Dla grupy, która pozostała wierna dotychczasowej „Niepodległości”, zasady polskiej polityki zagranicznej powinny być wypracowane przy współudziale Polonii, najnowszej emigracji i niezależnych środowisk kra-jowych, które w tej sprawie powinny na drodze kompromisu wypracować ogólne zasady. Według redakcji pisma są nimi: nieuznawanie radzieckiej
30 Dziwny, Gdzie na Zachodzie są nasi sojusznicy? Odpowiedź KOS-owi, „Niepod-ległość” 1983, s. 15–18. Cały artykuł stanowił polemikę z Dominikiem Warszawskim z KOR-u, który jako sojuszników Polski wskazał siły lewicowe: socjaldemokratów w Au-strii, Williego Brandta, Partię Pracy w Wielkiej Brytanii oraz Francois Mitteranda.
31 A. Wieczysty, Kwestia Rosji, „Niepodległość” 1985, nr 39, s. 8–16.
32 „Niepodległość” 1986, nr 49.
33 Józef K., W Grenadzie… Kwarantanna, „Niepodległość” 1984, nr 25, s. 17–18.
dominacji nad Europą Środkowo-Wschodnią, konsultacje prowadzonej polityki przez Zachód z przedstawicielami społeczeństw obozu sowiec-kiego, stałe podnoszenie spraw więźniów politycznych i praw człowie-ka. Uznawano, że skuteczność polityki zagranicznej prowadzonej przez opozycję wymagała powołania reprezentacji narodowej złożonej z osób
„wyrobionych” politycznie i dyplomatycznie34. Narzekano jednak, że
emigracja i Polonia np. nie podjęły większej akcji w sprawie mniejszo-ści polskiej w ZSRR. Uważano, że narody środkowoeuropejskie powin-ny zorganizować wspólną kampanię oraz wywrzeć presję na sowietów
i zachód w celu uwolnienia „więźniów sumienia”35. Redakcja wyraźnie
poparła ideę wypowiedzenia układów jałtańskich, które uznała za bez-prawny dyktat i zniewolenie. Wypowiedzenie Jałty uznano za
opowiedze-nie się za opowiedze-niepodległością Polski i innych krajów Europy36. Obserwator
w swoim felietonie krytycznie ustosunkował się do nastrojów pacyfistycz-nych i neutralistyczpacyfistycz-nych w Europie Zachodniej, z nadzieją witając zwy-cięskie referendum w Hiszpanii przeciwko wyjściu tego kraju z NATO
(52% głosujących opowiedziało się za pozostaniem w sojuszu)37.
O ile wcześniej możliwości zmiany sytuacji w ZSRR wydawały się mizerne, to w drugiej połowi lat 80. szans na liberalizację systemu i na umocnienie się opozycji w kraju upatrywano w reformach Gorbaczo-wa – w głasnosti opisyGorbaczo-wanej głównie jako jawność w życiu publicznym, a także w zwiększeniu swobody krajom satelickim (w tym ekipie Jaru-zelskiego) i liberalizacji gospodarki (np. możliwość sprzedaży zbiorów przez kołchozy na wolnym rynku, zniesienie monopolu w handlu zagra-nicznym). Słowami Bukowskiego konstatowano, że nieubłagana logika analizy marksistowsko-leninowskiej przewiduje nieuchronny upadek socjalizmu. Z drugiej strony nie wierzono, by Gorbaczow chciał naru-szyć istotę systemu komunistycznego, w tym sprawowanie władzy przez
KPZR38. Życzono jak najkrótszej działalności i doceniano wspólny
wy-34 A. Wieczysty, Polityczna treść wypowiedzenia Jałty, „Niepodległość” 1986, nr 57(56), s. 11–12. Redakcja ubolewała, że Polonia amerykańska odgrywa w życiu poli-tycznym zbyt małą rolę.
35 Idem, Inni potrzebują pomocy, „Niepodległość” 1987, nr 66–67, s. 17.
36 Idem, Polityczna treść wypowiedzenia…, s. 11–12.
37 Obserwator, Referendum w Hiszpanii, „Niepodległość” 1986, nr 52, s. 12–13.
38 Por. szerzej: „Niepodległość” 1987, nr 65, „Niepodległość” 1988, nr 77. Przy tej okazji opisywano historię Rosji i ZSRR, analizowano problemy społeczne, gospodarcze, np. epidemię alkoholizmu, czarny rynek.
siłek powołanej w 1983 r. pod przewodnictwem Bukowskiego
„Między-narodówki Oporu”, ukierunkowanej na walkę z totalitaryzmem39. Całość
obrazu dopełniał artykuł przedrukowany „Der Spiegla” pt. Afganistan
jest dla nas ropiejącą raną, opisujący zakończenie i skutki wojny w tym
kraju, ukazujący problem weteranów wojennych powracających do życia cywilnego, w tym ogromną liczbę inwalidów wojennych po obu stronach, uchodźców, cytujący wypowiedzi oficerów na temat fatalnego
wyposa-żenia armii sowieckiej, jej bezużyteczności w warunkach afgańskich40.
Z kolei S. Rojek (pod pseud. Wojtek Wojskowy) omawiając katastrofę w Czarnobylu przypomniał, że system komunistyczny zagraża demokra-cji i wolności, cywilizademokra-cji i kulturze zachodniej, nie liczy się z godnością i życiem ludzkim, łamie wszelkie normy, może spowodować atak
nukle-arny41. W kolejnych tekstach poruszano sprawy wojen gwiezdnych (SDI),
zasobów nuklearnych na świecie, spotkań rozbrojeniowych, w tym spo-tkania Reagana i Gorbaczowa w Reykjaviku 11 i 12 października 1986 r.,
które zakończyło się fiaskiem42.
W roku 1988 szeroko analizowano „białe plamy” w historii relacji polsko-rosyjskich (radzieckich) i postulowano program ich likwidacji.
Głównym tematem była sprawa Katynia43. Oprócz rozwiązania tej
kwe-stii, warunkiem normalizacji przyszłych stosunków między oboma kra-jami miało być przyjęcie przez sowietów odpowiedzialności za zbrodnie dotąd popełnione na narodzie polskim. Wtedy dopiero będzie można bu-dować nowe stosunki oparte na formule „przebaczamy i prosimy o
prze-baczenie”44.
39 Metody Non-Wioleńczyk, Międzynarodówka contra Międzynarodówka, „Niepodle-głość” 1987, nr 71–72, s. 21–22.
40 W. Żygulski, ZSRR – afgańska lekcja o jeden most za daleko, „Niepodległość” 1989, nr 87, s. 20–22.
41 W. Wojskowy, Awaria w elektrowni i system sowiecki, „Niepodległość” 1986, nr 55/56 (54/55), s. 29–30.
42 Por szerzej: „Niepodległość” 1986, nr 59. „Niepodległość” 1986, nr 59.
43 Por szerzej: „Niepodległość” 1988, nr 76, „Niepodległość” 1988, nr 77. Gorące ko-mentarze wzbudziła wypowiedź prof. Ryszarda Bendera, który na forum sejmu w marcu 1988 r. po raz pierwszy publicznie domagał się wyjaśnienia sprawy katyńskiej. Fragmenty przemówienia zawarto w piśmie. Ponadto domagano się ujawnienia okoliczności związa-nych z przejęciem władzy w Polsce przez komunistów, rozliczeniem terroru w tym zadość-uczynienie ofiarom i ich rodzinom, upamiętnienie zbrodni i uczczenie ich ofiar.
44 A. Wieczysty, Czy Polacy mogą „pierestroit” się na niepodległość?, „Niepodle-głość” 1988, nr 80, s. 4–11. Autor zdawał sobie sprawę, że jest to snucie marzeń.
Adam Chajewski (pod pseud. Gall Arnold) wyraził przekonanie, że bez niepodległych państw bałtyckich, Białorusi, Ukrainy, Finlandii, Cze-chosłowacji, Węgier, Rumunii, Bułgarii i ich współpracy „Nasza Europa” nie odzyska, a tym bardziej nie utrzyma niepodległości. Redakcja z rado-ścią witała pozytywną reakcję Konferencji Ukraińskich Partii i Organiza-cji Politycznych na posłanie „Do Braci Ukraińców, Białorusinów i Litwi-nów” i twardo oznajmiła, że problem wzajemnych granic mają rozstrzygać narody i wybrane przez nie organa państwowe wolnych i suwerennych państw oraz zaproponowała autorom posłania konferencję w celu
okre-ślenia zasad dalszej współpracy45. Ostatecznie uznano nienaruszalność
wzajemnych granic (mimo resentymentów polskich). Z nadzieją witano
wzrost ducha protestu przeciw sowietyzacji Ukrainy46, masowe protesty
i demonstracje Litwinów, Łotyszy, Estończyków, Gruzinów, a nawet Ta-tarów Krymskich będące sygnałem, że lawina narodowych rewindyka-cji gwałtownie narasta. Stwierdzano, że warunkiem koniecznym do od-zyskania przez Polskę niepodległości jest antysowieckie współdziałanie
zniewolonych narodów Europy Środkowej47. Aby je osiągnąć, należało
rozpocząć dialog, którego probierzem wiarygodności miałoby być uzna-nie przez wszystkich zainteresowanych porozumieuzna-niem podmiotowości
mniejszości narodowych tych krajów48. Dialog starano się utrzymywać
przez rozmowy z przedstawicielami opozycji demokratycznej krajów
blo-ku wschodniego przebywających na emigracji49.
45 „Niepodległość” 1986, nr 59, s. 14.
46 Por. szerzej: „Niepodległość” 1987, nr 61, „Niepodległość” 1988, nr 78–79; „Nie-podległość” 1988, nr 83–84.
47 Por. szerzej: „Niepodległość” 1987, nr 62; „Niepodległość” 1988, nr 77; „Niepodle-głość” 1988, nr 80, „Niepodle„Niepodle-głość” 1989, nr 89. Uznano, że to tak naprawdę doprowadzi do rozpadu ZSRR a nie np. kolejne spotkania Ronalda Reagana z Michaiłem Gorbaczo-wem, traktaty rozbrojeniowe i związane z nimi ocieplenie stosunków, nad którymi zda-niem pisma nadal unosił się duch Jałty.
48 A. Wieczysty, Aneks I: Uwagi o dialogu z wschodnimi sąsiadami, „Niepodległość” 1988, nr 80, s. 11–15.
49 „Niepodległość” 1989, nr 87; „Niepodległość” 1989, nr 88; „Niepodległość” 1989, nr 89, „Niepodległość” 1989, nr 90–91. W numerach tych zamieszczono wywiady z przed-stawicielami strony czechosłowackiej (Aleksy Tomski), węgierskiej (Gyorgy Krasso), li-tewskiej (Antanas Terlecki), ukraińskiej (Taras Kuzio) (też w „Orientacji”, nr 54 z grud-nia 1989 r.), zaprezentowano również sylwetkę Vaclava Havla. Artykuły przedstawiały sytuację opozycji w tych krajach, pytały o możliwość wzajemnej współpracy (zwłaszcza opozycji niepodległościowej), analizowały bieżącą sytuację polityczną także w kontekście
W połowie roku 1987 słowami ks. Blachnickiego publicyści „Niepod-ległości” wyrażali nadzieję (ukierunkowaną na wolność, niepodległość, niezależność, suwerenność), graniczącą z pewnością, że totalitarny system sowiecki i stworzone przez niego imperium się rozpadną, a Polacy odzy-skają pełną i prawdziwą wolność. Z upadku wyłoni się „Post- sovieticum” nowy posowiecki ład w Europie Środkowo-Wschodniej. Nadzieję dawały rozsadzające imperium od wewnątrz dążenia narodów do suwerenności, potrzeby i aspiracje socjalne ludności, widzenie człowieka w jego
godno-ści osoby. Była to zdaniem redakcji nowa pokojowa rewolucja50.
Co ciekawe, mimo stopniowego przechodzenia członków redakcji na pozycje ugodowe poparto inicjatywę utworzenia Legionu Polskiego w Afganistanie składającego się z dezerterów z armii członków Układu
Warszawskiego i pod nadzorem władz RP na wychodźstwie51.