uwagê. Dlatego te¿ poni¿sze spostrze¿enia z badania dotyczyæ bêd¹ tylko jego fragmentu – netnografii blogów. Bior¹c pod uwagê dopiero rozpoczêty proces analizy, chcia³abym podkreœliæ wstêpny charak-ter moich spostrze¿eñ. Wszelkie wnioski – zgodnie z przyjêt¹ strategi¹ jakoœciow¹ –dotycz¹ badanego wycinka rzeczywistoœci, nie stanowi¹ uogólnieñ czy twier-dzeñ dotycz¹cych ca³ej blogosfery.
Aspekt „blogowego” monologu podkreœla³ Ondriejka, porównuj¹c go do cz³owieka krzycz¹cego przez megafon, stoj¹c samotnie na górze (za: Rettberg 2012, s. 86). Dezaktualizacja powy¿szego porównania wynika g³ównie ze wzglê-du na innowacje techniczne umo¿liwiaj¹ce prowadzenie aktywnego dialogu na blogu czy tworzenie sieci pomiêdzy blogami (komentarze, linki itp.). Z perspektywy siedmiomiesiêcznego badania chcia³abym równie¿ zwróciæ uwagê na interakcyj-ny charakter blogów. Jednak metafora autora eksponuje inn¹, wa¿n¹ cechê oma-wianego pola badawczego – przez brak bezpoœredniego kontaktu z odbiorc¹ przekazywanych treœci, publikowanie w Internecie mo¿e sprzyjaæ otwartoœci i szczeroœci. „Niewidzialny” odbiorca nie ocenia, nie ponagla – sprzyja konstru-owaniu wypowiedzi.
Rozpoczynaj¹c proces badawczy moje spostrze¿enia dotycz¹ce komunikacji bloga by³y jednak bli¿sze perspektywy jednostronnoœci ni¿ interakcyjnoœci czy wspó³dzia³ania, a sama blogosfera wydawa³a mi siê bardziej statyczna ni¿ dyna-miczna, lecz wspó³uczestniczenie w blogosferze zmieni³o mój sposób postrzega-nia aktywnoœci w Internecie.
W pespektywie postrzegania pola badawczego przez badacza wchodz¹cego w teren badawczy zosta³y wy³onione takie kategorie, jak: tekstualnoœæ, wizual-noœæ, ikoniczwizual-noœæ, wielow¹tkowoœæ, sieæ rozproszona oraz specyficzny dyskurs.
Mo¿liwoœæ archiwizowania wpisów na blogach sprawia, ¿e odbiorca (w tym badacz) mo¿e czytaæ nie tylko bie¿¹ce notki, lecz poznaæ konstruowan¹ (przez twórcê/twórców oraz u¿ytkowników) na blogu historiê. Archiwizowanie pozwala równie¿ na roz³o¿enie rozmów w czasie, a tak¿e epizodyczne konstruowanie opowieœci. Dany w¹tek jest kontynuowany w wybranych kolejnych wypowie-dziach. Mo¿liwe jest równie¿ nawi¹zywanie do w¹tków wczeœniejszych przez komentuj¹cych czy autora oraz wstawianie hiper³¹czy do wczeœniejszych wpi-sów. W konsekwencji wpisy tworz¹ niemal niekoñcz¹ce siê opowieœci, w których osoby komentuj¹ce, zadaj¹ce pytania czy dziel¹ce siê w³asnymi spostrze¿eniami bior¹ aktywny udzia³. Dostêp do wczeœniejszych wpisów pozwala równie¿ na ob-serwacjê zmian w sposobie pisania, w opisie dziecka, lecz sprzyja te¿ konstruowa-niu znaczeñ nadawanych w³asnemu rodzicielstwu.
Charakterystyczne na badanych blogach by³o opisywanie i obrazowanie emocji przez wstawianie z³o¿onych znaków tekstowych (ang. emoticon), edycjê
tekstu (pogrubienie, wykrzykniki, zmiana czcionki). Wa¿na z perspektywy bada-cza wydaje siê tak¿e zorientowana semantycznie gramatyka tekstu, na przyk³ad: zmiana kategorii osoby czy trybu wypowiedzi, b¹dŸ tworzenie specyficznych okreœleñ. Sposób pisania (metaforyczny lub dos³owny, jako dziecko czy jako ro-dzic) na badanych blogach zmienia³ siê w zale¿noœci od tematu wpisu i ³adunku emocjonalnego. Opisy pogorszenia stanu zdrowia dziecka czy pokonywania instytucjonalnych utrudnieñ by³y pisane powa¿nie – te pierwsze jednak doœæ la-konicznie, z lêkiem, skrótowo, drugie zaœ szczegó³owo i bardziej emocjonalnie. Pisane lekkim i weso³ym tonem by³y zaœ noki dotycz¹ce postêpów dziecka b¹dŸ zachowañ charakterystycznych dla jego wieku, podobne do zachowañ pe³no-sprawnych rówieœników. Znamienne by³o równie¿ nadawanie wy³¹cznoœci wykorzystywania pewnych terminów (u¿ywane przez rodziców okreœlenia nie-pe³nosprawnoœci czy chorób, wykorzystywane w innych kontekstach odbierane s¹ nierzadko jako pejoratywne).
Obok tekstu znacz¹ce na blogach s¹ równie¿ wstawiane materia³y wizualne – zdjêcia, filmy. Wielokrotnie zdaj¹ siê one zastêpowaæ tekst. Badane blogi ró¿ni³y siê jednak od jakoœci i iloœci wstawianych fotografii. Wiêkszoœæ publikowanych zdjêæ przedstawia weso³e dzieci w ró¿nych aktywnoœciach, same lub w gronie ro-dzinnym. Na jednym z blogów opublikowane by³y równie¿ zdjêcia córki autorki bloga ze szpitala, w s³abym stanie zdrowia. Na wiêkszoœci blogów obok zdjêæ sto-sunkowo du¿o by³o filmików przedstawiaj¹cych ró¿ne (zazwyczaj nowe) umiejêt-noœci dzieci – komunikowanie siê za pomoc¹ jêzyka migowego, chodzenie, stanie czy zak³adanie butów.
Natomiast kategoria sieci rozproszonej opisuje swobodne, dowolne i zde-centralizowane po³¹czenie blogów przez linkowanie. Spoœród szeœciu badanych blogów na trzech z nich czêsto pojawia³y siê wzajemne odniesienia czy linki, na jednym linki w notkach dotyczy³y tylko akcji prowadzonej przez autorkê jednego z badanych blogów, na jednym linki do innych blogów znajdowa³y siê w bocznej kolumnie, lecz w tekœcie nie by³o odniesieñ, a na ostatnim zaœ hiper³¹cza doty-czy³y portali i wspólnot nie zaœ innych blogów. Po³¹czenie blogów nie stanowi wszak¿e regu³y, lecz wydaje siê byæ uwarunkowane indywidualnymi preferen-cjami autorów, a tak¿e ich aktywnoœci¹ na innych blogach (np. komentowanie wpisów innych)
Powy¿sze kategorie dotycz¹ g³ównie sposobów publikowania na blogu, które w aspekcie wejœcia w pole badawcze wydawa³y siê znamienne. Charakterystycz-ny okaza³ siê równie¿ zakres przekazywaCharakterystycz-nych treœci buduj¹cy wymiar komunika-cji jednostronnej b¹dŸ interakcyjnoœci. W ujêciu dialogu konstruowanego na ba-danych blogach znacz¹ce wydaj¹ siê zw³aszcza komentarze przyjmuj¹ce postaæ rozmowy pomiêdzy dwoma lub wiêksz¹ liczb¹ u¿ytkowników. Ze wzglêdu na bezpoœrednioœæ oraz nierzadko spo³eczny charakter wypowiedzi twórców i
od-wiedzaj¹cych bloga, tworz¹ oni sieæ wsparcia – wymieniaj¹ siê informacjami, war-toœciuj¹ dane pomoce edukacyjne, sprzêt rehabilitacyjny czy oœrodki terapeutycz-ne, wspieraj¹ akcje pomocowe (linki, namawianie), a nawet udzielaj¹ doraŸnej pomocy (np. przekazywanie sobie danego sprzêtu). Okazywane wsparcie ma równie¿ wymiar emocjonalny (okazywanie zrozumienia, porównywanie, doce-nianie danych aktywnoœci). Dwie z publikuj¹cych na badanych blogach mam, po okresie kontaktu tylko wirtualnego, zdecydowa³y siê równie¿ na spotkanie i na-wi¹za³y relacje przyjacielskie.
Natomiast znamiona komunikacji jednostronnej ma na przyk³ad tworzony przez jednego z badanych rodziców s³owniczek pojêæ zwi¹zanych z niepe³no-sprawnoœci¹, bez mo¿liwoœci komentowania zamieszczonych definicji przez czy-telników. Podobnie jest z podstronami dotycz¹cymi historii dziecka, informacji dotycz¹cych diagnoz (nie wszystkie badane blogi mia³y mo¿liwoœæ wstawiania w tym miejscu komentarzy).
Charakter poœredni pomiêdzy jednostronnoœci¹ komunikatu a interakcyjno-œci¹ maj¹ równie¿ konstruowane przez autorki (oraz autora – jeden blog prowa-dzony przez obojga rodziców) d³ugie opowieœci na temat w³asnego rodzicielstwa, trudu wynikaj¹cego z niepe³nosprawnoœci dziecka czy budowaniu relacji z w³as-nym dzieckiem. Posiadaj¹ one zabarwienie terapeutyczne – daj¹ mo¿liwoœæ swois-tego „przepracowania” danych tematów trudnych. Stanowi¹ równie¿ (przez wskazywan¹ wy¿ej ponadczasowoœæ konstruowania historii) œwiadectwo za-chodz¹cych zmian. Na jednym z blogów wpisy dotycz¹ce trudniejszej strony ro-dzicielstwa dziecka z niepe³nosprawnoœci¹, publikowane by³y – zamiast na stro-nie g³ównej – na jednej z podstroi (nazwanej „Mokrad³a”). Wpisy te jednak daj¹ mo¿liwoœæ odpowiedzi czytelnika, nawi¹zania rozmowy. Niejednokrotnie pro-wokuj¹ nawet dyskusjê. S¹ wiêc opowieœciami, których wartoœæ mo¿e mieæ samo ich tworzenie jak i reakcje odbiorców.
Podsumowanie
Dla pocz¹tkuj¹cego netnografa wejœcie w pole badawcze, jakim s¹ blogi rodzi-ców dzieci z niepe³nosprawnoœci¹, stanowi³o wyzwanie, a tak¿e naukê sprawne-go poruszania siê w przestrzeni konstruowanej przez ich twórców. Pocz¹tkowa ciekawoœæ badacza motywuj¹ca do regularnego uczestnictwa w blogosferze z bie-giem czasu nie zamieni³a siê w rutynê i przymus, lecz zaanga¿owanie emocjonal-ne badacza i potrzebê aktywnoœci i „bycia na bie¿¹co”. Wskazaemocjonal-ne wy¿ej kategorie weryfikowane bêd¹ w toku dalszych analiz. Stosowana triangulacja metod anali-zy danych ma pranali-zycanali-zyniæ siê do konstruowania wiedanali-zy wielopoziomowej, gdy¿
ju¿ w perspektywie przeprowadzonego badania i rozpoczêcia procesu analizy blogi jawi¹ siê jako specyficzny, lecz wielop³aszczyznowy i wartoœciowy, teren ba-dawczy.
Bibliografia
Adamski A. (2012), Media w analogowymi cyfrowym œwiecie. Wp³yw cyfrowej rewolucji na rekon-figuracjê komunikacji spo³ecznej, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa, s. 130
B³achnio A., Gózik A.( ), Komunikacja w odosobnieniu. porównanie komunikacji tradycyjnej i ko-munikacji sieciowej wirtualnej [w:] (Kon)teksty kultury medialnej. Analizy i interpretacje, red. M. Soko³owski, Katedra Socjologii UWM, Olsztyn
Borzyszkowska H. (1997), Izolacja spo³eczne rodzin maj¹cych dziecko upoœledzone umys³owo w stopniu lekkim, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdañskiego, Gdañsk
Kobyliñski A. (2002), Matrix i areopag. Moralne i duchowe wyzwania œwiata mediów, [w:] Media i kultura, red. A. Kobyliñski, P³ocki Instytut Wydawniczy, P³ock, s. 8
Kozinets R. (2012), Netnografia. Badania etnograficzne online, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Krause A. (2010), Wspó³czesne paradygmaty pedagogiki specjalnej; Oficyna Wydawnicza „Im-puls”, Kraków
Krause A., ¯yta A., Nosarzewska S. (2010), Normalizacja œrodowiska spo³ecznego osób z niepe³no-sprawnoœci¹ intelektualn¹, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruñ
Krzysztofek K. (2007), Nowa planeta: percepcje cyberprzestrzeni, wirtualnej [w:] (Kon)teksty kultury medialnej. Analizy i interpretacje, red. M. Soko³owski, Katedra Socjologii UWM, Olsztyn Milczka T. (2007), Od soboœci do to¿samoœci medialnej i wirtualnej , [w:] (Kon)teksty kultury
me-dialnej. Analizy i interpretacje, red. M. Soko³owski, Katedra Socjologii UWM, Olsztyn, s. 147
Pietrzak H. (2012), Nowe podmioty w przestrzeni medialnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Rze-szowskiego, Rzeszów 2012, s. 370
Podgórska-Jachnik D. (2010), Uwarunkowania lepszej przysz³oœci osób niepe³nosprawnych, [w:] Problemy rzecznictwa i reprezentacji osób niepe³nosprawnych t. 2, Ruch na rzecz lepszej przysz³oœci osób niepe³nosprawnych, red. D. Podgórska-Jachnik, Wydawnictwo Wy¿szej Szko³y Pedagogicznej w £odzi, £ódŸ, s. 14
Sztompka P. (2012), Socjologia. Analiza spo³eczeñstwa. Nowe poszerzone wydanie, Wydawnic-two Znak, Kraków
Wawrzyniak-Chodaczek M. (2002), Aksjologiczne aspekty funkcjonowania mediów, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski, W. Skrzydlewski, Poznañ, s. 30 Zaj¹c J.M., Rakowy K. (2007), Blogi i blogosfera z perspektywy sieci spo³ecznych, „Studia
Medio-znawcze”, nr 3(30), s. 79
¯uraw H. (2008), Udzia³ osób niepe³nosprawnych w ¿yciu spo³ecznym, Wydawnictwo Akademi-ckie ¯ak, Warszawa
Dr hab. Urszula Bartnikowska (UWM, Olsztyn) Dr hab. Zenon Gajdzica, prof. UŒ ( UŒ, Katowice) Dr hab. Beata Jachimczak (UAM, Poznañ)
Dr Iwona Myœliwczyk (WSP im. J. Korczaka, Warszawa) Dr hab. S³awomir Przybyliñski (UWM, Olsztyn)
Dr hab. Danuta Wajsprych (OSW, Olsztyn) Dr hab. Agnieszka ¯yta (UWM, Olsztyn)
Teksty prosimy przesy³aæ na adres redakcji: niepelnosprawnosc@ug.edu.pl.
Formatowanie tekstów standardowe (marginesy 2,5 cm, czcionka Times New Roman 12 pkt, odstêpy 1,5). Przypisy w tekœcie, w nawiasie kwadratowym, z podaniem wydawnictwa i miejsca wydania na koñcu tekstu. Krótkie (150–200 s³ów) streszczenie w jêzyku angiel-skim. S³owa kluczowe oraz tytu³ w jêzyku angielskim i polangiel-skim.
W zwi¹zku z wdro¿eniem procedur zapobiegaj¹cych ghostwritingowi oraz guest autor-ship, Redakcja prosi o przes³anie na jej adres (pocztowy b¹dŸ skanem na e-mailowy) pod-pisanej deklaracji:
1) ujawniaj¹cej wszystkich autorów, którzy wnieœli znacz¹cy wk³ad do publikacji, 2) deklaruj¹cej oryginalnoœæ publikacji,
3) zawieraj¹cej afiliacje i kontrybucje poszczególnych autorów (procentowy wk³ad w autor-stwo, koncepcja, za³o¿enia, metody, protokó³, przygotowanie publikacji),
4) ujawniaj¹cej Ÿród³a finansowania publikacji.
Prosimy g³ównie o teksty dotychczas niepublikowane, jednak dopuszczamy równie¿ mo¿-liwoœæ druku wartoœciowych fragmentów tekstów publikowanych w pracach zbiorowych, po uzyskaniu zgody w³aœciciela praw autorskich.
Redakcja zastrzega mo¿liwoœæ dokonywania wyboru tekstów oraz skrótów i zmian, po uzgod-nieniu z autorem.
ZASADY RECENZOWANIA
Lista recenzentów czasopisma „Niepe³nosprawnoœæ” jest publikowana co najmniej raz do roku w wersji pierwotnej, czyli drukowanej.
Do oceny ka¿dej publikacji powo³uje siê dwóch niezale¿nych recenzentów spoza jedno-stki, w której afiliowany jest autor oraz spoza jednostki wydaj¹cej czasopismo. Autorzy i re-cenzenci przed zakoñczeniem procedury recenzowania nie znaj¹ swoich to¿samoœci, z wyj¹tkiem, kiedy autor zg³osi deklaracjê o braku konfliktu interesów w postaci:
– bezpoœrednich relacji osobistych,
– relacji podleg³oœci zawodowej,
– wystêpowania bezpoœredniej wspó³pracy naukowej w ci¹gu ostatnich dwóch lat po-przedzaj¹cych przygotowanie recenzji.
Ka¿da recenzja ma formê pisemn¹ i koñczy siê jednoznacznym wnioskiem co do dopusz-czenia artyku³u do publikacji lub jego odrzucenia.
ZASADY ODRZUCENIA PUBLIKACJI
1. Zastosowane zosta³y dzia³ania prowadz¹ce do ukrycia autorstwa. 2. Tekst jest plagiatem.
3. Tekst nie ma charakteru naukowego.
4. Tekst nie jest merytorycznie zwi¹zany z tematyk¹ kolejnego numeru czasopisma (mo¿e w tym przypadku zostaæ przyjêty do publikacji w numerach kolejnych). 5. Badania prezentowane w publikacji s¹ metodologicznie niepoprawne.