Strategie inwestowania

Cel oraz motywacje, jakimi inwestorzy kierowali się przy podejmowaniu SRI, ulegały w przeszłości ewolucji, natomiast strategie, jakie stosowali i nadal stosują w tym zakresie można uznać jako stałe. W literaturze zwykle wyróżnia się – zgod-nie ze wspomnianą wcześzgod-niej organizacją US SIF – trzy główne strategie:

− strategia selekcji (klasyfikacji),

− strategia aktywizmu akcjonariuszy,

− strategia inwestowania w społeczeństwo¹⁸.

Pierwsza z wymienionych, tj. strategia selekcji (screening), posiada znacze-nie podstawowe. Selekcja polega tu na włączaniu lub wykluczaniu znacze-niektórych rodzajów inwestycji na podstawie kryteriów: produktu, procesu lub behawioral-nych (zachowań przedsiębiorstw). Stosowanie ocen moralbehawioral-nych, społeczbehawioral-nych i/lub środowiskowych skutkuje przypisaniem – akceptowanym przez daną orga-nizację (towarzystwo) – rodzajom aktywności nazwy etyczny lub SRI. Liczba przyjmowanych i rozważanych w tym procesie kwestii zwykle bywa długa. Sto-sowane kryteria zarówno produktowe, procesowe, jak i behawioralne różnią się w przypadku poszczególnych organizacji, a zatem dla procesu selekcji charakte-rystyczne jest raczej podejście jednostkowe (np. do wykluczania określonych produktów jako przedmiotu inwestowania), a nie globalne.

Jak wspomniano, selekcja obejmuje zarówno wykluczanie, jak i włączanie określonych inwestycji do portfela inwestora. Wykluczanie, czyli tzw. selekcja ujemna (negative screening) może obejmować inwestycje służące realizacji określonego produktu (np. alkoholu, papierosów, broni), inwestycje służące

17 J. Sandberg, C. Juravle, T.M. Hedeström, J. Hamilton: Op. cit., s. 529.

18 US SIF and Responsible Investment US SIF: The Forum for Sustainable and Responsible Invest. http://ussif.org.

rozwojowi określonego sektora gospodarki (np. hazardu, energii jądrowej) lub też inwestycje, których realizacja narusza społeczne czy środowiskowe normy.

Wykluczenie na ogół jest motywowane chęcią niewspierania produktów lub działań, które naruszają określone religijne lub innej społeczne i/lub środowi-skowe wartości.

Stosowana przez inwestorów równocześnie selekcja pozytywna (positive screening) służy identyfikacji spółek, które spełniają bądź też przekraczają określo-ne standardy społeczokreślo-ne i/lub wykonawcze pod względem środowiskowym, lub też spółek, które są liderami w swoim sektorze (best in class). Selekcja pozytywna opie-ra się na zasadzie, zgodnie z którą inwestorzy SRI dążą do aktywnego wspieopie-rania spółek, których społeczne i środowiskowe udokumentowane osiągnięcia są zgodne ze standardami społecznej odpowiedzialności korporacji. Ogólną motywacją dla inwestorów jest tu zatem dążenie do ustanowienia i poprawy osiąganych standar-dów społecznych i środowiskowych w zakresie prowadzonej działalności spółek (sektorów). Klasyfikacja pozytywna jest przeprowadzana przez inwestorów na pod-stawie raportów społecznej odpowiedzialności biznesu (corporate social responsibi-lity – CSR) spółek, przedstawiających m.in. główne wskaźniki opracowane na pod-stawie ogólnie przyjętych standardów, np. GRI¹⁹.

Przyjmowane przez inwestorów SRI kryteria, zarówno w klasyfikacji nega-tywnej, jak i pozynega-tywnej, nie są stałe, tzn. ewoluują wraz ze zmianami w oto-czeniu. Przykładem może być odejście od wykluczania przez inwestorów SRI spółek pochodzących z krajów stosujących reżim polityczny z chwilą jego za-niechania i równocześnie wprowadzanie nowych kryteriów związanych, np. z emi-sją gazów cieplarnianych czy przestrzeganiem standardów pracy.

Dokonując klasyfikacji inwestycji, inwestorzy SRI mogą stosować również inne podejście, tj. tzw. klasyfikację tematyczną (thematic screening). Podejście to polega na wyborze spółek, które ze względu na rodzaj prowadzonej działalno-ści są uważane jako przyszłodziałalno-ściowe z punktu widzenia zrównoważonego rozwo-ju. Mogą to być spółki (przemysły) funkcjonujące w obszarze tzw. czystych technologii (clean tech), np. energii odnawialnej, zielonego transportu itd.

Biorąc pod uwagę, iż omawiane przemysły dopiero się rozwijają, fundusze SRI wykazują tendencję do lokowania większości swoich środków w mniej-szych spółkach oraz do większej zmienności lokat. Przyjmuje się, że rosnąca świadomość wpłynie na wzrost popytu na produkty (usługi) spółek omawianego obszaru i dobre wyniki ekonomiczne.

19 Global Reporting Initiative (GRI) publikuje jeden z najbardziej rozpowszechnionych standar-dów służących opracowaniu sprawozdawczości dotyczącej zrównoważonego rozwoju organiza-cji. GRI stara się, aby sprawozdawczość zrównoważona stała się rutynową czynnością, podob-nie jak sprawozdawczość finansowa organizacji.

Drugą z wymienionych strategii, obok strategii klasyfikacji, jest strategia aktywizmu akcjonariuszy (shareholder activism / engagement / advocacy). Sta-nowi ona w pewnym sensie rozwinięcie w stosunku do strategii klasyfikacji, gdyż nie służy już bezpośrednio budowie portfela inwestycyjnego (tak jak pierwsza ze strategii), a raczej na monitorowaniu przez akcjonariuszy działalno-ści spółek według przyjętych kryteriów oraz podejmowaniu różnorodnych dzia-łań (wywieraniu presji) wobec spółki, prowadzących do zmian w jej polityce i realizowanej działalności. Aktywizm akcjonariuszy można zatem traktować jako ciąg reakcji korzystających ze swoich praw akcjonariuszy na działalność spółki, mających na celu w szczególności wspieranie realizacji jej moralnych, etycznych i społecznych celów.

W literaturze przedmiotu podkreśla się, iż w porównaniu do samej tylko strategii klasyfikacji, od której raczej nie oczekuje się wpływu na zachowania spółki, strategia aktywizmu akcjonariuszy może być bardziej efektywna dla inwestorów, którzy dążą do znaczących zmian w spółce²⁰.

Aktywizm akcjonariuszy może przejawiać się w różnej formie, np. spotka-nia i dyskusje z zarządem, odpowiednie głosowanie na walnych zgromadzespotka-niach akcjonariuszy, składanie projektów uchwał w zakresie ładu korporacyjnego itd.

Oczywiście efekty zaangażowania akcjonariuszy są w praktyce trudne do wery-fikacji, szczególnie ujętej w skwantyfikowany sposób. Równocześnie należy pamiętać, iż o aktywizmie akcjonariuszy decyduje nie tylko ich kreatywność i determinacja, ale również przepisy prawne regulujące działalność spółek.

Trzecia z wymienionych strategii, tj. strategia inwestowania w społeczeń-stwo (community investing, socially directed investing lub cause-based inve-sting) polega na wspieraniu – poprzez inwestowanie – konkretnych celów (po-trzeb) lub aktywności mających pozytywny wpływ na społeczeństwo. Często są to inwestycje w ograniczanie skutków dokuczliwych problemów społecznych, np. skutków degradacji obszarów miejskich, ubóstwa na terenach wiejskich, niedorozwoju publicznej służby zdrowia itd. Inwestorzy z reguły akceptują (np.

5% i poniżej) stopę zwrotu lub nawet stopę zerową, a więc zgadzają się na odzy-skanie jedynie kapitału. Inwestorzy dążą w tym przypadku do zrealizowania trudno kwantyfikowalnej dywidendy w formie „społecznej stopy zwrotu” za-pewnianej przez pozytywne efekty społeczne, np. wybudowanie tanich miesz-kań, przychodni zdrowia, ośrodków opieki dziennej, miejsc pracy itd. Omawiane inwestycje mogą być realizowane w różnej formie, np. w USA poprzez specjal-ne instytucje, jak banki rozwoju daspecjal-nej społeczności (community development banks – CDB) czy kasy kredytowe. Należy tu mieć na uwadze, iż omawiana forma wsparcia pozostaje inwestowaniem, a nie udzielaniem darowizny.

20 G.R. Gay, J.A. Klaassen: Op. cit., s. 36.