SNW: Widman 68, Po: nnot; Widmann 3, Po: nnot; Witman 321, Po: 24; Witmann 8, Po: nnot; Wittman 42, Po: nnot; Wittmann 80, Po: 31.
2. Nazwisko ma stabilną postać, wariantywność jego pisowni może zachodzić pod wpływem właściwości pisowni niem. – np. podwojenie spółgłosek (Widmman, Wittman, Widmann). Imię Konrad pisane jest zwykle z literą C (Conrad), rzadziej K (konrat, konrath) niekiedy stosuje się zapis niemego h po spółgłosce t jak w jęz.
niem. (Conrath, Konrath), częste są geminaty (Conratt), jednostkowo zaś poświadczono formę z cechą gwarową polegającą na podniesieniu artykulacji samogłoski przed spółgłoską półotwartą (Cunradt). Nieliczne są też warianty z lietrą y w zapisie nagłosu (wydmann). Nazwisko prezentuje liczne poświadczenia identyfikacji kobiecych, z reguły występujących rzadko w księgach cechu. Imię męskie jest podstawą formy żeńskiej marytonimicznej z pol. suf. -owa (Conratowa) i niem. -in (conrathin), zaś nazwisko jest podstawą formy żeńskiej wyłącznie z niem. suf. -in (widmanyn). Całościowy model indentyfikacji kobiety przybiera postaci na wzór niem.
tradycji antroponimicznej: Cattarina Conratt widmanyn bądź conrathin widmanyn.
◊ Widman : niem. n. os. Widmann : gniem. wideme, widem ’wiano’, por. widemer
’rolnik’ DFN 661, z suf. -mann DFN 656.
176 Konrad Widman (I), złotnik poznański, poświadczony w księgach cechu od 1550 r. jako mistrz przyjmujący uczniów na naukę rzemiosła, jego nazwisko widnieje w licznych formułach wpisów i wypisów. Przyjął na termin aż czternastu chłopców. Wymieniony jest na liście złotników z 1565 r.
W 1566 r. i 1567 r. wymieniany jest jako nieżyjący. Od tego czasu warsztat prowadzi jego małżonka Katarzyna, identyfikowana często w źródłach jako Konradowa Widmanin, będąca zarazem siostrą złotnika Jerzego Gencza.
Konrad Widman (II), syn Konrada Widmana (I), w 1651 r. rozpoczął termin w warsztacie po zmarłym ojcu prowadzonym przez jego matkę. W 1570 r. został czeladnikiem.
Jakub Widman był uczniem Benedykta Faitha, termin rozpoczął w 1573 r., miał się uczyć 4 lata i rok pracować jako czeladnik. Identyfikowany we wpisie jako złotniczy syn, prawdopodobnie był drugim synem Konrada (I). We wpisie wymienia się również jego poręczyciela będącego wujem chłopca – Andrzeja Gencza (brata jego matki).
Widman Konrad I, starszy cechu 1558-59, ławnik 1560-63, 1564-65, zm. 1565; Widman Konrad II, syn poprz., wym. 1567-1602, ławnik 1602 (Noż s. 249 nr 294-295, Dolcz s. 28, nr 293-294, WMP(w)).
Widman Tomasz złotnik, st. cechu 1557 WMP(w).
WIELOCHOWICZ: dwaj Młodzy Mistrzowie (...) ieden Jacub Wieliochowicz 1644, 478, s. 167; Pana Jacuba Wieliochowicza 1644, 478, s. 169; Pan Jacub Wieliochowicz 1645, 478, s. 171; Pana Jakuba Wieliochowicza 1646, 478, s. 189; P. Jakub Wieliochowicz 1647, 478, s. 195; Panem Jakubem Wieliochowiczem 1647, 478, s. 196;
P. Jakubowi Wielochowiczewi 1648, 478, s. 202; P. Jakub Wieliochowicz 1648, 478, s. 204; P. Jakuba Wieliochowicza 1648, 478, s. 204; P. Jakuba Wieliochowicza 1649, 478, s. 217; P. Jakobem Wieliochowiczem 1649, 478, s. 218; Pan Jakub Wieliochowicz 1650, 478, s. 240; Pan Jakub Wieliochowicz 1652, 478, s. 253.
1. SSNO: nnot; AntrP: nnot;
SNW: Wielochowicz 0.
2. Nazwisko ustabilizowane, forma przypadka zależnego poświadcza wlkp cechę dial. – po spółgłosce historycznie miękkiej wystąpiła samogłoska przednia w końcówce fleksyjnej -ewi zamiast -owi (Wielochowiczewi), w licznych zapisach zaznacza się również miękkość głoski l właściwą jeszcze w wieku XVII (Wieliochowicz).
◊ Wielochowicz : n. os. Wieloch (SSNO, AntrP, ta : stpol. im. Wielisław, por. ap. wielić
’rozkazywać’ Sstp, psł. *velĕti ’chcieć, kazać, radzić’ Nap 339) + suf. -owicz.
Jakub Wielochowicz, złotnik poznański, był uczniem Piotra Karisa, w 1644 r. przystąpił do wykonania sztuk mistrzowskich. W 1645 r. został obywatelem Poznania. Wymieniany jest w zapisie różnych spraw rozstrzyganych przez sąd cechowy, także na liście złotników wypisanych pod uchwałą z 1647 r., zatwierdzającą składkę na ukończenie kaplicy w Gnieźnie, na listach nieobecnych na zebraniach i listach opłat cechowych.
Wielochowicz Jakub, mistrz 1645 (Noż s. 249 nr 296, Dolcz s. 28 nr 296). Nazwisko zanotowano w Księgach przyjęć do prawa miejskiego w 1646 r. (1646 Wielochowicz BandK s. 220).
WINCENTY: pana wincetego 1541, 480, s. 156; wincetj Slothnik 1543, 480, s. 156;
WINCETI, winceti Slothnik, pan vincetj 1545, 480, s. 156; pana wicentego 1545, 480, s. 156; pana wincetego 1546, 480, s. 156; wincetego Zlothnika sposnanja [z Poznania]
1549, 481, s. 64.
177 1. SSNO: not im. Wincenty 1398 (brak w funkcji drugiego określenia); AntrP:
Wincenty 1665 Młp;
SNW: Wincenty 31, Po: 12.
2. Dominują warianty imienia o uproszczonej postaci, z pominięciem zapisu spółgłoski nosowej n w wygłosie, który poprzedza jedynie samogłoska ustna e (WINCETI, wiencetego – gen.).
◊ Wincenty : łac. cognomen Vincentius, utworzone od imiesłowu czynnego vincens, vincentis (: vinco, vincere ’zwyciężać’) za pomocą przyr. -ius Mal 341.
Wincenty złotnik, złotnik poznański, przyjmujący uczniów na naukę rzemiosła, poświadczony w formułach wpisów i wypisów chłopców, identyfikowany wyłącznie za pomocą imienia. Postpozycja okreslenia złotnik (po imieniu), pisanego wielką literą może sugerować stabilizację określenia pierwotnie deskrypcyjnego w funkcji antroponimu.
WIOSŁO: Piotr Wiosło rodem Z Poznania 1626, 482, s. 189; Piotr Wiosło 1631, 482, s. 349; Towarzisza Piotra Wiosła 1635, 478, s. 22; P. Piotr Wiosło 1659, 478, s. 298;
Pan Piotr Wiosło 1660, 478, s. 305.
1. SSNO: nnot; AntrP: nnot;
SNW: Wiosło 39, Po: nnot.
2. Nazwisko poddawane jest odmianie zgodnie z męskim paradygmatem fleksyjnym – Wiosła (acc.).
◊ Wiosło : ap. wiosło ’drewniany drąg zakończony płaską łopatą służącą do nadawania łodzi biegu i kierunku’ Sstp 10, 3, 237, ap. pierwotnie przezwiskowy, zawodowy, charakteryzujący osobę wykonującą czynność wiosłowania lub wytwarzającą dany artefakt.
Cf. WIOSŁOWSKI
Piotr Wiosło, złotnik poznański, był uczniem Jana Jerzykowicza, u którego uczył się 5 lat. W 1631 r.
został czeladnikiem. Pracował m.in. w warsztacie wdowy po Stanisławie Różyckim. Bractwo zarzucało mu pracę dla partaczy, za co ukarało go grzywną. W 1659 r. ubiegał się o możliwość wykonania tzw.
sztuk mistrzowskich. Identyfikowany również za pomocą nazwiska Wiosłowski.
Wiosło Piotr, ucz. Jana Jurkowicza, czel. 1631 (Noż s. 249 nr 297, Dolcz s. 28 nr 297).
WIOSŁOWICZ: Pan Piotr Wiosłowicz 1649, 478, s. 219; panu piotrowy wioslowiczowy (dat. masc.) 1664, 478, s. 325; Pan Piotr Wioslowicz 1666, 478, s. 338;
Pan piotr wiosłowicz 1672, 478, s. 355; pana piotra wiosłowicza 1673, 478, s. 357; Pan Piotr wiosłowic 1674, 478, s. 360.
1. SSNO: nnot; AntrP: nnot;
SNW: nnot.
2. Nazwisko z suf. -owicz (Wiosło – Wiosłowicz). Przy założeniu, że Piotr Wiosłowicz był synem Piotra Wiosły, formant pełni funkcję patronimiczną; przy założeniu, że nazwisko Wiosłowicz jest wariantywnym sposobem identyfikacji Piotra Wiosły, formant pełni funkcję strukturalną. Za drugim założeniem przemawiają konteksty źródłowe – w 1659 r. Piotr Wiosło miał przystąpić do egzaminu na mistrza, w 1660 r.
178 Piotr Wiosłowicz notowany jest jako mistrz. Być może awansowi społecznemu towarzyszyła zmiana nazwiska Wiosło na Wiosłowicz. Za pierwszym założeniem mógłby przemawiać fakt dużej rozpiętości czasowej między zakończeniem terminu w 1630 r. (i rozpoczęciem etapu czeladnika) a złożeniem egzaminu mistrzowskiego dopiero w 1660 r. Niewykluczone, że mamy do czynienia z dwoma złotnikami, np.
ojcem (Wiosłą) i synem (Wiosłowiczem). Prawdopodobieństwu tego założenia nie sprzyja jednak fakt, że Piotr Wiosło i Piotr Wiosłowicz byli identyfikowani również jako Piotr Wiosłowski, co dowodzi braku stabilizacji nazwiska (współwystępowania formy prymarnej Wiosło i form motywowanych antroponimicznie: Wiosłowicz, Wiosłowski).
◊ Wiosłowicz : n. os. Wiosło (: ap. wiosło Sstp), z suf. genetycznie patronimicznym -owicz.
Cf. WIOSŁO, WIOSŁOWSKI
W księgach złotników Piotr Wiosłowicz występuje m.in. w skargach na jakość i charakter jego pracy, mimo tego w 1666 r. obrany został starszym cechowym, w późniejszych poświadczeniach również wymieniany był jako starszy. Brak kontekstów pozwalających ustalić związek między Piotrem Wiosłą a Piotrem Wiosłowiczem – drugi mógł być synem pierwszego bądź jedna osoba identyfikowana była dwojako.
Wiosłowicz (Wiosłowski) Piotr, może syn poprz., mistrz w lutym 1660, starszy 1664/70, 1673, potem ślad się urywa (Noż s. 249 nr 298, Dolcz s. 28 nr 298).
Wiosłowicz Piotr złotnik, st. cechu wyb. w latach 1664-73 WMP(w).
WIOSŁOWSKI: Piotr wiosłowski 1627, 482, s. 186; Piotr Wioslowsky, P. Piotrowi Wioslowskiemu 1636, 478, s. 34; P. Piotr Wiosłowskj 1660, 478, s. 303; P. Piotr Wiosłowski 1661, 478, s. 303; Pioyt Wiosłowsky rąką swą 1662, 481, s. 48; Pan Piotr Wioszłowszcy 1662, 478, s. 308; Pan Piotr Wioslowsky 1664, 478, s. 331; P. Piotr Wioslowsky 1665, 478, s. 334; pan piotr wiosłowsky 1667, 478, s. 340; pan piotr wioslowsky 1669, 478, s. 344; pana piotra wioslowskiego 1669, 478, s. 345; Pan Piotr Wiosłowskj 1670, 478, s. 348; p: piotr Wioslowsky 1671, 478, s. 351.
1. SSNO: nnot; AntrP: nnot;
SNW: Wiosłowski 5, Po: nnot.
2. Nazwisko z formantem strukturalnym -owski będące najprawdopodobniej wariantywnym sposobem identyfikacji złotnika Piotra Wiosły lub/i Piotra Wiosłowicza.
◊ Wiosłowski : n. os. Wiosło (: ap. wiosło Sstp), z suf. -ski na wzór nazwisk odmiejscowych (nazwisko modelowe).
Cf. WIOSŁO, WIOSŁOWICZ
Piotr Wiosłowski, złotnik miejski, był uczniem Jana Jerzykowicza, uczył się 5 lat od 1625 r. (wpis w 1627 r.). Od lat trzydziestych wymieniany jest w źródłach jako praktykujący złotnik. Od lat sześćdziesiątych występuje jako starszy cechu. W 1661 r. podpisał się pod uchwałami cechowymi obowiązującymi w bractwie od 1601 r. Identyfikacje odnoszą się najpewniej do złotnika Piotra Wiosły.
WITMAN: cf. WIDMAN
179 WITUCHOWSKI, WYTUCHOWSKI, WYTOCHOWSKI: Sygmuth Wytusthoffsky junge 1529, 480, s. 110; her Sygmunth Wytohoffsky 1533, 480, s. 199; Sygmuth wythofthsky 1534, 480, s. 199; Sigmut Wituchowskj, Szygmunt wytuchosky 1539, 480, s. 113.