Przestrzenne sytuacje konfliktowe wywołane funkcjonowaniem systemu
1. System transportowy – stan istniejący
1.3.2. System transportowy Gdańska – stan istniejący
Przedstawiona poniżej ocena systemu transportowego Gdańska stanowi syntezę informacji zawartych w Strategii, Studium oraz autorskich spostrzeżeń. W Tab.III.1.
przedstawiono analizę mocnych i słabych strony Gdańska oraz szans i zagrożeń dalszego zrównoważonego rozwoju miasta uzależnionych od poziomu rozwoju systemu transportowego.
„System transportowy Gdańska składa się z podsystemów: drogowego, kolejowego z wydzieloną szybką koleją miejską, morskiego, lotniczego, tramwajowego oraz autobusowego,
197 Strategia Rozwoju Gdańska do roku 2015, Uchwała Rady Miasta Gdańska z 22.12.2004 r., ( s.20 )
198 Szczegółowe dane dotyczące Wieloletniego Planu Inwestycyjnego na lata 2007 – 2011 znajdują się na oficjalnej stronie Gdańska: www.gdansk.pl
199 T. Parteka, S. Szwankowski, Centrum Logistyczne Trójmiasto [w:] Inżynieria Morska i Geotechnika, nr 2/1999 r., (s. 98)
200 F. Pankau (red.), Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Gdańsk 2002 r.
Tab.III.1. Analiza (SWOT) mocnych i słabych stron, szans i zagrożeń miasta Gdańska uzależnionych od systemu transportowego.
MOCNE STRONY SŁABE STRONY
o Korzystne położenie na skrzyżowaniu korytarzy transportowych,
o największy w Polsce port morski wyposażony w zróżnicowane zaplecze przeładunkowe i posiadający korzystne warunki nawigacyjne,
o jeden z trzech największych w Polsce portów lotniczych,
o występowanie wszystkich podsystemów transportowych (szynowego -
kolejowego i tramwajowego,
drogowego, wodnego, powietrznego, rurociągowego)
o Niezadowalający stan infrastruktury komunikacyjnej zwłaszcza dróg, o ograniczona lądowa dostępność
Metropolii Gdańskiej,
o brak autostrady biegnącej od portu morskiego w Gdańsku na południe Europy,
o emisja zanieczyszczeń komunikacyjnych.
SZANSE ZAGROŻENIA
o Rozwój infrastruktury transportowej w VI Europejskim Korytarzu
Transportowym,
o budowa autostrady A-1 biegnącej od portu morskiego w Gdańsku na południe Europy,
o rozbudowa portu morskiego i lotniczego,
o rozwój nowoczesnej logistyki i gospodarki morskiej, przy wykorzystaniu infrastruktury komunikacyjnej,
o rozwój proekologicznych systemów transportowych (np. rowerowy) o rozwój systemów szynowych
o Brak realizacji inwestycji infrastrukturalnych, redukujący
atrakcyjność rezydencjalną i inwestycyjną miasta,
o brak realizacji A1 biegnącej od portu morskiego w Gdańsku na południe Europy skutkujący marginalizacja Portu Gdańskiego i Gdańska jako wiodącego ośrodka turystyki morskiej i centrum logistycznego,
o osłabienie znaczenia transportu
zbiorowego w wyniku jego dezintegracji, o Wzrost zanieczyszczeń transportowych.
Opracowanie: R. Okraszewska na podstawie Strategii Rozwoju Gdańska do roku 2015
rowerowego i pieszego. Poszczególne podsystemy są zintegrowane w węzłach przesiadkowych opartych na stacjach kolejowych, przystankach Szybkiej Kolei Miejskiej, portach lotniczym i morskim(…).”201 Charakterystyczny dla Gdańska pasmowy układ głównych ciągów komunikacyjnych, jest konsekwencją uwarunkowań przyrodniczo-geograficznych. Główne powiązania kolejowe i drogowe przebiegają równolegle do siebie przez Orunię, Śródmieście, Wrzeszcz i Oliwę. Oś układu transportowego stanowi centralne pasmo komunikacyjne, w skład którego wchodzą:
• trasa średnicowa, biegnąca ulicami: al. Grunwaldzka, al. Zwycięstwa, Podwale Grodzkie, Wały Jagiellońskie, Okopowa, Trakt Św. Wojciecha.,
• linia kolejowa E 65 relacji Gdynia-Gdańsk-Tczew,
• wydzielona szybka kolej miejska relacji Rumia-Gdynia-Sopot-Gdańsk.
Układem wspomagającym jest Obwodnica Trójmiejska łącząca Pruszcz Gdański-Gdańsk-Sopot-Gdynię wraz z ulicami doprowadzającymi do aglomeracji. Na terenie Gdańska układ poprzeczny podsystemu drogowego tworzą: ul. Spacerowa, ul. Słowackiego, ul. Kartuska, ul.
Świętokrzyska, ul. Starogardzka. Na terenie Gdańska znajdują się (Ryc.III.6.):
• trzy drogi krajowe: nr 1, nr 7 i nr 6,
• sześć dróg wojewódzkich : nr 221, nr 222, nr 218, nr 501, nr 468, nr 472.
Według danych GUS z 2004 r. na publiczne drogi gminne składało się:
• 360,9 km o nawierzchni twardej,
• 359,7 km o nawierzchni twardej ulepszonej,
• 140,7 km o nawierzchni gruntowej.
Główny ruch drogowy generowany jest przez mieszkańców Gdańska oraz mieszkańców sąsiednich powiatów realizujących codzienne przejazdy do pacy, szkoły, WOH oraz udających się na wyjazdy weekendowe. Liczba odbywanych przez mieszkańców podroży dziennych według środka transportu realizowanych jest odpowiednio:
• samochodem - 38 %
• tramwajem, autobusem, pociągiem - razem do 41%
• rowerem, pieszo - razem 21%202
Podróże obligatoryjne dotyczące przemieszczania się w relacji dom-praca, dom-szkoła charakteryzują się czasoprzestrzenną koncentracją. W przypadku niedostosowania systemu transportowego do okresowo zwiększonego popytu dochodzi do przekroczenia przepustowości dróg i spowolnienia ruchu ulicznego ze wszelkimi tego konsekwencjami. Według prognozy ruchu
201 Studium uwarunkowań i kierunków …, op.cit., (s. 57)
202 Studium uwarunkowań i kierunków …, op.cit., (s. 302)
Ryc.III.6. System transportowy Gdańska – podsystem drogowy – stan istniejący Opracowanie: R. Okraszewska na podkładzie z UMG
Sopot Gdynia
Gdynia Szczecin Chwaszczyno Żukowo Żukowo Kościerzyna Skórcz
Tczew Łódź Tczew Łódź
Krynica Morska Warszawa
- drogi krajowe - drogi wojewódzkie - woda - lasy - parki miejskie - zabudowa - tereny niezabudowane - granice administracyjne - drogi lokalne
Legenda: Sobieszewo
Letnica Myniskał Aniokił
Jelitkowo Westerplatte
ZOO Lasy OliwskieVII Dwór Zotał Karczma Kiepinoł GórneJasieńCIENISTA
AL.
OBWODNICA TRÓJMIASTA
MYSLIWSKA
drogowego na rok 2010203 przy zachowaniu podziału międzygałęziowego na poziomie z 2004 r.
natężenie ruchu osiągnie maksymalny poziom akceptowany przez kierowców. „Przeciążonymi elementami układu ulicznego będą głównie: ul. Toruńska i jej łącznik do ul. 3 Maja, ul. Spacerowa, ul. Słowackiego od ul. Budowlanych do ul. Radarowej oraz ul. Uczniowska [Ryc.III.7.].”204 Wzrost udziału samochodów w przewozach do poziomu 60% spowoduje
„przeciążenie większości elementów podstawowego układu ulicznego miasta [Ryc.III.8.].”205 Podsystem transportu kolejowego. W Gdańsku łączą się cztery linie kolejowe o znaczeniu państwowym i jedna lokalna. W oparciu o istniejącą infrastrukturę obsługiwane są połączenia pasażerskie regionalne, krajowe i międzynarodowe. Na potrzeby obsługi przewozów towarowych funkcjonuje wydzielona dwutorowa linia kolejowa na wyspę Stogi oraz jednotorowa linia lokalna Gdańsk Główny-Nowy Port.
W kontekście równoważenia rozwoju systemu transportowego istotny element systemu stanowi zbiorowy transport miejski (Ryc.III.9.), na który składają się:
• szybka kolej miejska (SKM)
• podsystem komunikacji tramwajowej,
• podsystem komunikacji autobusowej.
Szybka Kolej Miejska umożliwia bezpośrednie połączenia na trasie Gdańsk – Gdynia – Wejherowo oraz rzadsze połączenia do Lęborka i na trasie Gdańsk – Tczew – Malbork.
W komunikacji autobusowej oprócz operatorów miejskich swoje usługi oferują również operatorzy prywatni, niezależnie bezpłatne linie autobusowe sieci usługowo-handlowych.
Połączenia autobusowe obsługują przede wszystkim tereny zurbanizowane pozostające poza zasięgiem obsługi tramwaju i szybkiej kolei miejskiej. Możliwość łatwego podróżowania w obrębie dostępnych środków transportu mają zapewnić istniejące węzły komunikacyjne.
Podsystem rowerowy (Ryc.III.10.). Gdańsk wyróżnia się w skali kraju pod względem długości ścieżek rowerowych (ok. 80 km). System miejskich ścieżek rowerowych wiąże się z systemem pozamiejskim. Przez Gdańsk przebiegają: Hanzeatycka Trasa Rowerowa R-10 oraz Bursztynowa Trasa Rowerowa R-9. W układzie tras regionalnych, nie posiadających odrębnych ścieżek rowerowych, znajdują się:
• trasa 116 przebiegająca ulicami: Świętokrzyską, Małomiejską, Podmiejską,
• trasa 117 przebiegająca ul. Starogardzką,
• trasa 118 (Ryjewo–Malbork–Tczew–Świbno),
Ryc.III.7. Potoki kołowe w Gdańsku. Stan zdeterminowany 2010 przy udziale samochodów w przewozach 38%. Źródło: Studium … op.cit., (s. 329)
Ryc.III.8. Potoki kołowe w Gdańsku. Stan zdeterminowany 2010 przy udziale samochodów w przewozach 60%. Źródło: Studium … op.cit., (s. 344)
Rys.III.9. System transportowy Gdańska – transport zbiorowy – stan istniejący Opracowanie: R. Okraszewska na podkładzie z UMG
- połączenia autobusowej komunikacji miejskiej - połączenia tramwajowe - przystanek tramwajowy - połączenia SKM - zawieszone połączenia SKM - osobowe połączenia PKP - przystanek SKM - przystanek PKP - przystanek SKM / PKP
- woda - lasy - parki miejskie - zabudowa - tereny niezabudowane - granice administracyjne - drogi
Legenda: Sobieszewo
Letnica Myniskał Aniokił
Jelitkowo Westerplatte
ZOO Lasy OliwskieVII Dwór Zotał Karczma Kiepinoł GórneJasieńCIENISTA
AL
Rys.III.10. System transportowy Gdańska – podsystem rowerowy – stan istniejący Opracowanie: R. Okraszewska na podkładzie z UMG, na podstawie: Atlas Gdański - Gdańsk Morze Możliwości, Urząd Miejski w Gdańsku, Gdańsk 2006 r., (s. 21)
- ścieżki rowerowe
- połączenia SKM - zawieszone połączenia SKM - osobowe połączenia PKP - przystanek SKM - przystanek PKP - przystanek SKM / PKP
- woda - lasy - parki miejskie - zabudowa - tereny niezabudowane - granice administracyjne - drogi
Legenda: Sobieszewo
Letnica Myniskał Aniokił
Jelitkowo Westerplatte
ZOO Lasy OliwskieVII Dwór Zotał Karczma Kiepinoł GórneJasieńCIENISTA
. HAL
Podsystem pasażerskiego transportu morskiego. Podsystem ten obsługują kursujące głównie sezonowo statki wycieczkowe, kursujące od połowy czerwca do połowy września na trasie Gdańsk – Sopot - Hel tramwaje wodne oraz całoroczne promy pasażerskie. Podsystem ten obejmuje:
• bazy turystyczne: na Westerplatte i przy Długim Pobrzeżu obsługujące turystyczny ruch sezonowy oraz całoroczny promowy,
• bazę promową w Nowym Porcie obsługującą połączenia bałtyckie,
• sporadycznie wykorzystywaną przystań przy towarowym Nabrzeżu Oliwskim.
Podsystem transportu lotniczego. W Rębiechowie usytuowany jest trzeci co do wielkości w kraju (po Warszawie i Krakowie) nowoczesny międzynarodowy port lotniczy.
Oddany w 1997 roku terminal pasażerski może obsługiwać rocznie do miliona pasażerów. Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy obsługuje loty206 krajowe do Warszawy, Krakowa, Wrocławia oraz międzynarodowe do Cork, Dortmundu, Dublina, Edynburga, Frankfurtu, Frankfurtu Hann, Glasgow-Prestwick, Hamburga,Hamburga/Lubeka, Kolonii/Bonn, Kopenhagi, Liverpoolu, Londynu Luton, Londynu Stanstep, Monachium, Oslo, Shannon, Stokholu-Skavsta oraz Rzymu, Helsinek, Doncaster-Sheffield i Malme-Sturup. Liczba pasażerów korzystających z transportu lotniczego systematycznie wzrasta (Ryc.III.11.). Pojawiają się nowi przewoźnicy oraz wprowadzane są nowe połączenia międzynarodowe i krajowe.
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
S1
Ryc.III.11. Liczba pasażerów w Porcie Lotniczym Gdańsk im. Lecha Wałęsy Opracowanie: R. Okraszewska na podstawie danych Portu Lotniczego im. Lecha
206 Dane na dzień 30.07.2007 wg rozkładu lotów lato 2007 r.
„Węzły przesiadkowe integrują podsystemy transportu kolejowego (pasażerskiego), tramwajowego, autobusowo-miejskiego, regionalnego, krajowego i międzynarodowego oraz indywidualnego transportu samochodowego i rowerowego, a także pasażerskiego transportu morskiego i lotniczego. Węzły przesiadkowe powstały przy stacjach kolejowych.”207 Największym i najbardziej obciążonym węzłem jest węzeł Gdańsk Główny. W węźle tym spotykają się podróżujący PKP, SKM, PKS, komunikacją miejską autobusową i tramwajową, piesi oraz użytkownicy samochodów. Właściwe funkcjonowanie węzła zakłóca funkcja tranzytowa zlokalizowanej w bezpośrednim sąsiedztwie trasy średnicowej oraz ograniczenia przestrzenne uniemożliwiające lokalizację parkingów na rozbudowę systemu P&R. Po zamknięciu linii SKM obsługującej Nowy Port pojawiła się możliwość zlokalizowania parkingu wielopoziomowego na terenie samego dworca. W związku z planowanym Euro 2012 prawdopodobnie linia zostanie przywrócona.
Brak w Gdańsku rozwiązań typu Park & Ride czy Bike & Ride.
207 Studium…, op.cit., (s. 58)