Wp yw uwarunkowa sytuacyjnych na system rachunkowo ci zarz dczejzarz dczej

Zgodnie z podej ciem systemowym rachunkowo jest kszta towana przez rodowisko, w którym funkcjonuje i zmienia si wraz ze zmian otoczenia. Rola, pe niona przez rachunkowo w gospodarce danego kraju, jest sytuacyjnie uwarunkowana. Zale y ona nie tylko od poziomu rozwoju gospodarczego, ale tak e od czynników ustrojowych i od funkcjonuj cego w tym kraju systemu spo eczno-gospodarczego¹⁷⁶

Rachunkowo zarz dcza tak jak pozosta e obszary zarz dzania organizacjami podlega silnym wp ywom procesów globalizacji dzia alno ci gospodarczej. W zwi zku z tym wyst puje w pewnym stopniu zbie no w zastosowaniu metod i narz dzi rachunkowo ci zarz dczej w przedsi biorstwach dzia aj cych w skali globalnej mimo ró nego podej cia do rachunkowo ci i jej funkcji w zarz dzaniu przedsi biorstwem.¹⁷⁷ Konwergencja metod rachunkowo ci zarz dczej jest coraz wi ksza w miar post pu procesu

176Burzym E., Spo eczna funkcja rachunkowo ci, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowo ci”, t. 45 (101), SKwP, Warszawa 2008, str. 72

177 T. Sheridan management accounting in Global European Corporations: Anglophone and Continental

globalizacji. Jako czynniki sprzyjaj ce zbie no ci metod rachunkowo ci w ró nych przedsi biorstwach mo na wymieni :¹⁷⁸

1. Wzrost zapotrzebowania na informacje wp ywaj ce na popraw wyników przedsi biorstw czyli informacje dotycz ce inwestycji, kosztów i przychodów. 2. Wykorzystywanie podobnych technologii do gromadzenie, analizowanie,

przesy ania i przetwarzania danych (sieci komputerowe LAN i WAN, systemy eksperckie, oprogramowanie rachunku kosztów)

3. Wymiana wiedzy dzi ki tanim i szybkim metodom podró owania i komunikowania si sprzyja dyfuzji metod rachunkowo ci zarz dczej pomi dzy przedsi biorstwami

4. Tendencja ujednolicania programów, materia ów szkoleniowych oraz sposobów nauczania rachunkowo ci zarz dczej w o rodkach dydaktycznych na wiecie 5. Wp yw najwi kszych firm konsultingowych dzia aj cych globalnie stosuj cych

podobny na ca ym wiecie pe ny zakres us ug w dziedzinie rachunkowo ci zarz dczej, systemów informacyjnych, zarz dzania i strategii.

6. Stosowanie przez globalne przedsi biorstwa jednolitych zasad zarz dzania i rachunkowo ci zarz dczej oraz ich wp yw na dostawców i partnerów joint venture.

Oprócz czynników wp ywaj cych na konwergencj metod rachunkowo ci zarz dczej w ró nych krajach istniej równie czynniki wp ywaj ce na jej zró nicowanie. W literaturze mo na znale podzia zastosowania rachunkowo ci zarz dczej na dwa poziomy: makro i mikro179. Podzia taki u atwia obja nienie globalnych tendencji w kszta towaniu rachunkowo ci zarz dczej. Poziom makro odnosi si do koncepcji, poj i metod a tak e celów zastosowania informacji pochodz cych z systemu rachunkowo ci zarz dczej. Natomiast poziom mikro dotyczy wzorców post powania specjalistów rachunkowo ci zarz dczej w codziennej pracy oraz sposobów wykorzystania informacji zarz dczej dostarczanej przez okre lone metody i narz dzia. Konwergencja metod rachunkowo ci zarz dczej pod wp ywem globalizacji dotyczy przede wszystkim poziomu makro. Rachunkowo zarz dcza na poziomie mikro cechuje zró nicowanie mi dzy krajami.

178 M. D. Shields, management accounting Practice in Europe: A Perspective from the States, management accounting Research, vol 9, 1998, str. 509

179 M. Granlund, K. Lukka It’s a Small World of management accounting Practicies, Journal of management accounting Research, Vol 10, 1998 s. 153-172,

107

Jako powód takiego zró nicowania wymienia si mi dzy innymi czynniki kulturowe, regulacje prawne danego kraju, rola jak pe ni sektor pa stwowy, przeci tna wielko krajowych przedsi biorstw. Czynniki wp ywaj ce na praktyk rachunkowo ci zarz dczej zosta y syntetyczne przedstawione na rysunku 2.11. Buduj c system rachunkowo ci zarz dczej nale y pami ta o tych czynnikach i ich potencjalnym wp ywie na system i jego mo liwo ci realizacji postawionych przed nim celów. Oprócz czynników ekonomicznych zosta y tutaj wymienione równie czynniki o charakterze instytucjonalnym (odgórne, normatywne i mimetyczne). Podstaw do takiej klasyfikacji i analizy jest teoria ekonomii instytucjonalnej oraz wchodz cy w jej sk ad model izomorfizmu instytucjonalnego – oparty na dwóch kluczowych za eniach: rodowiska kolektywne i wzajemnie powi zane, a organizacje gospodarcze, aby móc przetrwa musz odpowiada na zewn trzne potrzeby i oczekiwania. Oddzia ywanie o charakterze ekonomiczny i instytucjonalnym mimo, i konceptualnie nale do ró nych kategorii, wspólnie wp ywaj na dzia alno organizacji w tym tak e na systemy rachunkowo ci zarz dczej. ¹⁸⁰ W przedsi biorstwach, których dzia alno przekracza granice pojedynczych pa stw procesy globalizacji gospodarki poprzez wprowadzanie w poszczególnych krajach jednolitych zasad rachunkowo ci finansowej okre lonych w Mi dzynarodowych Standarach Sprawozdawczo ci Finansowej (MSR/MSSF) uwzgl dniaj integracj systemów rachunkowo ci zarz dczej. Mimo i mi dzynarodowe standardy nie odnosz si bezpo rednio do rachunkowo ci zarz dczej to w nie ich wdra anie wymaga od przez specjalistów rachunkowo ci zarz dczej przemy le oraz weryfikacji rozwi za stosowanych w systemie rachunkowo ci zarz dczej do pomiaru i ewidencji zdarze oraz weryfikacji rozwi za sprawozdawczo ci finansowej i wewn trznej wykorzystywanej w zarz dzaniu organizacj .

180 A. Szychta, Etapy Ewolucji i Kierunki integracji Metod Rachunkowo ci Zarz dczej, Wydawnictwo

Rysunek 2.11. Czynniki wp ywaj ce na rachunkowo zarz dcz w przedsi biorstwie

ród o: Opracowanie w asne na podstawie: M. Granlund, K. Lukka It’s a Small World of management accounting Practicies, Journal of management accounting Research, Vol 10, 1998 s. 157,

Prawid owe wdro enie postanowie MSR/MSFF wymaga informacji z obu obszarów rachunkowo ci czyli zarówno rachunkowo ci finansowej jak i rachunkowo ci zarz dczej. Potrzeba integracji obu obszarów rachunkowo ci sta a si konieczno ci , gdy w modelu stosowanym w spó kach krajów UE nast pi a w pierwszych latach XXI wieku reharmonizacja tych obszarów181.

181 I. Soba ska, Potrzeba integracji rachunkowo ci zarz dczej i rachunkowo ci finansowej w praktyce

jako efekt zmian zasad sporz dzania sprawozda finansowych w Polsce i w krajach Unii Europejskiej,

109

System rachunkowo ci zarz dczej w przedsi biorstwie jest u yteczny, je eli jest w pe ni zgodny z istniej cym systemem zarz dzania oraz kultur organizacyjn . Zmieniaj c system zarz dzania lub modyfikuj c kultur organizacyjn w d ugim okresie nale y jednocze nie dostosowa systemu rachunkowo ci zarz dczej do nowych potrzeb informacyjnych. Tylko wtedy rachunkowo zarz dcza jako element przedsi biorstwa rozumianego jako system b dzie wspiera wprowadzane zmiany i zwi ksza warto dodan stanowi cel d ugookresowy.