Struktura i funkcje systemu informacyjnego rachunkowo ci

System informacyjny rachunkowo ci w przedsi biorstwie ogólnie nastawiony jest na obja nianie efektywno ci obrotu kapita em anga owanym w przedsi biorstwie. System rachunkowo ci rozwija si i zmienia pod wp yw zmian w otoczeniu, wzrostu dynamiki otoczenia, post pem naukowo technicznym a tak e z uwzgl dnieniem uwarunkowa kulturowych krajów lub regionów wiata. Rachunkowo postrzegana w sposób systemowy i zintegrowany mo na zdefiniowa jako uniwersalny, elastyczny, podmiotowy, zdeterminowany metod bilansow – a zorientowany na potrzeby racjonalnego zarz dzania i rozrachunku odpowiedzialno ci – system informacyjno-kontrolny, którego przedmiotem s skierowane retrospektywnie i prospektywnie identyfikacja, pomiar, analiza zjawisk gospodarczych i komunikowanie o tych zjawiskach oraz wyst puj cych mi dzy nimi relacjach, w zakresie ca okszta tu warto ciowo wymiernej dzia alno ci gospodarczej podmiotu, tj. realizowanych przez ten podmiot – w powi zaniu z otoczeniem – procesów obejmuj cych: powstawanie, przep yw i podzia warto ci materialnych oraz wynikaj ce st d rozrachunki z innymi podmiotami gospodarczymi.¹⁶⁵

System rachunkowo ci w przedsi biorstwie dzia aj cym w gospodarce rynkowej sk ada si z dwóch podsystemów: rachunkowo ci finansowej oraz rachunkowo ci zarz dczej. Podsystemy te s ze sob powi zane przez elementy wspólne. Dekompozycja systemu rachunkowo ci na podsystemy zorientowane na ró nych odbiorców utworzy a jeden z kierunków bada w ramach podej cia u ytkownika wyró nionego w ameryka skiej teorii rachunkowo ci.¹⁶⁶ W ostatnich latach orientacja obu podsystemów na pomiar i wzrost warto ci dla klienta i akcjonariuszy w d ugim okresie znacznie zwi ksza stopie

165 Burzym E., Rola i funkcje rachunkowo ci w roku 2000, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowo ci”, t. 45 (101), SKwP, Warszawa 2008, str. 33

166 I. Soba ska, Jedno systemu rachunkowo ci, Zeszyty teoretyczne rachunkowo ci tom 66(122), SKwP Warszawa 2012, str 183

zintegrowania obu podsystemów¹⁶⁷. Rachunkowo finansowa tworzy informacje dla wielu grup u ytkowników zewn trznych takich jak inwestorzy, wierzyciele, pracownicy, doradcy finansowi, którzy s zainteresowani sytuacj finansow podmiotów gospodarczych dzia aj cych na rynkach kapita owych oraz organy podatkowe.¹⁶⁸

Brytyjski Instytut Rachunkowo ci Zarz dczej (Chartered Institute of management Accountants - CIMA) definiuje krótko rachunkowo zarz dcz jako po czenie rachunkowo ci, finansów i zarz dzania z wiod cymi metodami niezb dne do prowadzenia dobrze prosperuj cego przedsi biorstwa. ¹⁶⁹ W pe nej definicji rachunkowo zarz dcza to zastosowanie zasad rachunkowo ci i zarz dzania finansami do tworzenia, ochrony, zachowania i wzrostu warto ci dla interesariuszy organizacji nastawionych na zysk jak i organizacji non- profit w sektorze prywatnym i publicznym. Rachunkowo zarz dcza jest integraln cz ci zarz dzania. Wymaga ona identyfikacji, generowania, prezentacji, interpretacji i u ycia odpowiednich informacji w celu:

1. Informowania o strategicznych decyzjach i fomu owania strategii biznesowych 2. Planowania d ugo, rednio i krótkookresowego

3. Okre lenia struktury kapita u i róde jego finansowania

4. Projektowania strategii wynagradzania kadry zarz dzaj cej i akcjonariuszy 5. Powiadamiania o decyzjach operacyjnych

6. Kontrolowania operacji i zapewnienia efektywnego wykorzystania zasobów 7. Pomiaru i prezentacji finansowych i niefinansowych miar efektywno ci na

potrzeby zarz du oraz interesariuszy

8. Ochrony aktywów materialnych i niematerialnych

9. Wdro enie zasad adu korporacyjnego, zarz dzania ryzykiem i kontroli wewn trznej170

167 I. Soba ska, Nowa orientacja systemu rachunkowo ci w praktyce polskiej w kontek cie wdra ania

MSR/MSSF, [w:] T.Cebrowska, A. Kowalik, R. St pie (red.) Rachunkowo wczoraj, dzi , jutro, Warszawa 2007

168 I. Soba ska, Rachunkowo zarz dcza. Podej cie operacyjne i strategiczne. CH. Beck , Warszawa 2010, str. 73

169http://www.cimaglobal.com/About-us/What-is-management-accounting/ 2014-07-21

170 The Chartered Institute of management Accountants, CIMA Official Terminology, Amsterdam, Boston, Heidelberg, London, New York, Oxford, Paris, San Diego, San Francisco, Singapore, Sydney, Tokyo 2005 Str 19

103

Definicja rachunkowo ci zarz dczej sformu owana przez IMA (Institut of management Accountant ) opracowana na nowo w 2008 roku brzmi nast puj co: Rachunkowo zarz dcza jest profesja która obejmuje partnerstwo w zarz dzaniu, podejmowaniu decyzji, planowaniu oraz systemowym zarz dzaniu wydajno ci a tak e dostarczanie wiedzy eksperckiej w sprawozdawczo ci i kontroli finansowej w celu wsparcia zarz du w formu owaniu i implementacji strategii dla organizacji171.

Powy sze definicje odzwierciedla now rol specjalisty rachunkowo ci zarz dczej, który w cuchu warto ci informacji w przedsi biorstwie odpowiedzialny jest za stworzenie koncepcyjnych ram dla konwersji danych w informacje oraz bycie strategicznym partnerem biznesowym wzd ca ego cucha warto ci¹⁷² przedstawionego na rysunku 2.10.

Rysunek 2.10. cuch warto ci informacji

ród o: www.imanet.org, Definition of management accounting, Institute of management Accountants, Montvale 2008,

W polskoj zycznej literaturze mo na znale obja nienie, e w praktyce rachunkowo zarz dcza stanowi sformalizowany system pomiaru, gromadzenie, analizowania, transformowania danych finansowych i niefinansowych oraz ich przekazywania strukturom decyzyjnym w celu wspomagania i koordynowania efektów podejmowanych dzia dla zrealizowania zdefiniowanego w strategii celu podmiotu gospodarczego. System rachunkowo ci uznawany jest za centralny system informacji biznesowych¹⁷³.

171www.imanet.org, Definition of management accounting, Institute of management Accountants, Montvale 2008, str. 2

172www.imanet.org, Definition of management accounting, Institute of management Accountants, Montvale 2008, str. 3

173 I. Soba ska, Rachunkowo zarz dcza. Podej cie operacyjne i strategiczne. CH. Beck , Warszawa 2010, str. 77

Rachunkowo zarz dcza okre lana jest równie jako rachunkowo dla potrzeb planowania i kontroli, której celem jest zapewnienie wewn trznej sprawozdawczo ci dla menad erów, którzy stosuj t informacj przy planowaniu i sterowaniu rutynowymi operacjami a tak e przy podejmowaniu nierutynowych decyzji i formu owaniu wi kszych planów i kierunków dzia ania. 174 Dzi ki informacjom finansowym i niefinansowym zgromadzonym przez system rachunkowo ci zarz dczej mo liwe jest zbudowanie systemu motywowania, który jest stosowany do nagradzania pracowników na ka dym poziomie zarz dzania w przedsi biorstwie za osi gni te wyniki zwi kszaj ce warto przedsi biorstwa i realizacj jego strategii. Kompleksowo systemu rachunkowo ci zarz dczej przejawia si mi dzy innymi poprzez wykorzystanie informacji z tego systemu w planowaniu, kontroli i koordynowaniu dzia w krótkim i

ugim okresie oraz do oceny dokona pracowników.

Rachunkowo zarz dcza pe ni w przedsi biorstwie funkcj dostawcy informacji oraz motywatora dla managerów na wszystkich szczeblach zarz dzania a tak e wszystkich pracowników maj cych wp yw na przysz przedsi biorstwa. Funkcje te s realizowane s poprzez realizacj nast puj cych zada szczegó owych¹⁷⁵:

1. Pomiar kosztów i ocena rentowno ci wszystkich wyró nionych w przedsi biorstwie obiektów, którymi interesuj si menagerowie i pracownicy. Obiektami mog by : proces, produkt, podzespó , detal, us uga, projekt, etap prac w umowach d ugoterminowych, jednostka organizacyjna, kana dystrybucji, klient, rynek, obszar geograficzny, cuch warto ci produktu, dostawca w cuchu dostawców itd. Pomiar i ocena rentowno ci obiektów umo liwia ocen dokona osób odpowiedzialnych za wyodr bnione obiekty i odpowiedniego ich motywowania.

2. Sporz dzanie rachunków alternatywnych kierunków dzia oraz analizowanie ich wp ywu na wynik bie cego oraz przysz ych okresów. Dzi ki tym informacjom mo liwe jest podejmowanie efektywnych decyzji w nast puj cych problemach decyzyjnych:

a. Jakie produkty i us ugi nale y wytwarza

174 A. Szychta, Procesowe ukierunkowanie wspó czesnej rachunkowo ci zarz dczej. Zeszyty Teoretyczne Rachunkowo ci, tom 44 (100) SKwP Warszawa 2008, str 227

175 I. Soba ska, Rachunkowo zarz dcza. Podej cie operacyjne i strategiczne. CH. Beck , Warszawa 2010, str. 78-79

105

b. Które z nowych techniki zastosowa do produkcji i projektowania

c. Identyfikacja procesów, które powinny by wyeliminowane poniewa nie tworz warto ci dla klienta

d. Wyznaczenie procesów, które powinny by zlecone na zewn trz (outsourcing)

e. Wybór odpowiednich form dystrybucji

f. Wybór udoskonale , które powinny by wdro one

g. Wybór kraju, w którym b wytwarzane wyroby, komponenty lub us ugi 3. Dostarczanie informacji do procesów planowania i kontroli oraz ich koordynowanie w czasie (decyzje operacyjne i strategiczne) oraz w przestrzeni ( zgodnie ze struktur organizacyjn oraz relacjami mi dzyorganizacyjnymi).

2.2.2 Wp yw uwarunkowa sytuacyjnych na system rachunkowo ci