wzroście intensywności wyrażanych odczuć czy opinii: „ce n’est pas gênant, ce n’est pas excessif, c’est inacceptable” („to nie jest żenują-ce, to nie jest przesadne, to nie jest do zaakceptowania”);
2) powoływanie się na znane wszystkim postaci i zdarzenia historycz-ne, w celu przykucia uwagi słuchacza, co jest zresztą szczególnie ważne w przypadku komunikacji medialnej: „De toute façon, on ne peut pas imaginer dans notre société que l’on ne puisse pas repré-senter quelque chose qui appartient au patrimoine commun de l’humanité. Sinon, il y aurait pas eu de films de Scorsese, de cinéma de Scorsese, de euh: il y aurait pas y de films de Jean-Luc Godard et ça, évidemment, ça fonde notre patrimoine culturel (…)” („W każ-dym razie, nie można sobie wyobrazić w naszym społeczeństwie, aby nie było można prezentować czegoś, co należy do wspólnego dziedzictwa ludzkości. W przeciwnym razie, nie byłoby filmów Scorsese, kina Scorsese: nie byłoby filmów Jean-Luc Godard’a, a to, oczywiście, to stanowi nasze dziedzictwo kulturowe”);
3) wskazywanie na opozycje: „Le tabou qui interdit de représenter le prophète est un tabou pour les musulmans, mais ce n’est pas un ta-bou pour les non musulmans” („Tabu, które zabrania przedstawiać proroka jest tabu dla muzułmanów ale nie jest tabu dla niemuzuł-manów”); „On n’est pas au pays d’Ayatollah Khomeini, on est dans le pays de Zola et Voltaire, ce qui n’est pas pareil” („Nie jesteśmy w kraju Ajatollaha Chomeiniego, jesteśmy w kraju Zoli i Woltera, to nie to samo”);
4) posługiwanie się analogią: „(…) il y a un élément déterminant dans toute la république, c’est celui de l’égalité, l’égal respect de la dignité de chaque personne, or, en la circonstance, il y a une des dignités qui a été bafouée”;
5) uwzględnienie różnorodności punktów wiedzenia: „moi je suis laïc, je n’ai pas été blessé en tant que tel, mais je sais qu’il y a beaucoup de personnes qui se sont senties profondément blessées par cette façon don’t on a traité ce qui relève aussi d’une liberté fondamentale qui est la liberté de conscience”.
Studenci zwrócili również uwagę na logikę i spójność analizowanych wypo-wiedzi, na niaunsowanie znaczenia używanych słów, głównie dzięki licznym przysłówkom i przymiotnikom, oraz na ogromne znaczenie gestów.
Warto zauważyć, że większość preferowała styl Philippe’a Val, przy-pisując mu nadzwyczaj jasny sposób prezentowania poglądów, głównie dzięki bardzo obrazowym przykładom. Styl Mouloud’a Aounit preferowała tylko jedna studentka, przyznając, że jest bardziej zbliżony do jej osobistego stylu komunikacyjnego. Poza tym, nie bez znaczenia były dla niej jego po-glądy, a raczej ich zbieżność z własnymi poglądami.
Izabela Orchowska
110
Oczywiście tego typu uwrażliwianie na specyfikę francuskich praktyk dyskursywnych na podstawie dokładnej analizy nagrania wideo i przy uwzględnieniu osobistych preferencji studentów powinno odbywać się na zajęciach systematycznie i być połączone z zadaniami komunikacyjnymi, umożliwiającymi studentom stosowanie nowo zaobserwowanych praktyk dyskursywnych. W przeciwnym razie, niewielkie są szanse na to, aby studen-ci rozbudowali swoją kompetencję argumentacyjną w oparstuden-ciu o zaobserwo-wane strategie dyskursywne. Za przykład może tutaj posłużyć transkrypcja dyskusji zaprezentowana w aneksie.
Podsumowując, systematyczne uwrażliwianie studentów na kulturowy wymiar komunikacji w perspektywie podmiotowej powinno im ułatwić za-chowanie równowagi pomiędzy społecznie-kulturowo ukształtowanymi normami komunikacyjnymi a ich osobistą kreatywnością i oryginalnością w zakresie osobistego stylu komunikacyjnego. W konsekwencji, samodziel-ność komunikacyjna powinna oznaczać zdolsamodziel-ność do stawiania czoła wy-zwaniom komunikacyjnym nie tylko w zakresie realizacji celów pragmatycz-nych, ale także pomagać w wyrażaniu samych siebie jako osób o wielokultu-rowej tożsamości, czego brakuje w dyskursywnych praktykach argumenta-cyjnych większości naszych studentów.
Bibliografia
Bailly, D. 1998. Les mots de la didactique des langues. Paris: Ophrys.
Béal, Ch. 1993. „Les stratégies conversationnelles en français et en anglais. Conventions ou reflet de divergences culturelles profondes”. Langue française 98. 79-106.
Coste, D. i in. 2003. Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, naucza-nie, ocenianie. Warszawa: Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli. Kaplan, 1966. „Cultural thought patterns in intercultural education”.
Lan-guage Learning 16. 1-20.
Kerbrat-Orecchioni, C. 1990. Les interactions verbales. Paris: Colin.
Moeschler, J. 1985. Argumentation et Conversation: éléments pour une analyse pragmatique du discourse. Paris: Hatier-Credif.
Mullan, K. 2001. „How the French get engaged. An anlysis of French inte-ractional style”. Proceedings of the 2001 Conference of the Australian Liguistics Society (http://au.geocities.com/austlingsoc/proceedings/als2001.html) Tabakowska. 2001. Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Kraków:
Universitas.
Wilczyńska, W. 2001. „Autonomia jako przedmiot badań glottodydaktycz-nych”. Neofilolog 20. 6-12.
Wilczyńska, W. (red.). 2002. Autonomizacja w dydaktyce języków obcych. Doskona-lenie się w komunikacji ustnej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. Wlassoff, M. 1998. „La dissertation française vue de Pologne”. Le Français
Samodzielność komunikacyjna a kulturowy wymiar przyswajania…
111
Aneks
Dyskusja zarejestrowana w czasie egzaminu ustnego z praktycznej nauki języka francuskiego pomiędzy studentkami drugiego roku KJO UAM, dla której punktem wyjścia był temat: „Etes-vous pour ou contre l’art engagé? (Jesteś za czy przeciw sztuce zaangażowanej?)”:
1. APT1 moi je pense que l’artiste est une personne qui devrait exprimer ses sentiments
2. et je sais pas ses croyances (..) donc je pense qu’il n’y a pas de mal dans
3. l’art engagé (..) si l’artiste veut transmettre des messages ayant un caractère
4. engagé je pense qu’il peut pratiquer l’art engage
5. APT2 moi je partage ton opinion (.) je pense que l’art engagé c’est une manière de
6. s’exprimer librement (..)
7. EGT qu’est-ce que l’art engagé (.) pour vous?
8. APT1 euh : c’est l’art qui sert par exemple à soutenir certaines idées politiques
9. EGT est-ce qu’il y a d’autres domaines où l’on peut parler de l’art engagé? (1’)
10. la religion (.) par exemple?
11. APT2 je pense que oui (..) qu’est-ce que tu penses par exemple des caricatures de
12 Mahomet?
13. APT1 je pense que c’était de l’art engagé (.) l’auteur a exprimé ce qu’il a pensé
14. c’est ça je pense que l’artiste peut exprimer même si c’est illegal 15. APT2 je pense que l’art engagé représente la réalité par exemple si l’on
observe l’art
16. baroque on voit comment on vivait dans cette époque 17. APT1 oui (.) tout à fait (.) l’oeuvre reflète toujours la réalité d’une époque () 18. EGT et vous appréciez personnellement du cinéma engagé (.) qu’est-ce
que vous
19. pensez par exemple du cinéma engagé d’Andrzej Wajda? 20. APT1 je n’aime pas trop
21. EGT pourquoi?
22. APT1 je le trouve ennuyant (.) je pense que le cinéma de Las von Trier est plus intéressant