KLASA BONITACYJNA grunty orne użytki zielone
L. p. Nazwa pomnika Opis pomnika
3. STRUKTURA FUNKCJONALNO – PRZESTRZENNA
3. 1. Struktura użytkowania gruntów.
TABELA 51: Gmina Świerczów użytkowanie gruntów w ha w 2019 roku64.
Użytki rolne w tym:
Razem
grunty orne sady łąki pastwiska
Lasy i grunty
leśne
Pozostałe grunty i nieużytki 6537,1714 5060,3993 36,1127 1285,2302 155,4292 3206,1241 1252,7646 Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Namysłowie, 2019.
Użytki rolne stanowią 59,45 % ogólnej powierzchni gminy, lasy i grunty leśne 29,16 %, a pozostałe grunty i nieużytki 11,39 %. Natomiast struktura użytków rolnych kształtuje się w następujący sposób:
grunty orne – 77,41 %;
sady – 0,55 %;
łąki – 19,66 %;
pastwiska – 2,38 %.
RYCINA 12: Gmina Świerczów – struktura użytkowania gruntów w 2019 roku65.
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Namysłowie, 2019.
64 Według ewidencji gruntów, 2019.
65 Według ewidencji gruntów, 2019.
46,02%
1,41%
0,33%
11,39%
11,69%
29,16%
grunty orne lasy i grunty leśne łąki pozostałe grunty pastwiska sady
TABELA 52: Gmina Świerczów – struktura użytkowania gruntów w 2017 roku (w %).
RYCINA 13: Gmina Świerczów – struktura użytkowania gruntów w 2017 roku w (%).
Źródło: GUS 2019.
Z powyższych tabeli i ryciny wynika, że struktura użytkowania gruntów w gminie Świerczów zasadniczo nie różni się od uwarunkowań charakteryzujących powiat namysłowski i całe województwo opolskie. W każdej z jednostek zdecydowanie dominują użytki rolne, których udział w gminie Świerczów jest nieco niższy od wskaźników przyporządkowanych dla powiatu i województwa. Podobnie udział lasów i gruntów leśnych na terenie gminy jest bardzo zbliżony do średnich w powiecie i województwie. Udział kategorii określonej jako „pozostałe grunty i nieużytki”, w skład których wchodzą między innymi: obszary zabudowy mieszkaniowej, tereny przemysłowe, drogi, tereny kolejowe, skwery, parki, wody powierzchniowe, stawy, rowy, nieużytki, itp., jest także zbliżony do obu porównywanych jednostek, aczkolwiek jest nieco wyższy, zwłaszcza w stosunku do województwa. Spośród użytków rolnych wszędzie zdecydowanie dominują grunty orne, przy czym w gminie Świerczów jest ich stosunkowo najmniej, podobnie jak pastwisk; wyraźnie wyższy jest zaś udział łąk.
0
TABELA 53: Gmina Świerczów – struktura użytkowania gruntów w 2019 roku66.
Wyszczególnienie Powierzchnia w ha Struktura w %
Grunty orne 5060,3993 46,02
Użytki zielone 1476,7721 13,43
Grunty pod stawami 435,5177 3,96
Rowy 87,4613 0,80
Wody powierzchniowe płynące 48,7195 0,44
Wody powierzchniowe stojące 1,7479 0,02
Lasy 3206,1241 29,16
Zadrzewienia i zakrzewienia 51,8664 0,47
Użytki ekologiczne – –
Użytki rolne zabudowane 179,7637 1,63
Tereny mieszkaniowe 23,9660 0,22
Tereny przemysłowe 0,5246 0,005
Inne tereny zabudowane 11,3415 0,10
Zurbanizowane tereny niezabudowane 2,5124 0,02
Tereny rekreacyjno – wypoczynkowe 61,1925 0,56
Użytki kopalne 3,3988 0,03
Drogi 309,3238 2,81
Tereny pod budowę dróg 0,0081 0,0001
Tereny kolejowe 14,2600 0,13
Inne tereny komunikacyjne 0,5700 0,01
Nieużytki 20,5804 0,19
Tereny różne 0,0100 0,0001
Suma 10996,060167 100,00
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Namysłowie, 2019.
66 Według ewidencji gruntów, 2019.
67 Powierzchnia ewidencyjna.
TABELA 54: Gmina Świerczów – struktura użytkowania gruntów według obrębów w ha w 2019 roku68.
Wyszczególnienie
Bąkowice Bielice Biestrzykowice Dąbrowa Gola Grodziec Kuźnica Dąbrowska Miejsce Miodary Osiek Duży Pieczyska Starościn Świerczów Wężowice Zbica
Grunty orne 671,67 125,08 647,72 780,98 189,79 133,81 150,90 493,64 305,50 134,86 77,74 351,00 574,96 317,54 105,23
Użytki zielone 131,08 65,09 116,62 169,62 57,80 44,61 16,57 194,74 77,38 36,86 93,56 233,67 162,26 38,99 37,93
Wody powierzchniowe69 1,00 1,62 1,28 15,68 – – 6,26 6,21 0,60 6,41 5,07 1,47 0,24 – 4,62
Grunty pod stawami – 85,91 0,60 75,26 – – 66,00 146,37 – – 61,28 0,10 – – –
Rowy 3,56 4,01 10,48 19,58 1,54 1,72 2,54 12,80 6,10 3,25 7,04 6,78 3,45 1,95 2,65
Lasy 140,38 106,74 54,48 392,00 418,02 19,88 31,48 69,38 818,35 46,80 377,61 321,79 183,27 211,51 14,44
Zadrzewienia i zakrzewienia 4,86 1,81 4,30 25,62 0,38 0,10 1,80 5,50 0,39 1,73 0,49 0,93 3,32 0,61 0,04
Użytki ekologiczne – – – – – – – – – – – – – – –
Użytki rolne zabudowane 18,65 3,32 17,26 31,53 7,98 5,08 3,72 15,52 16,81 3,90 4,27 17,20 24,87 4,96 4,66
Tereny mieszkaniowe 4,15 0,39 4,75 2,47 0,53 0,10 0,44 1,48 1,71 0,10 1,04 2,95 2,88 0,50 0,46
Tereny przemysłowe 0,01 – 0,02 0,01 0,01 – – 0,004 – – 0,01 0,004 0,46 0,003 –
Inne tereny zurbanizowane70 14,09 1,46 16,44 8,63 3,09 0,83 0,57 2,79 1,61 0,18 – 20,10 7,70 0,45 0,51
Drogi 27,64 9,43 25,23 54,73 15,33 9,75 9,19 27,76 33,10 7,52 12,57 24,34 31,22 15,83 5,69
Tereny kolejowe – – 5,15 9,11 – – – – – – – – – – –
Inne tereny komunikacyjne – – – 0,57 – – – – – – – – – – –
Nieużytki 0,85 2,26 1,59 5,84 – 0,01 0,18 3,23 0,12 2,06 0,51 3,54 0,08 0,02 0,29
Tereny różne – – – – – – – 0,01 – – – – – – –
Suma (ha) 1017,93 407,12 905,92 1591,64 694,47 215,89 289,65 979,44 1261,67 243,67 641,19 983,87 994,72 592,37 176,52 Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Namysłowie, 2019.
68 Według ewidencji gruntów, 2019.
69 Grupa ta oznacza: grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi i stojącymi.
70 Grupa ta oznacza: inne tereny zabudowane, zurbanizowane tereny niezabudowane, tereny rekreacyjno – wypoczynkowe i użytki kopalne.
TABELA 55: Gmina Świerczów – struktura użytkowania gruntów według obrębów w % w 2019 roku71 (I).
Wyszczególnienie
Bąkowice Bielice Biestrzykowice Dąbrowa Gola Grodziec Kuźnica Dąbrowska Miejsce Miodary Osiek Duży Pieczyska Starościn Świerczów Wężowice Zbica
Grunty orne 65,98 30,72 71,50 49,07 27,33 61,98 52,10 50,40 24,21 55,35 12,12 35,68 57,80 53,60 59,61
Użytki zielone 12,88 15,99 12,87 10,66 8,32 20,66 5,72 19,88 6,13 15,13 14,59 23,75 16,31 6,58 21,49
Wody powierzchniowe72 0,10 0,40 0,14 0,99 – – 2,16 0,63 0,05 2,63 0,79 0,15 0,02 – 2,62
Grunty pod stawami – 21,10 0,07 4,73 – – 22,79 14,94 – – 9,56 0,01 – – –
Rowy 0,35 0,98 1,16 1,23 0,22 0,80 0,88 1,31 0,48 1,33 1,10 0,69 0,35 0,33 1,50
Lasy 13,79 26,22 6,01 24,63 60,19 9,21 10,87 7,08 64,86 19,21 58,89 32,71 18,42 35,71 8,18
Zadrzewienia i zakrzewienia 0,48 0,44 0,47 1,61 0,05 0,05 0,62 0,56 0,03 0,71 0,08 0,09 0,33 0,10 0,02
Użytki ekologiczne – – – – – – – – – – – – – – –
Użytki rolne zabudowane 1,83 0,82 1,91 1,98 1,15 2,35 1,29 1,58 1,33 1,60 0,67 1,75 2,50 0,84 2,64
Tereny mieszkaniowe 0,41 0,10 0,52 0,16 0,08 0,05 0,15 0,15 0,14 0,04 0,16 0,30 0,29 0,08 0,26
Tereny przemysłowe 0,001 – 0,002 0,001 0,002 – – 0,0004 – – 0,001 0,0004 0,05 0,0005 –
Inne tereny zurbanizowane73 1,38 0,36 1,81 0,54 0,44 0,38 0,20 0,28 0,13 0,07 – 2,04 0,77 0,08 0,29
Drogi 2,72 2,32 2,78 3,44 2,21 4,52 3,17 2,83 2,62 3,09 1,96 2,47 3,14 2,67 3,22
Tereny kolejowe – – 0,57 0,57 – – – – – – – – – – –
Inne tereny komunikacyjne – – – 0,04 – – – – – – – – – – –
Nieużytki 0,08 0,56 0,18 0,37 – 0,005 0,06 0,33 0,01 0,84 0,08 0,36 0,01 0,003 0,16
Tereny różne – – – – – – – 0,001 – – – – – – –
Suma (%) 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Namysłowie, 2019.
71 Według ewidencji gruntów, 2019.
72 Grupa ta oznacza: grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi i stojącymi.
73 Grupa ta oznacza: inne tereny zabudowane, zurbanizowane tereny niezabudowane, tereny rekreacyjno – wypoczynkowe i użytki kopalne.
TABELA 56: Gmina Świerczów – struktura użytkowania gruntów według obrębów w % w 2019 roku74 (II) – udział w stosunku do ogólnej powierzchni danego użytku.
Wyszczególnienie
Bąkowice Bielice Biestrzykowice Dąbrowa Gola Grodziec Kuźnica Dąbrowska Miejsce Miodary Osiek Duży Pieczyska Starościn Świerczów Wężowice Zbica
Grunty orne 13,27 2,47 12,80 15,43 3,75 2,64 2,98 9,75 6,04 2,67 1,54 6,94 11,36 6,27 2,08
Użytki zielone 8,88 4,41 7,90 11,49 3,91 3,02 1,12 13,19 5,24 2,50 6,34 15,82 10,99 2,64 2,57
Wody powierzchniowe75 1,98 3,21 2,54 31,07 – – 12,39 12,31 1,20 12,70 10,05 2,92 0,48 – 9,15
Grunty pod stawami – 19,73 0,14 17,28 – – 15,15 33,61 – – 14,07 0,02 – – –
Rowy 4,07 4,58 11,98 22,39 1,76 1,97 2,91 14,64 6,97 3,72 8,05 7,75 3,95 2,23 3,03
Lasy 4,38 3,33 1,70 12,23 13,04 0,62 0,98 2,16 25,52 1,46 11,78 10,04 5,72 6,60 0,45
Zadrzewienia i zakrzewienia 9,36 3,49 8,28 49,39 0,73 0,19 3,47 10,60 0,75 3,34 0,94 1,79 6,40 1,18 0,08
Użytki ekologiczne – – – – – – – – – – – – – – –
Użytki rolne zabudowane 10,38 1,85 9,60 17,54 4,44 2,83 2,07 8,63 9,35 2,17 2,38 9,57 13,84 2,76 2,59
Tereny mieszkaniowe 17,34 1,63 19,83 10,32 2,22 0,43 1,84 6,19 7,12 0,42 4,34 12,29 12,03 2,09 1,91
Tereny przemysłowe 1,05 – 3,60 2,42 2,21 – – 0,69 – – 1,09 0,78 87,65 0,51 –
Inne tereny zurbanizowane76 17,96 1,86 20,95 11,00 3,94 1,06 0,73 3,56 2,05 0,23 – 25,62 9,81 0,57 0,65
Drogi 8,93 3,05 8,16 17,69 4,96 3,15 2,97 8,97 10,70 2,43 4,06 7,87 10,09 5,12 1,84
Tereny kolejowe – – 36,12 63,88 – – – – – – – – – – –
Inne tereny komunikacyjne – – – 100,00 – – – – – – – – – – –
Nieużytki 4,13 10,98 7,75 28,39 – 0,05 0,87 15,68 0,58 10,00 2,48 17,20 0,39 0,10 1,40
Tereny różne – – – – – – – 100,00 – – – – – – –
Udział (%) danego obrębu 9,26 3,70 8,24 14,47 6,32 1,96 2,63 8,91 11,47 2,22 5,83 8,95 9,05 5,39 1,61
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Namysłowie, 2019.
74 Według ewidencji gruntów, 2019.
75 Grupa ta oznacza: grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi i stojącymi.
76 Grupa ta oznacza: inne tereny zabudowane, zurbanizowane tereny niezabudowane, tereny rekreacyjno – wypoczynkowe i użytki kopalne.
Z powyższego zestawienia wynika, że największy odsetek użytków rolnych (grunty orne i użytki zielone) w stosunku do ogólnej powierzchni danego obrębu występuje na terenie obrębów: Biestrzykowice (84,37 %), Grodziec (82,64 %), Zbica (81,10 %), Bąkowice (78,86 %), Świerczów (74,11 %), Osiek Duży (70,47 %) i Miejsce (70,28 %), zaś najniższy w obrębach: Pieczyska (26,72 %), Miodary (30,35 %) i Gola (35,65 %). Największy odsetek terenów leśnych występuje na terenie obrębów: Miodary (64,86 %), Gola (60,19 %) i Pieczyska (58,89
%), zaś najniższy (poniżej 10 %) w obrębach: Biestrzykowice (6,01 %), Miejsce (7,08 %), Zbica (8,18 %) i Grodziec (9,21 %). Z powyższego zestawienia wynika również, że w każdym obrębie występują tereny leśne.
Najwięcej wód w postaci wód powierzchniowych płynących i stojących, stawów oraz rowów występuje na terenie obrębów: Kuźnica Dąbrowska (25,82 %), Bielice (22,48 %), Miejsce (16,89 %) i Pieczyska (11,45 %). W pozostałych obrębach wskaźnik ten wynosi mniej niż 10 %, a najniższy (poniżej 1 %) jest w obrębach: Gola (0,22
%), Wężowice (0,33 %), Świerczów (0,37 %), Bąkowice (0,45 %), Miodary (0,53 %), Grodziec (0,80 %) i Starościn (0,85 %). Największy odsetek terenów zabudowanych i zurbanizowanych, rozumianych jako: użytki rolne zabudowane, tereny mieszkaniowe, tereny przemysłowe oraz inne tereny zurbanizowane, występuje na terenie obrębów: Biestrzykowice (4,25 %), Starościn (4,09 %), Bąkowice (3,63 %), Świerczów (3,61 %) i Zbica (3,19 %). Za wyjątkiem Zbicy są to miejscowości o największej w gminie liczbie mieszkańców. W pozostałych obrębach wskaźnik ten wynosi mniej niż 3 %, a najniższy (poniżej 1 %) jest w obrębie Pieczyska (0,83 %).
Najwięcej terenów komunikacyjnych (drogi i tereny pod budowę dróg) występuje w obrębach: Grodziec (4,52 %), Dąbrowa (3,44 %), Zbica (3,22 %), Kuźnica Dąbrowska (3,17 %), Świerczów (3,14 %) i Osiek Duży (3,09 %). W pozostałych obrębach, za wyjątkiem Pieczyska (1,96 %), wskaźnik ten przekracza przynajmniej 2 %. Tereny kolejowe występują tylko w obrębach Biestrzykowice (0,57 %) i Dąbrowa (0,57 %). Najwięcej nieużytków i terenów różnych występuje w obrębach Osiek Duży (0,84 %) i Bielice (0,56 %), zaś najmniej, nawet poniżej 0,1
%, w obrębach: Wężowice (0,003 %), Grodziec (0,005 %), Świerczów (0,008 %), Miodary (0,01 %), Kuźnica Dąbrowska (0,06 %) i Bąkowice (0,08 %). Nieużytki występują w każdym obrębie za wyjątkiem Goli, zaś tereny różne są tylko w obrębie Miejsce.
Ostatnia z serii tabel prezentujących strukturę użytkowania gruntów w gminie Świerczów dotyczy odsetka użytków danej kategorii według obrębów w stosunku do ogólnej powierzchni tej kategorii w całej gminie. Na podstawie powyższych danych obserwujemy między innymi, że w największym terytorialnie sołectwie (obrębie) Dąbrowa, które zajmuje 14,47 % powierzchni całej gminy, zlokalizowanych jest najwięcej, bo: 15,43 % wszystkich gruntów ornych, 31,07 % z ogółu wód powierzchniowych, 22,39 % z ogółu rowów, 49,39 % z ogółu zadrzewień i zakrzewień, 17,54 % z ogółu użytków rolnych zabudowanych, 17,69 % z ogółu dróg, 63,88 % z ogółu terenów kolejowych, 100 % innych terenów komunikacyjnych oraz 28,39 % z ogółu nieużytków. W drugim co do wielkości obrębie – Miodarach (11,47 % powierzchni całej gminy) – zlokalizowanych jest 25,52 % wszystkich lasów. We wsi będącej siedzibą Gminy – Świerczowie – zlokalizowanych jest 87,65 % z ogółu terenów przemysłowych.
Ponadto: w Biestrzykowicach jest najwięcej (19,83 %) terenów mieszkaniowych, w Miejscu najwięcej (33,61 %) z ogółu stawów i 100 % terenów różnych, a w Starościnie najwięcej z ogółu użytków zielonych (15,82 %) oraz innych terenów zurbanizowanych (25,62 %).
3. 2. Struktura własnościowa gruntów.
Ponad połowa gruntów (58,70 %) na terenie gminy Świerczów jest własnością osób fizycznych, z czego aż 89,70
% to grunty wchodzące w skład gospodarstw rolnych. Własnością Skarbu Państwa jest 32,71 % gruntów, z czego najwięcej (88,55 % z ogółu gruntów państwowych) stanowią tereny w zarządzie Państwowych Gospodarstw Leśnych. Grunty komunalne stanowią tylko nieznaczną ilość (2,90 %) z ogółu gruntów w gminie Świerczów. Dość wyraźnie zaznaczone pozycje stanowią także grunty spółek prawa handlowego (4,91 %). Pozostałe pozycje zajmują grunty: powiatów (0,58 %), województw (0,14 %) oraz kościołów i związków wyznaniowych (0,05 %).
Łącznie grunty nie objęte własnością państwową lub samorządową obejmują 64,39 % z ogółu gruntów, a więc blisko 2/3 powierzchni gminy.
TABELA 57: Gmina Świerczów – własność gruntów w 2019 roku.
Wyszczególnienie Powierzchnia w ha77 Struktura w %
Grunty Skarbu Państwa ogółem 3597 32,71
Państwowe Gospodarstwa Leśne 3185 88,55
Zasób własności rolnej Skarbu Państwa 344 9,56
Pozostałe grunty Skarbu Państwa 68 1,89
Grunty województw 15 0,14
Grunty Powiatów 64 0,58
Grunty komunalne 319 2,90
Grunty osób fizycznych 6455 58,70
wchodzące w skład gospodarstw rolnych 5790 89,70
nie wchodzące w skład gospodarstw rolnych 665 10,30
Grunty spółek prawa handlowego 540 4,91
Grunty spółdzielni – –
Grunty kościołów, związków wyznaniowych 6 0,05
Grunty stowarzyszeń i partii politycznych – –
Grunty inne niż wymienione – –
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Namysłowie, 2019.
77 Powierzchnia ewidencyjna według ewidencji gruntów, 2019.
RYCINA 14: Gmina Świerczów – struktura własności gruntów w 2019 roku78.
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Starostwa Powiatowego w Namysłowie, 2019.
3. 3. Struktura przestrzenna.
Zasadniczą cechą struktury sieci osadniczej jest jej dość niski stopień rozproszenia, mający korzystny wpływ na kształtowanie warunków socjalno – bytowych społeczności wiejskiej. We wszystkich wsiach dominuje zabudowa zagrodowa znajdująca się w stanie technicznym średnim, a niekiedy złym. Podstawowym założeniem poprawy warunków mieszkaniowych jest zachowanie i modernizacja istniejących zasobów oraz realizacja nowego budownictwa mieszkaniowego. W miejscowościach położonych w północnej części gminy (Biestrzykowice, Miodary), czyli leżących najbliżej miasta Namysłów, oraz w innych większych wsiach (Bąkowice, Dąbrowa, Świerczów) od kilkunastu lat rozwija się zabudowa jednorodzinna, będąca konsekwencją ruchów migracyjnych miasto – wieś. Współczesna zabudowa powstaje głównie na obrzeżach wspomnianych wsi. W rejonie wsi położonych najbliżej kompleksów leśnych, w tym najmniejszych (np.: Osiek Duży), rozwija się zabudowa letniskowa i rezydencjonalna. Nieliczny program usługowy (głównie handel drobnotetaliczny), aczkolwiek wzbogacony usługami publicznymi (edukacja, kultura, służba zdrowia), będący pochodną potencjału demograficznego danej miejscowości, rozmieszczony jest w większości wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych. Same centra większych wsi tworzą dość zwartą, regularną zabudowę obustronną danych dróg.
Nie występują tu zabudowania mieszkaniowe wielorodzinne w formie kamienic. Zabudowania wielorodzinne w formie wyodrębnionych bloków (Bąkowice, Biestrzykowice, Dąbrowa, Gola, Starościnie, Świerczów) zlokalizowane są głównie na obrzeżach miejscowości. W centrach miejscowości wyróżniają się kościoły (Bąkowice, Biestrzykowice, Dąbrowa, Miejsce, Świerczów) wraz z historycznym otoczeniem, a układy Bąkowic, Biestrzykowic, Dąbrowy i Starościna uzupełniają zespoły pałacowe i dworskie. Pozostałe wsie (zwłaszcza Bielice, Kuźnica Dąbrowska, Osiek Duży, Pieczyska, Wężowice i Zbica) są zdecydowanie mniejsze terytorialnie, bez
78 Według ewidencji gruntów, 2019.
58,7%
29,0%
2,9%
3,1%
4,9%
0,7% 0,6%
0,2%
Grunty osób fizycznych Państwowe Gospodarstwa Leśne Grunty spółek prawa handlowego Własność rolna Skarbu Państwa
Grunty kom unalne Grunty województw i powiatów
Pozostałe grunty Skarbu Państwa Grunty kościołów
wykształconego centrum i wykazują większą zwartość zabudowy. Centrum miejscowości Świerczów (ul. Brzeska, głównie w rejonie ronda) tworzą przede wszystkim budynki użyteczności publicznej, zespoły zabytków architektury i budownictwa, wyodrębnione placówki usługowe, ciągi komunikacyjne (ulice) i piesze (chodniki), utwardzone place publiczne i parkingi. Istniejące zasoby zieleni urządzonej to niemal wyłącznie zabytkowe założenia parkowe (pałacowe i dworskie) zlokalizowane we wsiach: Bąkowice, Biestrzykowice, Dąbrowa i Starościn. Funkcje terenów rekreacyjnych, umożliwiających aktywny wypoczynek mieszkańcom (przede wszystkim dzieciom i młodzieży), pełnią tereny sportowe w Świerczowie (boisko sportowe, sala gimnastyczna i boiska przy placówkach szkolnych), tereny rekreacyjno – sportowe w Miodarach oraz boiska sportowe i wiejskie we wsiach: Bąkowice (w tym tak zwany „Orlik”), Biestrzykowice, Dąbrowa, Miejsce, Starościn i Zbica. Korytarzem ekologicznym na skalę ponadlokalną jest przepływająca wzdłuż południowych granic gminy rzeka Stobrawa i jej odnogi. Istnieje możliwość choć częściowego zagospodarowania jej brzegów na cele wypoczynkowe i rekreacyjne (ciągi piesze, ścieżki rowerowe, miejsca odpoczynku, punkty widokowe, itp.). Najbliższe otoczenia poszczególnych kompleksów stawów hodowlanych (Bielice, Dąbrowa, Kuźnica Dąbrowska, Miejsce, Pieczyska, Przygorzele) mogą również dodatkowo pełnić funkcje sportowo – rekreacyjne. System komunikacyjny tworzy jedynie sieć kołowa. Przez gminę przebiegają bezpośrednio 1 droga wojewódzka i 9 dróg powiatowych. Drogi te stanowią podstawowy układ komunikacyjny gminy, którego uzupełnieniem jest system 29 dróg gminnych.
Potencjał komunikacyjny i transportowy ma nieczynna obecnie linia kolejowa nr 301 relacji Opole – Namysłów, przebiegająca bezpośrednio przez Biestrzykowice i Dąbrowę. Wiodącą funkcję gospodarczą pełni jeszcze rolnictwo i leśnictwo. Funkcje towarzyszące i uzupełniające tworzą usługi i drobna wytwórczość, lokalizujące się przede wszystkim w Biestrzykowicach i Świerczowie. Nie występują tu większe zakłady produkcyjne, aczkolwiek predysponowane są ku temu tereny położone wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 454. Na jedynym udokumentowanym złożu kopalin (kruszywo naturalne) nie prowadzi się działalności górniczych. Wielkopowierzchniowe użytki rolne, tworzące zwarty kompleks w zachodniej, centralnej i północnej części gminy, w znacznej części o wysokich klasach bonitacyjnych, wykorzystywane są przede wszystkim jako grunty orne, rzadziej jako łąki i pastwiska.
Większe kompleksy łąk występują w południowej części gminy. Znaczącą dziedziną rolnictwa jest gospodarka rybacka prowadzona na kompleksach stawów hodowlanych zlokalizowanych we wschodniej i południowej części gminy. Wyraźny udział w strukturze powierzchni gminy (blisko 30 %) stanowią lasy, co stwarza korzystne warunki dla rozwoju usług turystyki i rekreacji. Tereny objęte ochroną w postaci Stobrawskiego Parku Krajobrazowego (południowa i wschodnia część gminy), Obszaru Chronionego Krajobrazu „Lasy Stobrawsko – Turawskie”
(północno – zachodnia i północno – wschodnia część gminy) i obszaru NATURA 2000 „Lasy Barucickie”
(północno – zachodnia część gminy) stanowią około 40 % powierzchni gminy.
3. 4. Struktura funkcjonalna.
Gmina Świerczów jest samorządową jednostką wiejską z wiodącą rolą sektora rolniczego (uprawy, hodowla, rybactwo). Uzupełniającą rolę pełnią sektory usługowy, produkcyjny i leśny. Szansę na przyszły rozwój ma przede wszystkim nadal sektor rolniczy, ale także produkcyjny (drobna wytwórczość na bazie przetwórstwa przemysłowego i rzemiosła produkcyjnego) i usługowy (w tym związany z turystyką i rekreacją). W wyniku analiz przeprowadzonych na podstawie zebranych materiałów inwentaryzacyjnych oraz na podstawie występujących powiązań komunikacyjnych i funkcjonalnych, można przyjąć następujący system obsługi ludności gminy:
Ośrodek gminny głównego poziomu obsługi o zasięgu lokalnym, obsługujący w zakresie usług ponadpodstawowych teren całej gminy – miejscowość Świerczów. Pełni ona funkcję administracyjną, stanowi ośrodek koncentracji mieszkalnictwa i usług dla ludności oraz obsługi rolnictwa i leśnictwa. Tym samym Świerczów pełni funkcję lokalnego centrum rozwoju, które jest istotnym czynnikiem wzrostu i kumuluje usługi oraz inne działalności gospodarcze w skali umożliwiającej społeczny i ekonomiczny rozwój sąsiadujących z nim
miejscowości. Funkcjami rozwojowymi Świerczowa są przede wszystkim funkcje produkcyjne, mieszkalnictwa oraz usługi rynkowe i nierynkowe.
Ośrodki pośredniego poziomu obsługi z poszerzonym programem usługowym, współpracujące z ośrodkiem gminnym – wsie: Bąkowice, Biestrzykowice, Dąbrowa, Miejsce i Starościn. Są to ośrodki stanowiące etap pośredni w kompleksowym systemie obsługi ludności, szczególnie w zakresie handlu oraz innych usług, w tym publicznych (kultura, sport, bezpieczeństwo publiczne), o odpowiednio dużej liczbie ludności w rejonie obsługi.
Funkcjami rozwojowymi tych miejscowości są funkcje: rolnictwa, mieszkalnictwa, produkcyjne (Biestrzykowice, Dąbrowa), a także usług rynkowych, w tym turystyki i rekreacji.
Pozostałe ośrodki (wsie elementarne), o funkcjach typowo rolniczych i leśnych, obsługujące ludność w podstawowym zakresie usług (większość nawet ich pozbawiona). Zaliczono do nich wsie: Bielice, Gola, Grodziec, Kuźnica Dąbrowska, Miodary, Osiek Duży, Pieczyska, Wężowice i Zbica. Funkcjami rozwojowymi tych miejscowości są funkcje: rolnictwa, leśnictwa i mieszkalnictwa, a także usług rynkowych w postaci turystyki i rekreacji.
TABELA 58: Gmina Świerczów – struktura funkcjonalna według miejscowości.
Miejscowość Funkcje podstawowe79 Funkcje uzupełniające (perspektywiczne)
Bąkowice rolnictwo, usługi turystyka i rekreacja
Bielice rolnictwo (rybactwo) turystyka i rekreacja
Biestrzykowice rolnictwo, usługi drobna, nieuciążliwa wytwórczość
Dąbrowa rolnictwo, usługi drobna, nieuciążliwa wytwórczość
Gola rolnictwo, leśnictwo bez zmian
Grodziec rolnictwo bez zmian
Kuźnica Dąbrowska rolnictwo (rybactwo) turystyka i rekreacja
Miejsce rolnictwo (rybactwo), usługi turystyka i rekreacja
Miodary rolnictwo, leśnictwo, usługi turystyka i rekreacja
Osiek Duży rolnictwo turystyka i rekreacja
Pieczyska rolnictwo (rybactwo), leśnictwo turystyka i rekreacja
Starościn rolnictwo, usługi turystyka i rekreacja
Świerczów usługi, rolnictwo, działalności produkcyjne bez zmian
Wężowice rolnictwo bez zmian
Zbica rolnictwo turystyka i rekreacja
Źródło: Opracowanie własne, 2019.
Należy podkreślić, że wraz z tendencją do tworzenia większych (wysokotowarowych) gospodarstw rolnych, a tym samym postępującą likwidacją czy ograniczeniem działalności gospodarstw rodzinnych, obecna funkcja rolnicza określona w większości miejscowości jako jedna z podstawowych, ograniczać się będzie przede wszystkim jako wiodąca w strukturze zagospodarowania przestrzeni (struktura przestrzenna) i nie będzie stanowić wiodącej funkcji ekonomicznej (źródło dochodów mieszkańców). W perspektywie najbliższych kilkunastu lat należy więc spodziewać się dalszego ograniczenia funkcji rolniczej jako głównego bądź nawet uzupełniającego źródła utrzymania miejscowej ludności. W miejscowościach, które nie mają predyspozycji do rozwoju funkcji produkcyjnych i usługowych, dominować będzie przede wszystkim funkcja mieszkaniowa.
79 Z pominięciem funkcji mieszkaniowej obecnej w każdej miejscowości.
3. 5. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego.
Gmina Świerczów objęta jest w całości obowiązującymi planami miejscowymi. Obecnie na terenie gminy obowiązują następujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (kolejność chronologiczna):
1. Uchwała nr IX/51/2003 Rady Gminy Świerczów z dnia 10 października 2003 roku w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Świerczów (Dziennik Urzędowy Województwa Opolskiego z dnia 11 grudnia 2003 roku, Nr 101, poz. 1924).
2. Uchwała nr IX/49/2007 Rady Gminy Świerczów z dnia 14 września 2007 roku w sprawie uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Świerczów (Dziennik Urzędowy Województwa Opolskiego z 2007 roku, Nr 81, poz. 2434).
3. Uchwała nr XIX/152/2012 Rady Gminy w Świerczowie z dnia 28 grudnia 2012 roku w sprawie w sprawie uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Świerczów dla wybranych terenów w obrębach geodezyjnych Bąkowice, Bielice, Biestrzykowice, Dąbrowa, Grodziec, Kuźnica Dąbrowska, Miejsce, Miodary, Osiek Duży, Pieczyska, Starościn, Świerczów, Wężowice i Zbica (Dziennik Urzędowy Województwa Opolskiego z dnia 05 lutego 2013 roku, poz. 402).
4. Uchwała nr XXVI/216/2013 Rady Gminy w Świerczowie z dnia 24 października 2013 roku w sprawie uchwalenia w sprawie uchwalenia zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Świerczów dla wybranych terenów w obrębach geodezyjnych Bąkowice, Biestrzykowice, Dąbrowa, Grodziec, Miejsce, Starościn i Świerczów (Dziennik Urzędowy Województwa Opolskiego z dnia 12 listopada 2013 roku, poz. 2485).
Plan miejscowy oznaczony pozycją nr 1 obejmuje obszar Gminy Świerczów w jej granicach administracyjnych (11035 ha). Podstawę prawną dla sporządzenia planu miejscowego stanowiła ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z 1994 roku. Plan miejscowy oznaczony pozycją nr 2 to zmiana planu miejscowego oznaczonego pozycją nr 1 dla wybranych terenów w obrębach Dąbrowa i Świerczów. Podstawę prawną dla sporządzenia planu miejscowego stanowiła ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 roku. Plan miejscowy oznaczony pozycją nr 3 to zmiana planu miejscowego oznaczonego pozycją nr 1 dla wybranych terenów w obrębach wyszczególnionych w tytule uchwały. Podstawę prawną dla sporządzenia planu miejscowego stanowiła ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 roku. Obszar objęty zmianą planu wynosił 164 ha. Plan miejscowy oznaczony pozycją nr 4 to zmiana planu miejscowego oznaczonego pozycją nr 1 dla wybranych terenów w obrębach wyszczególnionych w tytule uchwały. Podstawę prawną dla sporządzenia planu miejscowego stanowiła ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 roku. Obszar objęty zmianą planu wynosił 61 ha.
Uchwałą nr VI/48/2019 Rady Gminy Świerczów z dnia 28 lutego 2019 roku przyjęto Ocenę aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wraz z analizą zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy Świerczów. W wyniku dokonanej oceny uznano:
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Świerczów, przyjęte uchwałą nr XI–71–2011 Rady Gminy w Świerczowie z dnia 30 listopada 2011 roku, za częściowo nieaktualne pod względem formalno – prawnym oraz częściowo nieaktualne pod względem merytorycznym;
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Świerczów, przyjęty uchwałą nr IX/51/2003 Rady Gminy Świerczów z dnia 10 października 2003 roku, za nieaktualny pod względem formalno – prawnym i nieaktualny w większości pod względem merytorycznym;
Zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Świerczów, przyjętą uchwałą nr IX/49/2007 Rady Gminy Świerczów z dnia 14 września 2007 roku, za nieaktualną pod względem formalno – prawnym i częściowo nieaktualną pod względem merytorycznym;
Zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Świerczów dla wybranych terenów w obrębach geodezyjnych: Bąkowice, Bielice, Biestrzykowice, Dąbrowa, Grodziec, Kuźnica Dąbrowska, Miejsce, Miodary, Osiek Duży, Pieczyska, Starościn, Świerczów, Wężowice i Zbica, przyjętą uchwałą nr XIX/152/2012 Rady Gminy w Świerczowie z dnia 28 grudnia 2012 roku, za częściowo nieaktualną pod względem formalno – prawnym i częściowo nieaktualną pod względem merytorycznym;
Zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Świerczów dla wybranych terenów w obrębach geodezyjnych: Bąkowice, Biestrzykowice, Dąbrowa, Grodziec, Miejsce, Starościn i Świerczów, przyjętą uchwałą nr XXVI/216/2013 Rady Gminy w Świerczowie z dnia 24 października 2013 roku, za częściowo nieaktualną pod względem formalno – prawnym i częściowo nieaktualną pod względem merytorycznym.
Zgodnie z powyższym w przedmiotowej Ocenie... zaproponowano opracowanie nowego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Świerczów w jej granicach administracyjnych oraz opracowanie zmian planów miejscowych w formie nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego sporządzanych w granicach obrębów ewidencyjnych bądź – w zależności od potrzeb i możliwości finansowych Gminy – dla wybranych, „punkowych” rejonów gminy, wzorem planów miejscowych z 2007, 2012 i 2013 roku.