AntrP: Cieszewski 1546, XVII, XVIII Wlkp, Maz, Krpłd, Krpłn; Czeszewski 1578, XVII, XVIII Wlkp, Pom, Krpłn; Czeszowski nnot; Cieszowski 1567, XVII Śl, Krpłd;
SWN: Cieszewski 261, Po: nnot, Czeszewski 292, Po: 20, Czeszowski nnot, Cieszowski 3, Po: nnot.
2. Postać nazwiska jest nieustabilizowana, występują warianty morfologiczne:
Cieszewski/Cieszowski, Czeszewski/Czeszowski, oraz ich liczne warianty zapisu.
Zaburzona pisownia nazwiska charakteryzuje się trudnościami w oddawaniu głosek ciszącej ci i szumiących cz, sz, oddawaniem głoski w przed sufiksem -ski w postaci podwojonych liter ff. Zapisy, w obrębie których poświadczono nazwiska, prowadzone były w jęz. polskim (nie w jęz. niem). Poźniejsze ekscerpty wykazują pewną tendencję stabilizującą nazwisko w formie Cieszewski/Czeszewki. Warianty morfologiczno-fonetyczne odpowiadają różnym nazwiskom współcześnie (por. SNW). Imię Maciej występuje w formie Matis, Matys, niekiedy jego pisownia sugeruje spolszczenie wygłosu Mathisz, Matisz; w formie zniemczonej Matthaus, a także skróceniu tej formy Math. Forma celownika Matiszewi z wlkp cechą dial. polegającą na zachowaniu samogłoski przedniej po spółgłosce historycznie miękkiej.
◊ Cieszewski : n. m. Cieszewo wś, płoc., gm. Drobin (NmPol II, 232), z suf. -ski.
Czeszewski : n. m. Czeszewo (kilka wsi), z Wlkp: wś, pozn., gm. Miłosław, też wś, pil., gm. Gołańcz (NOdm 31, NmPol II, 232) z suf. -ski; możl. też Czeszewski, Czeszowski : n. os. Czesz (SSNO) z modelowym suf. -ewski/-owski.
Cf. CIESZEWSKI, CIESZOWSKI SNmP I, 357; CZESZEWSKI, CZESZOWSKI SNmP I, 407 [materiał źródłowy poświadcza złotnika w obu hasłach].
Maciej Czeszewski był złotnikiem poznańskim. Jego małżonką była córka złotnika Kaspra, w którą się ożenił w 1550 r. W tym też roku przystąpił do wykonania sztuk mistrzowskich pod okiem Marcina Skrzetuskiego, Floriana Poganka i Macieja Dubiela. Jako mistrz przyjął wielu uczniów na naukę rzemiosła, licznie poświadczony w formułach wpisu i wypisu chłopców.
29 Aptekarz (Japtekarz) Czeszewski był mieszczaninem, przedstawicielem rzemiosła aptekarskiego, w imieniu zmarłego złotnika Macieja Czeszewskiego dokonał opłaty za wypisanie z terminu ucznia, który skończył naukę.
Czeszewski Maciej, wym. 1563-66 przy ul. Wielkiej, wójt 1565 (Noż s. 240 nr 36, Dolcz s. 10 nr 34).
Czeszewski Maciej złotnik, rajca 1563, 1567, ławnik 1564, 1566, szafarz 1567, prowizor kanałów 1563 WMP(w).
CIMERMAN: cf. CYMERMAN CORWIN: cf. KORWIN
CRA(C)KER: cf. KRAKER CUDNIK: cf. CZUDNIK CUKIELT: cf. CZUK(I)ELT
CYMERMAN, CIMERMAN, ZIM(M)ERMAN(N): Thomas Zimerman Z kozuchowa [z Kożuchowa] 1632, 482, s. 192; Tomas Zimerman skozuchowa 1638, 482, s. 352;
dwaj Młodzy Mistrzowie (..) Drugy Pan Tomasz Zimerman 1644, 478, s. 167; Thomas Zimmermann 1645, 481, s. 47; Pan Tomasz Cimerman 1645, 478, s. 171; Pan Tohmasz Cimerman 1645, 478, s. 172; P. Tomasza Cymermana 1646, 478, s. 183; Panu Cymermanowi 1646, 478, s. 189; P. Tomas Cymerman 1647, 478, s. 195; Pan Tomas Cymerman 1647, 482, s. 211; P. Tomas Cymerman 1648, 478, s. 205; Pan Tomas Cymerman 1648, 482, s. 211; Pana Tomasa Cymermana 1648, 478, s. 215; Pana Tomasza Cymermana 1649, 478, s. 216; Pan Tomas Cymerman 1649, 478, s. 225; Pana Tomasa Cymermana 1650, 478, s. 230; Panu Tomasowi Cymermanowi 1650, 478, s. 230; P. Tomas Cymerman 1651, 478, s. 246; Thomas Zimmermahnz 1653, 478, s. 270; Pan Tomas Cymerman 1653, 482, s. 364; Pan Tomas Cjmerman 1654, 478, s. 276; Pan Tomas Cimerman 1654, 478, s. 284; Pan Tomas Cimerman 1654, 482, s. 215; P. Tomas Cymerman 1655, 478, s. 289; Pan Tomas Cymerman 1655, 482, s. 366; paszyrba swego [Jana Wernheidego] jmieniem Mattias Cymerman 1669, 482, s. 225; matysz cymerman 1673, 482, s. 370.
1. SSNO: Cymerman 1393; AntrP: Cymerman 1511, XVII, XVIII Młp, Wlkp, Maz, Pom; Cimmerman 1607, XVIII Wlkp, Krpłn;
SNW: Cymerman 1898, Po: 15; Cymermann 31, Po: nnot; Cymmerman 34, Po: 2;
Cimerman 66, Po: nnot, Cimmerman 1, Po: nnot; Cimmermann 0; Zimerman 238, Po:
9; Zimmerman 128, Po: 0; Zimmermann 723, Po: 10; Zimermann 34, Po: 0.
2. Nazwisko genetycznie niemieckie Zimmermann podlega adaptacji fonetycznej na gruncie polskim – najpierw do formy Cimerman, następnie Cymerman, w pisowni widoczne uproszczenie geminat -mm-, -nn-.
◊ Cymerman, Cimerman : niem. n. Zimmermann (to : śrwniem. ap. pierwotnie oznaczający zawód zimberman, zimmerman, zimerman ’cieśla’ NG 298, DFN 683).
30 Cf. CIM(M)ERMAN, CYM(M)ERMAN SNmP I, 362 [materiał poświadcza złotnika].
Tomasz Cymerman, złotnik poznański, pochodził z Kożuchowa, był uczniem Andrzeja Darmopicha, u którego uczył się w latach 1632-1638. Jego podpis widnieje na liście złotników pod uchwałami brackimi obowiązującymi od 1601 r. (z datą roczną 1645). Od 1638 r. pracował jako czeladnik, w roku 1644 r. określany jako młody mistrz, w ramach tzw. sztuk mistrzowskich wykonał kubek, pierścionek i pieczęć. Wymieniany w źródłach w opisie różnych sytuacji związanych z działalnością cechu (na listach przydzielania określonych obowiązków – np. noszenia chorągwi, w skargach ze strony innych złotników, na listach obecności na zebraniach itp.). Przyjmował uczniów na naukę rzemiosła. Jego żoną była Katarzyna Darmopychówna (SNmP s. 426).
Maciej Cymerman był uczniem, i zarazem pasierbem, Jana Werehaidego, uczył się 5 lat (wpis, wypis).
Brak kontekstów pozwalających ustalić relację między mistrzem Tomaszem Cymermanem a Maciejem Cymermanem.
Zimmermann Tomasz z Kożuchowa ucz. Andrzeja Darmopycha, czel. 1638, mistrz w marcu 1645, wym.
do 1655 (Noż s. 250 nr 308, Dolcz s. 29 nr 308).
Nazwisko zanotowano w Księgach przyjęć do prawa miejskiego w 1645 (1645 Ci(m)merman BandK s. 220).
CZAPLA: Woczech Capla 1564, 480, s. 194; Wocziech Czaplia 1565, 481, s. 21;
W Czaplya 1567, 482, s. 21; Woczech Capla 1571, 482, s. 5; woczech Czaplia, albrechtt Capla 1572, 482, s. 61; woyciech czaplia 1575, 481, s. 81.
1. SSNO: Czapla 1425; AntrP: Czapla 1509, XVI, XVII, XVIII: Mł, Maz, Śl, Krpłn;
SWN: Czapla 9550, Po: 189.
2. Nieuporządkowana grafia nazwiska wynika z trudności w konsekwentnym oddawaniu głoski cz: Czapla/Capla. Zaznacza się miękkość głoski l: Czaplia, Czaplya.
Pisownia imienia potwierdza niekonsekwentne rozróżnianie szeregu ć – cz:
Woczech/Woyciech.
◊ Czapla : ap. czapla ’rodzaj ptaka’ (Sstp, NAp 41) lub : n. m. Czapla, Czaple (liczne wsie, NmPol II, 172-174).
Cf. CZAPLA SNmP I, 385 [materiał źródłowy poświadcza złotnika].
Wojciech Czapla był złotnikiem poznańskim, podpisanym po zezwoleniem brackim z 1565 r., nakazującym mistrzom przyjmowanie na termin nie więcej niż trzech chłopców jednocześnie. Złotnik poświadczony przede wszystkim w formułach wpisów na naukę rzemiosła. Identyfikowany również za pomocą imienia Albrecht (m.in. we wpisie na naukę chłopca Mateusza Piotrasza, późniejszego złotnika).
Czapla Wojciech, wym. 1565-72 (Noż s. 240, nr 33, Dolcz s. 10, nr 31).
CZARNY: Pawal czarni 1571, 482, s. 5; pawla Czarnego Zlotnika 1572, 481, s. 24;
Stanyszlaw czarny szmyasta posnanya rodym 1574, 482, s. 74; Jan Szyn Jana Czarnego mielczarza y mieszczanina posnanskiego 1577, 482, s. 283; Tomasz Czarny Zczerniewa [z Czerniewa] 1619, 482, s. 176; naimie temu Chłopcu Jęndrzy Czarny 1689, 482, s. 241; Jendrzy Czarny 1689, 482, s. 241; klopca temus imie Andrzy Czarny 1696, 482, s. 383.
1. SSNO: Czarny 1399; AntrP: Czarny 1505, XVII, XVIII Młp, Wlkp, Maz, Pom, Śl, Krpłd, Krpłn, Wrm;
31 SNW: Czarny 2787, Po: 108.
2. Nazwisko w pełni ustabilizowane, odmieniane zgodnie z przymiotnikowym paradygmatem fleksyjnym. Jednostkowo poświadczono wahanie pisowni y w wygłosie:
czarni.
◊ Czarny : ap. czarny pierwotnie przezwiskowy, charakteryzujący (Sstp, NAp 41).
Cf. CZARNY SNmP I, 391 [materiał źródłowy nie poświadcza złotnika].
Paweł Czarny, złotnik poznański, nielicznie poświadczony w księgach cechu, widnieje na liście mistrzów z 1565 r., wzmiankowany jest również w skardze złożonej na niego przez mieszczanina Jana Siodlarza. Pozostałe identyfikacje odnoszą się do uczniów rzemiosła złotniczego:
Stanisław był uczniem Jerzego Guldenmarii, miał się uczyć 5 lat (wpis). Jan był uczniem Ludwika Kościelnego, uczył się 5 lat (wypis). Tomasz z Czerniewa był uczniem Jana Jerzykowicza, miał się uczyć 6 lat (wpis). Jędrzej był uczniem Andrzeja Weidlicha, uczył się 7 lat (wpis, podpis, wypis).
Czarny Paweł, wym. 1571-78 (Noż s. 240 nr 35, Dolcz s. 10 nr 33).
C(Z)UDNIK: Simon Czudnik Sposnania [z Poznania] 1547, 480, s. 163; szymom czudnyk 1552, 480, s. 164; Simon czudnyk 1554, 481, s. 65; panu szimonowi Czudnikowi (dat.) 1558, 480, s. 132; Simon Czudnik 1559, 481, s. 10; Simona Czudnika (gen.) 1560, 480, s. 132; szimonowi Cudnikowi (dat.) 1560, 480, s. 132; pana szimona Czudnika (gen.) 1562, 480, s. 132; panu szimonowi Czudnikowi (dat.) 1562, 480, s. 132;
Ssimon Czudnik brath nasz 1563, 481, s. 72; ssimon Czudnik 1563, 481, s. 73; Simon Czudnik 1564, 482, s. 12; Simon Czudnik 1564, 482, s. 269; Simon Czudnik 1565, 482, s. 4; Simon czudnik 1565, 481, s. 21.
1. SSNO: Czudnik [Czudenik (!)] 1422; AntrP: Cudnik 1544, XVII Młp, Wlkp, Śl, Wrm; Czudnik nnot;
SNW: Cudnik 471, Po: 7, Czudnik 0.
2. Nazwisko wystąpiło w dwóch wariantach fonetycznych: Czudnik/Cudnik. Pisownia imienia Szymon z niekonsekwentnym oddawaniem głoski szumiącej sz: Simon, Ssimon, Szimon.
◊ C(z)udnik : n. os. Cudny (SNmP I, 370) z suf. -ik lub ap. cudny, czudny ’budzący podziw’ (Sstp, NAp 45-46) z suf. -ik; możl. też : gw. pierwotnie przezwiskowy ap.
cudnik ’człowiek różniący się od innych swoim zachowaniem, wyglądem, dziwak’
(SGP, SW I).
Cf. CUDNIK, CZUDNIK SNmP I, 369 [materiał źródłowy poświadcza złotnika].
Szymon Czudnik, złotnik poznański, był uczniem Floriana Pogańczyka, uczył się 5 lat, od 1547 r. do 1552 r. Od 1558 r. poświadczony w księgach cechu jako mistrz przyjmujący uczniów na naukę rzemiosła.
Wymieniany jest również na listach opłat cechowych. Podpisany na liście złotników i pod uchwałami cechowymi z 1565 r.
Był mężem Barbary z.d. Kamyn – córki znanego złotnika Benedykta Kamyna i wnuczki złotnika Piotra Gelchara (I) (EckhJ s. 208).
Czudnik Szymon, wym. 1559-65 przy ul. Wielkiej (Noż s. 240 nr 38, Dolcz s. 10 nr 36).
32 C(Z)UK(I)ELT: Merten czukielth 1594, 482, s. 106; pana Marczyna czukieltha 1594, 482, s. 106; Merten Sukelt 1596, 482, s. 114; Marcin Cukielt 1600, 482, s. 131; pana Marcina Cukielta 1600, 482, s. 131; herren Martey Zigkelt burger und golsmiht in possen 1601, 481, s. 16; uczciwy Pan Marcin Cukielt 1602, 482, s. 317; P Marcin Cukielt 1605, 477, s. 4; P Marcin Cukielt 1607, 477, s. 18; Marcin Cukielt 1608, 477, s. 22; Marcin Cukielt 1609, 477, s. 43; Marcinowego Cukieltowego thowarzysza 1609, 477, s. 49; Marcin Cukielt 1609, 477, s. 57; P Marcyn Czukelt 1610, 477, s. 63; Marcyn Cukielt 1611, 477, s. 65; Marcyn Cukielt 1613, 477, s. 90; marcina Cukielta 1613, 477, s. 97.