UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE i KULTUROWE

2. 1. Historia i osadnictwo⁵⁰.

Jedną z charakterystycznych cech krajobrazu w rejonie gminy Świerczów są piaszczyste wzniesienia. Okazałe, a zarazem malownicze wały morenowe cieszyły się szczególnie dużym zainteresowaniem człowieka już od czasu mezolitu. Zakładano tu obozowiska, osady oraz cmentarzyska. Suche, dobrze nasłonecznione oraz położone blisko wody pagórki, stanowiły korzystny teren dla starożytnych rolników, hodowców i myśliwych. W okolicach Bielic, Dąbrowy, Miejsca, Starościna i Świerczowa natrafiono tu na pozostałości osadnictwa prasłowiańskiej ludności kultury łużyckiej, przeworskiej i okresu wpływów rzymskich. Najliczniej występują ślady osadnictwa z okresu średniowiecza, a najcenniejszym znaleziskiem jest grodzisko wczesnośredniowieczne w Miejscu, które broniło przeprawy przez Stobrawę. Później z nieznanych przyczyn teren ten opustoszał.

Pierwsze źródła pisane, donoszące o istnieniu osad w obecnych granicach gminy, pochodzą z końca XIII oraz z początku XIV wieku. Kolejne wzmianki o zakładanych wsiach pojawiają się w XVII i XVIII wieku, a ostatnie w drugiej połowie XIX wieku. Zaznaczyć należy, że od okresu średniowiecza jako Świerczów rozumiano kompleks dóbr ziemskich, w skład których wchodził Świerczów i Miejsce (opidium Swerczow, Städtel – „miasteczko Świerczów”). Świadczy o tym wymienienie w 1300 roku miejscowości Swoyrzow, zlokalizowanej pomiędzy Golą i

„miasteczkiem Świerczów” (Miejscem), czyli dzisiejszą wieś gminną. Nazwa Świerczów powstała od przezwiska założyciela – Śwircza (świerszcza). W źródłach funkcjonują także nazwy: Swierczow, Swirczhow, Swirczew, Swoyrzow, Swierschow oraz Schwierz. Najstarsze informacje na temat Świerczowa pochodzą z XIII wieku. W 1294 roku wzmiankowano zamek książęcy, którego lokalizację niekiedy utożsamia się ze Świerczowem, prawdopodobnie chodzi jednak o Miejsce. Obie miejscowości były wówczas własnością księcia wrocławskiego Henryka V. Już w 1300 roku ośrodek pełnił funkcje militarne, wówczas to rezydował w miejscowości Lubnona kasztelan de Swirchow. Miejscowość była trzykrotnie lokowana – 1300, ante 1394 i 1497 roku. Pod koniec XIV wieku, w wyniku procesów rekolonizacyjnych, funkcjonował w dobrach dwór (Haus), jakaś forma grodziska, a wójtostwo posiadało na uposażeniu 2 i 1/3 młyna na Starej Stobrawie. W 1359 roku jako właściciel Świerczowa figurował w źródłach Witko ze Smogorzowa. Około 1360 roku w wykazie wsi zwolnionych od opłacania podatków na rzecz zamku namysłowskiego znalazł się Swirczow. W 1375 roku prawa własności do dóbr oraz pobliskiej Dąbrowy (Dammerow) posiadał Mikołaj Samborowic. Z XIV wieku posiadamy wzmianki potwierdzające posiadanie praw targowych. W 1441 roku miejscowość pojawia się po raz kolejny w źródłach, przy okazji konfliktu rycerzy Wischa i Jana Tzombera z Namysłowa, dotyczące nieuprawnionej sprzedaży soli w mieście. W XVI wieku (w latach 1505 – 1601) Świerczów znajdował się w posiadaniu ziemiańskiej rodziny hrabiowskiej Kotulińskich (von Kottolynsky). Cały ten okres upłynął pod znakiem „sporu piwnego” z Namysłowem. Właściciele Świerczowa próbowali wówczas uzyskać prawo do wyszynku piwa, co spowodowało opór mieszczaństwa namysłowskiego, a w konsekwencji wyroki starościńskie i królewskie chroniące monopol stolicy dystryktu w tym zakresie. Dopiero 21 lipca 1601 roku Rada Miasta Wrocław, pełniąca funkcję starosty ziemskiego księstwa, wydała wyrok zezwalający Kotulińskim na ważenie piwa, posiadania rzemieślników oraz targu solnego na terenie „miasteczka Świerczów”, a we wsiach: Biestrzykowice, Dąbrowa, Gola i Miodary przyznano prawo do jednego kowala, krawca, tkacza, szewca i piekarza. W 1615 roku z nazwy Städtel Schwirz zniknął drugi człon, odtąd jednoznacznie określano tą część dóbr jako Städtel (Miejsce). Podczas wojny trzydziestoletniej (1618 – 1648), w 1620 roku przez dobra Świerczów przeszło 14 chorągwi lisowczyków, powodując zniszczenia w Miejscu, Miodarach i Świerczowie. W połowie XVIII wieku Świerczów wchodził w skład dóbr księcia oławsko – bierutowskiego Karola Erdmanna

50 Na podstawie opracowań Gmina Świerczów (publikacja opracowana przez Gminę Świerczów w ramach projektu pn.

„Promocja turystyczna Gminy Świerczów poprzez wydanie folderu i mapy turystycznej”) oraz Gmina Świerczów – Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2012 – 2015 (Świerczów 2012).

Wirtemberskiego. W wyniku wojen śląskich ziemia świerczowska znalazła się pod panowaniem pruskim.

Przeprowadzono wówczas wiele zmian we wszystkich dziedzinach życia, które funkcjonowały do połowy XX wieku. W XIX wieku dobra były własnością hrabiowskiej rodziny von Wurtenben. Pozostałe miejscowości obecnej gminy stały się własnością zamożnych rodzin mieszczańskich, którzy wykorzystując sprzyjające warunki naturalne i koniunkturę gospodarczą bogacili się, lokując swoje fortuny między innymi w budowę rezydencji i gospodarstw, dzięki czemu do dziś można podziwiać zespoły pałacowo – parkowe w Bąkowicach, Biestrzykowicach, Miejscu i Starościnie. Ożywienia gospodarczego oczekiwano po wybudowaniu sieci dróg i linii kolejowej łączącej Opole z Namysłowem oraz elektryfikacji wsi. W wyniku reorganizacji administracyjnych 20 lutego 1874 roku utworzono Urząd Rejonowy Nr 26 w Świerczowie dla gmin wiejskich Świerczów i Miejsce. Dwie wojny światowe z pierwszej połowy XX wieku przyczyniły się do zastoju gospodarczego. W okresie II wojny światowej przy majątkach ziemskich powstały obozy pracy, w których przebywali jeńcy wojenni. W 1944 roku przez teren gminy przebiegał system umocnień ochraniających Wrocław czyli tak zwana Linia Barthold. Działania wojenne doprowadziły do zniszczenia wielu cennych zabytków, miedzy innymi spalone zostały pałac w Dąbrowie i dwór w Miodarach, a pozostałe pałace pozbawione zostały cennego wyposażenia. Obiekty sakralne w Miodarach, Starościnie i Świerczowie zostały rozebrane. Po II wojnie światowej na teren gminy Świerczów przybyli przesiedleńcy z terenów wschodniej i centralnej Polski. Po 1945 roku Świerczów znalazł się w granicach gminy Bąkowice. Gmina Świerczów została powołana uchwałą nr XVIII/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 06 grudnia 1972 roku, w sprawie utworzenia gmin w województwie opolskim. W jej skład wchodziły wówczas sołectwa: Bąkowice, Bielice, Biestrzykowice, Dąbrowa, Gola, Grodziec, Kuźnia Dąbrowska, Miejsce, Miodary, Osiek, Pieczyska, Starościn, Świerczów, Więżowite i Zbica. Obecnie, po przemianach ustrojowych z 1989 roku, gminę tworzy 11 sołectw: Bąkowice, Biestrzykowice, Dąbrowa, Gola, Grodziec, Miejsce, Miodary, Starościn, Świerczów, Wężowice i Zbica.

Osadnictwo w gminie należy do zwartych. Spowodowały to głównie korzystne uwarunkowania gruntowe.

Większość wsi zlokalizowana jest przy głównych drogach. Były to najczęściej powstałe już w średniowieczu popularne ulicówki, które późniejszy rozwój osadnictwa przekształcił w bardziej skomplikowane układy przestrzenne (np.: wieś wielodrożnica, ulicówka z folwarkiem). Układ typowych ulicówek do dnia dzisiejszego reprezentują wsie: Bąkowice, Gola, Grodziec, Miodary, Świerczów i Wężowice (częściowo rzędówka). W późniejszym okresie powstało także kilkanaście przysiółków oraz folwarków (przysiółki: Grabówka, Kuźnica Dąbrowska, Kuźnica Miodarska, Osiek Mały, Pieczyska, Przygorzele, Mała Kolonia, Zawada, Zorzów, folwarki:

Jaźwinka, Lipa, Tajwan, Zielony Las). W kilku wsiach znajdują lub znajdowały się zespoły dworskie z parkami i folwarkami (Biestrzykowice, Bąkowice, Dąbrowa, Starościn). Po 1945 roku uległy częściowej degradacji. Do dnia dzisiejszego wiele osad zachowało w planie wcześniejsze, genetyczne układy przestrzenne oparte na regularnej, rytmicznej, historycznie ukształtowanej zabudowie, tworzącej wraz z dominantami (pałace, dwory, kościoły, dzwonnice) charakterystyczne sylwety. Dotyczy to miejscowości: Bąkowice, Bielice, Biestrzykowice, Dąbrowa, Gola, Grodziec, Miejsce, Starościn i Świerczów. We wsi Miejsce do dzisiaj zachowały się przestrzenne założenia miejskie, zawierające zespoły budowlane rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych oraz pozostałości trzech fos: grodu, podgrodzia i fosy miejskiej. Poniżej przedstawiony jest rys historyczny najstarszych i zarazem obecnie największych miejscowości w gminie Świerczów:

BĄKOWICE:

Nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od przezwiska założyciela – Bąk. Jeszcze w XVI wieku funkcjonowała również nazwa Bąków. Miejscowość pojawia się w źródłach po raz pierwszy w 1353 roku (Bangk). W 1359 roku prawa własności do dóbr posiadał Witko ze Smogorzowa. Wieś zmieniała właścicieli w XV wieku, znajdując się w rękach przedstawicieli rodów rycerskich von Tschammer i von Bees. W XVI wieku, podobnie jak Świerczów,

miejscowość należała do rodziny Kotullinski. Cyprian Kotullinski baron von Jeltsch, właściciel Bąkowic, w 1620 roku został nawet starostą namysłowskiego okręgu sądowego. W 1578 roku miejscowość pojawia się w źródłach jako Bamkow, jednak w 1666 roku funkcjonowała już nazwa Bankowic. Pod koniec XVII wieku prawa własności do Bąkowic posiadała rodzina von Grelff und Liebenau, w latach 1720 – 1770 dobra przeszły w ręce rodziny von Pückler, a w latach 1770 – 1830 von Sandretzki. Od tych ostatnich majątek zakupił Franz Wilhelm Rupprecht. Od rodziny Rupprecht dobra odkupiła w 1905 roku Margerita Willert. Od lat 20–tych XX wieku do II wojny światowej majątek miał jeszcze dwóch właścicieli – rodzinę Pacullych i Franza Doms. Dobra znacjonalizowano w 1945 roku, tworząc Państwowe Gospodarstwo Rolne, które upadło w latach 90–tych XX wieku. Kościół funkcjonował tu już w średniowieczu, parafię erygowano w 1378 roku. Obecny zbudowano w latach 1837 – 1839. Założenie (pałac) barokowo – klasycystyczne powstało około 1800 roku, prawdopodobnie na miejscu wcześniejszej budowli rezydencjonalnej. Zabudowania gospodarcze i park krajobrazowy (wcześniej ogród barokowy) pochodzą z połowy XIX wieku. W 1874 roku utworzono w Bąkowicach Urząd Rejonowy dla miejscowości: Bąkowice, Bielice, Gola, Grodziec i Wężowice.

BIESTRZYKOWICE:

Etymologia nazwy wsi nie jest do końca pewna. Prawdopodobnie pochodzi od imienia założyciela, germańskiego Eckhard, Ekbert, lub słowiańskiego Biezstryk. Biestrzykowice pojawiają się w źródłach po raz pierwszy w 1265 roku jako Eckardi villa. W 1318 roku właścicielem dóbr był Jan von Schiltnerg. Z 1353 roku pochodzi zapiska zawierająca inną łacińską wariację nazwy Biestrzykowice – Eckerberthivilla. W XIV wieku prawa własności przeszły na Mikołaja Samborowica, następnie na rodzinę Ebersbach. W XVII wieku, podobnie jak wiele miejscowości w okolicy, Biestrzykowice należały do rodziny Kottulinskich von Jeltsch. W XVIII wieku prawa własności przejęła rodzina Frankenbergów, a w latach 1801 – 1823 księżna Luisa von Würtemberg. Później Biestrzykowice znalazły się w rękach rodziny barona von Richthofena, z której wywodził się Manfred, najsłynniejszy as lotnictwa z czasów I wojny światowej, oraz rodziny Braune i rodu von Garnier (1841 – 1945).

Zeslawizowana nazwa Biestrzykowice pojawia się już w 1845 roku. Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1376 roku, a w 1400 roku pojawia się parafia. W 1639 roku powstał renesansowy kościół murowany, który posiadał bogate wyposażenie przeniesione z kościoła drewnianego. Zespół pałacowy datowany jest na XVIII – XIX wiek. Na przełomie XIX i XX wieku majątek biestrzykowicki specjalizował się w wielu dziedzinach. Oprócz tradycyjnej uprawy zbóż działała tu gorzelnia, płatkarnia ziemniaków, młyn, tartak, hodowle: śląskich wołów, czerwonego bydła śląskiego, niemieckich świń szlachetnych, koni zimnokrwistych (reńsko – belgijskich). Uznana była na całym Śląsku hodowla oryginalnych nasion ozimego żyta, ozimego i jarego jęczmienia i ozimego rzepaku.

Prowadzone było laboratorium i oczyszczalnia nasion oraz ogród hodowlany.

DĄBROWA:

Nazwa wsi wywodzi się od słowa dąbrowa – las dębowy. Pierwsze informacje źródłowe na temat miejscowości pochodzą z początku XIII wirku. W najstarszym okresie Dąbrowa wchodziła w skład dóbr biskupów wrocławskich, a później księstwa wrocławskiego. W niejasnych okolicznościach przeszła jednak w ręce rodów rycerskich.

Dawny zespół dworski, pierwotnie był osadą plemienną, pochodzącą z około X – XII wieku. Świadczą o tym liczne wykopaliska archeologiczne. Osada spełniała także rolę cmentarzyska i miejsca kultu. Średniowieczna siedziba dworska znajdowała się na zapleczu (w pobliżu dzisiejszej Zlewni Mleka) na terenie parku. Wieś w XVI – XVII wieku należała do rodziny Kottulinskich von Jeltsch. Za czasów Kottulinskich wzniesiono w Dąbrowie dwór, przebudowany następnie na przełomie XVII i XVIII wieku przez von Prittwitzów na pałac, Część majątku, wraz z Kuźnicą Dąbrowską, przeszła w posiadanie Maksymiliana Hess von Stein (1590 – 1639). Był on mężem Anny z wpływowego rodu von Seidlitz. Dobra przejęła następnie rodzina von Prittwitz, a w 1792 roku Carl Ernest Lumfer.

Kolejnymi właścicielami Dąbrowy były rodziny Spiegel i von Heydebrand (1926 – 1945). Żołnierze Armii Czerwonej spalili pałac w 1945 roku, następnie rozebrano ruiny. Na tym miejscu wybudowano stojącą do dziś Szkołę Podstawową. Z ciekawych elementów topograficznych w Dąbrowie warto zwrócić uwagę na Wzgórze Cholery. Stanowi ono mogiłę zmarłych w 1873 roku podczas epidemii cholery 40 mieszkańców wsi. Około 1600 roku wybudowano kościół ewangelicki, który dobudowano do istniejącej wcześniej kaplicy św. Jadwigi. Park krajobrazowy został ukształtowany na początku XIX wieku. Wtedy też powstała szkoła katolicka, a ewangelicka istniała już dużo wcześniej. W latach 1866 – 1868 wybudowano linię kolejową Opole – Namysłów ze stacją w Dąbrowie. W 1874 roku utworzono Urząd Rejonowy dla gmin wiejskich Dąbrowa, Kuźnica Dąbrowska i Zbica.

GOLA:

Nazwa miejscowości wywodzi się od słowa gola, oznaczającego teren bezleśny, goły. Cecha ta, charakterystyczna dla otaczającego terenu, widoczna jest do dnia dzisiejszego, choć wieś zbliża się ku ścianie lasu, rosnącego od strony wsi Żaba. Wieś założona została w XIII wieku, w źródłach pisanych pojawia się w 1300 roku jako Gola. W średniowieczu należała do kompleksu dóbr Świerczów rodziny Kotulińskich, którzy po wygraniu sporu z miastem Namysłów uzyskali prawo do swobodnego ważenia piwa, posiadania rzemieślników oraz targu solnego. W Goli mogli utrzymywać jednego kowala, krawca, tkacza, szewca i piekarza. Na początku XVII wieku w Goli stanął drewniany kościół, wzmiankowany już w 1353 roku. W 1871 roku kościół rozebrano. Z ocalałych materiałów skonstruowano wieżę, pod dachem której znajdował się stary dzwon z wyrytą na nim datą 1611.

Dzwonnica ze względu na cenne wartości historyczne została przeniesiona do Muzeum Wsi Opolskiej w Bierkowicach. Po upadku miasteczka Świerczów wieś weszła w skład dominium Bąkowice. Od 1874 roku przynależała do Urzędu Rejonowego w Bąkowicach. Ewangelicka szkoła podstawowa wymieniana jest tu w 1770 roku. Szkoła katolicka powstała prawdopodobnie na początku XX wieku i kontynuowała nauczanie po 1945 roku.

GRODZIEC:

Nazwa miejscowości jako Grodys pojawia się w 1371 roku i pochodzi od wyrazu „grodziec” czyli „mniejszy gród”.

Prawdopodobnie od zamierzchłych czasów była blisko związana z majątkiem i parafią Bąkowice. Od wprowadzenia administracji w 1874 roku Grodziec przynależał do Urzędu Rejonowego w Bąkowicach.

MIEJSCE:

Nazwa miejscowości wywodzi się od staropolskiego wyrazu „miestce” – „mieśśce” (miastko), zdrobnienia od miasto. Wieś powstała w średniowieczu w ścisłym związku z pobliskim Świerczowem. W 1300 roku wzmiankowano gród kasztelański Świerczów. Był on usytuowany na północnym skraju dorzecza Stobrawy.

Stanowił prawdopodobnie ośrodek nowej, pogranicznej kasztelani książąt dolnośląskich, zlokalizowany wówczas na granicy z dobrami książąt opolskich. Nieopodal grodu, funkcjonującego prawdopodobnie w XIII – XVI wieku, zlokalizowana była osada. W 1294 roku określono ją jako Schwirschow, a w 1305 roku jako opidum Swirczow („miasteczko Świerczów”). Najprawdopodobniej w ówczesnej lokalizacji Miejsca pierwsza powstała osada wiejska, która dopiero w późniejszym czasie uzyskała prawa miejskie. Miasto lokowane było na prawie magdeburskim. Literatura wskazuje datę potwierdzającą prawa miejskie w 1497 roku. W XVI wieku Miejsce było wymieniane jako trzecie miasto ziemi namysłowskiej po Namysłowie i Rychtalu. Układ miejski oparty był na istniejącej zabudowie, a lokalizacja wynikała z uwarunkowań przyrodniczych oraz funkcji obronnych. Granicę miasta stanowiła fosa, poza nią zabudowa typu wiejskiego. Na terenie miasta znajdowała się dodatkowa fosa otaczająca dwór. Znaczące dla rozwoju miasta było przyznanie na początki XVII wieku prawa swobodnego warzenia piwa, osadzania rzemieślników i targu soli. W tym czasie kompleks dóbr Świerczów należał do rodziny

Kotulińskich. W 1565 roku zbudowano kościół o konstrukcji zrębowej. Po wojnie trzydziestoletniej (1618 – 1648), podczas której miejscowość spłonęła, długo nie podniosło się z ruin. W 1654 roku Miejsce liczyło zaledwie 18 małych domów. Ośrodek osadniczy nigdy już nie zdołał osiągnąć rangi miasta, a jedynym świadectwem podejmowanych w tym zakresie prób jest obecna nazwa Miejsce. Po raz pierwszy pojawiła się ona w źródłach w 1666 roku – Städtel, a nazwa Schwirtz zanikła. Natomiast w XIX wieku (1845 rok) występowała już w formie zeslawizowanej – Mieysce. Na przełomie XVI i XVII wieku datowana jest budowa dworu, która mogła wynikać z uzyskanych przywilejów miejskich i zgody na ufortyfikowanie miejscowości. Dwór pierwotnie powstał jako obiekt o funkcjach obronnych. Kolejne przebudowy nadały mu dzisiejszy skromniejszy wystrój elewacji o charakterze późnoklasycystycznym. W 1700 roku powstała ewangelicka szkoła podstawowa. W XVIII wieku Miejsce zamieszkiwała spora grupa Żydów, którzy już w 1780 roku wybudowali synagogę drewnianą, a w 1810 roku murowaną. W 1787 roku gmina żydowska zakupiła teren pod cmentarz. Kirkut istniał już wcześniej, a najstarsze udokumentowane nagrobki pochodzą z 1771 i 1772 roku. Mała autonomia i uzależnienie od Namysłowa powstrzymało swobodny rozwój i wzrost znaczenia miejscowości co doprowadziło w 1813 roku do złożenia urzędu przez ówczesnego Burmistrza i przyłączenie byłego miasteczka do wsi o tej samej nazwie. Od 1874 roku po utworzeniu Urzędu Rejonowego w Świerczowie Miejsce weszło w jego skład.

MIODARY:

Nazwa wsi wywodzi się od słowa „miodziarze”. Mieszkali tam ludzie zbierający miód, prawdopodobnie była to wieś służebna. W źródłach pojawia się już w 1267 roku jako Modare. W dokumentach wymieniana od 1382 roku pod niemiecką nazwą Höningern, a w 1595 roku jako Honigerdorf, natomiast wcześniej, bo w 1564 roku pojawiła się ponownie w zeslawizowanej formie Medar. Wieś w średniowieczu należała do kompleksu dóbr Świerczów i aż do XVII wieku była w rękach rodziny Kotulińskich. W czasie wojny trzydziestoletniej (1618 – 1648) bardzo ucierpiała. W 1693 roku powstała parafia ewangelicka, do której należała większość miejscowości obecnej gminy Świerczów. Od 1742 roku prowadzono naukę w szkole ewangelickiej. W 1787 roku zbudowano kościół, gdzie odbywały się nabożeństwa w języku polskim. Kościół ten rozebrano w latach 50–tych XX wieku. W I połowie XVIII wieku dominium w Miodarach było własnością barona von Prittwitz, a od 1785 roku majątek należał do dóbr Calruhe, do książąt Württemberskich i w rękach tej rodziny pozostawał aż do końca lat 20–tych XX wieku. W 1825 roku powstał dwór właścicieli majątku ziemskiego, zniszczony w 1945 roku. Już w latach 60–tych XX wieku z budynku zostały tylko mury obwodowe. We wsi oprócz majątku wymieniano także cegielnię, folwark i wiatrak. W 1898 roku wybudowano gorzelnię i mleczarnię parową. W latach 1917 – 1921 działała na terenie Miodar płatkarnia ziemniaków, a od 1917 roku w majątku było bydło zarodowe śląskiego czarno – białego bydła nizinnego.

STAROŚCIN:

Ślady pobytu człowieka na terenie dzisiejszego Starościna odnaleziono na wydmach tuż za wsią.

Zidentyfikowano tu osady z okresu mezolitu, epoki żelaza, kultury łużyckiej i wczesnego średniowiecza. Nazwa miejscowości wywodzi się prawdopodobnie od nazwy osobowej Starosta. Po raz pierwszy pojawia się w źródłach w 1353 roku jako Stareczendorff. W 1394 roku wymieniana jest w podobnej formie – Starastendorf. Na płaskim wzniesieniu w pobliżu masywu leśnego, jakim wtedy były okolice Dąbrowy, prawdopodobnie założono w końcu XIV wieku lub na początku XV wieku dworek letni (obecnie dziedziniec RSP), a raczej zameczek myśliwski stanowiący rezydencję starosty wrocławskiego i jego gości. Dworek był zaczątkiem wsi Starościn. W 1479 roku właścicielem Starościna był Henryk Mikołaj Jankewitz, zwany Colla, starosta wrocławski rezydujący w Namysłowie. Za jego czasów w miejscu dworu myśliwskiego wzniesiono wieżę mieszkalną, zwaną także zamkiem. Po śmierci starosty wrocławskiego w 1537 roku Starościn nabył Jan Stwoliński, następnie dobra

przeszły w posiadanie Georga Dreske. W 1604 roku wdowa po Georgu zbyła dobra starościńskie na rzecz Konrada Saurma von Jeltsch. W posiadaniu tej rodziny dobra pozostawały aż do końca II wojny światowej.

Rozbudowali oni i zmodernizowali pałac, park i zabudowania folwarczne. W XIX wieku do majątku oprócz Starościna należały: Mała Kolonia, Wielka Kolonia, Osiek, Pieczyska i Siemysłów. W Starościnie był pałac, wolny folwark z gorzelnią, a ponadto około 90 domów. Po reformach szkolnych w 1765 roku utworzono szkołę ewangelicką. Szkoła katolicka istniała dopiero od 1912 roku. W 1874 roku utworzono w Starościnie Urząd Rejonowy, który obejmował wspomniane wyżej miejscowości aż do 1945 roku. W latach 1928 – 1929 zbudowano naprzeciw Dominium ewangelicki kościół, który rozebrano w latach 50–tych XX wieku. W okresie II wojny światowej zbudowano system umocnień przeciwczołgowych i bunkrów tworzących Linię Bartholda. W Starościnie przebywała większość budowniczych tejże linii. W 1944 roku w starościńskim pałacu znajdowała się jedna z 80 skrytek Dolnośląskiego Konserwatora Zabytków (tak zwana lista Grundmanna), gdzie ukryto najcenniejsze zbiory biblioteki Politechniki i Uniwersytetu Wrocławskiego, odnalezione i zabezpieczone po wojnie. Do wsi należą dzisiaj przysiółki Górzyna i Mała Kolonia.

ŚWIERCZÓW:

Historię Świerczowa należy łączyć z dzisiejszą wsią Miejsce. Miejscowość ta do XVII wieku istniała pod nazwa Świerczów (Swircow). Pierwotna wieś była lokowana na prawie niemieckim i wzmiankowana już od XIII wieku. Ze źródeł wywnioskować można, że w 1294 roku we wsi znajdował się zamek książęcy. 100 lat później, w XIV wieku, Świerczów wspomniany został jako miejscowość posiadająca wówczas prawa targowe. Znany jest również dokument pochodzący z 1441 roku dotyczący sporu między ówczesnym panem Świerczowa o nazwisku Wisch zwanym Hansem, a Tzomberem z Namysłowa. Czego spór dotyczył nie wiadomo, natomiast wiadomo, że obaj związani byli współpracą z nieodległym Namysłowem. Ze względu na bliskość tego miasta mieszkańcy Świerczowa zawsze utrzymywali z nim poważne i bardzo ożywione kontakty. Znany jest także fakt, że w latach 1505 – 1601 Świerczów znajdował się pod rządami właściciela ziemskiego hrabiego Kotulińskiego i jego rodziny oraz, że w owym czasie czyniono starania o nadanie Świerczowowi praw miejskich jednak spełzły one na niczym i miejscowość pozostała wsią. Częste wojny, pożary, zarazy i inne kataklizmy spowodowały upadek miasteczka, które już jako wieś powstało w niewielkiej odległości od wcześniejszej lokalizacji. Od XVIII wieku następuje

Historię Świerczowa należy łączyć z dzisiejszą wsią Miejsce. Miejscowość ta do XVII wieku istniała pod nazwa Świerczów (Swircow). Pierwotna wieś była lokowana na prawie niemieckim i wzmiankowana już od XIII wieku. Ze źródeł wywnioskować można, że w 1294 roku we wsi znajdował się zamek książęcy. 100 lat później, w XIV wieku, Świerczów wspomniany został jako miejscowość posiadająca wówczas prawa targowe. Znany jest również dokument pochodzący z 1441 roku dotyczący sporu między ówczesnym panem Świerczowa o nazwisku Wisch zwanym Hansem, a Tzomberem z Namysłowa. Czego spór dotyczył nie wiadomo, natomiast wiadomo, że obaj związani byli współpracą z nieodległym Namysłowem. Ze względu na bliskość tego miasta mieszkańcy Świerczowa zawsze utrzymywali z nim poważne i bardzo ożywione kontakty. Znany jest także fakt, że w latach 1505 – 1601 Świerczów znajdował się pod rządami właściciela ziemskiego hrabiego Kotulińskiego i jego rodziny oraz, że w owym czasie czyniono starania o nadanie Świerczowowi praw miejskich jednak spełzły one na niczym i miejscowość pozostała wsią. Częste wojny, pożary, zarazy i inne kataklizmy spowodowały upadek miasteczka, które już jako wieś powstało w niewielkiej odległości od wcześniejszej lokalizacji. Od XVIII wieku następuje