Teoria jako ci

Jako wytwarzanych produktów przek ada si na zadowolenie klienta co sprawia, e zarz dzanie jako ci jest wa nym elementem zarz dzania w ka dym przedsi biorstwie. Jako produktów w europie i USA do lat dziewi dziesi tych XX wieku definiowana

by a jako stopie osi gni cia przez produkt zgodno ci z za eniami techniczno-technologicznymi i wizualnymi. Jednak jako produktu jest ci le zwi zana z jego kosztem. Coraz wi ksza dba o jako produktów poci ga za sob coraz wi ksze koszty, konieczno ich pomiaru, klasyfikacji i kontroli. W tradycyjnym podej ciu do jako ci produkcji w strukturze kosztów jako ci wyodr bniono trzy grupy kosztów⁹⁸:

1. Koszty zapewnienia jako ci 2. Koszty oceny jako ci 3. Koszty braków

W przedsi biorstwach japo skich od lat sze dziesi tych XX wieku zastosowano inne podej cie do problemu jako ci. Przyj to e warunkiem osi gni cia wysokiej jako ci dla produktu jest jego zgodno dokumentacj techniczno – technologiczn oraz spe nienie oczekiwa klientów wewn trznych i zewn trznych. Aby mo liwe by o ustalenie stopnia zgodno ci produktu z oczekiwaniami klientów niezb dne jest wykonanie przez przedsi biorstwo rozpoznania wymienionych oczekiwa klientów.⁹⁹ Podobnie jak do innych procesów w przedsi biorstwie tak samo do procesu zapewnienia jako ci u ywano metody PDCA opracowanej przez ameryka skiego uczonego W.E. Deminga. Metoda ta zak ada a, e po wyznaczeniu standardu stosuje si do niego cykl Deminga (PDCA – Plan (zaplanuj) – Do (wykonaj) – Check (sprawd ) – adjust (popraw)) a wi c opracowuje si plan, dzi ki wdro eniu którego przedsi biorstwo osi gnie okre lony standard. Nast pnie ci gle kontroluje si skuteczno planu oraz wprowadza zmiany niezb dne do wdro enia nowego standardu. aden standard nie jest dany raz na zawsze a wszystkie procesy ci gle ewoluuj i s usprawniane¹⁰⁰

Ze wzgl du na wiatowy sukces japo skich przedsi biorstw z toyot na czele pod koniec XX wieku równie przedsi biorstwa z europy i stanów zjednoczonych zmieni y podej cie do zarz dzania jako ci i zacz y wdra metod PDCA. Zachodnie przedsi biorstwa ( z europy i USA) inaczej jednak postrzega y PDCA ni Toyota i przedsi biorstwa japo skie dla których PDCA to przede wszystkim metoda my lenia i

98 I. Soba ska, Rachunek kosztów i rachunkowo zarz dcza. Najnowsze tendencje, procedury I ich

zastosowanie w przedsi biorstwach, CH. BECK , Warszawa 2003, str.400-403

99 A. Matczewski, Zarz dzanie produkcj , [w:]red. A.R. Ko mi ski, W . Piotrowski Zarz dzanie. Teoria i

praktyka, Warszawa 1999, str 324

100 J.K. Liker, M. Hosesus, Kultura Toyoty. Serce I dusza filozofii Toyoty, MT Biznes, Warszawa 2009, Str. 116

51

sposób na uczenie si ci ego doskonalenia¹⁰¹. W podej ciu zachodnim PDCA to przede wszystkim narz dzia kontroli i wypracowywanie uniwersalnych rozwi za maj cych zastosowanie w podobnych procesach w przedsi biorstwie. Ró nice pomi dzy japo skim rozumieniem PDCA a ameryka skim i zachodnioeuropejskim przedstawiono w tabeli 2. W nowym podej ciu ukszta towanym w USA i europie pod koniec XX wieku pod wp ywem zmiany orientacji przedsi biorstw wiatowych, z orientacji produkcyjnej na rynkow koszty jako ci podzielono na dwie podstawowe grupy102:

1. Koszty zwi zane z osi gni ciem zgodno ci produktu z oczekiwaniami klientów 2. Koszty z tytu u odchyle spowodowanych marnotrawstwem zasobów.

Powy sze koszty to jedynie koszty bezpo rednie zwi zane z procesem osi gania standardu jako ci produktu. W literaturze wiatowej mo na równie znale rozwa ania na temat specyfikowania i pomiaru kosztów po rednich jako ci, które zazwyczaj maj charakter utraconych korzy ci ( na przyk ad koszty powstaj ce u klienta spowodowane strat czasu wywo an wadliwym produktem, naprawy pogwarancyjne, koszty powsta e przez niezadowolenie klientów w wyniku odchylenia jako ci produktu od jako ci oczekiwanej przez klienta a tak e mierzone przede wszystkim w d ugim okresie koszty utraty reputacji przez firm ). W kompleksowym zarz dzaniu wspó czesnym przedsi biorstwem koszty te powinny by brane pod uwag nawet je eli nie s mierzone.¹⁰³

101 J.K Liker, J.K. Franz, The Toyota way to continuous improvement . Linking strategy and operational to achieve superior performance, McGraw-Hill 2011

102 I. Soba ska, Rachunek kosztów i rachunkowo zarz dcza. Najnowsze tendencje, procedury I ich

zastosowanie w przedsi biorstwach, CH. BECK , Warszawa 2003, str.404

103 I. Soba ska, Rachunek kosztów i rachunkowo zarz dcza. Najnowsze tendencje, procedury I ich

zastosowanie w przedsi biorstwach, CH. BECK , Warszawa 2003, str.405 za M. Sakurai Integratives

Konstenmanagement Stand Und Entwicklungstendendenz des Controlling in Japan, Verlag Vahlen, Munchen 1997 str183

Tabela 1.2. Postrzeganie PDCA z perspektywy Toyoty oraz przedsi biorstw z USA i europy zachodniej

Kategoria Zachodnie podej cie do PDCA

Rozumienie PDCA przez Toyota Intencja Przewidywanie i kontrola

procesu

Uczenie si poprzez dzia anie

Cel Rozwi zanie problemu Usprawnienie procesu i rozwój pracowników

Za enia rodowisko jest

przewidywalne tak jak maszyna

rodowisko zmienia si dynamicznie i jest nieprzewidywalne tak jak ywy organizm

Proces planowania

Z wykorzystaniem narz dzi statystycznych

Dog bne zrozumienie procesu i zbudowanie konsensusu

Analiza Wykonywana przez eksperta z udzia em grupy pracowników

Wykonana przez grup przy wsparciu eksperta

Wykonanie Implementacja rozwi zania Wypróbowanie rodków zaradczych Kontrola Potwierdzenie hipotez Znalezienie kolejnych okazji do

usprawnie Poprawa Standaryzowane ustalonego

procesu oraz duplikowanie sprawdzonych rozwi za

Standaryzowane sprawdzonych rozwi za , propagowanie wiedzy, Oznaczenie nowych problemów do rozwi zania z u yciem PDCA

ród o: Opracowanie w asne na podstawie: J.K Liker, J.K. Franz, The Toyota way to continuous improvement . Linking strategy and operational to achieve superior performance, McGraw-Hill 2011

Nowe podej cie do jako ci produktu i kosztów jako ci zosta o zastosowane w ameryka skiej koncepcji kompleksowego zarz dzania jako ci – Total Quality management (TQM). TQM za cel stawia sobie wytwarzanie produktów zgodnych z oczekiwaniami klientów i daj cym klientom ci satysfakcj , która implikuje wzrost zaufania klientów do przedsi biorstwa oraz pozwala na osi ganie korzy ci w d ugim okresie przez wszystkie grupy interesów. W podej ciu lean zastosowanym w Toyota najpierw a nast pnie w innych przedsi biorstwach japo skich zastosowano odmienne od TQM podej cie do jako ci. Jest nim wypracowywany od lat sze dziesi tych XX wieku kompleksowy system kontroli jako ci (Total Quality Control – TQC). TQC obejmuje ca y cykl ycia produktu i umo liwia managerom realizowa cel: wytwarzanie produktów o najwy szej jako ci po mo liwe niskich kosztach, przy czym dopuszczalne jest podwy szenie kosztów, je eli produkt dzi ki temu uzyska wy sza ni zak adano jako dzi ki której zwi kszy si satysfakcja klientów. W koncepcji lean jako jest

53

wkomponowana w kultur organizacji, dzi ki temu nie dokonuje si rewolucji jako ciowej poprzez walk z nisk jako ci ale przez wytwarzanie produktów wysokiej jako ci zgodnej z oczekiwaniami klientów. Dlatego te w przedsi biorstwach japo skich mniej uwagi po wi ca si pomiarowi kosztów jako ci i rachunkowi kosztów ni w USA i Europie. Przedsi biorstwa z funkcjonuj cym rachunkiem kosztów jako ci nie zawsze sporz dzaj bud ety tych kosztów oraz nie zawsze jest on powi zany z rachunkiem kosztów i podmiotami odpowiedzialno ci. Kierownik Dzia u Kontroli jako ci otrzymuje jednak sprawozdania o kosztach jako ci. W przedsi biorstwach japo skich nie dokonuje si podzia u kosztów braków na koszty braków wewn trzne i zewn trzne. Japo skie przedsi biorstwa bardziej skupiaj si na zapobieganiu wyst powania problemów jako ciowych ni na walce z ju wyst puj cymi defektami. Wida to w badaniach empirycznych, które wykaza y, e w przedsi biorstwach japo skich koszty zapewnienia jako ci (koszty zapewnienia plus oceny) wynosi y 60%-70% a koszty braków 30%-40% natomiast w przedsi biorstwach ameryka skich koszty zapewnienia wynosi y 45% a braków 55%.¹⁰⁴