SNW: Forster 126, Po: 3.
2. Nazwisko genetycznie niemieckie o nie w pełni ustabilizowanej pisowni na gruncie polskim (warianty graficzne: Forster, Forszther, Föhrster).
◊ Forst(h)er : niem. n. Forster, Fӧrster : śrwniem. vorstære ’leśniczy’ (DFN 227).
SNmP nnot.
Złotnik Jakub Forster występuje w źródłach jako mistrz przyjmujący uczniów na naukę rzemiosła, wymieniany jest na liście mistrzów złotniczych z 1565 r. Antoni Forster był uczniem Jerzego Reichenau (wpis). Jakub Forster (II) z Halle był uczniem Marcina Stama, miał się uczyć 6 lat (wpis). Jakub Föhrster (III) był czeladnikiem.
Forther Jakub, wym. 1565 (Noż s. 241 nr 63, Dolcz s. 12 nr 62).
FOYTH: cf. FAITH
FRAN(C)Z: francz goltsmidt 1503, 480, s. 85; ffranz goltsmid 1507, 480, s. 87; ffrancz meyst 1511, 480, s. 57; ffrancz goltsmidt 1517, 480, s. 87.
1. SSNO: Franc(z) 1394; AntrP: Frąc(z) // Franc(z) (Frantze, Fronc) 1512, XVII, XVIII Młp, Wlkp, Maz, Śl, Krpłn;
SNW: Franc 915, Po: 52; Francz 2, Po: nnot.
2. Identyfikacje, mimo iż wystąpiły w obrębie wpisów prowadzonych w języku niemieckim, dokumentują wystąpienie pol. wariantów Francz zamiast niem. Franz.
◊ Fran(c)z : hipok. im. Franciszek, łac. Franciscus (te : germ. n. etn. Frank z przyr. -iscus), pierwotnie oznaczającego ’pochodzący z plemienia Franków’ (NCh 42). Franc, Franz też : niem. n. os. Franz(e) (: im. Franziskus DFN 228).
Cf. FRANC SNmP I, 560 [materiał źródłowy nie poświadcza złotnika].
Frantz, złotnik przyjmujący uczniów na naukę rzemiosła, wymieniany głównie w formułach wpisu i wypisu uczniów. Poświadczony był w księdze dokumentującej jedne z najstarszych zapisów z początku XVI w.
FREDO, FREDA: hłopca Wociecha Frede 1636, 482, s. 196; Wociech Freda 1642, 482, s. 355; hłopca Wociecha Fredy 1642, 478, s. 119; Panu Bartholomeiowi Fredowi Mlodemu Mystrowi 1682, 478, s. 411; Pan Barthllomei Fredo 1683, 478, s. 413;
50 Bartlomi fredo 1683, 478, s. 426; Pana Bartolomeja Freda 1684, 478, s. 429;
P. Bartholomi Fredo 1684, 478, s. 434; Pan Bartłomiey Fredo 1684, 482, s. 235;
P. Bartolomeja Fredo 1685, 478, s. 437; P. Bartholomi Fredo 1685, 478, s. 439;
P. Bartholomeja Fredę 1685, 478, s. 445; Barttomi Fredo 1685, 481, s. 49; Bartlomi fredo 1686, 478, s. 449.
1. SSNO: nnot; AntrP: nnot, cf. Freda 1624 Wlkp;
SNW: Fredo 123, Po: nnot; Freda 460, Po: nnot.
2. Ta sama osoba identyfikowana jest dwojako: Fredo, Fredowicz. Co ciekawe, zanim uzyskała tytuł mistrza, posługiwała się nazwiskiem z sufiksem -owicz (prawdopodobnie pierwotnie patronimicznym, wyrażającym relację do ojca). Od roku, w którym po raz pierwszy Bartłomieja Fredowicza notuje się jako młodego mistrza, identyfikacja ma postać nazwiska Fredo. Złotnik najpewniej wrócił do formy nazwiska swojego ojca, porzucając strukturę patronimiczną.
◊ Fredo, Freda : niem. n. os. Fredo, Freddo (te : im. Alfred lub Manfried, możl. też : im.
Frederik dniem. wariantu im. Friedrich) DVN, por n. Frede DFN 229. Postać Freda urobiona na gruncie pol. w drodze derywacji paradygmatycznej.
Cf. FREDO SNmP I, 565 [materiał źródłowy poświadcza złotnika].
Cf. FREDOWICZ
Wojciech Fredo był uczniem Tobiasza Jasłowskiego, u którego uczył się 6 lat (wpis, wypis). W 1642 r.
skończył termin i został czeladnikiem.
Bartłomiej Fredo został mistrzem w 1682 r. Rok później ożenił się z córką jednego z innych mistrzów złotniczych. W 1684 r. skarżono się na zachowanie złotnika (m.in. na nieobecność na zebraniach czy na pogrzebie mieszczanina Topirybki). Karany był również grzywną za używanie za niskiej próby srebra.
Przyjmował uczniów na naukę rzemiosła, nadzorował wykonanie sztuki mistrzowskiej przez Jakuba Teppera. Podpisany pod uchwałami cechowymi obowiązującymi z 1601 i 1602 r. (w 1685 r.). Małżonka Łucja Fredowa (SNmP).
Fredo Bartłomiej, ucz. Jana Żelickiego, czel. 1678, mistrz 1683, pisarz 1685, wym. do r. 1696; Fredo Wojciech, ucz. Tobiasza Jasłowskiego, czel. 1642 (Noż s. 241 nr 65-66, Dolcz s. 12 nr 64-65).
FREDOWICZ: chłopca na Imie bałtlomi fredowicz 1673, 482, s. 227; Bartolomi fredowitz 1678, 482, s. 372; Panem Bartolomeem fredowiczem Towarzyszem Złotniczym 1682, 478, s. 411.
1. SSNO: nnot; AntrP: nnot;
SNW: Fredowicz 9, Po: nnot.
2. Ta sama osoba identyfikowana jest dwojako: Fredo, Fredowicz. Patronimicum identyfikujące ucznia i czeladnika nie utrwaliło się w funkcji nazwiska mistrza złotnictwa – po uzyskaniu tego tytułu złotnik posługiwał się nazwiskiem bez wykładnika derywacji antroponimicznej: Fredo.
◊ Fredowicz : n. os. Fredo (SNmP) + suf. -owicz (genetycznie patronimiczny).
Cf. FREDO
Cf. FREDOWICZ (w) SNmP I, 565.
51 Bartłomiej Fredowicz, uczeń Jana Zielickiego, miał się uczyć 7 lat (wpis, wypis). W 1682 r. przystąpił do wykonania tzw. sztuk mistrzowskich w warsztacie złotnika Jana Zielickiego. Identyfikacje z nazwiskiem Fredowicz odnoszą się najprawdopodobniej do Bartłomieja Fredy, który od 1682 r.
notowany jest w źródłach jako mistrz złotnictwa.
FRELICH: Matis frelich Sposnania [z Poznania] 1545, 480, s. 120; Matis frelich sPosnania 1551, 481, s. 64; Jakub frelich 1555, 481, s. 5; panu mathisz frelichowi (dat.) 1561, 480, s. 121; panu mathisz frelichowi (dat.) 1562, 480, s. 121; Matis frelich 1564, 480, s. 122; matisz frelicha 1565, 480, s. 122; Maczieya Frelicha 1565, 481, s. 17;
Matisz frelich 1565, 481, s. 21; Matisz frelich 1565, 482, s. 5; matisz frelich 1570, 481, s. 15; Mattis frelich 1570, 482, s. 47; Matis frelich 1570, 482, s. 52; Pana Matisa frelicha 1570, 482, s. 52; Mathis Frelich 1573, 482, s. 52; P. Mathisza Frelicha swagra swego [Stanisława Langa, syna Tomasza Langa, złotnika z Krakowa] 1573, 482, s. 52;
Mathis Fraelich 1574, 482, s. 52; Panu Mathiszewi Frelichowi 1574, 482, s. 52; Mathis Fraelich 1575, 482, s. 279; Pan Macziey Frelich 1575, 482, s. 279; P Jurga Frelych 1615, 482, s. 167; Jakubem Frelichem 1622, 477, s. 223.
1. SSNO: Frelich 1485; AntrP: Frelich 1603, XVIII Wlkp, Śl, Krpłd;
SNW: Frelich 798, Po: 70.
2. Nazwisko zapisywano niekiedy z ligaturą æ (Frælich); zasadniczo nie wykazuje wariantywności zapisu, jest stabilne na gruncie polskim (poświadczone już w SSNO).
Imię Maciej, rzadko zapisywane w takiej postaci (Macziey), występuje najczęściej w wariantach: Matis, Matisz, czasami z pisownią zdradzającą wpływ jęz. niemieckiego (Mattis, Mathis) oraz wlkp. cechami gwarowymi w końcówce fleksyjnej (Mathiszewi).
◊ Frelich : niem. n. os. Frӧlich : śrwniem. vrælich ’wesoły’ (NG 59, DFN 223). Istnieje też żyd. aszkenaz. n. Froehlich : niem. Frӧlich (AmFN I, 607).
Cf. FRELICH, FROELICH SNmP I, 566 [materiał źródłowy poświadcza złotnika].
Maciej Frelich, złotnik poznański, był uczniem Andrzeja Goździa, u którego uczył się 7 lat. W 1555 r.
prawdopodobnie pracował jako czeladnik, wzmiankowany jest w opisie sporu, który miał z Piotrem Elmsteterem. Od 1561 r. występuje w księgach cechowych jako mistrz przyjmujący uczniów na naukę rzemiosła, poświadczony w formułach wpisów i wypisów. Jego nazwisko widnieje również na liście nazwisk złotników z 1565 r. zamieszczonej pod postanowieniami cechowymi.
Jerzy (Jurga) Frelych był poręczycielem we wpisie na naukę Hanusa Hebera, ucznia Nikla Kerstena.
Jakub Frelich był mieszczaninem wymienianym we wniosku Jędrzeja Hentza o możliwość wykoniania sztuk mistrzowskich. W WMP(w) notowany jako kupiec, starszy bractwa kupieckiego w l. 1606-07, 1609.
Froelich Maciej, wym. 1563-78 przy ul. Wielkiej. Starszy cechu 1567/1569, zm. ok. 1593, w l. 1576 i 1578 wykonał dla Stefana Batorego flasze podróżne i pierścienie (Noż s. 241 nr 67, Dolcz s. 13 nr 66, WMP(w)).
G
GALHAR: cf. GIEL(C)HAR
52 GALL(US) (lat.), GAHL, GALEN: Pan Gallus 1573, 482, s. 39; Johan Fried Galen 1769, 481, s. 59; Johann Fried Gahl 1769, 481, s. 83; Johan Fried Gall 1769, 481, s. 84; H. Gall 1769, 482, s. 400; H Gall 1770, 482, s. 402.
1. SSNO: Gall 1443, Gallus 1363; AntrP: Gall 1536, XVI: Młp, Śl, XVII: Młp, Śl, XVIII: Młp, Wlkp; Gallus 1529, XVII, XVIII Młp, Wlkp, Maz, Śl; Galen nnot;
SNW: Gal 628, Po: 14; Gahl 15, Po: nnot; Gall 268, Po: 2; Gallus 311, Po: 18; Galus 2665, Po: 30.
2. Forma nazwiska nie w pełni ustabilizowana. Obok postaci zlatynizowanej Gallus poświadczono formę zniemcznoną Galen. Najczęstszy wariant Gal, zanotowany w obrębie zapisów w jęz. niemieckim, przejawia cechy niemczenia pisowani, występuje z geminatą -ll- (Gall) lub z zaznaczeniem niemego h (Gahl). Imię Fryderyk zapisywane jest w postaci skrócenia imienia niem. Friedrich.
◊ Gall(us), Gahl, Galen : n. etn. Gal, łac. Gallus, niem. Galle ’Francuz’ (NEtn 5); możl.
też : im. Gaweł (NCh 44, Mal 221). Forma Galen derywowana paradygmatycznie na gruncie niem.
Cf. GAL(L) SNmP II, 18 [materiał źródłowy poświadcza złotnika].
Jan Fryderyk Gall, złotnik miejski, wymieniany w dokumentach jako mistrz przyjmujący uczniów na naukę rzemiosła (m.in. Karola Kujtkę z Chełmna, Tomasa Schmidta). Gallus wymieniany w 1573 r. był mieszczaninem ręczącym za ucznia Arnolda Franna z Gdańska, przystępującego do nauki rzemiosła.
Opracowania historyków notują jeszcze dwóch innych przedstawicieli tego nazwiska, których w księgach cechu wyekscerpowanych na potrzeby rozprawy doktorskiej, nie poświadczono (Jan Bogumiła oraz Daniela, zob. Noż, WMP).
Gall Jan Bogumił, syn kupca Daniela Bogumiła, wym. 1784; Gall Jan Fryderyk, w cechu od r. 1764, wym. do 1774. Starszy 1776, 1769, 1773-74 (Noż s. 241 nr 68-69, Dolcz s. 13 nr 67-68).
Galle Daniel kupiec, złotnik, st. bractwa 1761, 1765 I, 1771, 1773-74, st. cechu 1765 II, 1768-69, 1773 WMP(w).
GAMBICKI: cf. GEMBICKI GECKI: cf. GIECKI
GEMBICKI, GAMBICKI, GĘBICKI: Merthin genbitzsky 1566, 482, s. 271;
Marczyn Gambyczky 1582, 482, s. 8; Marczyn Gembyczky 1583, 482, s. 75; pana Marczyna Gembyczkyego 1583, 482, s. 75; pan Marczyn Gembyczky 1588, 482, s. 296;
Marczyn Gembyczky 1589, 482, s. 99; pana Marczyna Gembyczkiego 1589, 482, s. 99;
Marczyn Gembyczky 1594, 482, s. 304; Jendrzey Gembyczky Murarzow Syn Spoznanya 1596, 482, s. 119; Panu Gębickiemu 1637, 478, s. 51.
1. SSNO: Gębic(s)ki (Gambiczsky) 1392; AntrP: Gąbicki, Gębicki 1544, XVII, XVIII Młp, Wlkp, Maz, Śl, Krpłd, Wrm; Gambicki nnot;
SNW: Gembicki 390, Po: 11; Gębicki 1438, Po: 5.
2. Pisownia nazwiska przejawia cechy niemczenia zapisu w obrębie notatki prowadzonej w jęz. niem. (Genbitzsky). W zapisach w jęz. polskim współistnieją warianty morfologiczne Gambicki/Gembicki, nazwisko stabilizuje się w formie
53 Gembicki. Dominuje asynchroniczny zapis nosowości -em-, jednokrotnie poświadczono zapis nosówki ę (Gębickiemu). Głoska c oddawana jest konsekwentnie z postaci dwuznaku cz (Marczyn Gembyczky).
◊ Gembicki, Gambicki, Gębicki : n. m. Gębice, pil., gm. Czarnków, łódz., gm. Ozorków (NOdm 47), z suf. -ski; możl. też : n. os. Gębicz/Gembicz (SNmP II, 48) z suf.
modelowym -ski.
Cf. GĘBICKI, GEMBICKI,GĘMBICKI SNmP II, 47 [materiał źródłowy poświadcza złotnika].
Marcin Gembicki, złotnik poznański, był uczniem Marcina Skrzetuskiego. W 1566 r. został czeladnikiem, a od 1582 r. występował w księgach cechu już jako mistrz złotnictwa. Przyjmował uczniów na naukę rzemiosła, wymieniany był w formułach wpisu i wypisu chłopców. W księgach cechowych notowany był również w zapisach dotyczących typowego funkcjonowania cechu (np. na listach przydzielania określonych obowiązków).
Jędrzej Gembicki, syn murarza, był uczniem Wojciecha Darmopycha, miał się uczyć 7 lat (wpis). Brak kontekstów określających relację rodzinną między złotnikiem Marcinem a chłopcem Jędrzejem.
Gębicki (Gembicki) Marcin, ucz. Marcina Skrzetuskiego, czel. 1566, wym. do 1594 (Noż s. 241 nr 70, Dolcz s. 13 nr 69).
GĘBICKI Marcin (Lepszy s. 259 nr 34).
W 1581 r. w Księgach przyjęć do prawa miejskiego zanotowano nazwisko Gembicki, być może wpis dotyczy Marcina Gębickiego (1581 Gembicki BandK s. 208).
GENCZ, GENS, GENSZ, GENSCH: Iurga genss spoznanya [z Poznania] 1559, 481, s. 68; Iurga gencz brat nas 1571, 481, s. 78; Jerge Gens, Endris Gensz 1566, 482, s. 17;
Jerge Gens 1567, 482, s. 28; Jurgi Gencz 1567, 482, s. 272; Jerge gensch 1567, 482, s.
272; Jerge Gens 1569, 482, s. 43; Jurga Gencz 1569, 482, s. 43; Endris Gencz 1569, 482, s. 276; renczy pan Endris gencz 1573, 482, s. 56; Jan Gencz niebosczyka Jurgy Gencza szyn 1583, 482, s. 78; Jan gencz 1583, 482, s. 291; Jan Gencz Niebosczika Jurgi Gencza Sin brata naszego 1589, 482, s. 298.
1. SSNO: nnot; AntrP: nnot, cf. Gentz 1633 Śl;
SNW: Genc 104, Po: 12; Gens 54, Po: 13; Gensch 14, Po: nnot.
2. Nazwisko występuje w licznych wariantach graficznych: Gencz, Gens, Genss, Gensz, Gensch, z których ostatni przejawia cechy niemczenia pisowni. Imię Jerzy poświadczone wyłącznie w formie zniemczonej: Jurga bądź Jerge.
◊ Gencz i warianty : niem. n. Gentsch, Gensch (te : n. os. Jentsch, Jensch, pochodzące od im. Johannes Gott 285, 253, z substytucją G- za J- na gruncie niem lub : niem. gw.
górnosaksońskie Gensch ’gąsior’) DFN 243; niewykloczne też : niem. n. Genz, Gentz (te : im. Genderyk, niem. Gendrich będące słowiańskim odpowiednikiem niem.
Heinrich DFN 243, podstawa Gend- por. NG 62).
Cf. GENC, GENCZ, GENTZ SNmP II, 42 [materiał źródłowy nie poświadcza złotników].
Jurga (Jerzy) Gencz, złotnik poznański, był uczniem swojego szwagra, Konrada Widmana, u którego uczył się 5 lat, termin skończył w 1559. Od 1571 r. występował w księgach cechu jako mistrz szkolący
54 uczniów, poświadczony we wpisach na naukę rzemiosła i wypisach z niej. Jego siostrą była Konradowa Widmanowa. W 1589 r. wymieniany jako zmarły. Jego żoną była Katarzyna z.d. Kamyn – córka Benedykta Kamyna i zarazem wnuczka Piotra Gelchara (I) (EckhJ s. 208).
Jan Gencz był synem Jerzego, uczniem Stanisława Piechny, rzemiosła złotniczego uczył się 5 lat (wpis, wypis). W 1589 r. został czeladnikiem. Brak dalszych śladów, być może udał się na wędrówkę.
Andrzej Gencz był mieszczaninem, m. in. wujem Jakuba Widmana, występował w roli poręczyciela uczniów w zapisach na naukę rzemiosła. W WMP(w) notowany jako kramarz, krojownik sukna, pełniący funkcję ławnika w l. 1577, 1580, starszego bractwa wyb. w l. 1575-1592.
Gensch Jan, syn Jerzego Genscha, uczeń Stanisława Piechno, czel. 1589; Gensch (Gens, Gentz) Jurga (Jerzy), wym. od 1566, zm. ok. 1589 (Noż s. 241 nr 75-76, Dolcz s. 13 nr 74-75).
GĘBICKI: cf. GEMBICKI
G(I)ECKI: P. Jerzy Gieczki Towarzysz Złotniczy 1685, 478, s. 444; Pan Jerzy Giecki 1688, 482, s. 240; Pan Jerzy Giecki 1690, 482, s. 242; Jerzy Giecki 1691, 481, s. 49;
Panu Jerzym Geckim 1694, 482, s. 246; niebosczyka Pana Jerzego Gieckiego 1695, 482, s. 383.